Ochrona cudzoziemców w Konstytucjach wybranych państw europejskich

Poza przepisami międzynarodowymi regulującymi kwestie cudzoziemców zagadnienia te zostały uregulowane również a ustawach zasadniczych poszczególnych krajów.

Tabela ukazuje porównanie wybranych krajów europejskich w kwestii norm konstytucyjnych odnoszących się do przepisów prawa międzynarodowego w zakresie ochrony cudzoziemców.

Nazwa kraju Uregulowanie w zakresie ochrony praw cudzoziemców

Cypr Konstytucja Republiki Cypryjskiej w Części II Konstytucji nadaje fundamentalne prawa i wolności. Konstytucja cypryjska w artykule 32 zastrzega, iż przepisy nadawane w części II Konstytucji nie obowiązują cudzoziemców i mogą być kształtowane przez władzę Republiki w sposób odmienny jednakże z zachowaniem zasad prawa międzynarodowego²⁶².

Grecja Konstytucja Republiki Greckiej z 9 czerwca 1975 roku w artykule 5 punkt 2 stanowi, iż „Każdy, kto znajduje się na terytorium greckim, korzysta z pełnej ochrony swojego życia, honoru i wolności, bez względu na narodowość, przynależność rasową, język, przekonania religijne lub polityczne.

Dopuszczalne są wyjątki w przypadkach przewidzianych w prawie międzynarodowym. Ekstradycja cudzoziemca prześladowanego za działalność na rzecz wolności jest zabroniona”²⁶³.

Rumunia Konstytucja Republiki Rumunii z 21 listopada 1991 roku w artykule 18 nadaje cudzoziemcom i bezpaństwowcom zamieszkującym w Rumunii prawo do powszechnej ochrony zarówno ich osoby jak i ich majątku. Kwestie związane z prawem azylu będą regulowane ustawowo zgodnie z traktatami i konwencjami międzynarodowymi, których Rumunia jest stroną²⁶⁴.

Słowenia Zgodnie z artykułem 13 Konstytucji Republiki Słowenii z dnia 29 grudnia 1991 roku stanowi, iż: „Cudzoziemcy korzystają zgodnie z umowami międzynarodowymi, z wszelkich praw zapewnionych Konstytucją i ustawami, z wyjątkiem praw, które na mocy konstytucji lub ustaw przysługują jedynie obywatelom Słowenii”²⁶⁵.

262 L. Akritidis, P. Akritidis, P. Osiewicz, Konstytucja Republiki Cypryjskiej. Warszawa 2013, s. 71.

263 Konstytucja Grecji. Wyd. 2 zm. i uaktual. Tłum. G. Ulicka W. Ulicki. Warszawa 2005.

264 W. Staśkiewicz, Konstytucje państw Unii Europejskiej. Warszawa 2011, s. 669.

Poniższa tabela przedstawia porównanie praw wyborczych unormowanych w wybranych konstytucjach państw europejskich²⁶⁶.

Kraj Uregulowanie praw wyborczych

Belgia Konstytucja Królestwa Belgii uprawnia cudzoziemców do uzyskania szeregu uprawnień. Artykuł 8 Konstytucji Królestwa Belgii z dnia 7 lutego 1831 roku co do zasady przyznaje prawa polityczne obywatelom Belgii jednak w akapicie trzecim dopuszcza możliwość ustawowego przyznania prawa głosowania obywatelom Unii Europejskiej, nie posiadającym obywatelstwa belgijskiego zgodnie ze zobowiązaniami międzynarodowymi. Jednak innowacyjny wydaje się być akapit 4 artykułu 8 Konstytucji, który stanowi: „Prawo głosowania wymienione w ustępie poprzednim może być rozciągnięte w drodze ustawy także na obcokrajowców stale przebywających w Belgii i niebędących obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej na warunkach i w trybie określonym w ustawie.” Artykuł 23 konstytucji Królestwa Belgii stanowi, iż prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne przysługują „każdemu”²⁶⁷.

Łotwa Konstytucja Republiki Łotwy w artykule 101 w akapicie drugim stanowi, iż:

„samorządy wybierane są przez obywateli Łotwy oraz obywateli Unii Europejskiej, którzy na stałe zamieszkują na terytorium Łotwy. Każdy obywatel Unii Europejskiej, który na stałe zamieszkuje na Łotwie ma prawo w sposób przewidziany w ustawie uczestniczyć w pracy samorządu. Językiem roboczym samorządu jest język łotewski”²⁶⁸.

Węgry Konstytucja Republiki Węgier podobnie jak konstytucje innych krajów europejskich nadaje każdemu pełnoletniemu obywatelowi państwa członkowskiego Unii Europejskiej zamieszkałemu na Węgrzech, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach samorządowych oraz w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Każdy pełnoletni uchodźca, imigrant lub osiedleniec na Węgrzech ma prawo głosu w wyborach samorządowych²⁶⁹.

Wybrane konstytucje państw europejskich w zakresie praw cudzoziemców odnoszą się najczęściej do kwestii udzielania azylu lub do nie wydalania cudzoziemców.²⁷⁰ W Austrii

265 Konstytucja Republiki Słowenii. Tłum. P. Wieczorek. Warszawa 2009.

266 Ustawa zasadnicza Słowenii dopuszcza pewne prawa wyborcze dla cudzoziemców, które określa ustawa.

Ibidem, s. 232.

267 W. Staśkiewicz, Konstytucje państw..., s. 87.

268 Ibidem, s. 469.

269 Ibidem, s. 825.

270 Republika Bułgarii

konstytucja powołuje Sąd Azylu. Często w wybranych konstytucjach znajduje się odniesienie wprost do prawa międzynarodowego na przykład konstytucje Cypru, Grecji, Rumuni czy też Słowenii. Kilka z wybranych państw w swoich konstytucjach uregulowało prawa wyborcze w wyborach lokalnych (samorządowych) obywateli innych państw członkowskich Unii Europejskiej, na przykład Belgia, Węgry czy Łotwa. Na uwagę zasługuje również konstytucja Republiki Austrii. W Austrii ustawa zasadnicza w artykule 129c powołuje Trybunał Azylowy.

Trybunał orzeka po wyczerpaniu toku instancji w sprawach administracyjnych dotyczących

Konstytucja Republiki Bułgarii w artykule 26 punkcie 2 stanowi, iż „cudzoziemcy przebywający w

Republice Bułgarii mają wszystkie prawa i obowiązki wynikające z niniejszej Konstytucji z wyjątkiem tych praw i obowiązków, dla których Konstytucja i ustawy wymagają obywatelstwa bułgarskiego.” Ponadto konstytucja belgijska w artykule 27 nadaje cudzoziemcom legalnie tam zamieszkującym prawo

uniemożliwiające ich wydalenia lub przekazania innemu państwu bez spełnienia warunków ustawy. Bułgaria udziela również prawa azylu cudzoziemcom prześladowanym z powodu przekonań lub działalności w obronie uznanych w prawie międzynarodowym praw i wolności. H. Karpińska, J. Karp, Konstytucja Republiki Bułgarii. Warszawa 2012, s. 61-62.

Republika Czeska

Konstytucja Republiki Czeskiej z 16 grudnia 1992 roku w artykule 3 stanowi, iż częścią porządku konstytucyjnego Republiki Czeskiej jest Karta Podstawowych Praw i Wolności. Artykuł 14 punkt 1 Karty Podstawowych Praw i Wolności stanowi, iż „poręcza się wolność przemieszczania się i pobytu” natomiast w punkcie 5 stwierdza się, iż „cudzoziemiec może być wydalony tylko w przypadkach określonych w

ustawie”. W. Staśkiewicz, Konstytucje państw..., s. 193 i 208.

Królestwo Danii

Konstytucja Królestwa Danii w zakresie cudzoziemców odnosi się do kwestii naturalizacji cudzoziemców oraz zakresu nabywania własności przez cudzoziemców. Konstytucja Królestwa Danii. Tłum. M.

Grzybowski. Warszawa 2002.

Republika Estonii

Konstytucja Republiki Estonii z 28 czerwca 1992 roku stanowi w paragrafie 9, iż „Wymienione w Konstytucji prawa, wolności i obowiązki wszystkich i każdego przysługują zarówno obywatelom Estonii, jak i obywatelom państw obcych oraz bezpaństwowcom przebywającym w Estonii”. Ponadto zgodnie z paragrafem 34 Konstytucji prawo swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania przysługuje każdemu kogo pobyt w Estonii jest legalny. Wyłączeniem tej normy może być ograniczenie w interesie obronności państwa, w wypadku klęski żywiołowej, katastrofy naturalnej, w kwestiach związanych z ochroną środowiska, ochroną zdrowia, oraz dla zabezpieczenia postępowania karnego. Konstytucja Estonii.

Tłum. A. Puu, Warszawa 1997.

Republika Finlandii

Konstytucja Republiki Finlandii z 11 czerwca 1999 roku w paragrafie 9 stanowi, iż: „Obywatele finlandzcy i cudzoziemcy legalnie przebywają na obszarze kraju i mają prawo swobodnego przemieszczania się po jego terytorium i wyboru miejsca zamieszkania. (...) Prawa cudzoziemców do wjazdu i przebywania w Finlandii określa ustawa. Cudzoziemiec nie może być wydalony z kraju lub odesłany do innego kraju, jeżeli grozi mu tam kara śmierci, tortury lub inne traktowanie, które narusza prawa człowieka”. Konstytucja Finlandii.

Tłum. J. Osiński. Warszawa 2003.

Królestwo Hiszpanii

Kwestii cudzoziemców jest poświęcony rozdział pierwszy tytułu II „O podstawowych prawach i obowiązkach” Hiszpańskiej Konstytucji z dnia 27 grudnia 1978 roku. Artykuł 13 stanowi:

„1. Cudzoziemcy korzystają w Hiszpanii z wolności publicznych zagwarantowanych w niniejszym tytule w granicach określonych przez traktaty i ustawę.

2. Jedynie Hiszpanie mogą być podmiotem praw wymienionych w artykule 23 (Artykuł 23 Hiszpańskiej Konstytucji traktuje o prawach politycznych, prawie wyborczym, obejmowania funkcji i urzędów

publicznych) nie pozostaje to w sprzeczności z zasadą wzajemności przyjętą na mocy traktatu lub ustawy w stosunku do biernego i czynnego prawa wyborczego w wyborach municypalnych.

3. Ekstradycja może być postanowiona jedynie w celu wykonania traktatu lub ustawy, z uwzględnieniem zasady wzajemności. Podstawą ekstradycji nie mogą być przestępstwa polityczne, przy czym nie uznaje się za takie aktów terroryzmu.

4. Ustawa określi zasady, zgodnie z którymi obywatele innych państw i bezpaństwowcy mogą korzystać z prawa azylu w Hiszpanii”. W. Staśkiewicz, Konstytucje państw..., s. 344.

azylu oraz skarg na decyzje dotyczące azylu²⁷¹.