Katedra Ogrodnictwa, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Wstęp
Stale rosnące zainteresowanie warzywami liściowymi w tym i selerem naciowym na zbiór i spoŜycie przez cały rok skłania do ciągłego doskonalenia jego agrotechniki dla uzyskania dobrej wielkości i jakości plonu [SIWEK 2002]. Wartość biologiczną warzyw liściowych określa między innymi zawartość suchej masy, cukrów ogółem i witaminy C.
Seler naciowy, dzięki właściwościom dietetycznym, przyprawowym i leczniczym mięsistych ogonków liściowych szybko zdobywa popularność równieŜ na naszym rynku.
Celem badań prowadzonych w latach 2006-2007 było określenie wpływu bielenia roślin na uzyskanie większego i dobrej jakości plonu ogonków liściowych selera naciowego.
Materiał i metody
Badania nad wpływem bielenia roślin selera naciowego na plon i jego jakość prowadzono w latach 2006-2007 w Ogrodzie Dydaktyczno-Doświadczalnym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Doświadczenie załoŜono metodą losowanych bloków w czterech powtórzeniach (10 roślin w kaŜdym powtórzeniu).
Badano 3 odmiany selera naciowego: Tango F1, Verde Pascal, i Zefir, uprawiane na bielone i niebielone ogonki liściowe. Rozsadę selera naciowego przygotowano w szklarni zgodnie z obowiązującymi normami dla tego warzywa. Nasiona wysiano 16 marca 2006 r i 23 marca 2007 r. Na miejsce stałe rozsadę sadzono w rozstawie 40 × 30 cm w fazie 4 liści w kolejnych latach 10 maja i 22 maja. Dwa tygodnie przed zbiorem przeprowadzono zabieg bielenia ograniczając dostęp światła do ogonków liściowych poprzez owijanie kaŜdej rośliny papierem. Zbiór selera przypadł w 2006 roku 29 września, a w 2007 roku 5 października. Ocenie poddano ogonki liściowe selera naciowego bielone i niebielone. Uzyskany plon ogółem i handlowy wyraŜono w kg⋅m-2. Wartość biologiczną plonu określono na podstawie analiz chemicznych wykonanych w laboratorium Katedry Ogrodnictwa. Zawartość w ogonkach liściowych suchej masy przeprowadzono metodą suszarkową przy suszeniu do stałej masy w temp. 105°C,
Ł. Michalik 214
cukrów ogółem - metodą Luffa Schoorla, a kwasu L-askorbinowego - metodą Tilmansa.
Uzyskane wyniki opracowano statystycznie testem Duncana dla α = 0,05.
Wyniki i dyskusja
Największy plon ogółem (średnio z lat badań) uzyskano z roślin bielonych odmiany Tango F1 (4,75 kg⋅m-2 ) i był on średnio większy o 1,02 kg⋅m-2 od wartości uzyskanych z roślin bielonych pozostałych odmian (tab. 1). W niniejszych badaniach średnie wartości plonu ogółem selera naciowego były mniejsze od uzyskanych we wcześniejszych badaniach MICHALIK i SZWEJKOWSKIEJ [2005].
Tabela 1; Table 1 Plonowanie selera naciowego uprawianego w latach 2006-2007
Yielding in the leaf celery grown during the years 2006-2007 Plon handlowy w (kg⋅m-2); Marketable yield (kg⋅m-2)
Rośliny bielone
NiezaleŜnie od odmiany oraz sposobu uprawy największy plon handlowy ogonków liściowych selera naciowego uzyskano w roku 2006 - 3,85 kg⋅m-2. Najlepiej plonowała odmiana Zefir, której rośliny bielono - 4,55 kg⋅m-2. W 2007 r. uzyskano o
WPŁYW BIELENIA ROŚLIN NA PLONOWANIE I WARTOŚĆ BIOLOGICZNĄ ... 215 2,14 kg⋅m-2 mniejszą wartość plonu handlowego ogonków liściowych w porównaniu z rokiem 2006 (tab. 1). W badaniach NAJDY i DYDUCHA [2005] plon handlowy selera naciowego był większy o 4,17 kg⋅m-2 od średniej wartości uzyskanej w niniejszym doświadczeniu. Największy procentowy udział plonu handlowego w plonie ogółem uzyskano z odmiany Zefir której rośliny bielono - 87,26% (rys. 1).
74,48 69,86 75,63 Zawartość suchej masy, cukrów ogółem i kwasu L-askorbinowego
w ogonkach liściowych selera naciowego uprawianego w latach 2006-2007 The content of dry matter, total sugars and L-ascorbic acid in the petioles of leaf celery grown during the years 2006-2007 Wyszczególnienie
Specification
Rok; Year Sucha masa; Dry mater (%)
Tango F1 Verde Pascal Zefir średnia; mean
1 2 3 4 5 6
Ł. Michalik Kwas L-askorbinowy (mg⋅100 g-1 św.m.); L-ascorbic acid (mg⋅100 g-1 FM) Rośliny bielone
Bielenie ogonków liściowych selera naciowego wpłynęło korzystnie na zawartość w nich cukrów ogółem. Ogonki z roślin niebielonych posiadały więcej suchej masy i kwasu L-askorbinowego w porównaniu do bielonych ogonków liściowych (tab. 2).
Zawartość suchej masy w ogonkach liściowych selera naciowego wynosiła od 6,59% (średnio z odmian roślin bielonych w 2006 roku) do 10,55% (średnio z odmian roślin niebielonych w 2007 roku) i mieściła się w przedziale wartości (5,5 - 12,2%) jaką podaje SKRĘTOWSKA i KARPIŃSKI [1996]. Natomiast w badaniach SIWKA i LIBIKA [2005]
zawartość suchej masy w ogonkach liściowych selera naciowego niebielonego wynosiła 7,4%. W prezentowanych badaniach bielenie ogonków liściowych selera naciowego wpłynęło korzystnie na zawartość w nich cukrów ogółem.
Wartość ta była średnio z odmian i lat badań wyŜsza o 0,52 g⋅100 g-1 św.m. od uzyskanej z roślin niebielonych (tab. 2). DUKE i ATCHLEY [1986] podają, Ŝe zawartość cukrów ogółem w ogonkach liściowych selera naciowego wynosi od 3,9 do 4,5 11 g⋅100 g-1 św.m.
Największą zawartością kwasu L-askorbinowego - 15,11 mg⋅100 g-1 św.m.
charakteryzowały się niebielone mięsiste ogonki liściowe selera odmiany Zefir (2007) i była to wartość większa o 10,62 mg⋅100 g-1 św.m. od uzyskanej w 2006 r.. Niniejsze badania wykazały, Ŝe uprawa selera naciowego bez bielenia miała korzystny wpływ na zawartość kwasu L-askorbinowego w ogonkach liściowych. Wartość jej była średnio z odmian i lat badań większa o 1,18 mg⋅100 g-1 św.m. w porównaniu z bielonymi ogonkami liściowymi selera. Wyniki te są zbieŜne z uzyskanymi w badaniach SIWKA
[2002] oraz SIWKA i LIBIKA [2005]. DUKE i ATCHLEY [1986] podają wyŜszą zawartość kwasu
WPŁYW BIELENIA ROŚLIN NA PLONOWANIE I WARTOŚĆ BIOLOGICZNĄ ... 217 L-askorbinowego, która w ogonkach liściowych selera naciowego wynosi nawet do 20 mg⋅100 g-1 św.m.
Wnioski
1. Badane w doświadczeniu czynniki nie róŜniły się istotnie pod względem średnich cech. RóŜnice wystąpiły w latach. Jednocześnie stwierdzono istotne róŜnice ich współdziałania na wielkość plonu ogółem i handlowego oraz skład chemiczny ogonków liściowych selera naciowego
2. Bielenie ogonków liściowych selera naciowego wpłynęło korzystnie na udział plonu handlowego ogonków liściowych w plonie ogółem.
3. Rośliny bielone nagromadziły średnio mniej suchej masy i kwasu L-askor-binowego, a więcej cukrów ogółem.
Literatura
DUKE J.A., ATCHLEY A.A. 1986. Handbook of Proximate Analysis Tables of Higher Plands. Florida: CRS Press: 18.54s.
MICHALIK Ł., SZWEJKOWSKA B. 2005. Wpływ metody uprawy i gęstości sadzenia rozsady na wielkość plonu selera naciowego. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, Rolnictwo 86(515): 353-358.
NAJDA A., DYDUCH J. 2005. Wpływ długości okresu wegetacji w polu oraz ściółkowania gleby na plonowanie roślin dwu odmian selera naciowego. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, Rolnictwo 86(515): 259-365
SIWEK P. 2002. Modyfikacja warunków środowiska w uprawie ogórka i selera nacio-wego poprzez ściółkowanie gleby i bezpośrednie osłanianie roślin. Zesz. Nauk. AR Kraków 279, Monografia 96.
SIWEK P., LIBIK A. 2005. Wpływ osłon z folii i włókniny w uprawie wczesnej selera naciowego na wielkość i jakość plonu. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, Rolnictwo 86(515): 483-490.
SKRĘTOWSKA B., KARPIŃSKI S. 1996. Cechy jakościowe selera nciowego. Mat. VI Ogólnop. Zjazdu Hodowców Roślin Ogrodniczych „Hodowla roślin o podwyŜszonej jakości”. 15-16 II, AR Kraków: 189-193..
Słowa kluczowe: seler naciowy, odmiana, bielenie, plonowanie, wartość biologiczna
Streszczenie
Doświadczenie prowadzono w latach 2006-2007 w Ogrodzie Dydaktyczno-Doświadczalnym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Analizowano 3 odmiany selera naciowego: Pasat, Tango F1 i Zefir, które były uprawiane na bielone i niebielone ogonki liściowe. Rozsadę sadzono na polu w rozstawie 40 × 30 cm 10 maja
Ł. Michalik 218
2006 r. i 22 maja 2007 r. Zabieg bielenia przeprowadzono dwa tygodnie przed zbiorem, ograniczając dostęp światła do ogonków liściowych selera naciowego poprzez owijanie kaŜdej rośliny papierem. Zbiór ogonków liściowych przypadł w 2006 roku 29 września, a w 2007 w 5 października. Obserwacji poddano ogonki liściowe selera naciowego bielone i niebielone.
Największy plon handlowy ogonków liściowych selera naciowego uzyskano w roku 2006 średnio 3,85 kg⋅m-2, w porównaniu do roślin uprawianych w 2007 r., gdzie wartość jego wyniosła 1,70 kg⋅m-2.
Bielenie ogonków liściowych selera naciowego wpłynęło korzystnie na zawartość cukrów ogółem. Ogonki liściowe zebrane z roślin niebielonych charakteryzowały się wyŜszą zawartością suchej masy i kwasu L-askorbinowego. Zawartość cukrów ogółem średnio z odmian i lat badań była wyŜsza o 0,52 g⋅100 g-1 św.m w bielonych ogonkach liściowych selera naciowego. Największą zawartością kwasu L-askorbinowego charakteryzowały się niebielone ogonki liściowe selera odmiany Zefir - 15,11 mg⋅100 g-1 św.m. z uprawy w 2007 roku.
EFFECT OF BLANCHING ON THE YIELD AND BIOLOGICAL VALUE
OF LEAF CELERY PETIOLES Łucja Michalik
Department of Horticulture, University of Warmia and Mazury, Olsztyn Key words: leaf celery, cultivar, blanching, yield, biological value
Summary
The aim of the present study was to determine the effect of blanching on the quantity and quality of leaf celery yield.
The experiment was conducted during the years 2006-2007 at the Experimental Garden of the University of Warmia and Mazury in Olsztyn. Three leaf celery cultivars, Pasat, Tango F1 and Zefir, were grown to obtain blanched and non-blanched petioles.
The seedlings were planted in the field at the 40 × 30 cm spacing, on 10 May 2006 and on 22 May 2007. Leaf celery petioles were blanched two weeks before harvest, by wrapping paper around the stalks in order to limit access to light. The plants were harvested on 29 September 2006 and on 5 October 2007, respectively. The analysis involved blanched and non-blanched petioles.
The highest marketable yield of leaf celery petioles was attained in 2006 - 3.85 kg⋅m-2 on average, as compared to 1.70 kg⋅m-2 in 2007.
Blanching had a positive effect on the total sugar and L-ascorbic acid content of petioles. Non-blanched petioles contained more dry matter. The total sugar content of blanched celery petioles, in comparison with non-blanched petioles, was higher by 0.52 g⋅100 g-1 fresh weight (mean value for cultivars and years of study). The highest concentration of L-ascorbic acid (15.11 mg⋅100 g-1 fresh matter) was recorded in non-blanched petioles of leaf celery cv. Zefir grown in 2007.
WPŁYW BIELENIA ROŚLIN NA PLONOWANIE I WARTOŚĆ BIOLOGICZNĄ ... 219
Dr inŜ. Łucja Michalik Katedra Ogrodnictwa
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski ul Prawocheńskiego 21
10-957 OLSZTYN
e-mail: michalik@uwm.edu.pl
ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2008 z. 527: 221-226