Procedura przyznawania azylu, statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej

Francuski system prawny przewiduje jedną ujednoliconą procedurę przyznawania ochrony przez francuski Urząd ds. Ochrony Uchodźców i Apatrydów. W pierwszej kolejności Urząd określa jaka forma ochrony przysługuje danemu wnioskodawcy w drugim etapie postępowania należy ustalić rodzaj i formę prześladowań danego wnioskodawcy czy mają charakter prześladowań osobistych czy też generalnych oraz stopień zagrożenia. Istotną zasadą zapewniającą ochronę praw cudzoziemców wnioskujących o przyznanie im ochrony jest podstawowa zasada Konwencji Genewskiej o odstąpieniu od sankcji karnych za nielegalne przebywanie przez cudzoziemca na terytorium państwa, w którym ubiega się o

502 X. Vandendendriessche, Z. Ait-El-Kadi, Code de l'entrée ..., s. 542-543.

503 Code de l'entrée et du séjour des étrangers et du droit d'asile, artykuł R. 732-1, ord. Nr 2004-1248 z dnia 24 listopada 2004 ze zm. - J.O. „Lois et Décrets” z dnia 25 listopada 2004 nr 0274).

przyznanie ochrony. Warunkiem odstąpienia od sankcji karnych w kraju przyjmującym jest niezwłoczne złożenie wyjaśnień właściwej instytucji państwowej, w której cudzoziemiec przedstawia powód jego przybycia zarówno w przypadku nielegalnego wjazdu na terytorium państwa przyjmującego jak i w sytuacji gdy początkowo legalny pobyt cudzoziemca z upływem czasu się zdelegalizował. Jak wskazują S. Hennette-Vauchez i D. Roman zasada ta wywołuje daleko idące skutki dotyczące wszystkich osób ubiegających się o przyznanie prawa azylu, ponieważ w jej myśl osoba ubiegająca się o azyl powinna mieć możliwość podróżowania bez właściwych dokumentów oraz wiz jeżeli zamierza udać się do miejsca w którym będzie poszukiwać ochrony. Jednak w praktyce sytuacja wygląda zgoła inaczej niż w teorii, ponieważ agencje typu FRONTEX⁵⁰⁴ organizują odpowiednie organy kontrolne na lotniskach w krajach pochodzenia potencjalnych azylantów ograniczając w ten sposób ich możliwość dotarcia na terytorium państw przyjmujących. Ponadto Rada Stanu orzekła, iż należy włączyć poszczególne kraje, które cechują się znaczną liczbą wniosków o przyznanie ochrony do systemu wizy lotniskowej jeżeli samolot z podróżnymi z tego kraju miałby międzylądowanie na terytorium Francji podczas podróży podroży tranzytowej dotyczy to na przykład Erytrei lub Kuby. Działania takie są uzasadniane koniecznością ochrony porządku publicznego. Cudzoziemcy wnioskujący o przyznanie azylu nie mogą być wydaleni ze względów bezpieczeństwa narodowego lub zagrożenia porządku publicznego. Cudzoziemiec nie może być wydalony jeżeli jego wydalenie do kraju gdzie istniałoby zagrożenie z powodu religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub ze względu na poglądy polityczne⁵⁰⁵.

Prawo francuskie w zakresie wniosku o przyznanie statusu uchodźcy przewiduje dwie procedury:

1. procedurę zwykłą 2. procedurę przyśpieszoną

504 FRONTEX – Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach państw członkowskich Unii Europejskiej – unijna agencja powstała na mocy Rozporządzenia Rady (WE) 2007/

2004.

505 S. Hennette-Vauchez, D. Roman, Droits de l'Homme..., s. 601.

5.5.1 Procedura zwykła

Wniosek o nadanie statusu uchodźcy cudzoziemiec składa na granicy państwowej niezwłocznie po przybyciu na granicę. Cudzoziemiec powinien otrzymać pouczenie w zrozumiałym dla niego języku, ponadto powinien być pouczony odnośnie procedury postępowania w sprawie o azyl, pouczenie zawiera informacje o prawach i obowiązkach cudzoziemca oraz pouczenie o obowiązku współpracy z władzami oraz konsekwencje odmowy takiej współpracy. Wniosek powinien być sporządzony w języku francuskim, jednak wnioskodawca nie ponosi kosztów tłumaczenia, ponieważ są one pokrywane przez państwo francuskie. Wnioskodawca w celu umożliwienia kontaktu z Urzędem ds. Ochrony Uchodźców i Apatrydów otrzymuje zgodę pobytu we Francji, które następuje w formie zezwolenia na pobyt czasowy w wymiarze dwudziestu jeden dni. Jednak jeżeli zezwolenie na pobyt zostało odrzucone ze względu na złożenie wniosku przez osobę względem, której można zastosować jedną z poniższych przesłanek okres prawa pobytu jest skrócony do piętnastu dni:

− pierwsza przesłanka wskazuje, iż wniosek został złożony przez osobę pochodzącą z kraju bezpiecznego, to jest kraju przestrzegającego zasady wolności, demokracji, rządy prawa oraz podstawowe prawa i wolności człowieka. Jednak nawet jeżeli wniosek pochodzi z kraju bezpiecznego nie wyłącza to konieczności indywidualnego rozpatrzenia wniosku;

− drugą przesłanką jest zagrożenie przez pobyt cudzoziemca dla porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub osoba taka stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa;

− trzecią przesłanką jest złożenie wniosku w wyniku oszustwa lub wniosku stanowiącego nadużycie procedur azylowych⁵⁰⁶.

5.5.2 Procedura przyśpieszona

Procedura przyśpieszona jest przewidziana na podstawie dyrektywy nr 2005/85/CE z 1-go grudnia 2005 roku powinna znaleźć zastosowanie jeżeli wystąpi, któraś z poniższych przesłanek: wnioskodawca we wniosku przedstawia fakty nieistotne lub mające minimalny wpływ na sprawę; wnioskodawca z przyczyn oczywistych nie może być uznany za uchodźcę

506 Code de l'entrée et du séjour des étrangers et du droit d'asile, artykuł L. 741-4 punkt. 2-4, ord. Nr 2004-1248 z dnia 24 listopada 2004 ze zm. - J.O. „Lois et Décrets” z dnia 25 listopada 2004 nr 0274).

lub nie kwalifikuje się do uznania za uchodźcę w państwach członkowskich; wniosek jest bezzasadny ze względu na fakt, iż wnioskodawca pochodzi z kraju bezpiecznego;

wnioskodawca wprowadził władze francuskie w błąd co do tożsamości, obywatelstwa, autentyczności dokumentów, zataił odpowiednie informacje lub dokumenty, które mogłyby wpłynąć negatywnie na decyzję w zakresie uzyskania statusu uchodźców; wnioskodawca złożył wniosek przedstawiając inne dane osobowe; wnioskodawca nie przedstawił informacji pozwalających z wystarczającą pewnością ustalić tożsamość i narodowość lub jest prawdopodobne, iż wnioskodawca w złej wierze zniszczył lub usunął część tożsamości w dokumencie podróży, który mógłby pomóc w ustaleniu tożsamości lub narodowości; wniosek jest oczywiście nieprzekonywujący, wewnętrznie niespójny, sprzeczny, nieprawdopodobny lub prześladowania przedstawione w uzasadnieniu są niewystarczające do uzyskania statusu uchodźcy; wniosek jest kolejnym wnioskiem i nie zawiera on nowych elementów w odniesieniu do sytuacji osobistej lub sytuacji w kraju pochodzenia cudzoziemca;

wnioskodawca nie złożył wcześniej wniosku, pomimo faktu, iż miał taką możliwość wcześniej i nie uzasadnił motywów tego zaniechania; wniosek jest składany w celu opóźnienia lub uniemożliwienia wykonania wydalenia cudzoziemca; wnioskodawca wjechał lub przedłużył swój pobyt nielegalnie na terytorium państwa członkowskiego bez ważnych motywów, nie przedstawiając wniosku o udzielenie azylu we wcześniejszym czasie uwzględniając okoliczności przybycia cudzoziemca na terytorium państw członkowskich; nie ma zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego w państwie członkowskim; za przyśpieszonym trybem rozpatrywania wniosku przemawiają ważne powody związane z bezpieczeństwem państwa lub porządkiem publicznym na mocy prawa krajowego; wnioskodawca odmawia pobrania odcisków palców; wniosek został złożony przez nieletniego nie zamężnego po wniosku złożonym przez rodzica lub rodziców odpowiedzialnych za małoletniego jeżeli został on odrzucony bez żadnych nowych istotnych elementów dotyczących sytuacji osobistej wnioskodawcy lub kraju jego pochodzenia⁵⁰⁷.

Urząd ds. Ochrony Uchodźców i Apatrydów wzywa wnioskodawcę na rozprawę.

Można odstąpić od wzywania wnioskodawcy, jeżeli Urząd przewiduje wydanie decyzji pozytywnej w odpowiedzi na wniosek na podstawie posiadanych dowodów, wnioskodawca jest obywatelem państwa względem, którego wdrożono procedury Konwencji Genewskiej dotyczącej statusu uchodźców, informacje zawarte w uzasadnieniu wniosku są oczywiście bezzasadne lub jest to zabronione ze względów medycznych⁵⁰⁸.

507 X. Vendendriessche, Code de l'entrée et du séjour des étrangers et droit d'asile. Paris 2011, s. 545.

508 Code de l'entrée et du séjour des étrangers et du droit d'asile, artykuł L. 723-3, ord. Nr 2004-1248 z dnia 24 listopada 2004 ze zm. - J.O. „Lois et Décrets” z dnia 25 listopada 2004 nr 0274).

Decyzje wydawane przez Urząd Ochrony Uchodźców i Apatrydów zawiadamia wnioskodawcę o podjętej decyzji w formie pisemnej. Decyzja odmowna powinna zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o środkach odwoławczych i terminach ich wniesienia. Brak wydania decyzji przez Urząd Ochrony Uchodźców i Apatrydów nie jest poczytywana jako decyzja przyznająca ochronę. Niemożliwość podjęcia przez Urząd decyzji w przewidzianym terminie nie jest obwarowana żadną sankcją. Kodeks wjazdu i pobytu cudzoziemców i prawa azylu odchodzi od zasady, iż milczenie Urzędu należy poczytywać jako pozytywną decyzję⁵⁰⁹. Każda decyzja zarówno pozytywna jak i negatywna powinna być zakomunikowana wnioskodawcy. Odbywa się to poprzez przesłanie decyzji listem poleconym z potwierdzeniem odbioru w zrozumiałym dla cudzoziemca języku. Jeżeli wnioskodawca znajduje się w areszcie administracyjnym decyzję przekazuje się szefowi aresztu który przedstawia ją zainteresowanemu. O negatywnej decyzji Urząd ds. Ochrony Uchodźców i Apatrydów zawiadamia Ministra ds. Imigracji. Urząd podejmuje decyzję w terminie sześciu miesięcy od otrzymania wniosku. Jeżeli w tym terminie nie jest możliwe wydanie decyzji Urząd powiadamia o tym wnioskodawcę w terminie 15 dni od jego upływu. Dyrektor Generalny Urzędu ds. Ochrony Uchodźców i Apatrydów powiadamia o swojej decyzji prefekta właściwego departamentu ze względu na miejsce pobytu wnioskodawcy, a w Paryżu prefekta policji a także Dyrektora Francuskiego Urzędu ds. Imigracji i Integracji⁵¹⁰.

Na podstawie artykułu L. 723-4 Kodeksu wjazdu i pobytu cudzoziemców i prawa azylu na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych, Dyrektora Generalnego Urzędu Komunikacji zapewnia się przedstawicielom stanu cywilnego dokumenty podróży celem ustalenia obywatelstwa osoby, której wniosek o azyl został odrzucony pod warunkiem, iż ich ujawnienie jest niezbędne do wdrożenia procedury wydalenia cudzoziemca i nie ma wpływu na bezpieczeństwo osobiste lub rodziny cudzoziemca, którego wniosek o przyznanie azylu odrzucono⁵¹¹.

Jak zauważa X. Vandendriessche takie brzmienie artykułu L. 723-4 jest

509 Francuska ustawa z dnia 13 kwietnia 2000 roku Lois et Décrets wprowadziła zasadę, iż milczenie administracji trwające dwa miesiące od dnia złożenia skargi poczytujemy jako decyzję negatywną dla wnioskodawcy, jednak ta sama ustawa wprowadza również pewne uproszczenia procedury administracyjnej, która przyjmuje w określonych sytuacjach milczenie organu administracyjnego po upływie określonego czasu jako domniemanie decyzji pozytywnej. A. Machowska, K. Wojtyczek, Prawo francuskie. T. I2004, s.

117.

510 X. Vandendendriessche, Z. Ait-El-Kadi, Code de l'entrée ..., s. 551-552.

511 Code de l'entrée et du séjour des étrangers et du droit d'asile, artykuł L. 723-4, ord. Nr 2004-1248 z dnia 24 listopada 2004 ze zm. - J.O. „Lois et Décrets” z dnia 25 listopada 2004 nr 0274).

niejednoznaczne, ponieważ zgodnie z jego brzmieniem organy powinny uzyskiwać informacje w sposób poufny. Jeżeli dana osoba nie potrzebuje żadnej ochrony ani poprzez przyznanie statusu uchodźców ani poprzez ochronę uzupełniającą takie informacje nie powinny wpłynąć na jego bezpieczeństwo. Jednaj jak wskazuje X. Vandendriessche jedynymi informacjami dotyczącymi cudzoziemca uzyskiwanymi w celu jego wydalenia są informacje dotyczące jego obywatelstwa – kraju pochodzenia, w związku z powyższym nie widzi on konieczności podejmowania, aż takich środków bezpieczeństwa⁵¹².

Artykuł L. 723-5 Kodeksu wjazdu i pobytu cudzoziemców i prawa azylu stanowi, iż Urząd ds. Ochrony Uchodźców i Apatrydów na wniosek organu administracyjnego lub z własnej inicjatywy może przedłużyć okres przydzielenia ochrony uzupełniającej na kolejny rok po upływie pierwszego roku ochrony, uwzględniając fakt czy ochrona uzupełniające jest nadal potrzebna⁵¹³.