Zakaz wydalania cudzoziemców wnioskujących o azyl

Zakaz wydalania cudzoziemców wnioskujących o azyl do czasu rozpatrzenia wniosku został uregulowany w artykule 34 Konwencji Genewskiej⁴⁸⁰.

477 L. Favoreu, Droits..., s. 313.

478 Ibidem, s. 314.

479 Ibidem, s. 315.

480 X. Vandendriessche, Le droit..., s. 67.

Jak wskazuje doktryna francuska kwestia azylu we Francji jest „zeuropeizowana”

zarówno poprzez orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz poprzez prawo Unii Europejskiej. Rozporządzenie Dublin II z 18 lutego 2003 roku ustanawia kryteria i mechanizmy postępowania państw członkowskich w kwestii przyznawania azylu. Ponadto rozporządzenie dotyczy przekazywania informacji o rozpatrzonych wnioskach o przyznanie prawa azylu przez jedno państwo członkowskie do pozostałych państw członkowskich.

Państwa członkowskie zobowiązane są do respektowania azylu przyznanego w innym państwie objętym rozporządzeniem Dublin II. Ponadto został utworzony system EURODAC do gromadzenia biometrycznych odcisków palców azylantów⁴⁸¹.

Francja może zawierać umowy w zakresie ochrony cudzoziemców na podstawie zmiany Konstytucji Francuskiej z 4 października 1958 roku, której artykuł 53-1 dopuszcza możliwość zawiera przez Republikę Francuską z państwami europejskimi zobowiązania w zakresie prawa azylu, ochrony praw człowieka i podstawowych wolności. Jednak nawet jeżeli sytuacja prawna danego wnioskodawca nie zawiera się w zakresie ochrony tych umów władze Republiki zachowują prawo do przyznania azylu osobom prześladowanym za ich działania na rzecz wolności lub dla osób z innych przyczyn szukających ochrony we Francji⁴⁸².

We Francji istnieją cztery poziomy ochrony, którą mogą uzyskać cudzoziemcy.

Pierwszą regulacją prawną dotycząca uchodźców była Konwencja Genewska z 28 lipca 1951 roku, która przyznawała status uchodźcy politycznego. Status uchodźcy może być przyznawany również na podstawie Preambuły francuskiej Konstytucji z 1946 roku. Od roku 2003 we Francji wprowadzono „ochronę uzupełniającą” dla osób, które nie spełniają kryterium do przyznania ochrony jako uchodźcy politycznego. Wreszcie ustawą z dnia 26 listopada 2003 roku wprowadzono we Francji „ochronę tymczasową” w razie zaistnienia

„masowego napływu uchodźców”. W 2005 roku dokonano nowelizacji ustawy kodeks wjazdu i prawa pobytu i prawa azylu ujednolicając międzynarodowe formy azylu wraz z przepisami ustanawiającymi ochronę w postaci azylu na podstawie unormowań krajowych⁴⁸³.

A. Pouille proponuje następujące kategorie azylu:

1. azyl konwencjonalny, który został ustanowiony przez prawo wprowadzone 25 lipca

481 S. Hennette-Vauchez, D. Roman, Droits de l'Homme et Libertés fondamentales. Paris 2013, s. 599.

482 L. Favoreu, P Gaȉa, R. Ghevontain, J.L. Meste, O. Pfesmann, A. Roux, G. Scoffoni. Droit constitutionel.

Paris 2013, s. 1007.

483 V. Tchen, Étrangers. - Asile politique et apatidie. 2012. www.lexisnexis.com .

1952 roku utworzone na podstawie Konwencji Genewskiej z 28 lipca 1951 roku dotyczącej statusu uchodźcy. Aż do roku 1998 cudzoziemcy wnioskujący o przyznanie statusu uchodźcy musieli udowodnić zagrożenie ze strony państwa pochodzenia.

Ochronę tą więc przyznawano jedynie uchodźcom politycznym. Cudzoziemiec wnioskujący o ten azyl musi udowodnić istnienie zagrożenia względem jego osoby w kraju pochodzenia. Osoby objęte azylem konwencjonalnym otrzymują zasiłek w kwocie 280 euro oraz posiadają prawo zakwaterowania w ośrodku dla uchodźców.

2. azyl konstytucjonalny służący ochronie osób prześladowanych ze względu na ich działalność na rzecz wolności. Został on ustanowiony w konstytucji z roku 1946. Azyl ten jest azylem tymczasowym. W roku 2001 o azyl konwencjonalny oraz azyl konstytucjonalny ubiegało się łącznie ok 48,5 tysięcy cudzoziemców.

3. azyl terytorialny, który został stworzony ustawą z 1998 roku dopuszczającą udzielenie ochrony osobom zagrożonym ze strony innych osób aniżeli organów państwa.

Przykładowo ochroną taką obejmowano Algierczyków lub Kolumbijczyków objętych zagrożeniem ze strony ruchów narodowowyzwoleńczych. Przyznawaniem azylu terytorialnego zajmuje się Departament Spraw Wewnętrznych. W świetle danych statystycznych azyl ten cechuje znaczna liczba decyzji odmownych, przykładowo w roku 2001 decyzji odmownych było ponad 96 %.

4. azyl graniczny, który jest przyznawany na rzecz ochrony osób, które znalazły się na granicy państwowej bez ważnych dokumentów upoważniających wjazd na terytorium Francji pod warunkiem, iż takie osoby wystąpią o azyl. Wnioskodawca przebywa w strefie oczekiwania przez okres dwóch miesięcy. Decyzję w sprawie przyznania pozwolenia wjazdu na terytorium Francji wydaje Minister ds. Wewnętrznych po zasięgnięciu opinii Ministra ds. Zagranicznych. Pozytywna decyzja jest podstawą wydania zezwolenia pobytu na okres ośmiu dni celem udania się przez cudzoziemca do prefektury, aby tam złożyć właściwy wniosek o azyl konwencjonalny⁴⁸⁴.

Wydanie zezwolenia pobytu na okres ośmiu dla cudzoziemca udającego się do prefektury następuje celem złożenia wniosku o azyl a wynika z zasady prawa do azylu. Na granicy cudzoziemcy mogą się ubiegać o wjazd celem złożenia wniosku o azyl. Minister ds.

Imigracji nie może odrzucić takiego wniosku chyba, że po uzyskaniu opinii Francuskiego Urzędu Ochrony Uchodźców i Prawa Azylu uzna on iż wniosek jest oczywiście bezzasadny zważywszy na fakt, iż cudzoziemiec będzie przebywać w strefie oczekiwania. Z założenia cudzoziemiec wnioskujący o prawo azylu bardzo często przybywa na terytorium państwa

484 A. Pouille, Libertés publiques et droits de l'homme. Paris 2008, s. 127.

nielegalnie, dlatego też wyrazem jego prawa do uzyskania azylu jest prawo do swobodnego złożenia wniosku. Decyzja wydana przez prefekta będąca zezwoleniem na pobyt na czas określony do czasu rozpatrzenia wniosku jest ważna do czasu wydania decyzji w sprawie przyznania ochrony przez Francuski Urząd Ochrony Uchodźców i Apatrydów. W razie otrzymania negatywnej decyzji zezwolenie takie uprawnia cudzoziemca do pobytu we Francji do czasu rozpatrzenia ewentualnego odwołania do Narodowego Sądu ds. Prawa Azylu⁴⁸⁵.

S. Hennette-Vauchez i Diane Roman wyszczególniają rodzaje azylów a mianowicie:

1. azyl konstytucyjny;

2. azyl konwencjonalny;

3. ochronę uzupełniającą⁴⁸⁶.

Na podstawie artykułu L. 711-1 francuskiego Kodeksu wjazdu i pobytu cudzoziemców i prawa azylu status uchodźcy przyznaje się każdej osobie prześladowanej za jej działalność na rzecz wolności i wszystkim osobom, których Wysoki Komisarz ds.

Uchodźców ONZ uzna jako uchodźców na podstawie upoważnienia wynikającego z artykułu 6 i 7 statutu przyjętego przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych z 14 grudnia 1950 roku oraz odpowiada definicji uchodźcy zdefiniowanej w artykule 1 Konwencji Genewskiej z 28 lipca 1951 roku w sprawie statusu uchodźców⁴⁸⁷.

Jak wskazuje X. Vandendriessche w szerokim znaczeniu azyl może być definiowany jako ochrona przyznawana przez państwo danej jednostce ze względu na zagrożenie dla jego życia, wolności i bezpieczeństwa. Jednak brzmienie artykułu L. 711-1 sugeruje, iż uchodźcą może być jedynie osoba uzyskująca ten status na podstawie Konwencji Genewskiej z 28 lipca 1951 roku dotyczącej statusu uchodźców, którą stosuje się do wszystkich, cudzoziemców jej poszukujących z powodu uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa, albo osoba nie mająca żadnego obywatelstwa i znajdując się na skutek podobnych zdarzeń, poza państwem swojego dawnego stałego zamieszkania nie może lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do tego państwa.

Francuska Rada Konstytucyjna uznała, iż na podstawie akapitu czwartego francuskiej

485 S. Hennette-Vauchez, D. Roman, Droits de l'Homme..., s. 602.

486 Ibidem, s. 599-600.

487 Code de l'entrée et du séjour des étrangers et du droit d'asile, artykuł L. 711-1, ord. Nr 2004-1248 z dnia 24 listopada 2004 ze zm. - J.O. „Lois et Décrets” z dnia 25 listopada 2004 nr 0274).

Konstytucji z 1946 roku każdy człowiek prześladowany za jego działania na rzecz wolności ma prawo azylu na terytorium Republiki. Ponadto Francja w zakresie ochrony uchodźców ratyfikowała Konwencje Dublińską determinującą państwo właściwe do rozpatrywania wniosku o azyl składanego przez uchodźcę definiowanego na podstawie Konwencji Genewskiej⁴⁸⁸.

Inne przesłanki przemawiające za przyznaniem azylu:

1. jedność rodziny- jest to jedna z przesłanek dodatkowych uprawniających do przyznania prawa azylu, ochrona ta może być przyznawana w celu ochrony całej rodziny przez, którą należy rozumieć małżonka wnioskodawcy o prawo azylu oraz jego nieletnie dzieci jeżeli jeszcze nie uzyskały pełnoletności w dniu wjazdu na terytorium Francji. Zasady jedności rodziny nie stosuje się w razie przyznania ochrony uzupełniającej jednak małżonkowi i niepełnoletnim dzieciom może być przyznane prawo pobytu na okres do jednego roku⁴⁸⁹;

2. azyl uznaniowy- jest to forma azylu, którą dane państwo może przyznawać zgodnie ze swoją racją stanu. Do tej kategorii można zaliczyć również azyl morski lub dyplomatyczny udzielany cudzoziemcowi na statku lub w placówce dyplomatycznej ze względów humanitarnych⁴⁹⁰;

3. azyl faktyczny- występuje w sytuacji, gdy cudzoziemiec nie posiada zezwolenia na pobyt lub odrzucono jego wniosek o przyznanie prawa azylu jednak jego powrót do kraju pochodzenia lub kraju trzeciego jest niemożliwy w szczególności ze względu na zagrożenie⁴⁹¹.

Ratyfikacja we Francji Konwencji Schengen oraz Konwencji Dublińskiej wywołała konieczność zmiany konstytucji Francuskiej, co nastąpiło 25 listopada 1993 roku poprzez wprowadzenie do Konstytucji Francuskiej norm stanowiących, iż Republika Francuska może zawierać z Państwami Europejskimi, które uznają te same obowiązki w zakresie azylu i ochrony praw człowieka i wolności podstawowych umowy o współpracę w kwestii azylu określając właściwość państwa w rozpatrywaniu wniosków o azyl składanych w tych państwach. Jednak jeżeli zakres wniosku o azyl nie mieści się w kompetencjach tych umów międzynarodowych władze Republiki Francuskiej mają prawo do przyznania azylu każdemu cudzoziemcowi prześladowanemu ze względu na jego działalność na rzecz wolności lub jeżeli

488 X. Vendendriessche, Code de l'entrée et du séjour des étrangers et droit d'asile. Paris 2011, s. 512.

489 A. Le Pors, Le droit d'asile. Paris 2005, s. 37-38.

490 Ibidem, s. 39.

491 Ibidem, s. 39-40.

szuka ochrony we Francji z innych przyczyn⁴⁹². Cudzoziemcy, którzy uzyskali status uchodźcy we Francji oraz podpisali umowę przyjęcia i integracji uzyskują prawo podejmowania pracy oraz wsparcia mieszkaniowego⁴⁹³.