Łączenie rodzin zagadnienia wstępne

Istotnym pojęciem we francuskim systemie prawnym jest pojęcie łączenia rodzin.

Łączenie rodzin (fr. regroupement familial) jest instytucją prawa francuskiego, która uprawnia do wjazdu na terytorium Francji małżonka i małoletnich dzieci cudzoziemca regularnie i legalnie tam przebywających. Kwestie te w prawie francuskim reguluje Kodeks wjazdu i pobytu cudzoziemców i prawa azylu. Francuskie przepisy dopuszczają łączenie rodzin w

354 X. Vandendriessche, Étrangers – entrée... .

355 X. Vandendriessche, Le droit ..., s. 39.

sytuacji, gdy cudzoziemiec regularnie zamieszkuje we Francji przez okres co najmniej 18 miesięcy na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na okres co najmniej jednego roku a wnioskodawca może udowodnić posiadanie stabilnych i wystarczających środków na zapewnienie jemu i rodzinie środków do życia, wnioskodawca powinien udowodnić, iż jest w stanie zapewnić warunki mieszkaniowe odpowiadające przeciętnym warunkom mieszkaniowym w danym regionie. Ewentualna decyzja odmowna w kwestii łączenia rodzin może być zaskarżona do sądu administracyjnego³⁵⁶. Łączenie rodzin w znaczeniu słownikowym definiuje zezwolenie dla cudzoziemców o uregulowanej sytuacji we Francji na sprowadzenie jego najbliższej rodziny³⁵⁷.

Cudzoziemcy we Francji są adresatami specyficznych norm prawnych a mianowicie instytucji „łączenia rodzin”. W roku 1978 Rada Stanu przyjęła tą zasadę do zasad podstawowych a mianowicie: cudzoziemcy mający miejsce stałego pobytu we Francji mają prawo do prowadzenia normalnego życia rodzinnego a zwłaszcza prawo do przyjęcia małżonka oraz dzieci. Orzeczeniem z 13 sierpnia 1993 roku zasada ta została potwierdzona poprzez odwołanie się do punktu 10 preambuły Konstytucji z 1946 roku stanowiącego, iż:

„Naród dostarcza indywidualnym rodzinom warunki niezbędne dla ich rozwoju”³⁵⁸.

Wartym podkreślenia jest fakt, iż instytucja łączenia rodzin została również wprowadzona do prawodawstwa Unii Europejskiej Dyrektywą Rady 2003/86/WE z dnia 22 września 2003 roku³⁵⁹. Orzecznictwo francuskiej Rady Stanu wprowadziło tą zasadę do porządku prawnego Republiki Francuskiej ćwierć wieku wcześniej niż stało się to ogólną zasadą w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Poprzez pojęcie „łączenie rodzin”

Dyrektywa Rady 2003/86/WE definiuje wjazd i pobyt w Państwie Członkowskim członków rodziny obywatela państwa trzeciego mieszkającego zgodnie z prawem w tym Państwie Członkowskim w celu zachowania komórki rodzinnej, bez względu na to, czy związek rodzinny powstał przed wjazdem rezydenta czy po jego wjeździe na terytorium Państwa Członkowskiego Unii Europejskiej³⁶⁰. Warunkiem skorzystania z prawa do łączenia rodzin jest spełnienie wszystkich trzech przesłanek na które składają się: długość pobytu cudzoziemca na terenie Francji wynoszący co najmniej 18 miesięcy, posiadanie stałych i

356 A. Van Lang, G. Gondouin, V. Inserguet-Briset, Dictionnaire de droit administratif..., s. 381.

357 P. Robert, J. Rey-Debove, A. Rey, Le nouveau Petit Robert. ..., s. 2169.

358 V. Tchen, Droit des ..., s. 74.

359 Dyrektywa Rady 2003/86/WE z dnia 22 września 2003 roku w sprawie prawa do łączenia rodzin. Dz. U. L 251, 03/10/2003 P. 0012-0018.

360 Artykuł 2 pkt d Dyrektywy Rady 2003/86/WE z dnia 22 września 2003 roku w sprawie prawa do łączenia rodzin. Dz. U. L 251, 03/10/2003 P. 0012-0018.

regularnych dochodów oraz posiadanie odpowiednich warunków mieszkaniowych. Od 24 lipca 2006 roku cudzoziemiec, który składa wniosek o połączenie ze swoją rodziną, musi wykazać swój osiemnastomiesięczny pobyt we Francji. Jednak przepisy te nie obejmują cudzoziemców mających nieuregulowane prawo pobytu, lub przebywających we Francji pod pozorem tymczasowego pozwolenia na pobyt. Poprzez uregulowane prawo pobytu przepisy rozumie się pobyt wraz z kartą czasowego pobytu na rok, tymczasowego zezwolenia na pobyt, przyjęcie wniosku od pierwszego wniesienia wniosku o zezwolenie na pobyt lub odnowienia zezwolenia na pobyt albo od złożenia wniosku o udzielenie azylu³⁶¹. Przesłanki stabilizacji dotyczą posiadania stabilnych i wystarczających zasobów na zaspokojenie potrzeb rodziny. Pod uwagę bierze się wszelkie dochody i składniki majątkowe cudzoziemca i jego małżonka, którymi będzie on mógł dysponować we Francji podczas pobytu. Nie bierze się pod uwagę jednorazowych spontanicznych wpłat na przykład pomocy finansowej udzielanej przez osoby trzecie. Istotne jest, aby te środki finansowe były trwałe a nie jednorazowe i niepowtarzalne. Przykładowo pomoc publiczna polegająca na zapewnieniu mieszkania stanowi również element zasobów majątkowych cudzoziemca będącego wnioskodawcą³⁶². Wnioskodawcy pracujący nie na etacie na przykład przedsiębiorcy, artyści, rolnicy lub cudzoziemcy nie prowadzący żadnej działalności zawodowej mogą udowodnić posiadanie odpowiednich zasobów finansowych w każdy możliwy sposób na przykład poprzez przedstawienie oświadczenia finansowego³⁶³. Kwestie związane z warunkami mieszkaniowymi muszą zaspokajać średnie normalne warunki mieszkaniowe w danym regionie geograficznym. Powierzchnia minimalna mieszkania jest uwarunkowana zarówno ilością członków rodziny jak i strefą, w której cudzoziemiec po sprowadzeniu rodziny będzie zamieszkiwać. Dla rodziny dwuosobowej w strefie A powierzchnia wynosi 22 metry kwadratowe na rodzinę, w strefie B 24 metry kwadratowe na rodzinę a w strefie C powierzchnia minimalna dwuosobowej rodziny powinna wynosić 28 metrów kwadratowych na rodzinę. Każdy dodatkowy członek rodziny powinien mieć zapewnione dodatkowe 10 metrów kwadratowych licząc od wartości rodziny dwuosobowej z uwzględnieniem stref właściwych. Warunki mieszkaniowe powinny zapewniać odpowiedni komfort mieszkania, warunki higieniczne i warunki zamieszkania. Nie ma znaczenia jakim tytułem prawnym do nieruchomości będzie dysponować wnioskodawca; własność, wynajem, współlokator czy też użyczenie nieodpłatne. Ustawa nie uwzględnia miejsca położenia danej nieruchomości a w szczególności oddalenia jego lokalizacji od miejsca pracy wnioskodawcy³⁶⁴.

361 X. Vandendriessche, Le droit ..., s. 58.

362 Ibidem, s. 59.

363 Ibidem, s. 60.

364 X. Vandendriessche, Le droit ..., s. 61.

Cudzoziemiec przebywający regularnie we Francji przez okres co najmniej osiemnastu miesięcy i posiadający dokumenty ważne co najmniej jeden rok na podstawie kodeksu wjazdu i pobytu cudzoziemców i prawa azylu lub konwencji międzynarodowych ma prawo do skorzystania z instytucji łączenia rodziny względem współmałżonka oraz dzieci poniżej osiemnastu lat³⁶⁵.

We Francji przepisy dotyczące łączenia rodzin mają swój początek od 29 kwietnia 1976 roku, gdy prawo łączenia rodzin zostało zakwalifikowane dekretem Rady Stanu jako ogólna zasada prawa. Prawo cudzoziemców do prowadzenia normalnego życia rodzinnego zostało potwierdzone przez Radę Konstytucyjną. Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, iż artykuł 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka³⁶⁶ nie daje upoważnienia do wywodzenia z niego ogólnego prawa do łączenia rodzin. Artykuł ten nie uprawnia do wyboru miejsca zamieszkania małżonków w sposób zobowiązujący dane państwo do respektowania tego wyboru. Jednak organy decyzyjne w sprawie wydania pozwolenia na pobyt powinny uwzględnić czy ewentualna odmowa nie wywołałaby konsekwencji niewspółmiernych do celów. Sąd posiada uprawnienie uchylenia decyzji odmownej nawet pomimo nie spełnienia warunków przez wnioskodawcę³⁶⁷.

Organ rozstrzygający wniosek o zastosowaniu instytucji „łączenia rodzin” powinien brać pod uwagę wszelkie okoliczności związane z sytuacją wnioskodawcy zarówno małżonka jak i ewentualnych dzieci wnioskodawcy a także fakt pozostawania ich na utrzymaniu wnioskodawcy³⁶⁸.

Podobne stanowisko przedstawił Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich stawiając tezę, iż ochrona życia rodzinnego nie może nadawać prawa podmiotowego dla członków rodziny do dopuszczenia na terytorium danego państwa, jeżeli życie rodzinne może odbywać się w państwie trzecim. Trybunał podkreślił, iż prawo do poszanowania życia

365 Code de l'entrée et du séjour des étrangers et du droit d'asile, artykuł L. 411-1, ord. Nr 2004-1248 z dnia 24 listopada 2004 ze zm. - J.O. „Lois et Décrets” z dnia 25 listopada 2004 nr 0274).

366 Artykuł 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka stanowi: Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. 1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i korespondencji. 2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku publicznego i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób. Dz. U. Nr 61, poz. 284 ze zm.

367 X. Vandendendriessche, Z. Ait-El-Kadi, Code de l'entrée ..., s. 256.

368 Association jeunesse et droit. (W:) „Journal du droit des jeunes” nr 316, 6/2012, s. 60.

rodzinnego wynikające z artykułu 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka jest jednym z praw podstawowych, których ochrona stanowi wspólnotowy porządek prawny.

Kwestie łączenia rodzin podejmuje również Konwencja Nowojorska o Prawach Dziecka stanowiąc, iż dziecko dla pełnego i harmonijnego rozwoju swojej osobowości powinno wychowywać się w środowisku rodzinnym. Prefekt wydając decyzję w kwestii łączenia rodzin powinien kierować się najlepszym interesem dziecka³⁶⁹. W kwestii prawa dziecka do kontaktu z rodzicami odnoszą się również artykuł 9 ust. 1 oraz artykuł 11 Konwencji o Prawach Dziecka³⁷⁰.