Sankcje za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców

Cudzoziemcy przybywający do Francji niemający uregulowanego stanu prawnego lub pracujący bez umowy o pracę do roku 1980 byli zjawiskiem ignorowanym przez ustawodawcę francuskiego. Jednak w celu uregulowania ich statusu wprowadzono dnia 17 października 1981 roku ustawą sankcje karne wobec pracodawców zatrudniających cudzoziemców bez dopełnienia niezbędnych formalności. Poza karami administracyjnymi ustawodawstwo francuskie przewiduje również kary cywilne łącznie z odpowiedzialnością solidarną pomiędzy głównym wykonawcą a pracodawcą. Ponadto dopuszczono ochronę pracowników cudzoziemców przez związki zawodowe w celu ochrony ich praw i to bez konieczności uzyskiwania upoważnienia do działania ze strony pracownika cudzoziemca.

Ustawa wprowadziła gwarancje ochrony pracowników cudzoziemców zatrudnionych nielegalnie nawet pomimo unieważnienia ich umowy do świadczeń w zakresie

655 C. Wolmark, Travailleur étranger..., s. 231.

656 A. Coeuret, B. Gauriau, M. Miné, Droit du travail..., s. 183.

wynagrodzenia, bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa do urlopu, uwzględniania stażu pracy.

Pracownicy cudzoziemcy posiadający nieuregulowany status uzyskali ponadto uprawnienia do odszkodowania w razie zakończenia ich stosunku pracy niezgodnie z prawem, prawo do jednomiesięcznego wynagrodzenia oraz prawo do odprawy⁶⁵⁷. Brak umowy pomiędzy pracownikiem i pracodawcą nie może być w świetle przepisów francuskich traktowana jako uchybienie formalne. Z tego powodu pracownik może korzystać z szeregu uprawnień w zależności od długości czasu pracy, w której cudzoziemiec był zatrudniony bez stosownej umowy o pracę. Pracownik może mieć prawo do trzymiesięcznej odprawy, ponadto jeżeli pracownik wykaże poniesienie szkody może żądać dodatkowego odszkodowania⁶⁵⁸. Pracodawca zatrudniający nielegalnie pracownika ponosi odpowiedzialność na zasadach ogólnych przewidzianych za nielegalne zatrudnianie obywateli francuskich oraz odpowiedzialność za zatrudnianie cudzoziemców⁶⁵⁹.

Sankcjami dla pracodawcy za nielegalne zatrudnianie pracownika są:

- nieważność umowy z wyjątkiem konieczności wypłaty wynagrodzenia na rzecz pracownika cudzoziemca;

- sankcje administracyjne – konieczność zapłaty specjalnego odszkodowania na rzecz Urzędu Migracji Międzynarodowych;

- sankcje karne – początkowo stosunkowo łagodne kary zostały zaostrzone, zmieniono kwalifikację karną i z wykroczeń czyny zabronione w postaci nielegalnego zatrudniania cudzoziemców są traktowane jako przestępstwa. Karane są zarówno bezpośrednie jak i pośrednie próby naruszenia przepisów dotyczących zatrudniania cudzoziemców w sposób nielegalny. Ponadto ustawodawstwo francuskie przewiduje również odpowiedzialność karną osób prawnych za wyżej wymienione przestępstwa⁶⁶⁰.

Zakres odpowiedzialności osób prawnych za przestępstwa popełnione przeciw przepisom o zatrudnianiu cudzoziemców nie obejmują wszelkich naruszeń nielegalnej pracy, ale jedynie te najważniejsze, które przynoszą firmom największe korzyści a mianowicie:

1. nielegalne zatrudnienie;

2. zatrudnianie cudzoziemców bez prawa pobytu z naruszeniem przepisów oraz zatrudnianie cudzoziemców jeżeli ich praca miałaby się odbywać poza granicami Francji bez

657 J.M. Verdier, A. Coeuret, M.A. Souriac, Droit travail..., s. 14.

658 J. Pélissier, G. Auzero, E. Dockès, Droit du travail..., s. 206.

659 Ibidem, s. 204.

660 J.M. Verdier, A. Coeuret, M.A. Souriac, Droit travail..., s.15.

przestrzegania stosownych przepisów;

3. umożliwianie cudzoziemcom nielegalnego wjazdu i pobytu;

4. naruszenie przepisów dotyczących zbiorowego zakwaterowania⁶⁶¹.

Pracodawca, który zatrudnia cudzoziemców nie posiadających zezwolenia na pracę może być również na podstawie dekretu z 16 czerwca 2012 roku skazany na dodatkowe kary oraz istnieje możliwość ukarania również w kraju pochodzenia jeżeli pracodawca jest cudzoziemcem. Dodatkowo może wobec pracodawcy zatrudniającego pracowników bez stosownych zezwoleń zostać orzeczona kara zakazu prowadzenia działalności lub podanie kary do publicznej wiadomości⁶⁶².Dodatkowo mogą oni podlegać karom konfiskaty mienia, zwrotu kosztów repatriacji cudzoziemców^663.

Za zatrudnianie pracowników przez innego pracodawcę niż agencja pracy tymczasowej poza granicami Francji lub jeżeli nie wynika to z umów międzynarodowych pracodawca może zostać skazany na grzywnę w wysokości 3000 euro, ponadto sąd może wydać zakaz prowadzenia działalności związanej zatrudnianiem pracowników na okres maksymalnie dziesięciu lat, postanowieniem sądu wyrok może być w całości lub części ogłoszony w prasie jednak koszty publikacji w prasie ponoszone przez pracodawcę nie mogą przekroczyć wysokości grzywny⁶⁶⁴.

Osoba, która wbrew obowiązującym przepisom osiąga korzyści z pracy cudzoziemców z pominięciem przepisów francuskiego kodeksu pracy może zostać ukarana karą do trzech lat pozbawienia wolności oraz grzywną w kwocie do 45 000 euro. Ponadto sąd może orzec:

1. zakaz prowadzenia działalności do pięciu lat wykonywanej zarówno pośrednio jak i bezpośrednio zgodnie z dyspozycjami kodeksu karnego;

2. zakaz możliwości udziału w przetargach publicznych przez okres pięciu lat;

3. konfiskatę przedmiotów pośrednio lub bezpośrednio służących do popełnienia przestępstwa należących do osób trzecich chyba, że te osoby nie miały świadomości o ich wykorzystaniu i nie mogły temu zapobiec, a także przedmioty pochodzące z przestępstwa lub należące do sprawcy;

4. ogłoszenie publiczne wyroku sądu w prasie na koszt skazanego, jednak koszty te nie

661 H. Rauline, Le travail illégal. Droit social. Paris 1994, s. 123.

662 B. Hess-Fallon, S. Millard-Pion, A.M. Simon, Droit du travail..., s. 79.

663 J. Pélissier, G. Auzero, E. Dockès, Droit du travail..., s. 204.

664 C. Radé, C. Dechristé, Code du travail...., s. 1202.

mogą przekroczyć maksymalnej wysokości grzywny;

5. nakaz opuszczenia terytorium Francji na okres do pięciu lat, jeżeli skazany jest cudzoziemcem⁶⁶⁵.

Kto narusza zakaz potrącania pracownikowi cudzoziemcowi opłaty poniesionej przez pracodawcę za postępowanie administracyjne toczące się przed Francuskim Urzędem ds.

Imigracji i Integracji, a także za poniesione przez pracodawcę koszty podróży lub jakichkolwiek innych kosztów poniesionych w związku z kosztami jego zatrudnienia podlega karze pozbawienia wolności do lat dwóch oraz karze grzywny w wysokości do 3000 euro.

Ponadto sąd tak jak w przypadku poprzednio wskazywanych przestępstw przeciwko prawom pracownika cudzoziemca sąd może orzec publikację części lub całości wyroku w prasie na kosztskazanego, jednak koszt publikacji ponoszony przez skazanego nie może przekroczyć maksymalnej wysokości grzywny⁶⁶⁶.

Pracownik cudzoziemiec pracujący bez zezwolenia na pracę nie ponosi żadnej odpowiedzialności karnej jeżeli jego umowa o pracę jest zerwana, ponadto pracownikowi przysługują inne świadczenia w postaci płatnych urlopów. Brak zezwolenia na pracę cudzoziemca stanowi podstawę do jego zwolnienia. Sam fakt, niezgłoszenia nielegalnego zatrudnienia nie rodzi konieczności zapłaty odszkodowania, nie stanowi to poważnego wykroczenia po stronie pracownika⁶⁶⁷.

Co do zasady wynagrodzenie pracownika musi być wypłacane w walucie EURO, jednak od tej zasady jest kilka wyjątków. Francuskie przepisy dopuszczają wypłatę wynagrodzenia za pracę w walucie obcej⁶⁶⁸.

Cudzoziemscy pracownicy korzystają z takich samych warunków pracy oraz warunków zatrudnienia. Ustawa z dnia 1 lipca 1972 roku zabrania wszelkich form rasizmu, ksenofobii oraz innych praktyk dyskryminujących w zakresie zatrudniania pracowników. Nie można dopuszczać żadnych form dyskryminacji w szczególności ze względu na narodowość, rasę, płeć lub przynależność związkową. Dotyczy to zarówno rekrutacji pracowników jak i samego wykonywania obowiązków wynikających z umowy o pracę⁶⁶⁹.

665 Code du travail z 12 marca 2007, artykuł L. 5224-2, Loi nr 2008-67 z dnia 21 stycznia 2008 - J.O. „Lois et Décrets” z dnia 22 stycznia 2008 nr 18.

666 C. Radé, C. Dechristé, Code du travail..., s. 1203.

667 B. Hess-Fallon, S. Millard-Pion, A.M. Simon, Droit du travail..., s. 80.

668 F. Gaudu, Droit du travail..., s. 133.

669 J. Pélissier, G. Auzero, E. Dockès, Droit du travail..., s. 206.

Pracownik cudzoziemiec może korzystać z warunków pracy przysługujących obywatelom francuskim, wszelkie formy dyskryminacji są zabronione na podstawie konwencji międzynarodowych oraz przepisów zbiorowych pracownikom cudzoziemcom przysługuje prawo do strajku. Ponadto warto podkreślić, iż ograniczenia praw związkowych względem cudzoziemców lub prawa reprezentacji względem pracodawcy zostały zniesione.

Wobec pracowników cudzoziemców została wprowadzona zasada równego traktowania.

Zwalczaniem nierównego traktowania pracowników cudzoziemców zajmuje się we Francji inspekcja pracy⁶⁷⁰.

Konstytucja francuska z 1946 roku stanowi, iż „Każdy człowiek może bronić swoich praw i interesów przy pomocy związków zawodowych i przynależeć do związków zawodowych wedle własnego wyboru” oraz „wszyscy pracownicy mają prawo do kreowania warunków pracy i zarządzania przedsiębiorstwem przez swoich przedstawicieli”. Jak wskazuje C.

Wolmark użycie zwrotu „każdy” oraz „wszyscy pracownicy” wskazuje, iż przepisy te odnoszą się również do cudzoziemców. Z powyższych przepisów można wyinterpretować prawo do strajku, które przysługuje pracownikom cudzoziemcom na zasadach ogólnych⁶⁷¹.

W kwestii praw zbiorowych pomimo faktu, iż cudzoziemcy mają czynne i bierne prawo wyborcze do organizacji związków zawodowych (z zastrzeżeniem tego uprawnienia poprzez realizację pracy przez 5 lat) cudzoziemcy nie mają kwalifikacji występowania w sądzie pracy⁶⁷².

Od ustawy z 24 lipca 2006 roku przewiduje się wydanie zezwolenia na pobyt dla cudzoziemców przedsiębiorców, którzy jeszcze nie przebywając na terytorium Francji będą wnioskowali o takie zezwolenie na pobyt w celu działalności handlowej, przemysłowej lub artystycznej dopuszcza się możliwość wystąpienia o takie zezwolenie po przedłożeniu stosownych dokumentów oraz pozytywnej ocenie rentowności tego pomysłu oraz po przeanalizowaniu zdolności ekonomicznych. Po spełnieniu wszystkich wymogów formalnych i pozytywnej weryfikacji właściwy organ lub prefekt w ciągu miesiąca wydaje cudzoziemcowi zezwolenie na pobyt lub odnawia takie pozwolenie. Organ weryfikuje taki wniosek również pod kątem ewentualnego zagrożenia bezpieczeństwa publicznego, ochrony porządku publicznego oraz weryfikuje czy dany przedsiębiorca nie ma orzeczonego zakazu

670 J.M. Verdier, A. Coeuret, M.A. Souriac, Droit travail..., s.15.

671 C. Wolmark, Travailleur étranger..., 302.

672 J. Pélissier, G. Auzero, E. Dockès, Droit du travail..., s. 207.

prowadzenia działalności handlowej⁶⁷³.

Zgodnie z artykułem L. 52221-9 francuskiego Kodeksu pracy, zatrudnienie pracownika cudzoziemca posiadającego zezwolenie na pobyt czasowy z adnotacją student dopuszcza podjęcie pracy przez takiego cudzoziemca po zarejestrowaniu oświadczenia pracodawcy o zamiarze zatrudnienia cudzoziemca studenta we właściwym organie administracyjnym⁶⁷⁴.