zastosowania
w gospodarce
technice
i nauce
3
1 9 6 9
Z e s z y t p o ś w ię c o n y
p r o b l e m o m a u t o m a t y z a c ji w y s z u k iw a n ia in fo r m a c ji
S P I S T R E Ś C I
S tr.
D o r o ta P r a w d z ie — „ S t r u k t u r a s y s t e m ó w i n f o r m a c y j n y c h i ic h a u t o m a t y z a c j a ” ... 1
COÄEF3KAHM E
n p a iiA 3 im — „CTpyKTypa h h- Cł>OpMau[HOHHO-nOMCKOBbIX CMCTCM (i I1X aBT0MaTJI3aUHH’ '
C O N T E N T S
D . P r a w d z ic — ,,T h e s t r u c t u r e a n d a u t o m a t io n o f in f o r m a t io n r e t r i e v a l s y s t e m s ”
„ W p r o w a d z e n ie d o p r o b le m u w y s z u k iw a n ia i n f o r m a c j i” — T łu m . z a n g . J . G ...
— „BBCAeHiie B n p oG jiew y n o ii c -
ica micfc>opMauMn” I n f o r m a t i o n r e t r i e v a l: a n i n t r o d u c tio n
A n d r z e j M a k o w s k i — „ I N B I — S y s t e m p r z e t w a r z a n ia na E M C in f o r m a c j i b i b l i o g r a f i c z n y c h ” .
T a d e u s z M a r k o w s k i — „ S y s t e m IG A — I n f o r m a c j a G r u p o w a n a A u t o m a t y c z n i e ” . .
W ła d y s ła w K le p a c z , T a d e u s z M a r k o w s k i — „ S y s t e m K W O C
— z a s t o s o w a n ie m a s z y n y Z A M 41 d o s p o r z ą d z a n ia in d e k s ó w b i b l i o g r a f i c z n y c h ” . . . .
12
A . MaKOBCKii — „ I N B I — c ii- CTeMa oöpaöOTKii GnôJniorpacJw- H ecK oii nncj)opM aujni n a 3 B M
T . MapKOBCKii — „CiiCTeMa IG A
— cocT aB Jiem ie cnpaBO'imiKOB
n a 3 B M 1440
B . K jien a 'i, T . M apisoBCitn —
„CncTe.Ma K B O K — npiî.M ene- m ie 3 B M ZA M -41 flJiH cocT aB - nem iH 6n6jiMorpacl)HHecKMX y n a - 3 a T ejie ii”
A . M a k o w s k i — „ I N B I — s y s t e m o f r e f e r e n c e i n f o r m a t io n p r o c e s s in g o n Z A M 41 c o m p u t e r ”
T . M a r k o w s k i — ,,I G A s y s t e m — IB M 1440 c o m p u t e r p r o v id e d i n d e x e s
VV. K le p a c z , T . M a r k o w s k i —
„ K W O C ” — r e f e r e n c e Z A M -41 c o m p u t e r p r o d u c e d i n d e x e s ”
„ P r z e g lą d u r z ą d z e ń d o w y s z u k iw a n ia i g r o m a d z e n ia i n f o r m a c j i ” — T łu m . z a n g . J . G.
— „ O Ö 3 0 P TCXiniHCCKHX CpeflCTB ß jin noHCKa u x p a n e n iiH h h -
c^opMauMii” S u r v e y o f IS a n d R e q u ip m e n t
WYDAWNICTWA CZASOPISM TEC H N IC Z N YCH
NOT Warszawa Czackiego 3/5
K O L E G IU M R E D A K C Y J N E
R e d a k t o r n a c z e l n y p r o f . d r L e o n Ł U K A S Z E W IC Z
M gr in ż . J a c e k K A R P I Ń S K I , W ła d y s ła w K L E P A C Z , d r A n t o n i M A Z U R K IE W IC Z , in ż D o r o ta P R A W D Z IC ( z a s t. r e d a k t o r a n a c z e l n e g o ) , m g r in ż . A n d r z e j T A R G O W S K I (z a s t. r e d a k t o r a n a
c z e ln e g o )
R e d a k t o r t e c h n i c z n y A lic j a B IL S e k r e t a r z R e d a k c j i m g r W a n d a K A C E R
R A D A P R O G R A M O W A
P r o f . d r In ż. J e r z y B r o m ir s k i (p r z e w o d n ic z ą c y ) , m g r in ż . J a n B u r s c h e , d o c . S t e f a n C z a r n e c k i, m g r M ic h a ł D o r o s z e w ic z , m g r A d a m B . E m p a c h e r ( s e k r e t a r z ) , m g r in ż . B o l e s ł a w G lik s m a n , m g r in ż . J ó z e f K n y s z , m g r in ż . L u d w ik M e b e l, d o c . d r T a d e u s z P e c h e , in ż . Z d z is ła w P u z d r a - k ie w ic z , d o c . m g r in ż . J ó z e f T h ie r r y ( w ic e p r z e w o d n ic z ą c y ) , dr T a d e u s z W a lc z a k , m g r S t e f a n
W o j c ie c h o w s k i, d r in ż . H e n r y k W o ź n ia c k i, m g r in ż . J a n Z. Z y d o w o R e d a k c j a : W a r sz a w a , u l. E m ilii P l a t e r 20 m . 15, t e l. 21-13-91. Z a s t ę p c a r e d a k t o r a n a c z e l n e g o t e ł . 28-37-29
Z a k ła d K o lp o r t a ż u W C T N O T , W a r sz a w a , u l. M a z o w ie c k a 12
Z a k ł. G r a f. „ T a m k a ” . Z . 2. Z a m . 44. P a p ie r d r u k . p o w le k a n y V k l. 80 g. A - l . O b j. 3 a r k . d r u k . N a k ła d 2250. P-98
C en a e g z e m p la r z a z ł 8.— P r e n u m e r a t a r o c z n a z ł 96.00
/•'V w 4 > \ f: & <a>
a*? «s? J v s
Nr 3
u
atyczne
& - s $ m i e s i ę c z n i k
1 9 6 9
R O K V
zastosow ania w g osp od arce, technice i n au ce M a r z e c
O r g a n P e ł n o m o c n i k a R z ą d u do S p r a w E l e k t r o n i c z n e j T e c h n i k i O b l i c z e n i o w e j i N a c z e l n e j O r g a n i z a c j i T e c h n i c z n e j
D orota P R A W D Z IC
I n s t y t u t M a s z y n M a t e m a t y c z n y c h W a r sz a w a
681.322.004.14:025.4:002.513.5
Struktura systemów informacyjnych i ich automatyzacja
O m ó w i o n o s t r u k t u r ą i p r o b l e m a t y k ą s y s t e m ó w w y s z u k i w a n i a i n f o r m a c j i n a u k o w o - - t e c h n i c z n e j i w s k a z a n o m o ż l i w o ś c i u s p r a w n i e n i a ic h f u n k c j i z a p o m o c ą a u t o m a ty z a c ji.
S y s te m y in f o r m a c ji n a u k o w o - te c h n ic z n e j o b e jm u ją n a s t ę p u ją c e g łó w n e p ro c e s y :
1. G ro m a d z e n ie d o k u m e n tó w i o p r a c o w y w a n ie z b io ró w
2. P r z e c h o w y w a n ie d o k u m e n tó w
3. W y s z u k iw a n ie ż ą d a n y c h d o k u m e n tó w i w ia d o m o śc i
4. U d o s tę p n ia n ie in f o r m a c ji i d o k u m e n tó w .
S y s te m y in f o r m a c y jn e , a g łó w n ie d o b ó r d o k u m e n tó w i o r g a n iz a c ja z b io r ó w — p o w in n y m a k s y m a ln ie p r z e w id y w a ć p o tr z e b y o k r e ś lo n y c h g r u p u ż y tk o w n ik ó w .
Z p u n k t u w id z e n ia u d o s tę p n ie n ia in f o r m a c ji m o ż n a w y r ó ż n ić n a s t ę p u ją c e r o d z a j e s y s te m ó w :
1. S y s te m p r z y s to s o w a n y g łó w n ie do w y d a w a n ia in f o r m a c ji r e tr o s p e k ty w n e j n a p o s z c z e g ó ln e z a p y t a n ia u ż y tk o w n ik ó w
2. S y s te m u d o s t ę p n ia j ą c y b ieżą ce in f o r m a c je w y s e le k c jo n o w a n e i a d r e s o w a n e do p o s z c z e g ó ln y c h u ż y t
k o w n ik ó w
3. S y s te m y m ie s z a n e .
N a jo g ó ln ie j s y s te m w y s z u k iw a n ia in f o r m a c ji — w ty m r ó w n ie ż s y s te m z a u to m a ty z o w a n y — m u s i s p e ł
n ia ć z a d a n ie ta k ie g o o p r a c o w y w a n ia d o k u m e n tó w , g ro m a d z o n y c h w z b io rz e , a b y w f a z a c h n a s tę p n y c h , tj . p r z y p r z e t w a r z a n iu i u d o s tę p n ia n iu — m o ż n a b y ło b e z c z y ta n ia ty c h d o k u m e n tó w w y b r a ć ze z b io r u n a j w ła ś c iw s z e in f o r m a c je .
P r z y d w u s to p n io w e j o r g a n iz a c ji z b io ró w , g d z ie p ie r w sz y m s to p n ie m s ą d o k u m e n ty p ie r w o tn e (k s ią ż k i, c z a s o p is m a , r a p o r t y itd .), a d r u g im — są o p is y ty c h d o k u m e n tó w ( a b s tr a k t y , s tre s z c z e n ia , r e f e r a ty , a n a liz y d o k u m e n ta c y jn e , n o ty b ib lio g r a f ic z n e lu b ty lk o s y m b o le k la s y f ik a c y jn e ) — n a w s tę p ie , p rz y w p r o w a d z a n iu d o k u m e n t u do z b io r u , p r z e p r o w a d z a się a n a liz ę k a ż d e g o w p r o w a d z a n e g o d o k u m e n tu , z u - w z g lę d n ie n ie m p r z y d a tn o ś c i z a w a r ty c h w n im i n f o r
m a c ji. N a s tę p n ie s p o r z ą d z a s ię je g o o p is w w y b r a n y m ję z y k u in f o r m a c y jn y m c z y li d o k o n u je s ię c z y n n o ś c i in d e k so w a n ia .
O p is t e n p o w in ie n o d w z o ro w a ć p o d s ta w o w ą tr e ś ć d o k u m e n t u w s p o s ó b m o ż liw ie z w ię z ły , o b ie k ty w n y i je d n o z n a c z n y .
W o s t a tn i c h la t a c h — w s p e c ja lis ty c z n y c h s y s te m a c h in f o r m a c y jn y c h — r o z w ij a się k i e r u n e k in d e k s o w a n ia d o k u m e n tó w w d e s k r y p to r o w y e h ję z y k a c h in f o r m a c y jn y c h — za p o m o c ą z e s ta w u d e s k r y p to r ó w , t j . w y ra z ó w n a j b a r d z i e j c h a r a k t e r y s t y c z n y c h d la tr e ś c i ty c h d o k u m e n tó w !).
J e d n ą z g łó w n y c h tr u d n o ś c i w w y s z u k iw a n iu in f o r m a c ji je s t z a p e w n ie n ie t a k i e j k o m u n i k a c ji u ż y tk o w n ik a z s y s te m e m in f o r m a c y jn y m , a b y s f o r m u ło w a n ie p o tr z e b in f o r m a c y jn y c h u ż y tk o w n ik a b y ło d la s y s t e m u z r o z u m ia łe i a b y s y s te m w y d a w a ł u ż y tk o w n ik o w i d o k u m e n ty ś c iś le o d p o w ia d a ją c e jeg o z a p y ta n i u . P o w in n a is tn ie ć j a k n a jw ię k s z a r e l e w a n c ja cz y li — w n a s z y m p r z y p a d k u — z g o d n o ść z n a c z e n ia m ię d z y z a p y ta n ie m u ż y tk o w n ik a a o d s z u k a n y m d o k u m e n te m z d a n e g o z b io r u . P o n a d to s y s te m p o w i
n ie n w y d a w a ć m o ż liw ie w y c z e r p u ją c e in f o r m a c je i e lim in o w a ć in f o r m a c ję z b ę d n ą .
D o te g o c e lu s łu ż ą tez a u r u sy cz y li s ło w n ik i p o ję ć — p o d rę c z n ik i, k tó r y m i p o s łu g u ją się z a r ó w n o d o k u m e n ta liś c i, p r z y in d e k s o w a n i u n o w y c h d o k u m e n tó w , j a k i u ż y tk o w n ic y , o k r e ś la ją c tr e ś ć p o tr z e b n y c h i n f o r m a c ji w te r m i n a c h d e s k r y p to r o w e g o ję z y k a d a n e g o s y s te m u .
T e z a u r u s (ry s. 1) j e s t w ię c w s p ó ln y m p o d rę c z n ik ie m , p o m a g a ją c y m w p o r o z u m ie n iu s ię d o k u m e n t a li s t y i u ż y tk o w n ik a z s y s te m e m in f o r m a c y jn y m . P o w in ie n z a w ie r a ć z e s ta w w s z y s tk ic h p o tr z e b n y c h d e s k r y p t o ró w łą c z n ie z w y r a z a m i b lis k o z n a c z n y m i, k tó r e m o g ą w y s tę p o w a ć w te k s ta c h d a n e j d z ie d z in y i k t ó r e m o ż
n a u w a ż a ć z a w y r a z y k lu c z o w e .
i) P a t r z : D . P r a w d z ie , A . T a r g o w s k i — „ A u t o m a t y z a c j a w y s z u k iw a n ia i n f o r m a c j i ” — „ M a s z y n y M a t e m a t y c z n e ” n r 3/1967, s. 15—20.
1
in f o r m a c ji. T y lk o c z ło w ie k m o że o k r e ś lić p u n k t w y j ś c io w y do e w e n tu a ln e g o p ó ź n ie js z e g o o d s z u k a n ia t e go d o k u m e n tu .
W y k w a lif ik o w a n y d o k u m e n t a lis ta — s p e c j a li s ta d a n e j d z ie d z in y — m o ż e p ra w id ło w o i w y s ta r c z a ją c o o p is a ć z a w a r to ś ć d o k u m e n tu , n a d a ją c m u s y m b o le k la s y f ik a c y jn e lu b d o b ie r a ją c w ła ś c iw e d e s k r y p to r y . D e s k r y p to r y w y b ie r a s ię b e z p o ś r e d n io z te k s tu d o k u m e n tu lu b p rz e z s k o j a r z e n i e w y r a z ó w k lu c z o w y c h w y s tę p u ją c y c h w te k ś c ie d o k u m e n t u z o d p o w ie d n im i w y r a z a m i z a w a r ty m i w te z a u r u s ie .
C z y n n o ść p o r ó w n y w a n ia w y b r a n y c h w y r a z ó w k l u c z o w y c h z d e s k r y p to r a m i m o ż n a ju ż w y k o n y w a ć a u to m a ty c z n ie .
W p r a k t y c e d o ty c h c z a s o w e j p o w s z e c h n ie s to s u je się n a jp ro stszą m eto d ę a u to m a ty czn eg o in d ek so w a n ia , m ia n o w ic ie m e to d ę in d e k s ó w p e r m u ta c y j n y c h (ry s.
2), n p . K W IC l u b K W O C 3). P o le g a o n a w .zasadzie n a m a s z y n o w y m w y b ie r a n i u d e s k r y p to r ó w z ty tu łó w d o k u m e n tó w . W p r z y p a d k u g d y ty t u ły s ą m a ło z n a czące, d o p o w y ż s z y c h c z y n n o ś c i a u to m a ty c z n y c h m u sz ą d o jś ć p e w n e c z y n n o ś c i c z ło w ie k a , m ia n o w ic ie a n a liz a sa m e g o d o k u m e n tu i u z u p e łn ie n ie t y t u ł u d o d a tk o w y m i d e s k r y p to r a m i.
B a rd ziej r o z w in ię tą m eto d ą a u to m a ty czn eg o in d e k s o w a n ia j e s t m a s z y n o w e w y b ie r a n i e d e s k r y p to r ó w z a n a liz d o k u m e n ta c y jn y c h (s tre s z c z e ń , a b s t r a k tó w , r e f e r a tó w ) w y k o n y w a n y c h u p r z e d n io p rz e z c z ło w ie k a . P r o b l e m a u to m a ty c z n e g o s p o r z ą d z a n ia a b s t r a k tó w z n a jd u j e s ię d o p ie r o w s ta d iu m p r ó b i je s t c h y b a je s z c z e d o ść d a le k i od ro z w ią z a n ia . N ie k tó r e p r o p o n o w a n e m e to d y o p ie r a ją s ię n a z a s a d a c h s t a t y s ty c z n y c h , n p . n a o c e n ie c z ę s to tliw o ś c i w y s tę p o w a n ia w y r a z ó w w te k ś c ie .
Do p e łn e g o z a u to m a ty z o w a n ia o b e c n ie n a d a j ą się w ię c ty lk o n ie k t ó r e c z y n n o ś c i w y s tę p u ją c e w p r o c e s a c h in f o r m a c y jn y c h j a k n p .: p o rzą d k o w a n ie ( s o r
to w a n ie ) , w y b ie r a n ie , p o r ó w n y w a n ie , d ru k o w a n ie.
P r z y u p ro s z c z o n y m in d e k s o w a n i u a u to m a ty c z n y m ( m e to d a in d e k s ó w p e r m u ta c y j n y c h ) o tr z y m u je m y w y d a w n ic tw o z b io r u u p o rz ą d k o w a n e g o , w sz c z e g ó ln o śc i w e d łu g k r y t e r i u m a lfa b e ty c z n e g o . T a k i s y s te m z a u to m a ty z o w a n y m o ż e w y d a w a ć te ż in d e k s y a u to r s k ie i in n e .
Z b ió r u p o r z ą d k o w a n y w e d łu g o k r e ś lo n y c h k r y t e r ió w u ła t w ia 'w y b ie ra n ie in f o r m a c j i z s y s te m u k a ż d o ra z o w o n a ż ą d a n ie , z g o d n ie z z a p y ta n ie m w y r a ż o n y m w ję z y k u in f o r m a c y jn y m . P y ta n i e to c zęsto t r z e b a p r z e tłu m a c z y ć z ję z y k a n a tu r a ln e g o n a ję z y k s y s te m u , a c z y n n o śc i t r a n s l a c j i ta k i c h z a p y ta ń m o g ą b y ć z a u to m a ty z o w a n e . W k ra c z a m y t u t a j w d z ie d z in ę p rzek ła d u a u to m a ty c z n e g o , z w ią z a n e g o z p r o b le m a m i s e m a n ty k i i g r a m a ty k i . W c e lu r o z w ią z a n ia ty c h p r o b le m ó w n a le ż y o p ra c o w a ć a lg o r y tm y a n a liz y i s y n te z y s e m a n ty c z n e j, s k ła d n io w e j i m o r fo lo g ic z n e j.
P r a c e te s ą d o ść s z e r o k o n a ś w ie c ie p ro w a d z o n e , a le p e łn e g o ro z w ią z a n ia je s z c z e n ie z n a la z ły .
P r z y in d y w id u a l n y m u d z ie la n iu i n f o r m a c ji r e t r o s p e k ty w n e j n a z a p y ta n ia m o ż n a w p r o w a d z ić fo r m ę d i a lo g u m ię d z y u ż y tk o w n ik ie m i s y s te m e m , p o le g a ją c y m n a i t e r a c y j n y m z b liż a n iu s ię do c o ra z b a r d z ie j d o k ła d n e g o m e r y to r y c z n e g o d o b o ru in f o r m a c ji. P r z y z a s to s o w a n iu tr a n s m i s j i d a n y c h d ia lo g te n m o ż e by ć r ó w n ie ż p r o w a d z o n y n a o d le g ło ść .
W s y s te m ie in f o r m a c ji a d r e s o w a n e j te g o r o d z a ju d ia lo g je s t u tr u d n io n y . P o w s ta je z a te m p r o b le m t a k ie g o s p r e c y z o w a n ia z a k r e s u z a in te r e s o w a ń u ż y tk o w n ik a , k t ó r e b y d la s y s te m u b y ły m o ż liw ie je d n o z n a c z n e . P o w ię k s z a n ie lic z b y d e s k r y p to r ó w m o ż e n ie d a w a ć je s z c z e o d p o w ie d n ie g o ro z w ią z a n ia . N ie k tó r e r o z w ią z a n ia id ą w k i e r u n k u n a d a w a n ia d e s k r y p to r o m o k r e ś lo n y c h w s p ó łc z y n n ik ó w w a g o w y c h . W p ro w a d z a s ię r ó w n ie ż m e to d y e ta p o w e g o o k r e ś la n ia r e l e w a n - c ji. D a lsz e r o z w ią z a n ia p ro w a d z ą do s to s o w a n ia o p e r a c j i lo g ic z n y c h i m o d e lo w a n ia .
3) P a t r z a r t y k u ł: W . K le p a c z , T . M a r k o w s k i — „ S y s t e m K W O C ” n r b ie ż ą c y , s, ls .
2
Kit GÉNÉRATEURS SON>
M A IER U .L ACOES MQUE
‘ * NOISŁ GENERATOR* '
GÉNÉRATEURS SIGNAUX - M-'.enrl tt
c t v t t i u u n ««»de b C m o g tip ł» « ^ R j: M ATÉRIEL ESSAIS- (fcJ.ŁCTH* >NIQUF>
D n ?. BCXINOGR.VK!lC rC<^. .’P L M l.S 7 î > IG N .\I GFNTRATORS •
C tn i rsicurt cou|»l* CfcnifM tv« iuutc t f e ^ e i n r
Emp SVNQIROS EmP. H A UTE FRÉQUENCE
CihNfvR ATEURS SIGNAUX
GÉNÉRATEURS SONS GÉNÉRATEURS ÊEECTROSTATlQt'F.S
N U îükI ci ¿jxmmi*;««
Sk i. S îfa e - M R*r_ MATÉRIEL ACOUSTIQUE
En*. GÉNÉRATEURS VAN D r. GRAAFF L r* COKNICS A C O U STIQ U E
* LLECTROST ATIC GENERA TORS * DIAPASONS
GENERATEURS BRUIT
G ÉNÉRATEURS FORME O NDK * GÉNÉRATEURS SONS SOLS-MARINS
-— M łtćnti tlettftyue e» Ur u d m îi c SYSTEMES REPRODUCTION SONS
- UAVLPORM G ENERATORS * Vou HYDROPHONES
LEURRES ACOUSTIQUES
GÉNÉRATEURS FU M ÉE SeS n^ *
•• , W » » pyfutertnM ur. • MICROPHONES
<Do«y*ti.Û «}U1 un f c n o ou ur. dc fu m « . . < ^ Nô "C E N E R VTOR$ * Povf tcf «liipoiKil» pmdurt» par «■>" atm em n» tp ie u l .p it ex
grciuôc*. buniHes» ccnfiif,?.
FUMIGENES) GÉNÉRATEURS SONS SOUS-MARINS
_ . , , , A tu u n iju f -
Syn. ClwUe:'.*« fum lgin« R j| ,;f.N F R .\T EU R S SONS
Roi» fu n .i^ o e . M ATÉRIEL ACOUSTIQUE
R & A .o in fum%cnea MATERIEL SONS SOUS-MARINS
Voir ARTIFICES P Y R O T E C H N IQ U E Vol* HY DROPHONFS
ÉCRANS FUM ÉE LEURRES ACOUSTIQUES
FUMÉES MATERIEL SON \R
FUMÉES COLOREES - UNDERU ATER SOUND G ENERATO RS "
MUNITIONS KUMJGÉNE5
* SMOKE G ÉNI JtATOH S * GÉNÉRATEURS TOURBILLONS
de »ol •
GÉNÉRATEURS HA UTE FREQUENCE K«> CONFIGURATIONS AÉRODYNAMIQUES
- SYSTEMES CO NTROLE COUCHE LIM ITE
i c i r c u i t so s c i l l a n t s • v o r t e xg e n e r a t o k s *
GENERATEURS VAN DE GRAAEE .
— Matriirl e« eliviHT.Hjiic R u. G ÉN ÉR A IT l RS ELECTROSTATIQUES - r a d i o: : '.QUENCY GENER ,\T O R S -
GÉNÉRATEURS IM PO S IO N S
- M * â x l ««etriqu* M Ù *î««w *je - ^ V A n 'd E GRAAFF GENERATORS Syrt. M m iw liic u rt «ijcnf f 0 i>r<{wUmns|
- PUI.SE GENERATORS G ÉNÉR ATION ÉI.J C IR IC ITÉ
— Source enetg-e ¿letUuf-ic -
GÉNÉRATEURS SECOURS \o w CENTRALES NUCLÉAIRES
S»urr<» d <neix< ücdfKjW • MATÉRIEL’ GENERATION
S»n. ( U n é r x e w PIÈCES MATERIEL GÉNÉR ATION
Rj>. GÉNÉRATEURS . CENTRALES ÉTAUl.ISSI Ml NT
V.Je GÉNÉRATIO N ÉLECTRICITÉ * ELECTRIC POWER PRODUCTION
R y s. 1. P r z y k ła d s t r o n y t e z a u r u s a ( w e d łu g „ G E S T IO N ’ n r 11/68)
W te z a u r u s i e p o w in n y b y ć o d z w ie rc ie d lo n e tz w . s t o s u n k i p a r a d y g m a ty c z n e , m .in .: s y n o n im ii, h ie r a r c h i i, w sp ó łp o d irz ę d n o śc i, f u n k c jo n a ln e g o p o d o b ie ń s tw a , p rz y c z y n y —s k u t k u , części—c a ł o ś c i 2).
W t e z a u r u s i e p o w in n y b y ć ró w n ie ż p o d a n e r e g u ły tłu m a c z e n ia w y r a z ó w k lu c z o w y c h ję z y k a n a t u r a l n e go n a d e s k r y p to r o w y ję z y k in f o r m a c y jn y .
S p o r z ą d z e n ie te z a u r u s a in f o r m a c y jn e g o d la ja k i e jś d z ie d z in y w y m a g a z w y k le k il k u l a t p r a c y . S z c z e g ó l
n ie j e s t to tr u d n e w p r z y p a d k u n o w e j d z ie d z in y n a u k i lu b te c h n ik i, w k t ó r e j te r m in o lo g ia n ie je s t u s ta lo n a , m a ło j e s t l i t e r a t u r y d z ie d z in o w e j i b r a k s ło w n ik ó w .
W p r o w a d z e n ie ję z y k ó w d e s k r y p to r o w y c h ja k o j ę z y k ó w s y s te m ó w in f o r m a c y jn y c h je s t o b e c n ie u w a ż a n e z a p u n k t w y jś c ia do a u to m a ty z a c j i p o d s ta w o w y c h p ro c e s ó w in f o r m a c y jn y c h . J ę z y k i d e s k r y p to - ro w e u m o ż liw ia ją g łę b s z ą a n a liz ę d o k u m e n tó w , b a r d z ie j sz c z e g ó ło w y ic h z a p is , le p s z e k o ja r z e n ie . S ą u k ła d a m i o tw a r ty m i, p o z w a la ją c y m i n a s to s u n k o w o ła t w e w p r o w a d z a n ie n o w y c h p o ję ć . S tw a r z a j ą p o m o s t p o m ię d z y ro z w o je m r ó ż n y c h d z ie d z in n a u k i a ro z w o je m te o r ii i p r a k t y k i in f o r m a c ji n a u k o w o - -te c h n ic z n e j.
R o z w ó j ję z y k ó w d e s k r y p to r o w y c h j e s t ś c iś le z w ią z a n y z u s ta w ic z n y m w z b o g a c a n ie m te r m in o lo g ii s p e c ja lis ty c z n y c h ; m u s i u w z g lę d n ia ć z a ró w n o n o r m a liz a c ję te r m in o lo g ic z n ą , j a k i tzw . d ia l e k ty d z ie d z i
n o w e , a n a w e t ś ro d o w is k o w e . S tą d w id a ć , j a k w a ż n e je s t d o s ta te c z n ie w c z e s n e u s t a la n i e te r m in o lo g ii.
C z y n n o śc i in d e k s o w a n ia , t j . s p o r z ą d z a n ia w ję z y k u in f o r m a c y jn y m — n a p o d s ta w ie p rz e p r o w a d z o n e j a n a liz y — k r ó tk ie g o o p is u z a w a r to ś c i tr e ś c io w e j d o k u m e n tu w p r o w a d z a n e g o do z b io r u n ie u d a je się je s z c z e w p e łn i z a u to m a ty z o w a ć w sp o só b z a d o w a la ją c y . D o ty c h c z a s ty lk o c z ło w ie k — i to o d u ż y c h k w a lif ik a c j a c h — m o ż e g r u n to w n ie p r z e a n a liz o w a ć d o k u m e n t, o c e n ić je g o w a r to ś ć in f o r m a c y jn ą o ra z e w e n tu a ln e d z ie d z in y z a s to s o w a n ia z a w a r te j w n im
2) P a t r z : A . I. C z c r n y j — „ O b s z c z a ja m ie t o d ik a p o s tr o je n ja t i e z a u r u s o w ” , N a u c z n o - T ie c h n ic z e s k a j a I n f o r m a c j a , S e r ia 2, n r 5/1968, s . 8—32.
R y s. 2. P r z y k ła d s t r o n y in d e k s u K W IC (w e d łu g
„ A m e r ic a n D o c u m e n t a t io n ” n r 1/68)
SHAW SEISMOGRAPH SOURCE IN A CYLINDRICAL THE LAYER CF RELATIVELY ITH VISCGUS COUPLING/ A H-WAVE EVIDENCE FOR THE S >
SOUTHERN CALIFORN/ THE PERSONAL RECORD CF ADA ROGRAMS BY MEANS OF THE RTh CALCULATED FROM THE ER1MENTS WITH A SHAKING S DIRECT FROM A SHAD/ A INTO FORCEO V IBRAT 1/ A DATA ( COMPUTER ) ION OF FOCAL DEPTH FROM ION OF FOCAL DEPTH FROM
LOW MAGNIFICATION ATTACHMENT FOR A MILNE- LOW VELOCITY MEDIUM / AZIMUTHAL ASYMMETRY LOW WAVE VELOCITY AT A OEPTH OF ABOUT 80 LOW-COST VERTICAL-COMPONENT SEISMOGRAPH W LOW— VELOCITY ZONE IN THE MANTLE / RAYLEIG LUMINOUS PHENOMENA OF EARTHQUAKES ( L I G H T LUNAR TRIGGERING EFFECT ON EARTHQUAKES IN M. TROTTER OF CERTAIN AFTERSHOCKS OF THE M # I • T • DIFFERENTIAL ANALYZER / DETERMINAT
^ACELWANE P CURVE, 1933 / VELOCITY OF P W MACHINE / EXPERIMENTS WITH A SHAKING MACH MACHINE FOR REPRODUCING EARTHQUAKE MOTION MACHINE FOR SETTING STRUCTURES ANO GROl^O MACHINE PROCESSING OF SEISMIC TRAVEL-TIME MACRCSEISMIC DATA / ON THE ESTIMATION CF MACROSE ISMIC.DATA / ON THE ESTIMATION OF
P E TE JH -3 9- 03 W1 ME ECWC— 6 2 - 0 \39 GUTE8 -U8-0I21 MCFAJ - m - 0 1 3 9 TAKEH -59-0355 3 A L L C M - 13 -0Î 87 ALLEMW-36-01U7 L O U O G O - U U - O ł99 RUGE AC-U 3-0061 DAHMCG-36-0001 ROGEFJ -3 0- 0\4 7 RUGEAC- 3 6 - 0 2 0 Î BLUM, j a-35-036 1 B O LTBA-61-0259 BLAKA -U 1-0225 NEUBH -38-0259
P o s ta ć w y d a w n ic z a w y n ik ó w p r z e t w a r z a n ia w z a u to m a ty z o w a n y c h s y s te m a c h w y s z u k iw a n ia in f o r m a c ji m o ż e b y ć d o s to s o w a n a do b e z p o ś r e d n ie g o c e lu . W y n ik i d r u k o w a n e m o g ą s łu ż y ć ja k o m a t r y c e do p o w ie la n ia , p rz y ty m je s t m o ż liw e s te r o w a n ie p r o g r a m o w e n ie k t ó r y m i p ro c e s a m i w c h o d z ą c y m i w z a k re s r e d a k c j i te c h n ic z n e j. W e d łu g z a p is u w y n ik ó w m o ż n a r e p r o d u k o w a ć k a r t y d o k u m e n t a c y jn e w c e lu r o z s y ł a n i a do a b o n e n tó w . M o ż n a p r z e s y ła ć z a p is w y n ik o w y n a r ó ż n y c h n o ś n ik a c h , m .in . n a ta ś m a c h m a g n e ty c z n y c h . N a jn o w o c z e ś n ie js z e r o z w ią z a n ia p r z e w id u j ą z d a ln e p r z e s y ła n ie in f o r m a c ji do o d b io r u n a e k r a n a c h u u ż y tk o w n ik a . S y s te m e le k tro n ic z n e g o p r z e tw a r z a n i a m o ż e b y ć s p r z ę ż o n y z w y b o r e m m i k r o f i l
m ó w i b e z p o ś r e d n im o d c z y te m p e łn e j tr e ś c i ż ą d a n e go d o k u m e n tu .
N a jw ię k s z ą je d n a k o b e c n ie tr u d n o ś ć d la a u to m a ty z a c ji s y s te m ó w w y s z u k iw a n ia in f o r m a c ji n a u k o w o - te c h n ic z n e j s ta n o w i r o z w ią z a n ie p ro b lem ó w p o d sta w o w y c h z w ią z a n y c h z te o r ią in f o r m a c ji n a u k o w e j i z a z ę b ia ją c y c h s ię z w ie lo m a k ie r u n k a m i b a d a ń w t a - k ic łi d z ie d z in a c h , ja k s e m io ty k a (o g ó ln a t e o r i a s y s te m ó w z n a k o w y c h ), r o z p o z n a w a n ie o b ra z ó w , s t r a t e g ia w y s z u k iw a n ia , te o r ia w ie lk ic h s y s te m ó w , l i n g w i
s t y k a m a te m a ty c z n a , ję z y k i s f o r m a liz o w a n e , m o d e lo w a n ie m a te m a ty c z n e i in n e .
N a le ż y s tw ie r d z ić , że o b o k p ro b le m ó w k o m u n ik a c ji
„ c z ło w ie k — c z ło w ie k ” „ c z ło w ie k — m a s z y n a ” , p o w s ta je n o w y p r o b le m : k o m u n ik a c ja „ c z ło w ie k nr 1— m a sz y na— c z ło w ie k nr 2”. P o r o z u m ie n ie się c z ło w ie k a z c z ło w ie k ie m s t w a r z a w ia d o m e tr u d n o ś c i. W łą c z e n ie do te j p ę tli m a s z y n y — z n a c z n ie t e tr u d n o ś c i p o tę g u je .
681.322.004.14:002.513.5
W prow adzenie do problemu w yszukiw ania inform acji1*
S k r ó c o n e t ł u m a c z e n i e a r t y k u ł u R. M. H a y e s , „ D a t a m a t i o n ”, m a r z e c 1968, n r 3.
W a r t y k u l e z a s t o s o w a n o p o d z i a ł s y s t e m ó w w y s z u k i w a n i a i n f o r m a c j i n a t r z y r o d z a j e : s y s t e m y o p a r t e n a z b i o r a c h d a n y c h p o d s t a w o w y c h , s y s t e m y r e f e r e n c y j n e (b ib li o g r a f i c z n e ) i s y s t e m y p r z e t w a r z a n i a t e k s t ó w . O m ó w i o n o p r o b l e m y : u ż y t e c z ności s y s t e m ó w , k o m u n i k a c j i , o k r e ś l a n i a c h a r a k t e r y s t y k w y s z u k i w a w c z y c h oraz ę r g a n i z a c ji z b i o r ó w .
W y s z u k iw a n ie in f o r m a c ji n ie je s t — o c z y w iśc ie — p o ję c ie m n o w y m ; s ta n o w i o no i n t e g r a l n ą część p r o c e su k o m u n ik a c ji. I n f o r m a c je n a u k o w e z a p is y w a n o od w ie k ó w i od d a w n a te ż d o s tę p n e b y ły ró ż n e g o r o d z a j u m e to d y ic h g r o m a d z e n ia i w y s z u k iw a n ia . W o s t a tn ic h la ta c h n ie k t ó r e p r o b le m y z z a k r e s u w y s z u k i w a n ia in f o r m a c ji p r z e r o s ły m o ż liw o ś c i d a w n y c h ś r o d k ó w te c h n ic z n y c h , le c z p o ja w iły się o b e c n ie n o w e u r z ą d z e n i a do p r z e t w a r z a n ia d a n y c h . Z a d a n ie m n o w o c z e sn e g o s y s te m u w y s z u k iw a n ia in f o r m a c ji je s t w y k o r z y s t a n ie do ro z w ią z y w a n ia ty c h p r o b le m ó w — zd o b y c z y o s t a tn ic h 20 la t w d z ie d z in ie ro z w o ju m a s z y n m a te m a ty c z n y c h , p ro c e s ó w f o to g r a f ic z n y c h i te c h n ik i z a p is u m a g n e ty c z n e g o .
P r o b le m y w y s z u k iw a n ia in f o r m a c ji w y m a g a ją c e — j a k s ię w y d a je — s to s o w a n ia te g o r o d z a j u ś r o d k ó w te c h n ic z n y c h w z r a s t a j ą w n a d e r s z y b k im te m p ie . W s k a z y w a n o ju ż n ie j e d n o k r o t n ie , ż e w o b e c o g ro m n e j ilo śc i p o w s ta ją c y c h i r o z p o w s z e c h n ia n y c h d z iś in f o r m a c j i w y s iłe k lu d z k i m o ż e o k a z a ć się w w ie lu p r z y p a d k a c h d a r e m n y ty lk o d la te g o , że n ie m a m o ż li
w o ś c i u s t a le n i a , czeg o ju ż w d a n e j d z ie d z in ie d o k o n a n o . S a m o g ro m in f o r m a c ji b y łb y m o ż e d o s ta te c z n y m p o w o d e m u z a s a d n i a ją c y m k o n ie c z n o ś ć n o w eg o p o d e jś c ia do te j s p r a w y . J e s z c z e w a ż n ie js z y je s t c h y b a f a k t , że p o s z c z e g ó ln e „ c z ą s tk i” i n f o r m a c ji p o z o s t a j ą z a m k n i ę te w r a m a c h c o ra z b a r d z i e j o g r a n ic z o n y c h o b s z a r ó w s p e c ja liz a c ji, p rz y je d n o c z e s n y m z n a c z n y m p ra w d o p o d o b ie ń s tw ie , że te s a m e i n f o r m a c j ę m o g ą b y ć p r z y d a t n e r ó w n ie ż d la in n y c h o b
s z a r ó w s p e c ja liz a c ji. R o z w ó j s p e c j a li z a c ji je s t p o w s z e c h n ie z n a n y m z ja w is k ie m , r z u t u ją c y m w sp o só b is to tn y n a p r o b le m y k o m p le k s o w e g o p o d e jm o w a n ia d e c y z ji. S p e c ja liz a c ja p r o w a d z i je d n a k do p o w s ta w a n ia s p e c y f ic z n e j te r m in o lo g ii i ż a r g o n u , do o g r a n ic z e n ia o b s z a r ó w b e z p o ś r e d n ie j k o m u n ik a c ji o ra z do u t r u d n i e n i a d o s tę p u d o r ó ż n y c h w ą s k ic h d z ie d z in . C h o c ia ż in f o r m a c j e :z j e d n e j d z ie d z in y m o g ą b y ć p o tr z e b n e do p o d ję c ia d e c y z ji w ja k i e j ś in n e j d z ie d z in ie , to n ie m a l n i e p r z e k r a c z a ln ą b a r i e r ę , u n ie m o ż liw ia ją c ą r o z p o z n a n ie te g o z w ią z k u , s ta n o w i o d r ę b n o ść te m a ty k i i ję z y k a .
Z a g a d n ie n ie to m o ż n a z ilu s tr o w a ć s z e r e g ie m p r z y k ła d ó w z d z ie d z in y n a u k i i te c h n ik i. P o w s z e c h n ie z n a n y je s t p ro c e s s p e c ja liz a c ji d y s c y p lin n a u k o w y c h . W ie lo r a k ie z a s to s o w a n ie i n f o r m a c ji j e s t s z c z e g ó ln ie w id o c z n e w ro z w o ju n a u k m ię d z y d z ie d z in o w y c h . Z a g a d n ie n ia s p e c j a li z a c ji i ró ż n o r o d n e g o w y k o r z y s t y w a n i a ty c h s a m y c h in f o r m a c ji w y s tę p u j ą ró w n ie ż w d z ie d z in ie g o s p o d a r o w a n ia i r z ą d z e n ia . T a k w ię c
— m im o że p r a c e n a d w y s z u k iw a n ie m in f o r m a c ji u z a s a d n io n e b y ły g łó w n ie p o tr z e b a m i n a u k i i t e c h n ik i, to ta k ż e i in n e d z ie d z in y w z n a c z n e j m ie rz e b ę d ą z n ic h w p o d o b n y s p o s ó b k o r z y s ta ć .
i) S k r ó t a r t y k u łu z a m ie s z c z o n e g o w a m e r y k a ń s k im c z a s o p iś m ie „ D a t a m a t io n ” , m a r z e c 19G8 r „ n r 3, s . 22—20. A u to r
— d r n a u k m a t e m a t y c z n y c h R o b e r t M . H a y e s — j e s t d y r e k t o r e m i n s t y t u t u b a d a ń w d z ie d z in ie b ib lio t e k a r s t w a U n i
w e r s y t e t u C a lilo r n ia o r a z p r o f e s o r e m s z k o ły b ib lio t e k a r s k ie j U C L A .
3
T e r m i n „ w y s z u k iw a n ie i n f o r m a c j i ” n a b r a ł t a k s z e r o k ie g o z n a c z e n ia , że w y d a je się c e lo w e d o k o n a n ie p o d z ia łu ró ż n y c h r o d z a jó w s y s te m ó w n a tr z y g r u p y : s y s te m y o p a r t e n a z b io r a c h d a n y c h p o d s ta w o w y c h , s y s te m y r e f e r e n c y jn e ( b ib lio g ra fic z n e ) i s y s te m y p r z e t w a r z a n ia te k s tó w .
S y s te m y z b io r ó w d a n y c h p o d s ta w o w y c h . N a jb a r d z ie j ro z p o w s z e c h n io n e w ś r ó d s y s te m ó w w y s z u k iw a n ia i n f o r m a c j i s ą s y s te m y o p e r o w a n i a k a r t o t e k a m i d a n y c h p o d s t a w o w y c h , w k tó r y c h z a p is je s t p o d z ie lo n y n a o k r e ś lo n e r o d z a j e d a n y c h . S c h e m a t ta k ie g o z a p is u p r z e d s ta w io n y j e s t w ta b lic y I.
Z b ió r ty c h z a p is ó w m o ż e b y ć u p o r z ą d k o w a n y w e d łu g ja k ie g o ś r o d z a j u d a n y c h (np. c h ro n o lo g ic z n ie w e d łu g d a t u ro d z e n ia ) i n a z y w a się k a r t o t e k ą .
T a b lic a I
S c h e m a t z a p is u w k a r t o t e c e d a n y c h p o d s t a w o w y c h
r o d z a j d a n y c h r o d z a j 1 r o d z a j 2 ... r o d z a j n
z a p is d a n e 1 d a n e 2 ... d a n e n
P r z y k ła d z a p is u I m ię N r u b e z p ie c z e ń D a ta d a n y c h p e r s o n a ln y c h i n a z w is k o s p o ł e c z n y c h u r o d z e n ia
J . S m it h 123-45-6789 12.03.2s
W o s t a tn i c h la t a c h p o ja w ił s ię s z e r e g „ u o g ó ln io n y c h p r o g r a m ó w o p e r o w a n ia k a r t o t e k a m i ” . O p isy n ie k t ó r y c h ta k i c h p r o g r a m ó w u k a z a ł y się w „ D a ta m a tio n ” , n u m e r z e s ty c z n ia ¡1968 r.
P r o g r a m y te u m o ż liw ia ją u z u p e łn ia n ie k a r t o t e k d o d a tk o w y m i z a p is a m i o ra z z m ia n y w tr e ś c i p o sz c z e g ó ln y c h is tn ie ją c y c h z a p is ó w . P o d ty m w z g lę d e m są o n e p o d o b n e do ty p o w y c h s y s te m ó w p r z e t w a r z a n ia d a n y c h . M a ją o n e je d n a k w ię k s z e z n a c z e n ie d la c e ló w s e k w e n c y jn e g o w y s z u k iw a n ia in f o r m a c ji, a j e d n o c z e ś n ie u m o ż liw ia ją p r z e s z u k iw a n ie k a r t o t e k i c e le m u z y s k iw a n ia o d p o w ie d z i n a z a p y ta n ia w y r a ż a n e w p o s ta c i k o m b in a c ji B o o le ’o w s k ic h u ż y w a ją c y c h s tw i e r d z e ń lo g ic z n y c h i, lu b o r a z n ie. T a k im z a p y ta n i e m m o ż e b y ć n p .: „ Z n a le ź ć w s z y s t k ie za'p isy z a w ie r a j ą c e in f o r m a c je „ A ” z r o d z a j u d a n y c h 1 1 „ B ” z r o d z a j u 2 lu b „ C ” z r o d z a ju 1 i „D ” z r o d z a j u d a n y c h 3.
P r z y k ł a d s y s te m u o p a rte g o n a z b io r z e d a n y c h p o d s ta w o w y c h m o ż n a z n a le ź ć w p r z e t w a r z a n iu d a n y c h g o s p o d a rc z y c h , d o s ta r c z a n y c h w d u ż e j lic z b ie p rz e z c o d z ie n n ą d z ia ła ln o ś ć u rz ę d n ic z ą . S y s te m y in f o r m a c ji d o c e ló w z a r z ą d z a n ia s to s u je s ię d o id e n t y f i k o w a n i a i g r o m a d z e n ia ty c h d a n y c h o ra z do ic h w y s z u k iw a n ia w c e lu d a ls z e g o w y k o r z y s ty w a n ia , z w ła s z c z a do p o d e jm o w a n ia d e c y z ji. I n n y p r z y k ł a d s ta n o w ią w ie l
k ie b a n k i d a n y c h , k tó r e m a j ą z a z a d a n i e z b ie r a n ie d a n y c h p o w s ta ją c y c h w r a m a c h b ie ż ą c y c h o p e r a c ji a g e n d r z ą d o w y c h , e w id e n c jo n o w a n ie ty c h d a n y c h , w y s z u k iw a n ie o ra z a n a liz o w a n ie .
I n n e p r z y k ł a d y — to s z p ita le i o ś r o d k i z d r o w ia (m.
in . S z p ita l O g ó ln y w M a s s a c h u s s e ts o ra z Z a rz ą d d.s.
W e te ra n ó w ) , k tó r e z a k ła d a ją z b io rc z e s y s te m y z a p i
só w m e d y c z n y c h . D a n e p o c h o d z ą z d z ia ła ln o ś c i a d m i n is tr a c y j n e j: r e j e s t r y p r z y ję ć , w y n ik i r ó ż n y c h b a d a ń , z a le c a n ie l e k a r s t w itp ., k o n tr o lo w a n ie „ o n - l i n e ” s t a n u p a c je n tó w o ra z z b e z p o ś r e d n ic h z a p is ó w d o k o n y w a n y c h p rz e z le k a r z y i p ie lę g n ia r k i. W y k o r z y s t u j e s ię j e do c e ló w d ia g n o s ty k i, o p ie k i n a d c ię ż k o c h o ry m i p a c je n ta m i , p r a c b a d a w c z y c h o r a z a d m i n i
s t r a c j i s z p ita ln e j”. N a jb a r d z i e j c h y b a r o z w in ię ty m i s y s t e m a m i s ą s y s te m y diow odzew ia i korifcnoli w y k o r z y s t y w a n e d o c e ló w o p e r a c ji w o js k o w y c h . N a p r z y k ł a d s y s te m S A G E p r o w a d z i n a s ł u c h i r e j e s t r a c j ę s y g n a łó w r a d a r o w y c h i ¡te le m e try c z n y c h , p o r ó w n u je je z
T a b lic a II
S y s t e m y b ib lio g r a f ic z n e
I n s t y t u c j a Z a s t o s o w a n ie s y s t e m u b i b l i o g r a f i c z n e g o
A m e r ic a n B ib lio g r a p h ic a l C e n te r
A m e r . O ś r o d e k B ib l i o g r a f ic z n y
d o s p o r z ą d z a n ia in d e k s ó w a b s t r a k t ó w z d z ie d z in y h i s t o r ii
A m e r ic a n P e t r o le u m I n s t i
t u t e — D iv is io n o f R e f in in g A m e r y k a ń s k i I n s t y t u t N a f t o w y O d d z ia ł R a f in e r ii
d la p o t r z e b c e n t r a ln e j s łu ż b y s p o r z ą d z a n ia
a b s t r a k t ó w i in d e k s ó w
A m e r ic a n S o c i e t y fo r M e t a ls A m e r y k a ń s k ie T o w a r z y
s t w o d .s. M e t a li
d la s e r w is u d o k u m e n t a c y j n e g o
A p p lie d M e c h a n ic s R e v ie w P r z e g lą d M e c h a n ik i S t o s o w a n e j
d o s p o r z ą d z a n ia in d e k s ó w w y r a z o w y c h i a u t o r s k ic h
A t o m i e E n e r g y C o m m is s io n K o m is j a E n e r g i i A t o m o w e j
d o s p o r z ą d z a n ia a b s t r a k t ó w z d z ie d z in y a t o m i s t y k i
B i o - S c i e n c e I n f o r m a t i o n S e r v ic e
S e r w is i n f o r m a c y j n y n a u k b io l o g ic z n y c h
d o s p o r z ą d z a n ia a b s t r a k t ó w z d z ie d z in y b io l o g ii
R. R . B o w k e r C o m p a n y d o s p o r z ą d z a n ia p u b lik a c j i t y g o d n i o w e j , B P R
C h e m ic a l A b s t r a c t s S e r v ic e A g e n c j a A b s t r a k t ó w C h e m ic z n y c h
d o w y d a w n i c t w : C h e m ic a l T it le s , C h e m ic a l B io lo g ic a l A c t i v i t i e s , R e g is t r y S y s t e m
C le a r in g h o u s e f o r F e d e r a l S c i e n t i f i c a n d T e c h n ic a l I n fo r m a t io n
F e d e r a l n y O ś r o d e k I n f o r m a c j i N a u k o w o - T e c h n ic z n e j
d la d o s t a r c z e n ia in f o r m a c j i n a u k o w o - t e c h n i c z n e j w s k a li k r a j o w e j
I n s t it u t e f o r S c i e n t i f i c I n f o r m a t i o n
I n s t y t u t I n f o r m a c j i N a u k o w e j
d o s p o r z ą d z a n ia in d e k s u c y t a t ó w n a u k o w y c h
L ib r a r y o f C o n g r e ss B ib lio t e k a K o n g r e s u
d o s p o r z ą d z a n ia k a t a lo g ó w d a n y c h o d c z y t y w a n y c h m a s z y n o w o
N A S A
K r a jo w a A g e n c j a d .s.
P r z e s t r z e n i K o s m ic z n e j i A s t r o n a u t y k i
d o s p o r z ą d z a n ia N A S A — S T A R
N a t io n a l L ib r a r y o f M e d i
c in e
N a r o d o w a B i b l i o t e k a M e d y c z n a
d o s p o r z ą d z a n ia I n d e x M e- d ic u s i M e d la r s (s y s t e m a n a li z o w a n i a i w y s z u k i w a n ia w z a k r e s ie li t e r a t u r y m e d y c z n e j )
O f f ic e o f E d u c a t io n U r z ą d d la s p r a w O ś w ia t y
d la O ś r o d k a I n f o r m a c y j n e g o B a d a ń O ś w ia t o w y c h
u p r z e d n io u z y s k a n y m i d a n y m i, g ro m a d z i i p r z e c h o w u je r e z u lta t y , w y s z u k u je i u d o s t ę p n ia je w ra z ie p o tr z e b y a n a lis to m o ra z p r z e k a z u je d e c y z je p u n k to m d o w o d z e n ia w z a k r e s ie o b ro n y k o n ty n e n t a ln e j.
S y s te m y r e f e r e n c y jn e (b ib lio g ra fic z n e ). S y s te m y z b io ró w d a n y c h p o d s ta w o w y c h o f e r u ją s f o rm a liz o w a n e z a p is y o o k r e ś lo n e j s t r u k t u r z e . O p isy w ie lu m a tę - r i a łó w - f o t o g r a f i i, r y s u n k ó w te c h n ic z n y c h , k s ią ż e k itp . — w y m a g a ją z n a c z n ie b a r d z i e j z ło ż o n e j s t r u k t u r y d a n y c h . S y s te m y w y s z u k iw a n ia i n f o r m a c ji o
ty c h m a t e r i a ła c h m o ż n a b y n a z w a ć s y s t e m a m i r e f e r e n c y j n y m i , s łu ż ą o n e b o w ie m do g r o m a d z e n ia i p r z e c h o w y w a n ia o ra z w y s z u k iw a n ia r a c z e j r e f e r e n c j i o d a n y m m a t e r i a le , a n ie je g o tr e ś c i. N a o g ó ł z a p is y z a w ie r a j ą w c z ę śc i o p is o w e j te r m i n y p rz e d m io to w e , k tó r e p r z e d s ta w ia j ą tr e ś ć d a n e g o m a t e r i a ł u i o k r e ś la ją k r y t e r i a w y b o r u . T eg o r o d z a j u d a n e t r u d n i e j je s t w y s z u k iw a ć a n iż e li d a n e , k tó r y m i z a jm u ją się s y s te m y o p e r o w a n ia k a r t o te k a m i, a to z p o w o d u z ło żo n e g o c h a r a k t e r u p o w ią z a ń m ię d z y t e m a ta m i. S y s te m r e f e r e n c y jn y m u s i o d z n a c z a ć się ta k ż e z d o ln o ś c ią do o p e r o w a n ia t e z a u r u s e m , z a w ie r a j ą c y m s t r u k t u r ę s ło w n ik a h a s e ł p r z e d m io to w y c h i w s k a z u ją c y m d la k a ż d e g o h a s ł a in n e w y r a z y o g ó ln ie js z e i b a r d z i e j sz c z e g ó ło w e , p o d o b n e lu b s y n o n im o w e itp . N a o g ó ł o b ję to ś ć k a r t o te k w s y s te m a c h r e f e r e n c y jn y c h t a k s ię r o z r a s ta , że w p r z y p a d k u z a p y ta n ia , m o ż n a z b a d a ć z a le d w ie ty lk o część z a p is ó w . O p r a c o w u je się d la n ic h p o d k a r t o te k i i i n d e k s y (w p r z y p a d k u k r a ń c o w y m — je d e n d la k a ż d eg o te m a tu ) ta k , a b y p r z y u ż y c iu k o m p u t e r a w y d a w a n e b y ły ty lk o r e f e r e n c je d o ty c z ą c e z a d a n e g o te m a tu .
P ie r w s z e r e f e r e n c y jn e s y s te m y w y s z u k iw a w c z e o p r a c o w a n e z o s ta ły d la c e ló w in f o r m a c ji n a u k o w e j i te c h n ic z n e j. I n d e k s y s p o r z ą d z a n e z p o m o c ą m a s z y n m a t e m a t y c z n y c h p u b l i k u j e s z e r e g o ś r o d k ó w i n f o r m a c ji te c h n ic z n e j, z k tó r y c h n a jw ię k s z y m i s ą : O ś ro d e k D o k u m e n ta c ji D e p a r ta m e n tu O b ro n y w y d a ją c y T A B , K r a jo w a A g e n c ja d.s. A s tr o n a u ty k i w y d a ją c a S T A R o ra z A g e n c ja d.s. E n e r g ii A to m o w e j w y d a ją c a A b s t r a k t y A to m is ty k i. W k a ż d y m p r z y p a d k u p o d s ta w o w y z b ió r d a n y c h d o s tę p n y je s t d la u p r a w n i o n y c h u ż y tk o w n ik ó w w c e lu w y s z u k iw a n ia r e f e r e n c ji. C e n tr a l n ą p la c ó w k ę g r o m a d z ą c ą in f o r m a c je n a u k o w o - te c h n ic z n e w s k a li f e d e r a l n e j u tw o rz o n o w D e p a r ta m e n c ie H a n d lu U S A . D o s ta r c z a o n a in d e k s y p o r ó w n a w c z e o ra z ś w ia d c z y u s łu g i w z a k r e s ie w y s z u k iw a n i a r e f e r e n c ji .
Z ta k i e j s a m e j te c h n ik i, u z u p e łn i a ją c e j t r a d y c y jn e sp o s o b y k a ta lo g o w a n ia , k o r z y s ta j ą b ib lio te k i. W m i a r ę m e c h a n iz a c ji c z y n n o ś c i u rz ę d n ic z y c h w b ib l io t e k a c h — k o n tr o li o b ie g u , z a m a w i a n ia k s ią ż e k i c z a so p ism , d r u k o w a n ia k a ta lo g ó w i in d e k s ó w itp . z b io r y d a n y c h p o d s ta w o w y c h s t a ły s ię r ó w n ie ż w y k o r z y s t y w a n e do c e ló w w y s z u k iw a n ia b ib lio g r a f ii. N a r o d o w a B ib lio te k a M e d y c z n a p u b li k u je z p o m o c ą m a s z y n y m a t e m a ty c z n e j I n d e x M e d i c u s , m ie s ię c z n y i n d e k s a r t y k u łó w w c z a s o p is m a c h m e d y c z n y c h . W s y s te m ie b ib lio g r a f ic z n y m z w a n y m M E D L A R S u ż y w a się ta ś m m a g n e ty c z n y c h . B ib lio te k a K o n g r e s u p r z y s tą p i ł a o b e c n ie d o w y tw a r z a n ia i ro z p r o w a d z a n ia z a p is ó w n a ta ś m a c h m a g n e ty c z n y c h z a w ie r a ją c y c h d a n e k a ta lo g o w e n a b y w a n y c h k s ią ż e k . S to w a r z y s z e n ia n a u k o w e i z a w o d o w e o r a z p la c ó w k i z a jm u ją c e się s p o r z ą d z a n ie m a b s t r a k tó w , w ty m C h e m i c a l A b s t r a c t s i B io lo g ic a l A b s t r a c t s p la n u j ą w y k o r z y s ta n ie m a s z y n m a te m a ty c z n y c h do w y d a w n ic tw , z a ś w celu w y s z u k iw a n ia b ib lio g r a f ii b ę d z ie m o ż n a n a b y w a ć o d p o w ie d n ie ta ś m y . T a b lic a I I p o d a je r e p r e z e n ta c y jn ą li s tę s y s te m ó w b ib lio g r a fic z n y c h .
S y s te m y b ib lio g r a f ic z n e są c z ę sto c z ę śc ią sy ste m ó w w y s z u k iw a n ia d o k u m en tó w . Z a p is w y jś c io w y s y s te m u b ib lio g r a fic z n e g o w s k a z u je , g d z ie m o ż n a z n a le ź ć d a n y m a t e r i a l c e le m u d o s tę p n ie n ia go u ż y tk o w n ik o w i. W p rz e s z ło ś c i w ię k s z o ś ć s y s te m ó w w y s z u k iw a n ia d o k u m e n tó w g r o m a d z iła m a t e r i a ły w p o s ta c i d r u k o w a n e j. W o s t a tn i c h la t a c h j e d n a k o b ję to ś ć fiz y c z n a w ie lu z b io ró w d o k u m e n tó w u r o s ła do ta k i c h r o z m ia ró w , że z a s z ła k o n ie c z n o ś ć p r z e c h o w y w a n ia ic h w f o r m ie m ik r o o b r a z o w e j. T a b lic a I I I i l u s t r u j e k il k a r o d z a jó w ta k i c h s y s te m ó w p r z e c h o w y w a n ia d o k u m e n tó w .
W y k a z te n b y n a jm n ie j n ie w y c z e r p u je w s z y s tk ic h d o s tę p n y c h m o ż liw o ś c i w y b o r u . O b e jm u je on fo r m y m ik r o f o to g r a f ic z n e t a k i e ja k : ta ś m y , k a s e ty , k a r t y film o w e (z w a n e m ik ro fis z k a m i), p a s k i a n a w e t p ły t k i film o w e , ja k r ó w n ie ż k o m b in a c je f ilm ó w z in n y m i f o r m a m i p r z e c h o w y w a n ia d a n y c h . O b e jm u je on r ó w n ie ż p r z e c h o w y w a n ie m ik r c o b r a z ó w w f o r m ie m a g n e ty c z n e j (ró ż n e g o ro d z a ju k a r t o te k i w iz u a ln e ).
O s ta tn io p o ś w ię c a się w ie le u w a g i p r z e c h o w y w a n iu p e łn y c h te k s tó w d o k u m e n tó w w p o s ta c i m a g n e ty c z n e j d o s to s o w a n e j do o d c z y tu z a p o m o c ą m a s z y n y c y f r o w e j, g d y ż p o w s z e c h n o ś ć u ż y c ia ty c h m a s z y n g w a r a n t u j e m o ż liw o ś ć u d o s t ę p n ia n ia te k s tu w ta k i e j fo r m ie .
S y ste m y p rze tw a r z a n ia te k s tó w . P r z y u ż y c iu m a s z y n m a te m a ty c z n y c h do d z ia ła ln o ś c i w y d a w n ic z e j te k s t z a p is u je się w ję z y k u m a s z y n y , z a ś z a p o m o c ą p r o g ra m ó w u s t a la się o d p o w ie d n ie f o r m a ty s t r o n i s t e r u j e s ię p r z y r z ą d a m i do fo to s k ła d u , k tó r y n a s tę p n ie w y d a je g o to w e do d r u k u m a t r y c e o ffs e to w e .
Z p u n k tu w id z e n ia w y s z u k iw a n ia in f o r m a c ji, z a le ta p e łn e g o z a p is u te k s t u n a ta ś m ie m a g n e ty c z n e j tk w i w m o ż liw o ś c ia c h ję z y k o w e g o p r z e t w a r z a n ia d a n y c h . N ie m a l k la s y c z n y m p r z y k ł a d e m j e s t s p o r z ą d z a n ie a l fa b e ty c z n y c h s p is ó w w y r a z ó w z n a c z ą c y c h w y b r a n y c h ze w s k a z a n ie m k o n te k s tu ,- w ja k im k a ż d y z ty c h w y r a z ó w w y s tę p u je . T eg o r o d z a j u te c h n i k i u ż y w a się w s y s te m a c h b ib l io g r a f ic z n y c h w c e lu s p o r z ą d z a n ia in d e k s ó w a r t y k u łó w n a p o d s ta w ie w y ra z ó w k lu c z o w y c h w ic h ty t u ła c h o ra z in d e k s ó w k s ią ż e k n a p o d s ta w ie ic h s p is ó w tr e ś c i. O b lic z e n ia s t a ty s t y c z n e c z ę s to tliw o ś c i w y s tę p o w a n ia w y r a z ó w w te k ś c ie , ic h d łu g o ś c i, p o d z ia łó w , p o w ią z a ń itp ., m a j ą d u ż e z n a c z e n ie d la ję z y k o z n a w s tw a ; s ta n o w ią p o m o c w a n a liz o w a n iu ję z y k a p is a n e g o . Z n a jd u j ą o n e ró w n ie ż z a s to s o w a n ie w s y s te m a c h b ib lio g r a f ic z n y c h . H . P . L u h n w y s tą p i ł z p o g lą d e m , że w z g lę d n a c z ę s to tliw o ś ć w y s tę p o w a n ia d a n y c h w y r a z ó w w te k ś c ie s ta n o w i k r y t e r i u m , k tó r e m o ż e s łu ż y ć m a s z y n ie m a t e m a ty c z n e j do w y b ie r a n i a h a s e ł p r z e d m io to w y c h o k r e ś l a j ą cy c h te k s t.
G łę b s z a a n a li z a te k s tu w y m a g a p o s łu g iw a n ia się s k ł a d n ią i s e m a n ty k ą . P r ó b o w a n o r ó ż n y c h sp o so b ó w u ło ż e n ia p r o g r a m ó w m a s z y n y m a te m a ty c z n e j ce le m w y p r o w a d z e n ia s k ła d n io w e j s t r u k t u r y z d a n ia z s y n - ta k ty c z n y c h k la s w y ra z ó w , z k tó r y c h się to z d a n ie s k ł a d a (ta k , j a k to je s t p o d a n e w s ło w n ik u ). N a p r z y k ła d je d e n ze sp o s o b ó w , z w a n y b ezp o śred n ią a n a lizą sk ła d n ik o w ą ( i m m e d i a t e c o n s t i t u e n t a n a ly s is ) b ie r z e po p r o s tu p o d u w a g ę ty lk o k o le jn o ś ć w y r a zó w w z d a n iu . Z te g o m o ż n a n a s t ę p n ie w y p ro w a d z ić m o ż liw e k o le jn o ś c i k la s s y n ta k ty c z n y c h ta k , ab y p r z y n a jm n i e j je d n a z ty c h s e k w e n c ji b y ła je d y n ie m o ż liw y m do p r z y ję c ia z d a n ie m . I n n y s p o s ó b — to
T a b lic a III
M ik r o o b r a z o w e s y s t e m y p r z e c h o w y w a n i a d o k u m e n t ó w
F o r m a
m ik r o o b r a z u C h a r a k t e r y s t y k a
R o lk i f il m o w e ró ż n a d łu g o ś ć , t y p o w a s z e r o k o ś ć — 35 m m , z m n ie j s z e n ie o b r a z u 20:1
K a s e t y f il m o w e z w y k l e s z e r o k o ś c i 35 m m , d łu g o ś ć 100 s t ó p , z a w ie r a j ą 2000 o b r a z ó w s t r o n i c w 20- k r o t n y m z m n ie j s z e n iu
M ik r o k a r ty k a r t y , z w y k l e o r o z m ia r a c h 3 X 5 c a li, z a w ie r a j ą c e d o 70 m a t o w y c h o b r a z ó w p o z y t y w o w y c h s t r o n ic k s ią ż k o w y c h w 2 0 -k r o t n y m z m n ie j s z e n iu
M ik r o fis z k i p r z e z r o c z y s t e k a r t y , z w y k ł e o r o z m ia r a c h 4 X 6 c a łi, z a w i e r a j ą c e d o €0 i w i ę c e j o b r a z ó w s t r o n ic z m n ie j s z o n y c h 2 0 -k r o t n ie
K a r ty a p e r t u - r o w e
r o d z a j k a r t p e r f o r o w a n y c h , z j e d n y m lu b w ie lo m a o t w o r a m i; k a ż d a k a r ta z a w ie r a 1 k l a t k ę f il m u 35 m m z u t r w a lo n y m o b r a z e m d o k u m e n t u lu b r y s u n k u , t y p o w e z m n i e j s z e n i e 20 r a z y
K a r t o t e k i v i - d e o g r a f ic z n e o b r a z o w e
ta ś m a m a g n e t y c z n a z u t r w a lo n y m i w i z u a l n y m i z a p is a m i s t r o n ic d o k u m e n t ó w , z w y k l e z a o p a t r z o n e w d a n e c y f r o w e d o id e n t y f i k a c j i
5
