ROZR YWKI
PRZYJEMNE i POŻYTECZNE,
D Z I E Ł K O P O Ś W I E C O N E
L I T E R A T U R Z E , P O E Z Y 1 i R O M A N S O M ,
T JU le, d u lc i,
p b z ł z
K O N ST A N T Y N A MAJERANO W KIEG O,
Toiiik II.
w K R A K O W I E
i r D i v i a i h i J o z e f a M a t i c x i e o o ,
NAJLŁADEM W YDAW CY.
]8^6-
Z A P O Z W O L E N I E M Z W IE R Z C H N O Ś C I.
LIST A ALFABETYCZNA
P R E N U M E R A T O R Ó W » 0 D N I A . 8 M A J A
A n d . “ - - —
B t i r o r o w s k i H r a b i * . — — —
B e n s d o r f J a c e n t y _ ■ — —
B r a t k o w s k i . W i n c e n t y — »
B r o d o w s k i P r o f e s s o r M a l a r s t w a - - —
B j 3 l r z o n o w * k i Ł . H r a b i a —
B y s t r z o n o w s k i X . H r a b i a . S e n a t o r R . K r . . —
C z e c h J o z e f . — >
D e m b i ń s k i H e n r y k - O b : Kk P o ls :
D ó b i u s k i K r z y s z t o f P r e z e s T o w . D o b r o c r . —
D u d r e w i c z - J a u A , M . - - — —
D z i k o w s k i T e o d o r . —
E r b o r R u c h in . S e n a tu - -
F a c h i u c l t i M e c e n a s . — — _
. F l o r k i e w i c z K a j e t a n , O b y w a t e l R z p l t . K r a k o w s k . G o ł u c h o w s k i W i n c : S ę d z : A p p : — — G o s tk o w s k a W i n c e n t o w a B a r o n o w a — — G o s tk o w s k a M i k o ł a j o w a B a r o n o w a - - - G o c z a łk o w s k a zP it .z e t ó w . - . G r a b o w s k a zS c y p i o n ó w J e n e r a ł ó w * — — G r o d z i c k i F e l i x H r . S e n a t o r R . P . K . —
K u r w ie k a z M a ł a c h o w s k i c h — —
K h i t t s l W i n c e n t y - —
K l u b a X i ą d a • —
K o c h R u d o l f O b y w a t e l M i a s t a K r a k o w a .
K r o c l i m a l s k i — ~ —
K u c ie u » k i S e n a t o r R . P . K . - Z i c b o w s k i O b y w a t e l K r ó l e s t w a P o la k ie g e
L u b o m i r s k i H e n r y lć X i a £ e — - _ Ł
ll a ł a c h o w » k a W o j e : z H r a b i ó w W o d z i c k i c l i . P r , T o w . D o lir. I .
M a łe c k a 0 M . K . _ _ L
S J i n n R . S . — _ _ _ L
IM ą c z y ń sk i J ń z e r O . M . K . - I .
M i e r u » z c w s t i A lc x a u c le r O r d y n a t _ . i.
M i e r o s z e w s k a J . z W i l c z k ó w . _ _ i .
M i k u ł o w s k i K. S. — £ «. i .
M n i s z e c k H r a b i a — _ i .
M . B . • _ _ s .
O l e a r s k i W o y c i e c h K . H . _ I .
P o t o c k a A l f r . H r a b i n a z X i ą ź ą t C z a r t o r y s k i c h . - I .
P o t o c k i A r t h u r H r a b i a — _ _ _ 1 0.
P o t u i i c k a z W o d z i c k i c l i H r a b i n a . _■ _ _ I .
P o l u lic k i, H r a b i a — _ . - I .
P r o k o p o w i c z — - - - I .
R e .u ib o w s k i P r e z e s T . C . _ - _ I .
R i ć a r d R ą d z c a S ta n u — - _ I .
l l n s s o c k a z K a l i n o w s k i c h H r a b i n a _ - - I ,
R u e s o c k i H r a b i a — _ - - I .
8 k o r u p k a H r a b i a — • - - I .
S o c z y ń s k i K a r o l , S e n a to r - - I .
S o c z y ń s k i BI a r . S ę d z ia A p p . - - I .
S o łty k o w a H r a b i n a z R u d n i c k i c h ' - - - I .
S t a d n i c k i J a n H r a b i a 8 - - - I .
S ta r z c u s k a K a r o l i n a IT r. z P o to c k ic h S t r a s z e w s k i F l o r y a n 0 . K r . P o l s . i R . K . “
i . : , ' I . I .
S z c m b e k H r a b i a — — _ - - I .
S z ó p o w ic z - P r o f e s s o r U n i w . J a g ie ł] . 1 - I .
W a l e w s k a H r a b i n a z B z o w s k ic h — U - I .
" W a le w s k i H r a b i a — — - - - I .
W a l l c r 0 , M . K . - - - - — f I .
W c m l o w i T e r e s s a O b . K r . P o l s . — - I .
" W ie lh o r s k a J e i i c r a ł o w a z D e m b i ń s k i c h - 3 1 " L " I .
W i l e z k o w a O . O . - — _ - - I .
W o d z i c k a z J a b ł o n o w s k i c h H r a b i n a . P r . S e n a tu R . K r . I .
" W o d z ic k i J ó z e f H r a b i a — —c - ' ' - I .
W o d z i c k i K a r o l H r a b i a — _ - - I .
Z a r z e c k i R a d z c a S i a n u R e z . i K o n s : G e n e r a ln y ,
Z b o r o w s k i H r a b i a — — -
I 1.
E y g tn u u lo w ic z 0 . M . K . - - - - I .
JkS
ROZRYWKI
PRZYJEMNE i POŻYTECZNE.
W Y P I S Y H I S T O R Y C Z N E .
P R O G R A M U R O C Z Y S T O Ś C I , N A P R Z Y J A Z D
J A N A III.
.Z fftm A ff Y WIEDEŃ J X I E T DO I R i i O W A.
K o k u i 6 8 5 .
W akta cli magistratnalłi3'cli krakowskie!^ są różne interessowne zdarzenia spisywane, z hi- stor}ra polską z wielu miar zw iązek mające a mianowicie pod względem obyczajów , prze
m ysłu , sztuk i t p, które z niem ałą korzy
ścią powiększyć mogą szacowne zbiory do dziejów ojczystych.
T ą myślą pow odow ani, zamierzyliśmy wyszukiwać i zgromadzać podobne skarby do ninieyszego dziełka, o ile zachowanie przy
zwoitości , wzgląd na czasy i ludzi, niebędą lia przeszkodzie.—
6 W Y P I S Y
W Y C I . \ G Z K S I Ę G I 4 5 , A K T K O N S U L A R N Y C H K R A K O W S K I C H , . N A K A R C I E 6 8 1.
A c tu m i n P r a o t o r i o C ra c o — D z i a ł o s i ę n a R a t u s z u K r a — v i c n s i , F e r i a t e r t i a p o s l r i d i e Ł o w s i i m , w e a z r o d ę p o a w ię tc y F e a t i S a n c ta e L u c i a e Y i r g i n i s e t Ł u c j i F a n n i e i r u ę c z e n n ic z c e , M a r t y r i s > d ie d e c irn a q u a r t a D e - d n i a c z te r n a s te g o G r u d n i a , r o k u - c e m b r i s , A n n o D o m i n i M i l l e s i - p a ń s k i e g o , t y s ią c z n e g o s z e ś ć s e t - m o , s o x c c n te s im o ■ o c t u a g e s i - n e g o o ś m d ż ie s ią le g o t r z e c ie g o . — fflo t e r l i o . - -
Jru R esidentia Respectabilis M agistratu# Cra- copiens is, personaliter existens,Nobilis et Spectabi- lis Johannes Gaudentius Z a cherla, Consul et L on- chaeriis Cracopiensis
,
commissae nuper ex p a rte rl'riu m p h i fu l u r i,
inpentionis R e lationeni fe c i t efusmodi:(*)
, ”W edług affektacyey Waszmościów Panów zniósłszy się z Jmci Panem- M ech oni/n,na szczę
śliw y JKMci Pana Naszego Miłościwego przy
jazd i eliberacyą (oswobodzenie) Wiednia, tr y u m f takowy wynaleźliśmy, któremu trzy mieysca w inny bydź naznaczone.
(*) Zn a c z e n i e T b x t u . W R e z y d e n c y i s z a t i o w n r g o " m a g is tr a tu k r a k o w s k i e g o , z n a y d u j ą c y s i ę o s o b iś c ie S z l a c h e t n y P a n J a u G a u d e n t y Z ą c h e r l a R k y c a i B u d o w n i c z y K r a k o w s k i , i s to s o w n ie d ń o d e b r a n e g o w e z w a n i a w z g lę d e m y y p m w i ć s i ę m a ją c e g o T r y u m f u z d a ł s p r a w ę w ty m s p o s o b ie ..
HISTORYCZNE. 7
”Nayprz<5d na jednein, e fjig ie s (wizeru
nek.) Pana Naszego Miłościwego, m ajestate p len a ( wcałey świetności majestatu) , na koniu roz
pędzonym , szablę w ręku trzym ając, pod którym na tablicy przy tlieatrum,; d ed ictiłio talia, (ta k i nap is,):
J o a n n i T e r t i o , a D s o d a ł o R c — J a n o w i I I I . z T io ż iy Ł a s k i I C r ń lo w i g i P o l o n i a r u m , O r t 'i o d ó x o , M a — P o l s k i e m u , P r a w o w i e r n e m u ,. \ V X . g a o D u c i L i l u a i i i a e , P r u s s i a e , L i t e w s k i e m u , R u s k i e m u , M a z o W : M a z o w i a e , S a r n o g itia e , L i v o n i a e , R u s k i e m u , Ź n u i d z k i e m u , J u f i a n c - S m o lo r is c ia e , K i i o v i a e , V o l h y h i i ]^[c m u } ' d n o l c u b t i e m u K i j o w s t . a e , P o d o l i ą e , F o d l a c h i a e , S e W - W o F y i J k : P o d o l s k i e m u , P o d la s k ':
r i a e , P o m c r a n i a e , C z c r i i i c h o r i a c Ś i e w i e r s k : P o m o r s k i e m u , C z j r n i — q u e . Q u o d i n s l i u e t u D i v i n i t a l i s , :c lio w s k i e m u ; K t ó r y * n a t c l m i o - m e n t i s m s g n i t u d i n o , M a x i m u m u i a b o s k ie g o , w ie lk o ś c ią ^ s w e g o u - O r h i s C h r i s t i a n ! H o s le m , c u ju s m y s ł u , n a y w ię k s z e g o n i e p r z y j a c i o - P o l e n l i a m a c F a s t u m a Y i e n u a m l a / ś w i a l a C h r z e ś c i j a ń s k i e g o p o tę g ę c t S l r i g o n i u m , J u s lis p r o s t r a v e r i t i d u m ę p o d W i e d n i e m i S tr y g o m e m A r m i s ; R eg -i s u o F o r t i s s i m o , T a t r i s p r a w i e d l i w y m o r ę ż e m z n i w e c z y ł P a t r i a e F o r t u n a l i s s i i n o , P u b l i c a e K r ó l o w i s w e m u N a y d i i e l n i ć y a z e m i i Q u ic f a tis F u u d a t o r i O n l i m o - O y c u O j c z y z n y N a y s z c z ę ś l i w s z e -
*nu, P o w s z e c h n e g o P o k o j u n a y l e p - s « c m u Z a ł o ż y c i e l o w i .
W e środku tedy tlieatrum , stad niaj^
s^llPF t ^ y w ysokie, kształtny i piekn^ r^bofą,
$ W Y P I S Y
na których miniatura ruina wyrażona będzie.
Nad tem i, chorągwi nieprzyjacielskich , buń- nznków, d zid , kopiy i głów tureckich sita, nad slupami zaś wieńce trzy. W pierwszym napis: V ic to r i. (Z w y cięzcy ) w drugim Tiir- ttmphatoiii [Tryumiatorowi ); w trzecim D e - fe n s o r i ("obrońcy,); a nad wieńcami stad ma e ffig ie s Króla Jinci Pana Naszego Miłościwego M a jesta le p l e n a , jak się w y zey namieniło.
Przy słupach zaś na dole, takowe wiersze będą:
H a e c t l i l i d e y o la U r b s , q u o d i i W i e r n e T u b i e m i a s t a , k t ó r e g d y — m a j o r a Y o l e r e t , - - H o c t o tu s s ta r e s b y z a m o ż n i e j s z e t y ł o , — N a te m s » * a u r e o i p s e l o c o . ł n ć m m ie y s c u s ia łb y ś z e z ło ta .
”Pod któremi slupami czterecli baszo tureckich, piękną ókulptiirą wyrażonych i w szaty według ich zwyczaju ubranych , na czte
rech rogacli stojących, schyliwszy pod Panem głow y i karki swe. Przy pierwszym napis taki:
B a r b a r i e s s i c v i c t a ja c e s , s ic c o li a T a k le ż y s z b a r b a r z y ń s t w o z w y - s u p o r b a — J n m a g n o y i c i t J o a n n ę c i ę ż n n e , l a k k a r k i p y s z n e p r z e z k r ó -
D e u s . la W i e l k i e g o J a n a z w y c i ę ż y ł B ó g .
P izy Ilgim:
T u r c a r u m P r o c c r e s , y i c t i 'c a e — M o c a r z e T u r k ó w z w y c i ę ż e n i , i
«i<juc i l e l e l i j • > p r i u s i n r o » a le p i z n i s z c z e n i , K r ó l j u ż p i e r w c y
H ISTO RYCZNE g
\ ia i m p i a c o l l a p r e m i i . Ic a r k i- b e z b o ż n e la m ic u ( P o d C »oći—
n e m . )
Przy Illcim .
D i s c i t e L u n ic o Ł a e L c c l u c a s n o n T T ezcic s i ę X i f i j w o c l i w i l c y l e m n e r c g e n lc s — C o g i l u r c ii e - n i e p o g a r d r a c -n a r o d a m i L e c l i i c Y i c - t i a m ( u l m i u a l u n a p a l i . — m i. O ló ż :to i x ię'ż.y c, p r z y m u s z o
n y j f f f t z n o s i e p i o r u n y . —•
Przy IVtym.
C c r v ic e s V ic ti n o n l o l l a n t i m - N ie c T t z w y c i ę i c n i n ie p o d n o s s ą p l u s h n a lc s , — T o l l e r e 'C b r i ś l i a w -ięccy k a r k u n i e p r z y j a c i e ł e , k t ó r z y llu m fln i Y o lu e re fi d o m .— z iu a z c z y ć 'c h c i e l i • C h rz e ś c ija a s lw o -.
”Po bok zaś tych słupów, stać mają dwie osoby rzn ięte, jedna M ars, z prawey strony, lierb Kr^Sla Jmci, tarczą w ręku trzym ający,
2. takową inskrypcyą:
‘• L flc liic u s i n lc M a r s o R c x M a r s T jc c liic k i w l o b ie n i oz w y — m r i c l a u I r iu m p łia U — Sui> C lip c o c i ę ż o n y K r o i u t r y u m f u j e , p o n i e — ( ju o n ia m v i x e r i t i t l e lu a . —— w a ż t w o j ą l a r c z ą ( J a n i n a ) o n ż y ł.
”Z lew ey strony statua Pall a dis , herb K rólowey Jmci w ręku trzymająca, z taką iuskrypcyą.
H i c R e g i n a T i b i ju s lo s D c a c e n - T u B o g i n i , K r ó l o w a s p r a w i e - s e l h t m o r e s , — H o a lis nam c^u e t u i s d l i w e o d d a j e c i h o n o r y , i H i a f f i t w
■ y iu c ilu r a u j u u u . n i e p r z y j a c i e l z a t w ą p o m o c ą jssnj^
ioż W Y P I S Y
"Teatrum to dopełnia się gankami w kwadrat zabudowanemi,— a na czterech rogach na postumentach, będą kule. ogniste, które światło piękne wydawać mają, które jaksię wy
św iecą, rożne ognie wymyślne: V i v a t R e x ! wyrażające nastąpią, oraz sztuki- różne ognio
w e, za szczęśliwe JKM. P.N.M. sukcessy, indu- stryą Pusakarzy wynalezione.— Drugie thea- trum na le w o , na którein miasto Setin, (S e - c z e n y ) które się na Jmic Królewicza Jmci Jakóba naszym poddałojm m edio( w środku) miasta ko
lumno, na którey statua Królewicza Jmci na koniu z mieczem dobytym r/i/asi tri-burku (w pędzie) po
stawiona zostanie, a pod nogami Królewicza Jmci ^ a n a in sig n ia T iirc ic a , (różne znaki].
”Przy tey kolumnie takowa inskrypcja:
S c t i a o c a p to P r J ijc e p s J a p o b e W z i ę c i e m m i a s t a S e c z e n y K r ó - t r i u m p h a s —• H a e c d e c o r a t f r o n te m le w ic z u . J a k u b i e tr y n i f u j e s z . l e n : l a u r a p r i m a tu a m -.. p i e r w s z y w a w r z y n z d o b i c z o ło tw e * . J n t c r a p p la u s e s e t t r i ń m p b o s . M ię d z y p o k l a s k a m i - i T r y u m f a m i . .
vR*ice i ognie mają wypadać z miast-i.
Setina.— Na trzecim thcatriuii a d dexlratn (£go gra w e j 2 jod . Ratuszem, będzie w ielk i
JIISTORYCZNĘ' 1 1 Sinok ignipomus (ogień w yziew ający) repre
zentujący fa ria iri T ńrcicam [wścfeklośd turecką) na którego z w ie ż y z w y so k a , orzeł PolSki cum armia ( z lierbami)' Króla Jmci, pióniliem rzuca, i' ten Smok ma tię na sztuki rozputuąd., ( ! !1'!. )' cum ia ti len:mate: [ z taką dewizą. J'
F a u e i h u s i m tr r e n s is v o l u i f s o r - P a ś z e z e k ą n i e z m i e r n ą c K c ia ł po-r K o r e V i e n n a n J , - N o n p o l u i t , p e r r a t - c h ł o n ą ć W i e d e ń , - N i e m ó g ł , n i e c h -
T u r c i c u s e r g o D r a c o . ż e g i n i e w i ę c S m o k t u r e c k i .
”Pod orłem zaś na w ieży , mą bydź ta kow a inskrypcya:
F u l n i i p o l e n s y o l u c r i ś L e c l u - F i o r u n o w ł a d ń y o r z e ł Ł e c h i l ó w d u m r e g n a n t c J o a n n ę , — Ń u n t a n - z a p a n o w a n i a J a n a , n i e m ó g ł n i c - t u m p o t u i t s u b J o v e c ju a n d ó f u i t . g d y ś ty l e p o d w ł a d z ą J o w i s z a .
”Nad tym orłem białym ma bydź A nioł c u m laiiro r i r i d i, koronujący orła polskiego cum inscriptione.*
Y i c l o r i a e t d e c u s ab a lto , — Z w y c ię z lw o i c h w a ł a z w y s o k o ś c i
( Następujące zamknięcie tego aktu magi- stratualhego , dla krótkości umieszczamy tutay wj.ęzyku polskim , opuszczając zupełnie text ła
ciński: X
i:> W Y P I S Y
”Co “wszystko na papierze odrysowane szlachetnemu magistratowi przedstawia.
^Magistrat miasta zwołany przez okolnik na posiedzenie temu celow i poświęconej roz
patrzywszy się W planie i znaydując W}rnalc- zione ozdoby wybornemi, napisy dow cipnym i, ku sławie JKMei P.N M. ułożonym i, za podjęty pracę Szlachetnem u Panu Janowi Zaclzerla R a y- cy i Budowniczemu Krakowskiemu wdzięczność swoje oświadcza, i ten wynalazek naycliwa- lcbnieyszy w całości zatwierdzając, staraniu i biegłości teg o ż, wykonanie dzieła porucza}
mieysca zaś, dla posągu Królewicza po prawey, a dla Smoka po lew ey ręce, oznacza*
W I E R S Z Y K JACKA WOLSKIEGO w r. iG84.
N A Z W Y C I Ę Z T W Ó J A N A H I . N A P I S A N Y .
K l o ż to i W i e d e ń o b r o n ił J B is s u r m a n ó w w j g o n i ł ? I n n to I l i c i, n a s z K r d l, P a ń ,
*Vcatym { w i e c i e r s z a b lę z n a » .
P A N I E N K A Z P E N S Y I
CZYLI NOWY DON KISZOT.
R o m a n s p r a w d z i w y.
R O Z D Z I A Ł
I.
E T Y M O L O G I I A.
P a i t u r i u n t m a n te s
^Nieclize mi tedy Panna Lastenja D o - brodzieyka powiedzieć raczy, jak po francuzku.v*
W yszczerzyć zęby?——Co za myśl!.. Jak zęby w y
szczerzyć po francuzku? Sądzę że tak jak i po polsku i po grecku i po arabsku; wszyst
kie narody muszą jednakowo zęby w}'szczc- rza<5. — Ależ nie o to nam chodzi. Ja zapy
tuję nayuniżcniey Panny Hrabianki, jakby te słowa, na francuskie przełożyć, podług mego systematu? — Teraz to jestem w domu; na- ty cli miast.., a La! juz w iem , o to tak: F ra n ek ir les denn. — Ślicznie, wybornie! Pani
znasz doskonale etymologią i zaraz p tein szanowną Mamę Dobrodzieykę przekouaui*
*4 PANIENKA
„ Słowo' Wyszczerzyć ,pochodzi u nas o tfsscsćro-
„ ś c i , a że po francuzku szczerość zo wiemy
„ fr a n c h is e y przeto widocznie: fr a n c h ir les
„ deus , znaczy: wyszczerzyć zeby. O jn i 1.Q
„ niech świat powie co ch ce, ale nasz polski
9) język , ze wszystkiemi da się pogodzić za ), pomocy E ty m o lo g ii, jak o tem Sans b y t ,, naymocniey przekonywa.. Co Panię: na to
„ powiecie? Ja właśnie teraz tłumaczę nafiaiir ,, cuzkie, nowym etymologicznym sposobem,
„ dzieło Krasickiego: P an Pod s t o li. Z kilku słów- ,5 przekonacie się o całości. W eźm y naprzyfclad ,, pierwszy perjod w stępu przez Dra óchow- ,, sinego: P a n P o d sto li, je s t dzieło n a y p it—
j, knieysze i nayp ozy te c znieysze,. ja k ie n> kić-' rym kolunek bądź ję z y k u czytać można. Zga-
>f dniycieszjak przełożyłem?— Ciekawa rzecz!.- J} Oto tak: M aitre Sous la labie... uwazęie.tylko:
,, M aitre Souslalable est im ouyrage le plus j> propre a n ia n g er, p a r quelque langue aue n ce soit. Naturalnie M aitre jest P a n . zaws; e ,f. dobitniejsze jak M onsieur% Ale co Panie
Z P E N S Y I . t S
„ powiedzą na ten przymiotnik: le p lu s propre lf a m angerl O ja wiem że nie każdy po- ,t spolity Francuz rozgadnie tę przenośnią.—
„ To pewna Szambelanie , ja sama jey niero-
„ zumiem.— A ja domyślani się; to jest dow-
„ cipnie, prawdziwie dowcipnie i wysoko.—
„ Ach! Panna Lastenija Dobrodzieyka przeni-
„ kła mnie. Zważ. tylko dobra Mamo. Od ,, czegóż pochodzi ten przymiotnik; naypozy- ,; Icczriieysze! naturalnie od rzeczownika: po—
n ż y te k , a ten rzeczow nik, od czegożby po-
„ chodził źrodłoslownie , jeżeli nie od żyta ?'
„ a do czegóż nam- żyto służy , jeżeli nie,; do- jedzenia? A więc naypoiylecznieyszy, jest lę v plus propre a manger: i ten miły wyra/.ik
„ znayduję bydź tak trafnym, jak Soulatablc,
„ Podstoli.— Prawdziwie że Pan Szambelan ,,
„ jest człowiek pełen genjuszu , przyznay Ma—
„ mo! — Pani mię chcesz rumienić; lecz wroć—
„ my się do . naszego, przedmiotu. Przystąp*-
„ m y-tedy , jeżeli nain Pani Hrabina pozw o—
„ li, do niemczyzny z Panną Lasteniją^ D o bra—
i6 PANIENKA
dzieyką.*— Lecz ju ż na stole Szamlielanie...
„ idźmy jeść.— Tylko jedna frazcczka. Naprzy- ,, kład, jakbyś mi Panno H rabianko prze- j, tłumaczyła, rozumie się za pomocą etymolo-
>, gii , ( bo ja tym tylko sposobem, bez lń- czyjego w pływ u, nauczyłem się języków
„ dnymy to wyrażenie: ™Móy kochany M ości ,, D obrodzieju'?— T o będzie bardzo trudne, ,, lecz 6próbuymy: ”M ein liebei\...— Bardzo do-
„ brzc , cóż daley? — Tego wyrazu M o i ci ,
j , niemogę w żaden sposób prze ni e ni czy ć.—
„ A można dosyć łatwo.-— Praw da, prawda*
„ już w iem , zaraz, o to tak: AJein lieber M a-
„ je s ta e t Gulmcicher.— Nay w yborniey, lecz
„ wolno też powiedzieć i tak: JVJein lieber ,, D u rch la u ch t Culmcichej', zwłaszcza mówiąc 0
,> do niższcy trochę osoby. Otóż to , co sie
„ nazywa, naydoskonaley i naywierniey cty- mologicznic tłumaczyć. Wyrazu A lohń, ja
„ sam długo szukałem w giermanizmie , i do- szedłem go tylko za pomocą filologicznych porównywań. Rzecz nader prosta. Mówię-
Z P E N S Y I 17
» m y ; Waszey Królewskiey Mości; Eurer Koe-
> iiiglichen MajesLaeŁ; W aszey X iążęcey Mo
tt s.ci: Eurer F irstlichen DurclilaucliL. N ie jest- i) ze tu więc naywyrażniey M a jcsta et i D u rch - IciucJitj to samo co nasze M o śc i, z tą je- n dynie ro£tócą,;i© xiązc jest niższą osobą
») od królu? Wyraz Dobrodziey , nie jestże po-
»> dobnież trafny i prawdziwie niemiecki G ut-
» m aclier bo z g u t i m ach en złożony? Teraz i Panią Hrabinę zapewnić śmiało m ogę, źó
>> Panna Lasfcnija w wysokim stopniu znajo-
>, mość języków posiada , i żeby tym dokła-
» diney Na szczęśćcie pokojowy otworzył drzwi jadalnego salonu, i wonią gastronomi
czna, nakazała milczenie etymologii.—
Pan Szambelan , którego w obszerniey- szym sposobie niżey odmalujemy, jest człowiek mający z górą lat 60, — oryginał rzadki w sw o im rodzaju,— należący do rzędu tak nazwanych uiedogotowauycli uczonych; — Hrabina* dziedzi
czka znacznych włości, w'dowa,kobieta w średnim wieku, pełna dowcipu, wesoła i uprzcyma, ma-
18 PANIENKA
ją ca szambelana za przedmiot pustych żartów;
Lastenija córka jey jedynaczka, odebrała nay- świetnieysze wychowanie w stolicy, a piękną obdarzona pamięci#, z łatwością nauczyła się jęz}'ków. Przed trzema tygodniami powróciwszy do domu, znając się doskonale na całym szarn- belanic : umiała zrecznie tralić w jego (Śmie
szności, szczegółniey przygotowana będąc od sw ey matki na ten komiczny e x a m in , który jak widzieliśmy dopiero, tak zaszczytnie odby
ła,. i śmiejąc się po kilka razy w sam nos szamb elano w i, zwiększała tylko w oczach je
go swoje czarownicze powab)'. Stary Adonis, czując jeszcze zupełną młodość w sercu , szy
dzące śmiechy Lasfenii, brał dobrą wiarą za oznaki radóści z oglądania jego osoby j niepa
miętny na swoją twarz wywiędłą# na sw e nogi będące już w zupełnym stanie rokoszu ; powziął szlachetny zamiar ożenić się z Hrabianką, f k m ówił, dla zostawienia godnych nastę
p c ó w , którzyby etymologią, uniwersalną roz-
Z P E N S Y I 19 Łrzewiali po jego zeyściu z tego świata i przeniesienia się do Olimpu.
Taki jest pierwszy zarys krótldey liisto- r y i, którą w następnych rozdziałach rozw i
niemy Czytelnikowi, zastrzegając sobie zimną krew i nayłaskawsze pobłaienie wszystkich sześ<idziesięcioletniGh kochanków , ieniatych lub zamyślających świętokradzko żenić się z mło- demi Hrabiankami albo w złym razie,... nawet z ich S u b rella m i; aby jeżeli na niesmaczne dla siebie natrafią opowiadania, raczyli jo- puśęić w niepamięć, i miiiey z w aiać na praw
dę.
R O Z D Z I A Ł II.
B 1 J O G- H A F I J A .
E t" n a s c i t u r r i d i c u l u a ta « « J
Pewni jesteśmy i£ nasi Czytelnicy domy
ślają się j.uź potróclm , źe nie kto inny jak szambelan, ma bydź naczelnym bohatyreni ninieyszegp romansu; i ztąd mamy sobie za
po PANIENKA
powinność ułożyć najprzód kruciuchną jego bijografiją.
Człowiek ten , był niegdyś znaczną figurą 11 dw oru, albowiem trefniś królew ski, miał zawsze obowiązek wybierać z niego wzorki dla rozśmieszenia monarchy;— w woysku służąc , jako aYljutant drążkowy , przyczynił się nie do jednego zw ycięztw a, zostając o podał pi; ću bitwy: gdyż tym sposobem tchórzostwo jego niebyło zdolne przedrzeć się między szyki wal
czących,- ażeby je pomieszać; obdarzony szcze
gólnym genijuszem, był w takich łaskach u K róla, że ten myśli jego uprzedzał: bo gdy raz, tylko nawijasem przcbąknął o trudach przy
wiązanych do swojego urzędu , zaraz dostał djmnnissyą , i od tego tez czasu , oddał się zupełnie samemu sobie.—
Powróciwszy na łono dziedzicznych włości w 3© roku żj'cia, nacechowanego trudami licz
ny cl j urzędów ożenił się niebawem, i z wła
snego natchnienia pokochał nauki tak dalece: że vr sam dzień '.ślubu, z pomocą Etymologii, zajął się
Z P E N S Y I a i zgłębianiem wszystkich umarłych i żyjących języków, aby z czasem to ważne odkrycie ogłosić światu. Wprawdzie mtodey szam belanow ey, podobna cześć dla Ilimena, niezdawała się mo
że na swojem mieyscu; lecz z czasem to p o- dziwienie musiało ustąpić z g ło w y , na widok Żądzy nieśmiertelności w szambelanie, w yższey nad wszystkie doczesne wyobrażenia i pojęcia;
Tak przepędziwszy dwadzieścia ośm lat życia z ukochaną m ałżonką, na łonie czystey etymologii, szambelan został wdowcem b e z dzietnym . Z odmianą stanu i w ieku, nastą
piła nieprzewidziana rew olucja w chęciach jego. Któżby temu uw ierzył? W trzydziestym .roku ożeniwszy się, jak widzieliśmy w yżey, zaraz po ślubie został Etymologiem, i zamknął się przed śliczną żoną;- a wpiędziesiątym dzie
wiątym , ow dow iaw szy, chciał bydź dopiero młodym kochankiem i małżonkiem! .. Ależ ta
kie sprzeczności nic niestanowią now ego, w rocznikach głupstw i dziwactw ludzkich; po- dobnych szambtlanów mamy tak znaczną licz*
22 PANIENKA
L ę , że clić^c ich przywrócić do roznmu, po- trzebaby domami czubków popowe miast za
pełnić.—
Szambelan w nowych zalotach natrafiał n a same ciernia i głogi, jakie są zwykle u- działem odgrzewanych romansów*— Zaraz na
zajutrz po śmierci nkochaney małżonki, udał się do sw ojey siostrzenicy A liny, w obliczu którey, palpitacye1 serca, spazmy i mglości , a naostatek rozpacz , tak doskonale udawał , iż go dobra dziewczyna o zupełną utratę ro
zumu posądziła. Jakożniezawiodla się w tycli domysłach; albowiem w godzinę po pogrze
bie , przysłał jey kosztowny pierścień, — w ty dzień swoją minrjaturkę, rozumie się, już nie- d zisieyszą, którą w yjął z toaletki nieboszczki, i przy tera nayserdecznieysze oświadczenie mi
łości.— ” B iedny w u j Ciszek zwaryjował,*„ powtó
rzyła Alina ze łzam i, i schowała smutne do
w ody tey praw dy, niedawszy żadncy odpo
wiedzi. Nastąpiły m ocne, coraz mocnieysze attaki, za pomocą tey samey artyllej yi nerwo-
Z P E N S Y Ł ł 3
■Wey, jakiey użyto na wstępie: lecz Al i a a , jak dzielna Missolunga, odparta mężnie w szy
stkie szturmy swojego Jbrahima, i widząc że n ieźarty, odpowiedziała.- N i e ! a pow ażny szam- belan pierw szy raz p o wyrzeczeniu się D w o
ru, z wściekłością doświadczyć musiał, co to jest odeyść z kwitkiem.— Pierścień i miiiija- tura natychmiast odebrane, pojechały w no
w e poselstwo do inney , jeszcze młodszey kuzynki Ilortensyi; lecz rów nież znalazłszy w iiiey niedostępny Gibraltar, pow róciły nawet nieobeyrzane.— T u już naprawdę zaczął cIiOt row ać szambelan i tak mocuo złorzeczył swym niewdzięcznym kochankom, źe od zbyteczney d ekla m a cyi, zapadł na chrypkę i posłał po lekarzy! — Smutny stan zalotnika, pow inienby którą był w zruszyćj lecz zimna niewzajemność
>na to nieszczęście do siebie, że prócz suche
go politowania, nic w ięcey czuć niemoże ku cierpiącym dla niey gorączkę.—?
W ypadło w ięc z porządku odstąpić od oblę
żenia, M issolungi i G ib ra lta ru ; lecz przed rozpo
częciem nowych zaw odów ,w yw rzććsw ązem stęna
24 PANIENKA
obie niewdzięcznice.— Szambelan b ył u dworu, miał język wprawny do obmowy; w sąsiedztwie jego mieszkała stara M ieczn ik o w a , opuszczona od św iata i od grzechów , szczególna cnoty przyjaciółka, jedynie z miłości ku bliźniemu lubiąca obgadywać; — chuda P isarzow a Ziem r s k a , krzycząca zawsze bwałtu\.. na widok po- trąconego pieska, lub iiadeptauego robaczka, przez nadprzyrodzoną delikatność uczuciów;—■
otyła S to ln ikó w a , naygorliwsza nieutorka nie
winności młodych panienek; - cicha Łowczyna gorsząca się i razem surowo powstająca na naymnieyszą obrazę wstydu w płci swojey...
Takie cztery baterye, użyte razem przeciwko eudzey sławie,— nietrudno sobie w ystaw ić, ja
kie jey ciosy zadać mogły. Szambelan wszy
stkie odrazu ponabijał i w ystrzelił z nich kartaczami, które się od wieyskich salonów a i do czeladnych izb rozleciały. Alina i Iio r- tensya w krotce przez Akademją Babińską, sławną w całey parafii z fV ym o w y i parad
nych Jn skryp cyi, za uiegodue szacunku i czci
Z . r E N S Y I . 2S uznane , a wujaszek ich, Pan Szambelan, mę
czeńskim laurem u w ieńczony.—
Na tey bohatyrskiey wj^prawie, liasz pomarszczony A donis, spędzi! całe dwa lata;
chęć ż jaką pragnął uszczęśliwić niewdzięczne swe kuzynki, zjednała mu niepospolitą chwałę a niebacznem dziewczętom naganę wszystkich sensatek. W ytchnąw szy z podjętych trądów, od
św ieży w szy się nieco i odmłodziwszy, wyskro - baniem niektórych mieysc nieprzyzwoitych w metryce; w ygładzony szambelan , zajechał dom H rab in y*... w którym piękna Laśtenija, nie
dawno z pensyi odebrana, jak mówiliśmy wyźey;
miała mu wynagrodzić wszystki.e spazm y, w nieszczęśliwych potyczkach z swojemi kuzyn
kami naprózno odegrane;— gdy tym czasem te niegodne w ysokiego zaszczytu szambelaństwa, zganione przez cały areopag dostoynych ma- t r o n , nieczekając gorszych w ypadków , ucie
k ły się pod opiekę żo łn ie r z y ; Alina bowiem poszła za podpółkownika huzarów , a Horten
sja za majora z tegoż saraegę pólku.
T o m i k . a
PANIENKA R O Z D Z I A Ł III.
O B J A D I G O Ś Ć N I E P O T K Z E B N T ,
H u r ilo S ć w w y n io s łć m c z o l e , o g ic ii b y ł w ź r e n i c y t C z a p k a n a Io w ć ui u c lm , z n i s z c z e n i e w p r a w ic y .
Szanibelan prócz w ielu uderzających przym iotów , a mianowicie thórzostwa z ju- nakieryą nayścisley połączonego, zmyśloney pobożności i obłudy; był naybezczelnieyszyra łgarzem ,— uchodził jednak w okolicy za bar
dzo szacownego człowieka. Nasz polski Pla
ton K arpiński, bardzo dobrze w jed nem miey- scu powiedział: ”Sz niejeden przeżył swojego
„ kata który go miał w ramki oprawić... a prze- ,, ż y ł szacowany od lu d z i, ze umiał bielid
„ swoje brudy.,,— Nasz bohatyr romansu, nie- zabił wprawdzie nikogo , iliezdradiił kraju;
ale zabijał językiem wszystkich swych nie
przyjaciół,— zdradzał niejednych wygórowaną i niezrozumianą gadaniną, która zazwyczay na prowincyi tak wysoko popłaca, źe mu nay większy dowcip i naukę łatwowierni przypisywali;— w o*
£ P E N S Y l sjfc
©liczu zas ludzi rozsądnych, uaysromotniey- sze popełniał sainobóystwo > chwal.ąc swoją głowę i serce.
Zaledwie .pierwsze odmieniono talerze*
które Szambelau z dziwną zręcznością nakła
dał i oprzątał; zaraz podług swego zwyczaju
"Wyprowadził na scenę niegodziw e kuzynki rzucając na nie pioruny., których mordercze pociski nieoszczędzały i huzar.ów. ^Daruy mi
„ Sza mb elanie, odezwie się z ironią Ilra-
„ bina, ja tw ey zawziętości nie cli walę; sły-
„ s załam źe obiedw ie kochałeś.,.., tak nagła
t, zmiana uczuciów , wszystkie twoje wyrzuty -czyni mocno podcyrzanemi.— Ja miałbym ,) kochać tak zepsute dziewczyny? Pani Ilra-
>y bino! to jest potwarz... — O nieudaway) r -kochałeś nayprzód A linę, a potein Horten-
syą...„— C z uśmiechem odpowiedziano.) Niemasz okropnieyszego ciosu dla kłam
ców, jak zdjęcie maski zieli fałszyw cy posta
cią naowczas oni wpadają w nayw yższy sto
pień szaleństwa... i już sami niewiedzą co naó- a*
a 8 PANIE MCA
•nią i co czynią. Szambelan tak nagle prawdą postrzelony, o mało nieodstrzełił obelgą prze
ciwko całey płci nie wieści e y ,* lecz go uprze
dziła Hrabina nader zimną u w agą, a bar
dzo godną zachowania w pamięci wszystkich podobnych szambelanów: ” Wreszcie wierzay mi ,, W P a n , ("wyraz lV a c P a n y pierwszy raz ,, tu go spotkał od przyszłey Pani Teściow ey) że mężczyzna, zwłaszcza w wieku WcPana, , , obmawinjący kobiety: podobny jest do kra-
„ marzą, który niemogąc sprzedać zbyt przesta- ,, rzałego tow aru, tym daremniey i szkodli-
„ w iey dla siebie, złorzeczy nickupującym Naywybornieyszy kęs krucliey kuropat
w y , zajeżdżający właśnie tcy ! chw ili do ust gościnnych. Szambelana, • w pół drogi się za
trzymał , spadł z widelca na talerz, i takiey na
brał ciężkości, że go już niemożna b}rło dźw i
gnąć j-^na wyschley twarzy jego osiadła czerwo
ność zaw stydzenia, którą w zrok przeniklivvy Lastenii, milczącey pod czas le y niesmaczney rozmowy , do reszty na wierzch wydobył:
Z P E N S Y L 2gt ł,Co się tyczy huzarów, rzecze daley Hrabina,
„ przyznasz mi. Sza mb elanie, i e niebezpieczna z niemi sprawa; — wiesz, i e oni nielubią długicii ,,. objaśnień i obrzędów, pałasz albo pistolet, cała
„ ich ceremonija.,,—- Ha, ha,ha!„— była sz)Tder- ska odpowiedź Szambelana.— ,rNieublizam Jego odwadze, lecz na wszelki prz)rpadek , Iepicy u-
„ , nikąd . przygód....• Ode tchnienie chwi
low e z nadspodziewaney nawałnicy, ośmieli
ło cokolwiek, thórzein podszjTte serce rycerza, i tyle mu wróciło przytomności , i e clicąc po
prawić sławy , z nadętą junakieryją zawołał:
„ W łaśnie ja z niemi obiema zamierzam za naypicrwszem spotkaniem, porządnie sięroz-
„ prawić; bo przyznam się Hrabiny, i e lubo sam w wojaku niegdyś, i to z chwałą słu-
„ zyłein : niecicrpię ludzi tego stanu, i takje-
„ stem dziś na nich oburzony, i e gdy któ-
„ rego zobaczę > radbym nieledwie sani bydź
„ stroną zaczepną. O! niejeden już z tych
„ Paniczów doznał mojey odwagi.... Ja nielu- ihjbię żartować....,,— N agły turgotpojazdu przer-
PANIENKA
'val dalszą rozprawę Szambełana; lekki ko- Ei:yk \ f cztery kasztanki z Miska sprzężone, stawa przed pałacem Hrabiny;— linlan wysmu
kły jak trzcina, z szybkością błyskawicy wpa- 9a na salon i z uymującą grzecznością oddaje Uszanowanie Baniom.— "Przedstawiam ci ko-
>> cliana Mamo hrabiego Alfonsa*... półkowni-
» ka hulano w , którego miałam zaszczyt p o -
» znad u Xięźny*... zeszłego karnawałuj, Miły uśmiech i gościcnne przyjęcie, nie - oawein posadziły liułana tuż przeciw szarnbe- Jańskiey godności , z którey zmieszanego obli
cza, niemiłosierna Bladość1 spędziła swoje po
przedniki rumieńce;— groźna postać pojedynko
wa, ustąpiła mieysca, do niebios przebijającey pplćórże;— a znaczący rzut oka H rabiny, allc- goryczny uśmiech Łastenii, zastąpiły bzow ą herbatę na ealetn ciele Adonisa, źe wnet jak staroświecki zegarek mnóstwem pereł nabity, z wewnętrzney nawet orgauizacyi stał mu się- już podobnym, bo serce szanrbelańskie zupeł—
uje w takt zegarkowy bić zaczęło.— W idok
Z P E N S Y I T£
niemiłego przybysza ,. który w kilku minutach ściągnął na siebie podeyrzenie o współ zaloty do piękney I>asteini, posłużył na dobitkę.
Jakoż w tak zaufanym i otwartym sposobie m ówiła ona ciągle z półkownikiem , tyle mu różny cli pytań zadawala, tak często, a eo gor
sza, tak mile uśm iechała si<^ do A lfonsa: żc clicąc niebezpieczeństwu utraty jc y , śpiesznic i skutecznie zaradzić, niebyło chwili do stra
cenia. ”T rzeb a nam się tu w ziąic na swoje sposoby'*** (rozumie się obłudę, kłamstwo, p o- tw a r z ) w duchu pomyślał szambeTan: i k ie
dy szczegóły tego śliczneg.o tema> rozkładał w niepew ney skutku nadziei; — niepostrzegł na nieszczęście: kilku pyfaó i odpowiedzi, cokolwiek z cicha zaszłych pomiędzy Lasteniją i Alfonsem^
tył.ud spoyrfceń na siebie.... w których by mógł był wyczytać, niehardzo pocieszającą wróżbę o desserze dzisieyszego obiadu.—
Hrabina ze sw ey strony * gotowała się już w cześniey na odpowiedź Szambelauowi;,skoro ją tylko zaczepi o Lastcnijąj, bo cel jego przy-
32 PANIENKA
jazdu już jey był poprzednio zwiastowany, i dosyć zimno przyjęty j.— kochała zaś tyle Swą jedynaczkę córkę i szacowała jey przy
mioty : i e wybór przyszłego postanowienia, jey własnemu upodobaniu wyłącznie był zo
stawiony__ "Przecieżmusiało koniecznie zayść
„ dotąd co nowego? (odezw ie się głośno La-
„ stenija do półkow nika,) to już trzy tygodnie
„ z okładem jak opuściłam stolicę?— Drobne
„ zdarzenia hrabianko i nic więcey. Jeden
„ exkupiec w podeszłym bardzo wieku, prze- ,, niósł się do czubków, z miłości niewzajcm- ,, riey.-(P ierw szą gruszka, dosyć tw arda do zg ry - ,, zien ia Szam belanow i. ) Ouegdy stal pod p ię li girzem jakiś chudy Jegomość, za spotwarzenie
» pewney dziewczyny... (D w a spoyrzenia nagłe
» H ra b in y i I.a tte n ii na Szam belana, który się
„ chustką sperfum ow aną ocierał, w yrów nały i> dwóm, szczątkom . ) ” Czy nie od ciebie załata nas i; piim o , W ąsikiewiczu? (obraca się półko-
■Wnik do starego liułana, który wszedł te y chw ili na palcach do salonu, chcąc mu coś
Z P .E N S Y I . 33 do ucha powiedzieć.— Ni e , Pólkow niku, n ja tego bestyjalstwa nieużywani.— Ależ ty
„ lubisz czasem jeszcze adonisować, zwłaszcza
„ jak wyjedziemy za rogatki?— Słow o P ólko- , w n ik u , że piżinetn tak się brzydzę jak ż y -
„ dem.,,— Ilulau odszedł na powrót z dobrą miną, a Szambelan gryzł daley twardą grusz
kę.—
>3A propos j rzecze znowu młody półko- ,, w n ik , byłbym naywazniej^szey okoliczności
„ zapomniał. O ! bardzo wielką i zaymnjącą nowość inamy dzisiay w stolicy; przybyły nam dwie śliczne huzarki.— Doprawdy? czy j, bydz może, odezwie się Lastenija?— Nieina- , c z e y , a te nawet jak mniemam, ztuteyszyeh
„ są okolic. ( Szam belan prosi lokaja o szklan-
„ kę wocly-... ) PodpółkowMiik Walczyński i ma
jor Rembośz wyraźnie w tych stronach upa
trzyli sobie nadobne towarzyszki. Ale też prawda, że obiedwie są śliczne, i dziś po wszystkich salonach przedmiotem ubóstwienia,.
’L a ste n ija od nich p iękn iejsza ! — p o m y -
34 PANIENKA,
Ąlał sobie Szam belan, chcąc osłodzić biedhemuk srcu, ten cios p iekieln ym ja d em zaprawiony.—
”Onegdy były na wieczorze u Xięźny*... któ
ra im właśnie wspominała ciebie Hrabianko.—
„ A w ięc umiały wszędzie tyle zyskać sza- 5, cunku?,,-— (przyda H ra b in a , rzucając znowu okiem na Szam b elana , który ju z ledwie dy
s z a ł na krześle, i wodę zim ną razem z o- w ocam i popijały utraciw szy połow ę zmysłów ,5j,Za kilka dni podpołkownilć ma z ulubioną
„ małżonką odwiedzić te okolice, dla interes-
„ sów....- podobno familiynycli-.1.,, ( 7 yu sp o jrza ł 'na szam belana i p o p ra w ił sobie lieb'anowych wąsików...} ”Coś mi tam prawrił o pistoletach, o y} plotkach; ale go niezroziuniałem dobrze...—
„ P rzebacz szanowna H rabino... (powie S ża m - }} belan,J m ała niedyspozycya..., krew z no- ,, sa .ę.,,— i po t}rcli słowach, już nie w spiżmo*- waną chustkę, ale w serw etę,rużow y nos wtuliw
szy, podat rękę swojemu Tiaydókowi' i wyszedł widocznie. słaby... do innego pokoju.— RęsztćL
Z P E N S Y L 35 r szczegółów obiadowych niepotrzebni jo* opisów*
rzecz bardzo- naturalna-, że- się śmiano.—
R O Z D Z I A Ł IV.
W A Ż O D K R Y C I A . P Ó Ł K O W N I K w N I E B E Z P I E C Z E Ń S T W I E . U T R A C E N I A H R A B I A N K I — W I E L K A K A N O N A D A .
G -d y n o c z a z d r o s n y m p a lc o m ś c i e r a j ą c d n i a ś l a d y , C ie m n y p ła s z c z ; w le c z o z tylu-- d l a z b r o d n i i z d r a d y ..
Hrabina. ( znciychig-ąc szambelana. m g leja - c y m ) Cóż. to W Panu Szambclaiiic?... E l i ! bo to te niepotrzebne wspomnienia i zgryzoty.«
Szambelan. [bardzo cichym głosem .] Któż od nich kiedy byt wolnym.? W księdze moje
go przeznaczenia musiało to już bydź zapisa
ne,,... ażebym całe życie za moje. dobrodziey- stwa.y niewdzięczności doznawał...
Hrabina. Qprzeryu*ąiąc ) Przebacz młodym dziewczętom,— serce nie chłopiec Szambelanie.., W prawdzie ich nie wzajemność....
Szamb;ela-n ( w padając w g n iź w i zyu>ośi'r iah g d y b y w cale niebyt słabym. ) Ależ przysię
gam P a n i; że w myśli m ejey nicpostalo,...
PANIENKA
Hrabina, {po n ie j aktem m ilczen iu .) Nieo- bnrzay się Szambelanie, to niedobrze,...niedo
brze.— Przecież tw óy gniew na wieki trwać nie będzie.... Jle znam twoje k u zyn y, to b y ty nader szacowne Panienki, i przytem , Półko- wnik ma słuszność!., piękne bo piękne.—
Szamb elan. {w sta ją c równemi nogam i A ja powiadam, że brzydkie!..
Hrabina. [p a trzą c na niego z uśmiechem}
Cieszy mnie że ci lepióy...
Szambelan. ( niedosłyszą wszy d obrzeJ N ie
zgrabne!,. nieprawdaż?
Hrabina. ( zp ic/ia i bardzo łagodnie j Obra
żasz rzeczywistość Sża mb elanie. Ja tu powabnicy- sżych i zgrabnieyszych panienek nie widziałam przyna3rm niey, i pozwól sobie W Pan powie
dzieć, że jesteś niesprawiedliwym... Tak dalece ńiegodzi się posuwać nienawiści,— bo tym spo
sobem sami siebie krzywdzimy.—
Szambelan. {z ogniem) Pani jesteś niespra- wiedliwszą odemnie, mówiąc ż e tu picknieyszych panienek niewidziałaś. Ja nic rów nego w życiu
Z F E N S Y I 3 r łiieznałem twojey córce!..
Hrabina, [pogląda n a -n ieg o a p o łS m nr ohno) Chmurzy się od zachodu, będzie ulewa, gorąco jest nieznośne.—
Szambelan. [ w zdycha c zu le ) Lastenija jest bóstwem!..
Iirabina. [n ieu w a za j ąc na t o ) Słychać grzmoty o podał; ja dobrze mówię...
Szambelan (a uniesieniem ) D la nieybym oddał życiel.. cały majątek móy...
Hrabina, (do okna ] W aw rzyn c z e , o - beydź wszystkie pokoje i pozamykay okna...
Szambelan. [ ja k d a w n iey] Prżed kilka tygodniami spadły na innie' znaczne dobra w GaJicyi... zapisałbym!!....i
Hrabina. ( cięg le do W a w r z y ń c a ) P o wiedz Pannie Jastrzęhskiey, niech przestrzeże o bliskiey newałności Hrabiankę i Pólko wnika;
albo sam ruszaj!... widzisz ich w tey w ielkiey alei przy kaskadzie..*
Szambelan. ( sła b iey] P a n i!., ulituy się uademną...
2S P A N lM K A
Hrabina. ( j a k b y o n ic te n i1 niewiedząc)}
Dla Boga! "czy znowu gorzcy? (d z w o n i) May stary doktór zawsae- na połowan-fu.... poślę pon
urego natychmiast.
Szambelan. [ z ro sp a czą i nadzieją) Uczy
nię tw ą córkę Pani, dziedziczką dwóch mili jo
nów....
Hrabina
(
dzwoni powtórnie, lokay wćTi&~d z i.) Pan Brandt poluje pod'Olszanką* w sia- day na konia ... proś go aby natyclnńkst wra
cał-. ( p o odeyściu lokaja, mówi do Szanibela- na z ' dw uznacznością)• W tym wieku nit?nale
ży z zdrów rem żartować .» '
Szambelan. (p r z e r a z o n y)' Czterdzieści sześć Jat niespełna;., to nie jest jeszcze ;wit‘k „pode—
szły... Ja kocham i ubóstwiam Hi»abian'kę!..
Hrabi na. ( siadai. na krztjśle.iniówi bardzo>
zimno, ji Bagatela zaszkodzić m oze.—
Szambelan ( z. cicha i półgłosem ') Niemi;..
Pani.... na to nieodpo wiadasz?...
Hrabina, ( j a k by g łu c h a
>)
Prawdziwie ze- odwiedziny Półkownika b yły dla nas niespodziewane:... Przyjemny też to chłopiec.
Z P E N S Y I ,
Szambelan. {zło śliw ie} ZilSffl go... z o - piiiii powszechney.
Hrabina, (z p o w a g ę } Pewna jestem, ie ta mu Iionor czyni;
Szambelan. (skrzyw ia ją c usta) N ienayw ię
kszy...
Hrabina. ( prędko ~) Czy tak?..
Szambelan. (/;? zyg ryza ją cp a zn o kci ) Po
ło w ę majątku przegrał w karty, a połow ę za
dłużył na inne zbytki.—
Hrabina. Q w sta/e .') Niezła zaleta;.. dziękuję;
uniżenie.,, ( niedow ierzając§ Jestźcś W Pan isto
tnie o tein przekonany?.'.
Szambelan. ( z uniesieniem ~) Kownie jak.
cala Publiczność.
Hrabina. {p a tr zą c m it w o czy) Gdyby mi to kto inny mówił, sądziłabym że jest p o t w a l ’-
cą; ale tak zacny i bez in tereso w n y obywa t£l:
jak Y/Pani...
Szambelan. ( nieco zm ieszany) Nieobma- wiam, broił Boże!' ja niecierpię obmowy., lecz;
to jest człowiek liaygorszyclł obyczajów... '
4 0 PANIENKA
Hrabina-. £ m ówiąc nagle ) Doprawdy ? Czegóż ja się to dowiaduję?— O bardzo wdzię
czna jestem WTPanu...—* Przestrzegę zaraz inoją córkę .. takiego Jegomości....
Szambelau. ( na ta rczyw ie) Trzeba się od razu pozbyć.
Hrabina. £ bardzo żywo ) Bezwątpienia...
( chodzi p o .p o ko ju ,} Niemasz co robić...
Szambelau. ( tonem błagalnym .') Wraca
jąc się do moicli . uczuciów ku Lastenii...
hrabino!... matko wspaniałomyślna!..
Hrabina. ( ja k b y tego niesłyszała.) Któż by się po nim spodziewał?
Szambelau. (p ręd ko } Ja, lubię jasno i jak człowiek lionoru działać. Moja szczerość, otwar
tość krótko mówiąc... chcę bydź szczęśliwym i u- szczęśli wić Lasteuiją... Zaraz w Lipcu jedisicmy do Paryża.... (je szc z e p r ę d z e y Na przyszłą wiosnę de W łoch.... jesień i zimę przepędzie- my w W iedniu... albo ...
Hrabina ( zam yka okno) Nawałnica się zbliża... ( a n ie c h c e n ia ) Jednakie mi się niezda-
Z P E N S Y I . 4 i je, a icb y tak dalece miody i ukształcony Hra
b i a . . (p atrząc nagle w okno) Dla Boga a i pięć pojazdów!.,Niewczesne odwiedziny iw cale niepożądane...—
Szambelan. (z a trzy m u ją c ją , n a . kola
n a ch .) A w ięc bez żadney, nadziei?..
Hrabina, (podnosząc g o ) Co W Pan czynisz? (śm ieją c s ie j Prawdziwie gdyby nas kto tak zastał, rozumiałby...— śmieszne rzeczy tnóglby sobie wystawić....
Szambelan. Um rę, jeżeli moją niezo-
stanie ! . . ,
Hrabina, ( z powagą") Szamb elanie, gdy
byś dobrą radę chciał przyjąć, życzyłabym ci zaprzestać próżnych układów. Człowiek w tym wieku, powinienby myśleć ospokoyności....
nie zaś... ( u im iech a jn c si( z dobrocią') o ro
mansach....
Szamb elan. (przym uszając się') Moje łzy,.,, moja rozpacz, niechay cię Pani wzruszą...
Hrabina. ( znudzona i obruszona nieco gniew em .') Oświadcz się W Pan m °ley córce,
4 2 P \N T E N ^ A
to od nióy tylko zależy. (O dćhodząo} Do asobacźenia;— pragnę Go uyrzeć zdrowszym.,,
Na deszcz i bnrzę ani się muchy niego- niły , równie jak na pomyślność przedsięwzięć
•szamb etan a. Upłynęło z półgodziny lub wię- eey , niżeli zdołał się nam yśleć, czy zostać chorym, czy się połączyć z przybyłemi gośćmi w salonie, których 011 sam pomimowolnie, ten cały l1hańspbrt Ściągnąłdla hrabiny.-Lecz wy
pada tu uprzedzić czytelników o dwóch okoliczr nościach, dotychczasową epokę poprzedzają
cych , ażeby ich tym lepiey przygotować dp- następnych. —-
Hrabina już od roku wiedziała , że A l
fons kocha jey córkę i jest od n iey kocha-;
n y ; że w domu X iężny widywali się z so*
bą 5 lecz ż e ta"miłość, niebyła dotąd ■ uroczy
ście zdeklarowaną, a Lastenija mając dupierc*
lat' szesnaście w chwili poznania półko wnika,, mogła czas jakiś zostawać jeszcze na P ensyij dla ukończenia w yższych nauk; powierzywszy ją przeto opiece troskliw ej X iężn y*.-. sw ey
Z P E N S T I . 43 przyjaciółki orł serca, niespieszyła się z bliż
sze in wyrozumieniem A lfonsa, znając go z naypochrebnieyszey opinii przyjaciół, których sposób myślenia szacowała, i z wielu pięknych czynów, jakimi się w ostatniey woyuie w sław ił.
A lfons, wprawdzie lubił grać w karty. •- Chęt
ka do tey zabawy, rodzi się zwykle w obo
zach,— lecz grał bez namiętności; a z resztą bo ż y ł dósyć okazale, jednakże mu właśni ko~
ledzy przydomek małego skąpca , oszczędnisia^
wśród żartów nadawali, i czasem dosyć słu
sznie. Cała w ięc powieść chytrego Etymologa była nowo zm yśloną, z którey się hrabina w duchu śmiała, zostawując go w rozum ieniu, że sw óy towar dobrze jey sprzedał.—
Kłamstwo i samochwalstwo do. niczego dobrego nieprzy wiodą; zw ykłe ich rozwiąza
nie kończy się wstydem i wzgardą. Szarn- belan , byw ał często w domu hrabiny., niżeli jeszcze Łastenija z pensyi powróciła. Kobie
ty wesołe i ży w e , lubią czasem podobnych o - iygin ałów dla rozrywki.
O dwiedziwszy ją przed miesiącem, zo~
