g
zastosowania
w gospodarce
technice
i nauce
SPIS TREŚCI C O A E P 2 K A H H E C O N T E N T S S tr.
A licja S ta n isła w sk a — „ E fe k ty sto so w an ia ETO — Z p ra k ty k i ZETO-ZOWAR” ... 1 E lżb ieta N iedzielska, A n d rzej N ow icki — ,,ETO w p ra ca ch m a g is te rs k ic h ” ... 5 J e rz y D ańda, Ire n a M alerczy k - D ańda — „E rgonom ia w k o n s tr u k c ji i o p ro g ram o w an iu EMC” Cz. II. Z m iana roli e rg o nom ii w z asto so w an iu do EMC 7 E lżb ieta Je z ie rsk a , B artło m iej G łow acki — „N ow a m etoda a u to m a ty c z n e j k o n w e rsji p ro g ra m ó w ...12 J e rz y G aździcki, R o b ert P o d g ó rsk i, J e rz y P o ło ń sk i — „K o- o rd y n a to g ra f KART-1” . . . 13 ENCYKLOPEDIA
J . B. i K. F. — „ALGOL-60”
( d o k o ń c z e n i e ) ...17 Z K R A JU I ZE ŚW IATA A le k sa n d er S en k o w sk i — „ E lek tro n ic zn e m aszy n y cy fro w e w E u ro p ie z ac h o d n ie j” . . . . 20 A n d rzej T arg o w sk i — „X II S p o tk a n ie U czestników E u ro p e jsk ie g o S y stem u B adaw cze
go D IEBOLD” ... 21 P a ń stw o w e b a d an ia w dziedzi
nie ETO w e F ra n c ji . . . . 22 A dam B. E m p a ch e r — „OLYM- PIA 1987” ... 23 KALENDARZ
„IV K ongres M iędzynarodow ej F e d e ra c ji A u to m aty k i (IFA C)” III okł.
CTp.
A. CTaiiiicjiancKa — 3c}x})eKTbi npiiMeneHHH ojieKTpoinioii BblHHCJIHTeJlbHOii TeXlIHKH . 1 3 . HeA3CJii»CKa, A. Hobiiukii —
3jieKTponnan BbiHiicjniTejib- n a n Texm iK a d ^w njionH bix pa6oTax ... 5 E. ¿lanbAa, II. MaJiepuiiK-AaHb-
Aa — 3proiioMiiHecKiie c£>aK- TOpbl B KOIłCTpyKUHH II npO- rpaMHOM xo3HiicTBe 3IJBM , m. II: M3Meneime 3aAa^ opro-
hommh b upiiM ciiemni k
3U.BM ... 7 D. E3CpCKa, B. rJlOBaUKIl —
HoBbiii MeTOA a BTOMaTi i *ie c- Koii KOHBepcnii nporpaMM . 12 E. ra3i»A3iiHKn, P. IIOArypcKii, E.
IIOJIOlIbCKJI — ABTOMaTIIMeCKIlii KoopAUHaTorpac|) KART-1 . 33 3H U IlK JIO n E aH H
JI.B. u K.«I>. — „ALGOL-60”
(OKOHHamie) ... 17 XPOHHKA
A. CeilKOBCKII — 3jieKTpOHHbie UIIcfc>pOBbie BblHIICJIIlTeJIbHbie MauniHbi b 3anaAHeii EBpone 20 A. TaproBCKii — X II BCTpena
y iiacTHiiKOB EBponeiiCKoii npo- rpa.MMbi iiccjieAOBamiii DIE
BOLD (>KeneBa, MapT, 1968 r.) 21 A.B. 3i\m axep — „OLYMPIA
1967” ... 23
P age A. S ta n isła w sk a — E ffects of ADP a p p l i c a t i o n ... 1 E. N iedzielska, A. N ow icki — ADP in u n iv e rs ity diplom a p a p ers ... 5 J. D atula, J. M alerczyk-D ai'ula
— E rgonom ics in d ig ital com p u te r c o n stru c tio n and so ftw a re.
P a r t II. The change of th e role of ergonom ics as ap p lied to d ig ita l c o m p u te rs . . . . 7 E. Je z ie rsk a , B. G łow acki — A new m ethod of autom atic p ro g ram conversion . . . 12 J. G aździcki, R. P odgórski, J.
P ołoński — A u to m atic coordi- n a to g ra p h KART-1 . . . . 13 BASIC TERMS
J.B . an d K .F. — ,, ALGOL-60”
(end) . ...17 CHRONICLE
A. S en k o w sk i — „E lectro n ic d i
g ita l co m p u te rs in... W est E u ro p e ” ...20 A. T argow ski — „X II M eeting of DIEBOLD E uro p ean Rese
a rch P ro g ra m ” , G eneva, M arch, 1968 ... 21 A. B. E m paclier — „OLYMPIA 1967” ...23
W Y D A W N IC T W A C Z A S O P IS M T E C H N IC Z N Y C H
N O T W arszaw a C za ckieg o 3 /5
KOLEGIUM REDAKCYJNE
R e d ak to r naczelny prof. d r L eon ŁUKASZEW ICZ
Doc. dr inż. K o n ra d FIA ŁK O W SK I (zast. re d a k to ra naczelnego), W ładysław KLEPACZ, dr A ntoni MAZURKIEW ICZ, inż. D orota PRAW DZIC (zast. re d a k to ra naczelnego),
m gr inż. A ndrzej TARGOWSKI
R e d a k to r tec h n icz n y A licja BIL S e k re ta rz R e d ak c ji m gr W anda KAĆER
RADA PROGRAMOWA
P ro f. d r inż. J e rz y B ro m irsk i (przew odniczący), m g r inż. J a n B ursche, doc. S te fan C zarnecki, m gr M ichał Doroszewicz, m gr A dam B. E m p ach er (sek retarz), m gr inż. B olesław G liksm an, m gr inż. Jó zef K nysz, m gr inż. L udw ik M ebel, doc. d r T adeusz P eche, inż. Zdzisław P u z d ra - kiew icz, doc. m gr inż. Jó ze f T h ie rry (w iceprzew odniczący), d r T adeusz W alczak, m gr S te fan
W ojciechow ski, dr inż. H e n ry k W ożniacki, m g r inż. J a n Z. Zydow o R e d ak cja: W arszaw a, ul. E m ilii P la te r 20 m. 15, tel. 21-13-91. Z astęp ca re d a k to ra naczelnego tel. 28-37-29
Z akład K o lp o rtażu WCT NOT, W arszaw a, ul. M azow iecka 12
Zakl. G raf. „ T a m k a ” . Z. 2 Zam . 362. P a p ie r d ru k . po w lek an y V kl. 80 g. A -l. Obj. 3 a rk . dru k . N akład 2200. N-51
Cena egzem plarza zł 8.— P re n u m e ra ta roczna zł 96,00
SPIS TREŚCI C O A E P 2 K A H M E C O N T E N T S S tr.
A licja S ta n isła w sk a — ,,E fe k ty sto so w an ia ETO — Z p ra k ty k i ZETO-ZOWAR” ... 1 E lż b ieta N iedzielska, A n d rzej N ow icki — ,,ETO w p ra ca ch m a g is te rs k ic h ” ... 5 J e rz y D ańda, Ire n a M alerczyk- D ańda — ,,E rgonom ia w k o n s tr u k c ji i o p ro g ram o w an iu EMC” Cz. II. Z m iana roli e rg o nom ii w z asto so w an iu do EMC 7 E lżb ieta Je z ie rsk a , B artło m iej G łow acki — „Nowa. m eto d a a u to m a ty c z n e j k o n w e rsji p ro g ram ó w ...12 Je rz y G aździcki, R o b ert P od
gó rsk i, Je rz y P ołoński — „K o- o rd y n a to g ra f KAHT-1” . . . 13 ENCYKLOPEDIA
J. B. i K. F. — „ALGOL-60”
( d o k o ń c z e n i e ) ... 17 Z K RA JU I ZE ŚW IATA A le k sa n d er S en k o w sk i — „E lek tro n ic zn e m aszy n y cy fro w e w E u ro p ie z a c h o d n ie j” . . . . 20 A n d rzej T arg o w sk i — „X II S p o tk a n ie Uczestników ' E u ro p e jsk ieg o S y stem u B adaw cze
go D1EBOLD” ... 21 P a ń stw o w e b ad an ia w dziedzi
nie ETO w e F ra n c ji . . . . 22 A dam B. E m p a ch e r — „OLYM- P IA 1957” ...23 KALENDARZ
„IV K ongres M iędzynarodow ej F e d e ra c ji A u to m aty k i (IFA C)” III okł.
CTp.
A. CTaiiHCJiaBCKa — 3cJxJ)eKTbi npiiMenemiH oJieKTponiioii DblHIICJIJlTeJlbHOii TeXIIHKH . 1 3 . Hefl3ejibCKa, a. iioiuiukh —
3 j i e K T p o i n i a H B b i M H C j n i T e j i b -
n a n Texm iK a b fliin;iOHHi>ix paOoTax ... 5 E. .ZJaiibfla, II. MaJiepuiiK-Aaiib-
;;a — 3pronoMiiHecKne cJ^aK-
T o p b i n K O H C T p y K i j m i n npo- rpaMHOM xo3niicTBe 3Ltf3M, h. II: I43MeneHxie 3aAan opro- iioMiiH b npiiM eneniin k 3UBM ... 7 3 . E3cpciia, B. r.ioB am ui —
HoBbiii MeTOA aBTOMaTH'iec- Koii KOHBepcim riporpaMM . 12 E. ra3i>;j3nnKn, P. IIoflrypcKii, E.
Ilojion bCKii — ABTOMaTiiHecKnii KoopAJinaTorpac}) KART-1 . 33 3 HIJH K JIO n E/HM H
JI.B. n K.<I>. —
(O K O H H a H Iie )
XPOHMKA
„ALGOL-60”
17
A. Ccii ko BCKii — 3jieKTponnbie UU(|jpOBbie BblMHCJIMTeJIbllbie
iMauiinibi b 3 ana/uieii EBpone 20 A. TaproBCKii — X II BCTpe'ia
ynacTiiiiKOB EBponeiiCKoii npo- rpaMMbi iiccjieAOBaHiiii D1E- BOLD (>KeneBa, MapT, 1968 r.) 21 A.B. 3»inaxep — „OLYMPJA
1967” ...23
P age A. S ta n isła w sk a — E ffects of ADP a p p l i c a t i o n ... 1 E. N iedzielska, A. N ow icki — ADP in u n iv e rs ity diplom a p a p e rs ... 5 J. D ańda, J. M alerczy k -D ań d a
— E rgonom ics in d ig ital com p u te r c o n stru c tio n an d so ftw a re.
P a r t II. T he ch an g e of th e ro le of erg o n o m ics as ap p lied to d ig ita l co m p u te rs . . . . 7 E. Je z ie rsk a , B. G łow acki — A new m ethod of au to m atic p ro g ram conversion . . . 12 J . G aździcki, R. P o d g ó rsk i, J.
P o lo n sk i — A u to m atic coordi- n a to g ra p h KART-1 . . . . 13 BASIC TERMS
J.B . an d K .F. — „ALGOL-60”
(end) ...17 CHRONICLE
A. S enkow ski — „ E lec tro n ic d i
g ita l c o m p u te rs in W est E u
ro p e ” ...20 A. T argow ski — ,,X II M eeting of DIEBOLD E u ro p ea n Rese
a rc h P ro g ra m ” , G eneva, M arch, 1 9 6 8 ...21 A. B. E m p a ch e r — „OLYMPIA 1967” ...23
W Y D A W N IC T W A C Z A S O P IS M T E C H N IC Z N Y C H
N O T W arszaw a C zackieg o 3 /5
KOLEGIUM REDAKCYJNE
R e d ak to r naczelny pro f. dr L eon ŁUKASZEW ICZ
Doc. dr inż. K o n ra d FIA ŁK O W SK I (zast. re d a k to ra naczelnego), W ładysław KLEPACZ, d r A ntoni MAZURKIEW ICZ, inż. D orota PRAW DZIC (zast. re d a k to ra naczelnego),
m gr inż. A ndrzej TARGOWSKI
S e k re ta rz R e d ak c ji m gr W anda KACER R e d ak to r tech n iczn y A licja BIL RADA PROGRAMOWA
P ro f. d r inż. J e rz y B ro m irsk i (przew odniczący), m gr inż. Ja n B ursche, doc. S te fan C zarnecki, m gr M ichał Doroszew icz, m gr A dam B. E m p ach e r (sek retarz), m gr inż. B olesław G liksm an, m gr inż. Jó zef K nysz, m gr inż. L udw ik M ebel, doc. d r T adeusz P eche, inż. Z dzisław P u z d ra- kiew icz, doc. m gr inż. Jó zef T h ie rry (w iceprzew odniczący), d r T adeusz W alczak, m gr S te fan
W ojciechow ski, dr inż. H e n ry k W ożniacki, m g r inż. J a n Z. Zydowo R ed ak c ja : W arszaw a, ul. Em ilii P la te r 20 m. 15, tel. 21-13-91. Z astęp ca re d a k to ra naczelnego tel. 28-37-29
Z akład K o lp o rtażu WCT NOT, W arszaw a, ul. M azow iecka 12
Z akł. G raf. „ T a m k a ” . Z. 2 Zam . 362. P a p ie r d ru k . p o w le k an y V kl. 80 g. A -l. Obj. 3 a rk . d ru k . N akład 2200. N-51
Cena egzem ularza zł 8.— P re n u m e ra ta roczna zł 96,00
z a s to s o w a n ia w g o s p o d a r c e , te c h n ic e i n a u c e
M I E S I Ę C Z N I K
1 9 6 8
R O K I V
C z e r w i e c
Or gan P e ł n o m o c n i k a Rz ąd u do S p r a w E l e k t r o n i c z n e j T e c h n i k i O b l i c z e n i o w e j i N a c z e l n e j O r g a n i z a c j i T e c h n i c z n e j
ALICJA STANISŁAWSKA
ZETO— ZOWAR W arszaw a
Mgr A licja S ta n isła w ska u k o ń c z y ła w 1956 r. stu d ia na W y d zia le Ogólno e k o n o m ic z n y m S z k o ły G łó w n ej P lanow a
nia i S ta ty s ty k i. Do ro k u 1962 pracow ała w Z a kła d zie Pro
d u k c ji D ośw ia d cza ln ej I n s ty tu tu M a szyn M a te m a ty c zn y c h a n a stęp n ie do ro k u 1966 — w Z a kła d zie D ośw iadczalnym B iura U rządzeń T e c h n ik i J ą d ro w ej, za jm u ją c się p rzede w s z y s tk im za g a dnieniam i organizacji pracy. Z tego za k re su d o konała szereg u opracow ań. W ro k u 1967 m g r Sta n isła w sk a p odjęła pracę w Z a kła d zie O bliczen io w ym ZETO -ZO - W A R , polegającą m . in. n a badaniu i analizie e fe k tó w e k o n o m ic zn y c h w y n ik a ją c y c h ze sto so w a n ia n o w e j te c h n ik i o b liczen io w ej.
G81.3.003.1
Efekty stosowania ETO
(z praktyki Z akładu Obliczeniowego ZOWAR)
A u to rk a p rze d sta w ia próbą w s tę p n e j o cen y k o r zy śc i e k o n o m ic z n y c h w y n ik a ją c y ch z zasto so w a n ia e le k tro n ic zn e j te c h n ik i o b lic ze n io w e j u 9 k lie n tó w Z O W A R -u . D ane u zy sk a n o n a p o d sta w ie a n k ie ty opra co w a n ej p rze z Z a k ła d O b lic zen io w y i w y p e łn io n e j p rze z w s p ó ty ra c u ją c e z Z O W A R -e m z a k ła d y p r o d u k c y jn e , z je d n o czenia i biura k o n s tr u k c y jn e . W w y n ik u a n a lizy stuńerdzono, że k o s z ty p r z e tw a rzania d a n yc h i w y k o n a n ia opracow ań o p ty m a liza c y jn y c h sta n o w iły za led w ie OjIWi u z y s k a n y c h oszczędności. A u to r k a w s k a z u je na tru d n o ści u sta len ia w ła ści
w e j m e to d y k i badania e fe k tó w sto so w a n ia ETO. W p rzy to c zo n e j analizie oparto się na k la s y fik a c ji e fe k tó w opra co w a n ej w K a te d rze O rganizacji, E k o n o m ik i i P lanow ania w P rze m y śle B u d o w y M a szy n — P o lite c h n ik i W a rsza w sk ie j.
Zarys typow ych efek tów
N ie je d n o k ro tn ie p o d ję c ie decyzji p r z y s tą p ie n ia do p ra c n a d a u to m a ty z o w a n ie m p rz e tw a rz a n ia dan y ch n ie n a le ż y do za d ań ła tw y c h . W iąże się to bow iem z ry z y k ie m p o n ie sie n ia dużych k osztów , p rz y nie zn a n y ch jeszcze w ty m czasie e fe k tac h . W o p arc iu o do św iad czen ia w ła sn e , ja k i o śro d k ó w z a g ran ic z
nych, n a le ż y stw ierd zić, iż w w y n ik u sto so w an ia e le k tro n ic z n e j te c h n ik i obliczeniow ej m ożna uzyskać n a s tę p u ją c e e fe k ty , w y n ik a ją c e b ezpośrednio z sam ego p ro ce su p rz e tw a rz a n ia d an y ch :
• zw iększenie d okładności in fo rm ac ji
® zw iększenie ró żn o ro d n o ści in fo rm ac ji
• u sp ra w n ie n ie obiegu in fo rm a c ji
• p o d n ie sie n ie k u ltu r y o p rac o w y w a n ia i w y k o rz y sty w a n ia in fo rm a c ji
• sk ró ce n ie te rm in ó w o p raco w ań
• .zm niejszenie p rac o ch ło n n o śc i o p raco w ań
• zm niejszenie koszitów o p rac o w a ń
• zm niejszenie obsady p rac o w n ik ó w a d m in is tra c y j
n ych
• u p o rzą d k o w a n ie d o k u m e n ta c ji S p o d n iesien ie jej n o rm aty w n e g o c h a ra k te ru .
W re z u lta c ie w p ły w u te c h n ik i e lek tro n ic zn e g o p rz e tw a rz a n ia d an y c h n a ¡działalność p rz e d się b io rstw a p o w in n a zarysow ać się znaczna p o p ra w a n a s tę p u ją c y c h w sk aź n ik ó w efe k tó w : <
• w zro st w y d ajn o ści p ra c y
• ob n iżk a k o sz tó w p ro d u k c ji
• lepsze w y k o rz y sta n ie czasu p ra c y
• le p sze w y k o rz y sta n ie śro d k ó w p ra c y
• lepsze w y k o rz y sta n ie z a p asó w m a te ria ło w y c h
® lepsze w y k o rz y sta n ie en e rg ii
• sk ró c e n ie cy k lu te ch n ic zn e g o p rz y g o to w a n ia p ro d u k c ji
® sk ró ce n ie cy k lu p ro d u k c y jn e g o
® w z ro s t ry tm ic zn o śc i p ro d u k c ji
® zw iększenie ro zm iaró w p ro d u k c ji.
K ryteria k lasyfik acji efektów
P rz e d p rz y stą p ie n ie m do b a d a n ia efe k tó w e le k tro n ic z nego p rz e tw a rz a n ia d an y c h k o nieczne je s t sk la sy fi
k o w a n ie icli w o p arc iu o u sta lo n e u p rze d n io k r y te ria. Z ag a d n ien ie k la sy fik a c ji efe k tó w je s t w różny sposób in te rp re to w a n e . Do chw ili obecnej nie m a u sta lo n e g o w zo rca, na k tó ry m należałoby się oprzeć p rzy g ru p o w a n iu efektów .
W o p arc iu o b a d a n ia ekonom icznej efe k ty w n o ści m e ch a n iz ac ji i au to m a ty z a c ji p rz e tw a rz a n ia dan y ch , p r o w adzone w szczególności p rzez K a te d rę O rganizacji, E konom iki i P la n o w a n ia w P rz em y śle B udow y M a
szy n P o lite c h n ik i W arszaw sk iej, w y k ry sta liz o w a n e zostały k r y te r ia k la sy fik a c ji efek tó w , p rz e d sta w io n e w ta b lic y I.
P o d ział efektów
T ab lica I
p ra k ty c e nie zd a ją egzam inu. N a przeszkodzie stoi tru d n o ść w sk o m p leto w a n iu niezb ęd n y ch in fo rm a c ji do p rz e p ro w a d z e n ia tego rd z a ju analizy. Nie tylk o u n as, ale i za g ra n ic ą sp o ty k a się p o d o b n e kłopoty.
S tan o w isk o ta k ie p o tw ie rd z a ją u czestnicy sym pozjów p ośw ięcanych p roblem om zasto so w ań m aszyn m a te m atycznych.
In fo rm a c je z a w a rte w tej części o p rac o w a n ia nie w y cz e rp u ją całego te m atu , dotyczącego e fe k tó w w y n ik a ją cy c h z te c h n ik i e lek tro n ic zn e g o p rz e tw a rz a n ia d a nych. P o d a n ie tych in fo rm a c ji m iało n a celu stw o rz e n ie podłoża do om ów ienia w y b ra n y c h p rz y k ła d ó w p o w sta w a n ia efe k tó w ekonom icznych w k o n k re tn y c h w a ru n k a c h w sp ó łp ra c y Z ak ład u O bliczeniow ego W a r
szaw a Z ETO -ZO W A R z je d n o stk a m i g o sp o d a rk i n a rodow ej.
K ry te riu m k la s y fik a c ji G ru p y (rodzaje) e fek tó w
K ry te riu m — m ożli
wość p o m ia ru
E fek ty w y m iern e ,, n iew y m ie rn e K ry te riu m — je d n o s t
k a p o m ia ru
E fe k ty w je d n o s tk a c h n a tu r a l
n y ch
E fek ty w je d n o s tk a c h w a rto ścio w ych
K ry te riu m — c h a r a k te r e fe k tu
E fe k ty ekonom iczne ,, pozaekonom iczne K ry te riu m — stre fa
o d n iesien ia
E fek ty d o ty czące sam ego p rze
tw a rza n ia
E fe k ty d o ty czące w'pływru zm e
ch anizow anego p rz e tw a rz a n ia d a n y ch n a w y n ik i p rzed sięb io rstw a K ry te riu m — sposób
re aliz a cji
E fek ty jed n o razo w e
„ ciągłe K ry te riu m — otap
od n iesien ia
E fe k ty na eta p ie p ro jek to w a n ia ,, na eta p ie sto so w an ia K ry te riu m — sposób
ujęc ia
E fe k ty u ję te w sposób k sięgow y ,, u sta lo n e s ta ty s ty c z n ie ,, u stalo n e an ality c zn ie K ry te riu m — p rzed
m io t o d n iesien ia
E fe k ty n a je d n o s tk ę in fo rm a cji ,, odnoszące się na m aszynę ,, odnoszące się n a rodzaj
o p e rac ji
,, odnoszone n a k o m ó rk i o rg an izacji
,, dot. o śro d k a o bliczenio
wego
,, zw iązane z k om pleksem prac
K ry te ria (powyższe o ra z o d.pow iadające im g ru p y k la sy fik a c y jn e u jm u ją podział na p o ję cia krań co w e, w za jem n ie p rz e c iw sta w n e . W p ra k ty c e m ogą w y s tę pow ać o n e zarów no w fo rm ie czystej, ja k i m iesza
nej.
W oparciu o u p rze d n io d o k o n an ą k la sy fik a c ję m ożna podzielić efe k ty n a g ru p y , po d an e w 'tablicy II.
P ro b le m analizy e fe k tó w elek tro n iczn eg o p r z e tw a rz a n ia dan y ch je s t b ard z o sk o m p lik o w an y i tr u d n y . W y
m aga p rzy g o to w a n ia od stro n y te o re ty c z n e j, ja k ró w nież doskonałej znajom ości za g ad n ień zw iązanych z
d ziałalnością, o rg an iz ac ją je d n o s tk i b ad a n e j. Może dotyczyć kom pleksu zag ad n ień w y stę p u ją c y c h w d a nej je d n o stc e — objętych e le k tro n ic z n y m p r z e tw a rza n iem d an y c h lu b ty lk o w y b ra n y c h odcinków d zia
łalności. W ym aga u sta le n ia odp o w ied n ich k ry te rió w k la sy fik a c ji efe k tó w , k tó re w u jęciu ogólnym zostały uprzed n io sc h a ra k te ry z o w a n e , ja k ró w n ie ż o b ran ia w łaśdiw ej m e to d y k i ich b ad a n ia . Z ag ad n ien ie m e to d y k i b a d a n ia e fe k tó w je s t dość obszerne i m ogłoby sta n o w ić p rzed m io t odrębnego opracow ania. W spom - nież je d n a k m ożna, że ta k ja k p rz y g ru p o w a n iu e fe k tów nie m a u stalonego w zorca dla te g o pro b lem u . Is tn ie ją ró ż n e p o d e jśc ia do b a d a n ia efektów , k tó re n ajczęściej ze w zględu n a sw e sk o m p lik o w an ie w
T ab lica I I :) P rz y k ła d y g ru p o w a n ia efek tó w
E fek ty b e zp o ś re d n ie E fek ty p o śre d n ie J e d n o r a J e d n o r a
T rw ałe T rw a łe
zowe zowe
1. Z w ol 1. O bniżenie 1. Z m n ie j 1. T rw ałe n ien ie k osztu szen ie z m n ie js z e po p rze tw a rza- z a p a n ie ja k o ś w ie rz . n ia d a n y ch sów ciow ego
chni m a te zu ży cia j a
0)c b iu r o r ia ło k ieg o k o l
UO w ej w y ch w iek c z y n
fi>>
£
2. Z w ol
n ien ie
2. W pływ z o d n a jm u
2. Z m n ie j
szenie
n ik a p r o d u k c y jn e
O z b ę d zw olnionej z a p a go n a j e d
£o n y c h p o w ie rz c h sów n o stk ę w y o m aszyn ni u ż y tk o p ro d u k ro b u
o b iu ro w ej cji w 2. O szczęd
«5 w y ch to k u ność z ty
>
3. Z m n ie jsze tu łu o b n iż
>> 3. P o d n ie
ki kosztów n ie o p łat sien ie
<D
V-( d z ie rża w z d o l w y tw a rz a
U n y c h z t y n ia tu łu z w o l
n ie n ia p o w ie rzc h n i u ż y tk o w ej
ności p r o d u k c y j
n ej
1. Z m n ie j 1. S k ró cen ie 1. P o d n ie sie
szen ie cy k lu n ie jak o ści
sto su n o p ra c o w a i n o rm a k u p r a n ia s p r a ty w n eg o
a c o w n i w ozdań c h a r a k te r u
Cu ków i zesta w ień d o k u m e n
o
fi
>>a d m in i a n a lity c z ta c ji w a r
s tr a c y j n y c h sz tato w e j
a n y c h do c ro b o t
a> ników
£ 2. W y k o n y
o
‘wo o
w a n ie p ra c i ob liczeń
X> n ie w y k o
03
¡5 n a ln y c h
>> bez m e c h a
X n iza cji w
«Ho te rm in a c h
U u m o ż liw ia
ją c y c h ich p ra k ty c z n e w y k o rz y s ta n ie
*) W edług: p ra c y zbiorow ej „ P ro b le m y o k reślen ia e k o n o m iczn ej efek ty w n o śc i m ec h an iz ac ji i a u to m a - ty z a c ji p rz e tw a rz a n ia d a n y c h ”
P o lite c h n ik a W arszaw sk a, K a te d ra O rg an izacji E k o n o m ik i i P la n o w a n ia w P rz e m y ś le B ud o w y M aszyn — W arszaw a, lu ty 1967 r.
2
W ybrane zagadnienia opracow yw ane przez ZOWAR na zlecenie użytkow ników
D o św iadczenia Z a k ła d u O bliczeniow ego W arszaw a w y.nikające z trz y le tn ie j jego działalności p o tw ie rd z a ją szerokie m ożliw ości za sto so w a n ia elek tro n ic zn e j te c h n ik i obliczeniow ej. Ś w iadczą o tym n a stę p u ją c e p rz y k ła d y p ra c p ro je k to w y c h w y k o n y w a n y c h w r a m ach Z O W A R -u w z a k re sie :
a) sy stem ó w „w i e l o t e m a t y c z n y c h o b e jm u ją c y c h te ch n iczn e p rzy g o to w a n ie i p la n o w a n ie p ro d u k c ji d la z a k ła d ó w p rz e m y s łu m aszynow ego: F SC w S ta rac h o w icac h , F SO n a Ż era n iu , Z a k ła d ó w M echanicz
nych im. M. N o w o tk i; e w id e n cje zak u p ó w , zap asó w i sp rze d aż y dla W ojew ódzkiego P rz e d się b io rstw a H a n d lu O dzieżą;
b) sy ste m ó w „ je d n o te m a ty c zn y c h ” ja k np. w y sz u k i
w a n ie in fo rm a c ji dla C e n tra ln e g o I n s ty tu tu In fo r
m a c ji N au k o w o -T e ch n iczn e j i E konom icznej lu b dla P ań stw o w eg o I n s ty tu tu H y drologiczno-M eteorologicz
nego, ozy te ż S p ó łd zie ln i M ieszkaniow ej „E n e rg e ty k a ” i in n y c h ;
c) sy stem ó w o bliczeń n u m e r y c z n y c h ja k n p .: o b li
czania zw ią zk ó w chem icznych do d o k u m e n ta c ji złóż soli w Z atoce P u c k ie j, obliczen ia o p ty m a liz a c y jn e planóW p ro d u k c ji, obliczenia ko m p lek so w ej e fe k ty w ności śro d k ó w trw a ły c h i aw a ry jn o śc i w k o p aln iac h w ęg la k am ien n eg o (dla G łów nego I n s ty tu tu G ó rn i
ctwa).
W stępna ocena korzyści ekonom icznych w ynikających z zastosow ania now ej techniki obliczeniow ej
Z a k ła d O bliczeniow y W arszaw a, m a ją c ¡na uw adze d łu g o trw a ły o k res w sp ó łp ra c y z n ie k tó ry m i je d n o st
kam i g o sp o d a rk i n a ro d o w e j w z a k re sie o p ra c o w y w a n ia i w tirażainia sy ste m ó w .elektronicznego p r z e tw a rz a n ia dalnych o ra z w y k o n y w a n ia sz ereg u p ra c o c h a ra k te rz e o p ty m a liz a c y jn y m , p o sta n o w ił p r z y s tą pić do a n a liz y k orzyści w y n ik a ją c y c h .ze sto so w a n ia now ej te c h n ik i obliczeniow ej.
W 'k o n sek w en cji te g o za m ie rz e n ia w p o ło w ie w rz e ś
n ia 1967 r . zostało p o w o ła n e n o w e sta n o \v isk o p r a cy, do k tó re g o zad ań m ależą: stu d ia , an a liz a i o p r a - cowainia z z a k re s u e fe k ty w n o ści ek o nom icznej e lek tro n iczn eg o przetW arzalnia ,danych.
Z ap o c zą tk o w u jąc te g o ro d z a ju działalność o p ra c o w ano i ro z e sła n o a n k ie tę do 13 k lie n tó w o n a jd łu ż szym o k re sie w sp ó łp ra c y . A n k ieta, ja k o p ie rw sz a z re d a g o w a n a z o stała k ró tk o i w sposób p ro sty . E le
m e n ty je j n ie w y m a g a ły o d rę b n e g o om ó w ien ia. C ho
dziło o u zy sk an ie in fo rm a c ji w stę p n y c h , k tó re po
tw ie rd z iły b y p rzy p u sz cz en ia o d n o śn ie do w y stę p o w a n ia oszczędności u k lie n tó w ZO W A R -u, w zw iązku z
w d ra ż a n ie m sy ste m ó w elektroniczlnego p r z e tw a r z a n ia d an y c h lu b w y k o rz y sta n ie m p r a c o p ty m a liz a c y j
nych. P o n a d to Zależało 'nam n a z o rie n to w a n iu się, czy z a k ła d y lu b in s ty tu c je w sp ó łp ra c u ją c e są ju ż w
s ta n ie p rze p ro w ad z ać an a liz y w w y m ie n io n y m z a k re sie, k tó re sta n o w iły b y m a te r ia ł d la o d p o w ied n ich p ra c an a lity cz n y ch . W sk azy w ało b y to ró w n ie ż n a m o ż li
w ość ro z sz e rz e n ia p rz y sz łe j an k iety . A n k ie ta ta z a w ie ra ła n a s tę p u ją c e pozy cje:
1. O s z c z ę d n o ś c i e t a t o w e (¡w sk a li ro cz n ej):
• rz ą d w ielkości,
• w ja k ic h k o m ó rk a c h z a k ła d u w y stą p iły ,
• czy ludzi z e uw oln io n y ch e ta tó w p rz e su n ię to do in n y c h jprac (jakich).
2. O s z c z ę d n o ś c i m a t e r i a ł o w e :
• z ty tu łu zm n iejsze n ia śro d k ó w o b ro to w y ch za m ro żonych w m a te ria ła c h (w zł).
3. O s z c z ę d n o ś c i m a g a z y n o w e :
® zm n iejszen ie p o w ierz ch n i m ag azy n o w ej, o ile % i ja k i to sta n o w i m e tra ż — koszt.
4. Ja k ie g o rz ę d u z o s ta ła zjwolniona m o c p r z e r o b o w a S ta c ji M aszyn b ic z ą c o -A n a lity c z n y c h i w j a kim k ie r u n k u poszło jej w y k o rz y sta n ie .
5. E f e k It y p o ś r e :d n i e (niew y m iern e) ta k ie ja k : k o re k ty p la n u in w esty cy jn eg o i inne.
N a a n k ie tę nadeszło 9 odpow iedzi, p rz y czym a n k ie to w a n i n ie od p o w ied zieli n a w sz y s tk ie p y ta h ia . N iem n iej m a te r ia ł z e b ra n y w o p arc iu o an k ie ty o k az ał s ię b ard z o 'cenny do 'u sta le n ia ko rzy ści ek o nom iczn y ch w y n ik a ją c y c h ze w sp ó łp rac y z ZO - W A R -em .
Ze w zg lę d u na o d m ie n n y c h a r a k te r p ra c w y k o n y w a nych dla k lie n tó w an k ie to w a n y c h , oszczędności w y liczone w o p a rc iu o nadesłaine odpow iedzi ze sta w io n e z o sta ły w ta b lic y I I I i IV.
W yliczenia z a w a rte w ta b lic y I I I w r u b ry c e 2 poz.
1, 3, 4 dótyczą oszczędności uzy sk an y ch ze z w o ln ien ia n ie k tó ry c h s t a n o w i s k pracy, w zw ią zk u z z a sto so w a
niem sy ste m ó w elek tro n ic zn e g o p rz e tw a rz a n ia d a nych. S ta n o w isk a te w y stę p o w a ły w k o m ó rk a c h o la - n ó w a n ia o p eraty w n eg o , z a o p a trz e n ia i k o o p era cji, w księgow ości o ra z m a g az y n ie m a te ria ło w y m .
Dla w szy stk ic h zaoszczędzonych sta n o w isk -omyjeto śre d n ią sta w k ę p o b orów m iesięcznych — 2500 zł (łą
cznie ze śre d n ią p re m ią m iesięczną).
W arto ści w y stę p u ją c e w r u b ry c e 3 uzyskano ze zm n iejsze n ia 'stanów zap asó w m a te ria ło w y c h . W arto ści w y s tę p u ją c e w ru b ry c e 4 dotyczą zaoszczę
dzonej m ocy p rz e ro b o w e j S ta c ji M aszyn L iczących A n ality cz n y ch z t y tu ł u p rz e ję c ia części p r a c o b lic ze
niow ych p rz e z ZOW AR.
P rz y k ła d y efe k tó w u zy sk an y ch n a dro d ze sto s o w a n ia m eto d m a te m a ty c z n y c h (p. itablica IV) w y k a z u ją b a r -
Oszczędności u z y sk a n e w w y n ik u p rz etw a rza n ia d an y ch T ab lica III
N azw a z ak ład u O szczędności e ta to w e w zł/ro k
O szczędności m a teriało w e w zł/rok
Z w o lnienie m ocy SMLA w zł/ro k
Razem zł F -k a Sam ochodów C iężaro
w y ch S tarach o w ice
16 X 2500 X 12 = 480 000 (osoby X p o b o ry X m ies.)
17 000 000 924 000 18 404 000
F -k a Sam ochodów Osobo
w ych W arszaw a
— —
744 000 744 000M azow ieckie Z -dy Rafin.
i P etro ch e m ic zn e Płock 16 X 2500 X 12 = 480 000 5 000 000
_
5 480 000Z -dy M ech an iczn e im . M.
N ow otki W arszaw a 2 X 2500 X 12 = 60 000
_
459 200 519 200R azem w arto ść 1 020 000 22 000 000 2 127 200 25 147 200
3
T a b l i c a IV O szczędności u z y sk a n e w w y n ik u w y k o rz y sta n ia p ra c o p ty m a liz a c y jn y c h
N azw a je d n o s tk i gosp o d arczej
O b n iżk a kosz
tów p ro d u k c ji w zł/rok
Z w iększenie pla
n u p ro d u k c ji w zł/rok
K oszt o p raco w ań o p ty m a liz ac y j
n y ch w zł/ro k
K w ota po p o trą c e n iu kosztów
o p raco w ań w zł/rok
S to su n e k p ro c e n to w y ko sztó w
do o szczędności
Z jed n o czen ie P rz e m y s łu Ce
m en to w eg o Sosnow iec 19 000 000 25 762 18 974 238 0,13
C e n tra ln e B iu ro K o n str.
K ab lo w y ch O żarów 3 840 000 48 900 3 791 100 1,27
Z jed n . P rzem . C elulozow o-
-P ap iern iczeg o 13 000 000 34 162 12 965 838 0,27
Z jed n . P rz e m . B aw ełn ian eg o
Ł ó d ź 10 100 000 72 060 10 027 940 0,71
Z jed n . H u tn ic tw a Ż elaza
i S ta li 111 600 000 . 108 225 111 491 775 0,96
R a z e m ru b r. 3 + 4 = 157 540 000 289 109 157 250 891 0,18
U w aga: k o szty p o d an e w k o lu m n ie 5 obliczono w ten sposób, że d o kosztów z a fa k tu ro w a n y c h p rzez ZOWAR doliczono szacunkow o 50% kosztów p o n iesio n y ch p rzez u ż y tk o w n ik ó w i in s ty tu c je w s p ó łp ra c u ją c e (JEO P).
dzo w y so k ą ich o p ła ca ln o ść ’). N ależy p o d k re ślić , że a n k ie to w a n i w sk a z y w a li ma m ożliw ość ew e n tu aln eg o u z y s k a n ia tego ty p u oszczędności w p rz y p a d k u p o tra k to w a n ia p la h ó w o p ty m a ln y c h ja k o d y rek ty w n y c h . W w ięk szo ści p rz y p a d k ó w p la n y o p ty m a ln e zostały z a tw ie rd z o n e. W p o zo stały ch p rz y p a d k a c h p la n y te zo stały p o tr a k to w a n e n a ra z ie jeszcze in fo rm a c y jn ie . S to so w an ie m eto d m a tem a ty c z n y c h n a d a je się szcze
g ó ln ie w b ra n ż a c h p rze m y sło w y ch , w k tó ry c h p ro ces p ro d u k c y jn y c h a ra k te ry z u je się dużym sto p n iem su b s ty tu c ji sta n o w isk roboczych.
N ależy 'podkreślić k o rz y stn y sto s u n e k u zy sk an y ch e fe k tó w do p o n iesio n y ch n a k ła d ó w (157 540 000 zł oszczędności w sto s u n k u do 289 109 z ł sta n o w iąc y ch k o sz ty o p rac o w a ń ). S to su n e k p ro c e n to w y kosztów do u zy sk an y c h efe k tó w s ta n o w i ,0,18%.
Z e b ra n e w o b u ta b lic a c h w y lic z e n ia n ie sta n o w ią cał
kow iteg o o b ra z u w a rto śc i efe k tó w w y stę p u ją c y c h u naszych k lie n tó w , o czym św ia d cz y b ra k ioełnych o d pow iedzi .na a n k ie tę . N ależy p rzy p u sz cz ać, iż k w o ty oszczędności są w 'znacznym sto p n iu zaniżone.
W 'zakresie e fe k tó w nieiw ym iernych a n k ie to w a n i głó w n ie w y m ie n ia li:
• sk ró c e n ie cyklu obliczeniow ego
• o trz y m y w a n ie sz y b k ie j, r z e te ln e j in fo rm a c ji w z a k re sie p la n o w a n ia p ro d u k c ji, e lim in u ją c e j ¡zakłócenia w r y tm ic e p ro d u k c ji i z a o p a trz e n iu m a te ria ło w y m
• m ożliw ość o b lic ze n ia k ilk u w e r s ji p la n ó w
• m ożliw ość ra c jo n a ln e g o d o in w e sto w a n ia m ocy p ro d u k c y jn e j w o p a rc iu o w y k a z a n e „ w ą sk ie g a r d ła ”
• p o p ra w ie n ie w y k o rz y sta n ia p a r k u m aszynow ego
• b ieżącą an a liz ę zapasów m a te ria ło w y c h i sta n ó w p o n ad n o rm a ty w n y c h .
W nioski, ja k ie n a s u w a ją się z p rz e p ro w a d z e n ia b a d a n ia korzyści ekonom icznych, zw iązan y ch z w p ro w ad zen iem te c h n ik i e lek tro n ic zn e g o p rz e tw a rz a n ia d an y c h do d ziała ln o śc i za k ła d ó w — w s k a z u ją n a ce
low ość sto so w a n ia tego ro d z a ju n o w ej te ch n ik i.
Je że li chodzi o w n io sk i dotyczące sa m ej a n k ie ty , m o żn a przypuszczać, iż tru d n o ś c i w w y p e łn ie n iu n ie k tó ry c h je j p u n k tó w m ogły b y ć sp o w o d o w an e za k ró tk im o k re se m czasu, zasu g e ro w an y m przez ZO - W AR do je j o p ra c o w a n ia i n a d e s ła n ia p rze z z a k ła dy, b ą d ź te ż za k r ó tk im o k re se m e k s p lo a ta c ji n o - i) O bliczenia p ro w ad zo n e b y ły p rzez I n s ty tu t E k o n o m ik i i O rg an izacji P rz e m y ś lu pod n ad zo rem K o m ite tu N auki i T ech n ik i, p rz y w sp ó łu d ziale ZOW AR-u.
w ych system ów . N iem n iej a n k ie ta s p e łn ia b ard z o w aż n ą ro lę. D ała p o tw ie rd z e n ie w y stę p o w a n ia e fe k tó w ek onom icznych w z a k ła d a c h w sp ó łp ra c u ją c y c h , ja k ró w n ie ż sta ła się p rz e sła n k ą do sp o rzą d ze n ia a n a lizy ekonom icznej w p ow yższym za k resie .
Z a g a d n ien ie to n ie należy do ła tw y c h i w y m a g a u p rze d n ieg o u sta le n ia o d p o w ie d n ie j m e to d y k i b a d a n ia efek tó w , p rz y w sp ó łu d z iale z a k ła d ó w w s p ó łp ra cujących.
P ra c e w ty m z a k re sie z o sta ły ju ż rozpoczęte. M ogą te ż s ta ć się p rz e d m io te m now ego o p rac o w a n ia.
N a izakończenie n ależ y dodać, że k o sz t m a sz y n y IB M 1440, k tó ra p rzy c zy n iła się do u z y s k a n ia p o d an y c h u p rze d n io oszczędności, w ynosi 18 225 843 zł. P o ró w n a n ie 'tej krwoty z u z y s k a n y m i oszczędnościam i w s k a zu je n a w ie lk ą o p ła c a ln o ść sto so w a n ia te c h n ik i e le k tro n ic zn eg o p rz e tw a rz a n ia d an y ch . T e c h n ik a ta , jeżeli o b ec n ie je s t jeszcze w s ta d iu m (rozwoju, to za k ilk a la t p o w in n a sta ć się p o d sta w o w y m in s tru m e n te m za
rz ą d z a n ia szczególnie dużych je d n o ste k g o sp o d a r
czych. Tego ¡się n ie d a u n ik n ą ć. J e s t to b o w iem z ja w isko w tó rn e , w y n ik a ją c e z p o stę p u tech n iczn eg o i w dużym sto p n iu m oże rz u to w a ć n a jego rozw ój.
b i b l i o g r a f i a
[1] P ra c a zb io ro w a: Z. G ackow ski, S. C h a jtm an , F. G asiń- ski, W. L ew ick i, D. N iziałek — P ro b le m y o k re śle n ia ek o n o m iczn ej efek ty w n o śc i m e c h a n iz a c ji i a u to m a ty z a c ji p rz e tw a rz a n ia d a n y ch . P o lite c h n ik a W arszaw sk a. K a te d ra O rga
n iz a c ji E k o n o m ik i i P la n o w a n ia w P rz e m y ś le B udow y M aszyn. W arszaw a 1967 r.
[2] A. T arg o w sk i — M ożliw ość w y k o n y w a n ia o bliczeń do p o trzeb p rz em y słu n a e le k tro n ic z n e j m aszy n ie c y fro w ej.
IOM P. „O rg an iz ac ja, S am o rząd , Z arz ąd z an ie ” . Z eszy t n r 12 1965 r.
[3] Z. G ackow ski, A. T arg o w sk i — M etody o k re śla n ia efek ty w n o ści m e c h a n iz a c ji p rz e tw a rz a n ia dan y ch . IOM P „ O rg a n iz a c ja , S am o rząd , Z arz ąd z an ie ” . Z eszyt n r 10 1964 r.
[4] J. Sw oboda — E fe k ty sto so w an ia e le k tro n ic z n e j te c h n ik i o b liczeniow ej. IOM P. „ O rg an iz ac ja, Sam orząd, Z arzą
d z a n ie ” . Z eszy t n r 11 1965 r.
[5] z . Jo d e łk o — W sp ra w ie m eto d obliczania e fek tó w ek o n o m iczn y ch p o stę p u tech n iczn eg o , z e szczególnym u w zg lęd n ien iem a u to m a ty z a c ji. „O rg an iz ac ja, Sam orząd, Z arz ąd z an ie ” . Z eszyt n r 5 1963 r.
[8] R. J a k u b o w s k i — K ry te ria k la s y fik a c ji e fek tó w m ec h a n izacji p rz etw a rza n ia d a n y ch . IOM P. „ O rg an izacja, Sam o
rząd, Z arz ąd z an ie ” . Z eszyt n r 10 1964 r.
4
ELŻBIETA NIEDZIELSKA 681.3:378 ADAM NOWICKI
W yższa Szkoła E konom iczna W rocław
E T O w pracach magisterskich
A r ty k u ł in fo r m u ją o stu d ia c h w za k re sie m e to d o lo g ii p ro je k to w a n ia sy ste m ó w EPD w W y ższ e j S zk o le E ko n o m ic zn e j w e W ro cła w iu . P odaje p rzeg lą d te m a tó w prac d yp lo m o w y c h , sta n o w ią cy ch k o n k r e tn e p r o je k ty s y s te m ó w oraz zastosow ania m eto d m a te m a ty c z n y c h . W ięk szo ść a b so lw e n tó w zn a la zła za tr u d n ie n ie w ośrod
k a c h o b lic ze n io w y ch i p rze d się b io rstw a ch w d ra ża ją c y c h ETO.
W r o k u 1965 p rz y K a te d rz e S ta ty s ty k i i M etod R a c h u n k u E konom icznego W yższej Szkoły E konom icz
n ej w e W ro c ław iu zo rg a n izo w an o L a b o ra to riu m O bli
czeniow e w y p o saż o n e w m a szy n ę cy fro w ą ODRA 1003.
M aszyna cy fro w a w y k o rz y sty w a n a je s t p rzy re a liz a cji o b u p o d sta w o w y c h f u n k c ji K a te d ry l), tj.:
1) d y d ak ty cz n ej
2) ¡naukow o-badaw czej z w y ra ź n y m p rio ry te te m p ie rw sz e j z w y m ie n io n y ch .
Z a sto so w a n ia d ru g ie g o ty p u p o le g a ją n a wy*;nrzy- acam u m a sz y n y w p ra c a c n i o a d a n ia c h ns.m~owy.cn, prow adzonyc-n p rze z pracow niK ow K a te d ry S ta ty s ty k i i M etod Racnurucu .tiKonomicznego, pracowiaiKOiw in n y c h k a te d r uczelni, a ta k że , spo rad y czn ie, p r a - cowpiiKów in n y c n uczelni w K raju (nie tylKo uczenni ekonom icznych).
R e a liz a c ja p ro c e s u dydak ty czn eg o p rz y w y k o rz y s ta n iu (JURY 1003 p o le g a n a :
a) w y s łu c h a n iu p rze z stu d e n tó w trze cie g o r o k u ob u w ydziałó w (eK onom iki p rz e d s ię b io rs tw a i in ż y n ie ry j- no-ekonom icznego) encyklo p ed y czn eg o w yK ładu z p o d sta w ii z a sto so w a n ia ETO
b) z a p o zn a n iu stu d e n tó w n a ćw iczeniach ty p u la b o r a to ry jn e g o z ele m e n ta m i lo g ik i i a r y tm e ty k i o ra z o p a n o w a n iu iprzez n ic h te c h n ik i p ro g ra m o w a n ia w ję zy ltu A L G O L -60 i M O ST-1
c) o d b y c iu ćw iczeń o c h a ra k te rz e la b o ra to ry jn y m w m a ły ch , 'kilkuosobow ych g ru p a c h p r z y m a szy n ie c y fro w e j ODRA 1003 i u rzą d zen iac h to w arzy szący ch . O pisane w iad o m o ści zd o b y w a ją w szy scy stu d e n c i uczelni jeszcze p rze d rozpoczęciem se m in a riu m m a g istersk ieg o . C i z n ic h , ‘k tó rz y d e c y d u ją się n a p i
sa n ie p ra c y d y p lo m o w e j w K a te d rz e S ta ty s ty k i i M e
tod R a c h u n k u E konom icznego, m a ją m ożność k o n ty n u o w a n ia stu d ió w n ad w y k o rz y s ta n ie m ETO w b ie żącej p ra k ty c e g o spodarczej naszych p rz e d się b io rstw . W ro k u a k a d e m ic k im 1964/65 u ru ch o m io n e zostało dla je d n e j g r u p y stu d e n c k ie j e k s p e ry m e n ta ln e se m in a riu m m a g iste rs k ie , p o św ięcone m e to d o lo g ii p r o je k to w a n ia sy ste m u elek tro n iczn eg o ¡przetw arzan ia d a n y c h (SEPD). O p iek u n em te j g ru p y z ra m ie n ia K a te d ry z o stał m g r J e rz y T ry b u lsM — d y re k to r Z a k ła dów E le k tro n ic z n e j T ec h n ik i O b lic ze n io w ej — Z a k ła d u O bliczeniow ego w e W rocław iu.
U czestn icy S e m in a riu m o d b y li trzy m iesięc zn e p r a k ty k i dyplom ow e w k ilk u p rz e d się b io rstw a c h D olne
go Ś lą sk a i in n y c h r e jo n a c h k ra ju , p o św ięcone g ro m a d z e n iu m a te ria łu in fo rm ac y jn eg o , stnow iącego i) P a tr z a r ty k u ł G in tera T ry b u sia — „D ziałaln o ść d y d a k ty c z n a i n au k o w a W yższej S zkoły E k o n o m iczn ej w e W rocław iu w z ak resie zastosow ań ETO ” — „M aszyny M a tem aty c zn e ” n r 2/67, s tr. 23.
e.n p iry c z n e tw o rzy w o p rzy g o to w y w an y c h o p rac o w a ń . J e s t rze czą oczyw istą, ze w ra m a c h je d n e j p u b lik a c ji n ie d a się z a p re z e n to w a ć całego d o ro b k u d y p lo m a n tó w . S zczegółow em u o m ó w ie n iu p ro je k tó w i z a sto so w a n y c h m a szy n m a te m a ty c z n y c h do poszczególnych, d alej w y m ie n io n y ch dziedzin, n ależ ało b y pośw ięcić o d ręb n e , odpo w ied n io ilu s tro w a n e a rty k u ły .
O gran iczy m y się w ięc do p rz e g lą d u p ro b le m a ty k i p r a c d y p lo m o w y ch o ra z KrótKiego o p isu za sto so w a
n y ch m s to d m a tem a ty c z n y c h i m etodologii p r o je k to w a n ia SEPD .
O m aw ia n e p ra c e d yplom ow e m o ż n a p odzielić n a d w ie g ru p y . Do p ie rw sz e j 'należą p ra c e , k tó re sta n o w ią w sw ej istocie k o n k re tn e p ro je k ty SEPD w z a k re sie w o b ro tu m a te ria ło w e g o
® rozliczeń z d o sta w ca m i i o d b io rca m i
• e w id e n c ji płąc.
O to szczegółow e te m a ty p r a c d y p lo m o w y ch n a le ż ą cych do te j g ru p y :
1. „ P ro je k t sy ste m u e w id e n cji o b ro tu m a te ria ło w e g o za pom ocą EMC w Z a k ła d a c h H u tn ic z o -P rz e tw ó r- czych M etali N ieżelaznych „Hutmesn” w e W rocła
w iu ” j
2. „P ro g ra m e lek tro n ic zn e g o p rz e tw a rz a n ia e w id e n cji o b ro tu m a te ria ło w e g o n a EM C „E L L IO T 803B”
d la Z a k ła d u H u taic z o -P rz e tw ó rc z e g o M etali N ieże
lazn y ch „ H u tm e n ” w e W ro c ła w iu ”
3. „Z a sto so w a n ie EM C do ew id e n cji i ro zliczeń su ro w co w y ch w e W ro cław sk iej P rz ę d z a ln i C zesanko
w e j”
4. „ P r o je k t s y s te m u o b ie g u ¡inform acji o zu ży ciu m a te ria łó w w P o m o rsk iej O d lew n i i E m a lie rn i w G ru d ziąd z u ”
5. „W y k o rzy sta n ie ETO w o rg a n iz a c ji e w id e n cji ro z
liczeń z d o sta w ca m i to w a ru do p u n k tó w sp rz e d a ż y d etalicz n ej W ro cław sk iej S półd zieln i S pożyw ców S P O Ł E M ”
6. „S E PD w za k re sie f a k tu r o w a n ia sp rz e d a ż y e n e rg ii e le k try c z n e j d la ¡wielkich o d b io rc ó w i— n a p o d sta w ie Z a k ła d ó w E n erg ety cz n y ch O k rę g u W schodniego — R a d o m ”
7. „ P r o je k t SEP D do o b lic ze n ia z a ro b k ó w p ra c o w n i
k ó w w y n a g ra d z a n y c h sy ste m e m a k o rd o w y m p rz y z a sto so w a n iu EM C E L L IO T 803B"
8. „ P ro je k t s y s te m u w y n ag ro d ze ń p ra c o w n ik ó w a k o r
dow ych iprzy za sto so w a n iu EM C w p rz e d s ię b io rs tw ie ”.
Do d ru g ie j g ru p y n a le ż ą p ra c e , po św ięco n e p ro b le m a ty c e z a sto so w a n ia m e to d m a te m a ty c z n y c h w w y
b ra n y c h z a g a d n ie n ia c h z dziedziny:
• o p ty m a liz a c ji ko sztó w tr a n s p o r tu
• ¡planOwania, k o o rd y n a c ji i k o n tro li u ru c h o m ie n ia n o w ej p ro d u k c ji
5
• .planow ania, k o o rd y n a c ji i k o n tro li rem o n tó w . P ra c e z tego z a k r e s u p rz y g o to w a n e zo stały p rz y z a ło żen iu sto so w a n ia m a szy n y cy fro w e j ja k o je dynego
techn iczn eg o ś r d k a obliczeniow ego. S ą to:
1. „ P ro je k t o p ty m a liz a c ji kosztów tr a n s p o r tu p r e f a b ry k a tó w b u d o w lan y c h za pom ocą EM C w P rz e d się b io rstw ie B u d o w n ic tw a U przem y sło w io n eg o twe W ro
c ła w iu ”
2. „ Z a sto so w a n ie ETO do p la n o w a n ia , k o o rd y n a c ji i k o n tro li u ru c h o m ie n ia n ow ej p ro d u k c ji m e to d ą P E R T ”
3. „P la n o w a n ie , k o o rd y n a c ja i k o n tro la rem o n tó w p rz y za sto so w a n iu m e to d sie cio w y c h ”.
Z a d a n ie m d y p lo m a n tó w p rz y g o to w u ją c y c h o p ra c o w a n ia zaliczone u p rze d n io do pie rw sz ej g ru p y , tj. p r o je k ty SEP D było:
a) .opracow anie te m a tu o d stro n y ekonom icznej b) za p o z n a n ie się ze s tr u k tu r ą o rg a n iz a c y jn ą i p ro d u k c y jn ą b ad a n eg o p rz e d się b io rstw a
c) d o k o n an ie o p isu -a n a liz y s ta n u dotychczasow ego o p rac o w a n eg o z a g a d n ie n ia w d a n y m p rz e d się b io r
stw ie
d) o p rac o w a n ie p r o je k tu szczegółow ego SEPD e) w s tę p n e o k re śle n ie ekon o m iczn ej efe k ty w n o ści p ro je k to w a n e g o sy ste m u p rz e tw a rz a n ia d an y ch . W o m a w ia n y c h p ra c a c h dyplo m o w y ch w y m ie n io n e z a d an ia .zostały szozegółowo sp rec y zo w an e w za le ż
ności od o p ra c o w a n e j p ro b le m a ty k i. P oszczególne p ro je k ty SEPD w m n ie jsz y m lu b w ięk szy m z a k re sie zaiw ierają:
a) an a liz ę s ta n u dotychczasow ego —
• opis (dotychczas w y k o n y w a n y c h czynności ew id e n - c y jn o -o b rac h u tik o w y c h
• spis, w zory, sposoby w y sta w ia n ia , o biegi i ilości (m iesięcznie) pozycji e w id e n cy jn y ch i u rzą d zeń ew i
d en c y jn y c h
• ogólny sc h em a t p o w iąz ań w sz y stk ic h z a sa d n i
czych d o k u m e n tó w
b) m e to d ę p rz e tw a rz a n ia p rz e d sta w io n ą za pom ocą sc h e m a tu blokow ego
c) p la n y o p e ra c y jn e p rz e tw a rz a n ia —
® w y k a z d o k u m e n tó w w ejścio w y ch i w yn ik o w y ch
• o p e ra c je i czynności
• sc h e m a ty p rz e tw a rz a n ia d) za łą cz n ik i —
• w z o ry d o k u m e n tó w tra d y c y jn y c h
• u k ła d in fo rm a c ji n a k a rta c h m aszy n o w y ch
• likład in fo rm a c ji ma ta śm a c h p e rfo ro w a n y c h
• ro z p la n o w a n ie zapisów d an y c h sta ły c h
® 'ro z p lan o w a n ie w y n ik ó w p o śred n ic h
• w zo ry d o k u m e n tó w w y n ik o w y c h —ta b u lo g ra m ó w .
P o n a d to n ie k tó re p ro je k ty SEPD z a w ie ra ją :
• sc h e m a ty blo k o w e p ro g ra m ó w
• p ro g ra m y w ra z z opisem
® k o n tro ln e ta b u lo g ra m y p ro g ra m ó w
® in s tru k c je d la o p e ra to ró w .
J a k ju ż p o w ied zian o , obok p ra c p ro je k to w y c h w y k o n an o k ilk a p r a c pośw ięconych p ro b le m a ty c e w y k o rz y sta n ia m aszy n cy frow ych p rzy ro zw ią zy w an iu n ie k tó ry c h m odeli b a d a ń o p era cy jn y c h .
W p ra c a c h tych zrealizow ano n a s tę p u ją c e z a d an ia:
® p rzep ro w ad zo n o o p is-a n a liz ę sitanu d o ty c h cz aso w e
go o p rac o w y w a n eg o z a g a d n ie n ia
9 p rz e d sta w io n o te o re ty c z n e p o d sta w y za sto so w a n ej m e to d y m a te m a ty c z n e j
® zapoznano ¡z z a sa d am i p ro g ra m o w a n ia n a d an ą m aszy n ę cyfrow ą w ję z y k u m a sz y n y
® z a p ro g ra m o w an o z a g ad n ien ie w ję z y k u w y b ra n e j m a szy n y i o trz y m a n e w y n ik i p o ddano szczegółow ej an a liz ie
® d o k onano o p isu zastosow anego p ro g ra m u w ra z z p o d an iem p ew n y c h o g ran ic ze ń
® o k reślo n o sp o só b p rzy g o to w a n ia d an y c h dla EMC
® o p ra c o w a n o k o n k re tn y p rz y k ła d ilu s tru ją c y f u n k c jo n o w a n ie sy stem u
® p rzep ro w ad z o n o p ró b ę o ce n y ek onom icznej e fe k ty w n o śc i p ro p o n o w a n y ch ro zw ią zań .
O m ów ione o p ra c o w a n ia p o sia d a ją n ie w ą tp liw ą w a r to ść te o re ty c z n ą o b o k stro n y p ra k ty c z n e j, zwłaszscza m etodologiczną — sta n o w ią w ięc r e a ln y w k ła d w p o d sta w y p ro je k to w a n ia SEPD.
W a rto ch y b a dodać, że a u to rz y om ów ionych o p ra cow ań w p rz e w a ż a ją c e j w ięk szo śc i znaleźli z a tr u d n ie n ie w o śro d k a c h o bliczeniow ych o c h a ra k te rz e usługow ym , np. ZETO, w zjed n o czen iach — Z ak ład y E n erg ety czn e, w w yższych uczelniach, np. W SE, w in s ty tu ta c h oraz p rz e d się b io rstw a c h przem y sło w y ch zn a jd u ją c y c h się na e ta p ie czynnego w d ra ż a n ia ETO.
T ra d y c je k sz ta łc e n ia ek o n o m istó w w z a k re sie m etod i fo rm w y k o rz y s ta n ia ETO są w K a te d rz e S ta ty s ty ki i M etod R a c h u n k u E konom icznego W SE n a d a l k o n ty n u o w an e . P rz e w id u je się , że w .początkach r o k u 1968 opuści m u ry w ro c ła w sk ie j W yższej Szkoły E konom icznej now a, k ilk u n a sto o so b o w a g ru p a absol
w e n tó w le g ity m u ją c y c h się ta k p o trz e b n y m i n asz e j gosp o d arce u m ie ję tn o ściam i.
M am y nadzieję, że po z a in sta lo w a n iu w ro k u 1970 ele k tro n ic z n e j m a szy n y cy fro w e j do p rz e tw a rz a n ia d an y c h ODRY 1204 u czelnia nasza b ęd z ie m ogła choć w części zaspokoić sta le w z ra s ta ją c e p o trz e b y p r a k ty k i gosp o d arczej, p rz y n a jm n ie j w o d n ie sie n iu do naszego regionu.
I N Ż Y N I E R O W I E I T E C H N I C Y , P R A C O W N I C Y S Ł U Ż B Y I N F O R M A C Y J N E J , C Z Y T E L N I C Y !
Biblioteka G łó w n a N O T o r a z 2 7 b ib lio te k o d d z ia ło w y c h m ają do W a s z e j dyspozycji:
b o g a te z b io ry czasopism polskich i z a g ra n ic z n y c h , n a jn o w sze d z ie ła p o d s ta w o w e i m o n o g ra fic z n e ,
a rc h iw a w y d a w n ic tw s to w a rz y s z e ń n a u k o w o -te c h n ic z n y c h , i
s p ra w o z d a n ia z p o d ró ż y s łu ż b o w y c h za gra n icę .
JERZY DAlśfDA
681.3.06 In s ty tu t M aszyn M atem aty czn y chIRENA MALERCZYK-DANDA
In s ty tu t W zornictw a Przem ysłow ego W arszaw a
Ergonomia w konstrukcji i oprogramowaniu EMC
C z ę ś ć II
Z m ia na roli ergonomii w zastosowaniu do EMC
A u to r z y stw ier d za ją , że z w ię k s z e n ie m o c y o b lic ze n io w e j EM C u m o żliw iło p rze k a za n ie sy ste m o m o p e r a c y jn y m w ie lu fu n k c ji o p era to ra -czło w ie ka . P o d k re śla ją rolę m o n ito ra p r z y r o z w in ię ty c h sy ste m a c h o p era cy jn yc h , ja k ró w n ie ż rolę p u lp itu m a n ip u la c y jn o -in fo r m a c y jn e g o p r z y te c h n ic zn y m u r u c h a m ia n iu m a szy n y . D alsza ew o lu c ja k o n ta k tu czło w ie k a z m a szy n ą w y m a g a zw ró ce n ia u w a g i na n a stę p u ją c e zadania erg o n o m ii w za k re sie a u to m a ty c zn e g o p rze tw a rza n ia in fo rm a c ji:
1) ocena całości m a s z y n y z p u n k tu w id ze n ia erg o n o m iczn e j p o p ra w n o ści u rzą d ze ń re a lizu ją c y c h te n k o n ta k t;
2) sfo r m u ło w a n ie k r y te r ió w erg o n o m iczn ej p o p ra w n o ści s o ftw a r e ’u;
3) p ró b y fo rm u ło w a n ia e rg o n o m iczn y ch k r y te r ió w tw o rze n ia n o w y c h ję z y k ó w s fo r m a lizo w a n yc h .
Przejm ow anie funkcji operatora-człow ieka przez s y stem (program) operacyjny
L a ta 1950—1960 b y ły o k re se m w p ro w a d z a n ia do m a szyn w ielu zm ian zw ię k sz ają cy c h w isto tn y sposób szybkość ich działainia, ja k ró w n ież p o je m n o ść in f o r
m a c y jn ą ich pam ięci. Z m ia n y ¡te n ie w ą tp liw ie w p ły n ę ły n a sposób .realizacji k o n ta k tu c z ło w ie k a z m a szy n ą, głów nie je d n a k w sposób ¡pośredni. Oba w y m ie n io n e czy n n ik i sp o w o d o w ały zw iększanie m ocy obliczen io w ej m a szy n y . W zw iązk u iz ty m sta ło się ¡możlifwe w y k o rz y sta n ie p ew n e j części te j m ocy n a o p e ra c je ty p u pom ocniczego, k tó ry c h w y k o n y w a n ie w m a sz y n a c h l a t p ię ćd z iesiąty c h o b n iż ało b y w isto tn y sposób sp raw n o ść m aszyny.
Część p ro g ra m o w y c h o p e ra c ji ty p u pom ocniczego zaczęła służyć w ła ś n ie celom ‘p o ro zu m iew an ia się człow ieka ,z m a sz y n ą (d ek o d o w an ie i tłu m ac ze n ie na ję z y k m a sz y n y in fo rm a c ji p rz e k a z y w a n e j p rz e z o p e r a to r a w b a rd z ie j d la nieg o dog o d n ej fo rm ie n iż b in a rń a p o sta ć rozkazów i liczb), ja k ró w n ie ż celom n a d a w a n ia o d p o w ied n iej p o sta c i k o ïm unikatom m a szyny, p rze zn ac zo n y c h dla je j o p e ra to ra .
N a jisto tn ie jsz e zimiany w m a sz y n a c h l a t sześćdzie
sią ty c h d o k o n ały się je d n a k w z a k re sie u rzą d zeń w e jśc ia i -wyjścia m aszyny. P o ja w ie n ie się sz ereg u n ow ych u rzą d zeń w ejścio w y c h i w y jśc io w y ch sp o w o dow ało p o trz e b y o p ra c o w a n ia od p o w ied n ieg o op ro g ra m o w a n ia , p o zw alająceg o o p e ra to ro w i efe k ty w n ie m a n ip u lo w ać i s te ro w a ć d ziała n ie m ty c h lurządzeń — często p ra c u ją c y c h ró w n o c ze śn ie (tim e -sh a rin g iw s e n sie n a d a w a n y m m u W la ta c h sześćd ziesiąty ch , obecnie te n ^rodzaj p ra c y n az y w a s ię w sp ó łb ie żn y m d z ia ła niem u rzą d zeń w e^w y — c o n c u rre n t o p era tio n of in p u t/o u tp u t devices).
W zasadzie nie było w y b o ru . Ze w zg lę d u n a o g ra niczoną p odzielność u w agi i d z ia ła n ia człow ieka, n a leżało część jego fu n k c ji p rze k aza ć o d p o w ied n im p ro g ra m o m łącznie z fu n k c ja m i p o d e jm o w a n ia ele
m e n ta rn y c h decy zji w z a k re s ie s te ro w a n ia p ra c ą u rząd zeń w e-w y . B ył to oczyw iście p ro c e s stop n io w y , k tó reg o te m p o n ie .było .regulów ane p rz e z o g ra n ic z e n ia techmiezine, lecz w y łą c z n ie p rz e z fa k t, że W iedza o p ro ce sac h d ecy zy jn y ch w y k o n y w a n y c h w um y śle
człow ieka ¡była s k ą p a . A p rze cie ż p ro g ra m y te m ia ły za stą p ić w io le czynności człow ieka. W k a ż d y m ra z ie ow e sk ro m n e p o cz ątk o w o p ro g ra m y o p e ra c y jn e , zw a
n e p ro g ra m a m i-m o n ito ra m i u rzą d zeń w e-w y , zaczęły się sto p n io w o ro b ić c o ra z bogatsze, o b ejm o w ać z a k re se m sw ego d z ia ła n ia coraz w ięk sze p a rtie m a szy n y i w te n sp o só b p o w sta w a ły n ad z o rcze p ro g ra m y ste ru ją c e lu b s y s te m y o p e ra c y jn e , bez k tó ry c h u ży tk o w n ik l a t sie d em d zie sią ty ch nie m oże sobie w y o b ra zić w sp ó łp rac y z m aszy n ą [1],
J e s t n ad zw y czaj .znam ienne, że p is a n ie ty c h w łaśn ie p ro g ra m ó w o k re ś la s ię (szczególnie w S ta n a c h Z je d noczonych) m ia n e m szituki — „art". W te j d ziedzinie boWiem n ie w y s ta rc z y b y ć d o b ry m m a te m a ty k ie m - -p ro g ra m is tą . T rz eb a p o sia d a ć jeszcze p ew n e g o r o d z a ju ta le n t. P o leg a o n ch y b a ona zdolności tr a n s f o r - m owainia sw o je j w ew inętrznej w ied z y o o rg a n iz o w a n iu d ziałaln o ści n a języ k (oczyw iście całk o w ic ie w e w n ę trz n y ję zy k u m y słu ludzkiego), z k tó re g o m ożna d okonać n a s tę p n e j tra n s fo rm a c ji, ju ż n a język fo r maliny, w k tó ry m pisze się p ro g ra m y w ch o d zące
•w sk ła d sy stem u o p era cy jn e g o .
G dy b y śm y ch c ie li tę s y tu a c ję .zmienić, trz e b a b y ło b y ja k n a jd o k ła d n ie j poznać z a sa d y d z ia ła n ia człow ieka w z a k re sie in te re s u ją c e j n as dziedziny i p o s ta ra ć się w y n ik i ty c h b a d a ń ¡przedstaw ić w p o sta c i, k tó ra m oże być w y k o rz y sta n a p rz e z k o n s tr u k to ró w s y s te m ó w (program ów ) o p e ra c y jn y c h . J e s t to, a p rz y n a jm n ie j .po'wińna b y ć d zied zin a d z ia ła n ia p sy c h o - logów .
E w o lu cja p ro g ra m ó w -m o n ito ró w u rzą d z e ń w e -w y w now oczesne sy ste m y o p e ra c y jn e t r w a ła k ilk a la t.
W S ta n a c h Z jednoczonych naW et o b ec n ie (ro k 1967) u w a ż a się, że je śli ch o d z i o ro z w ó j sy ste m ó w o p e r a cyjnych, to z n a jd u ją się o n e za le d w ie n a p o c z ą tk u drogi. N ow e i b a rd z o s k o m p lik o w a n e p o trz e b y w y n ik ły i ciągle w y n ik a ją z coraz w ięk sze j p o p u la r ności p r a c y z p o d z ia łe m czasu m ię d zy w ie lu u ż y t
k o w n ik ó w (rów nież tim e -sh a r in g , lecz o b ec n ie w no w y m znaczeniu) [2), [3],
W P o lsc e im aszyny p o zw a lając e n a ta k i sposób w sp ó ł
p ra c y z u ż y tk o w n ik ie m -zaczyna s ię nazyw ać m a sz y n am i w ielo d o stę p n y m i.
