Wyniki przedstawionych badań wskazują, Ŝe organy wegetatywne roślin z rodziny Oenotheraceae stanowią bogate źródło kwasów fenolowych i charakteryzują się wysoką aktywnością przeciwutleniającą. W badanych ekstraktach stwierdzono obecność trzech kwasów fenolowych - elagowego, chlorogenowego i kawowego (tab.
1). Kwas elagowy dominował we wszystkich organach wierzbownicy kosmatej, natomiast w liściach wierzbownicy wąskolistnej najwięcej było kwasu chlorogenowego, co koresponduje z wynikami uzyskanymi przez STRZELECKĄ i GLINKOWSKĄ [1994]. Obecność kwasu elagowego w zielu wierzbownicy zidentyfikował wcześniej BARAKAT i in. [1997].
W liściach obydwu gatunków wiesiołka w największej ilości wystąpił kwas chlorogenowy. Korzenie okazały się surowcem ubogim w kwasy fenolowe - zarówno u wiesiołka jak i wierzbownicy zidentyfikowano jedynie kwas elagowy. Występowanie duŜej ilości tego kwasu w surowcach pozyskiwanych z obu badanych gatunków moŜe mieć związek z faktem, Ŝe rośliny z rodziny Oenotheraceae zawierają znaczne ilości garbników hydrolizujących - elagotanin zwanych oenoteinami, w których kwas elagowy jest jednym ze składników [YOSHIDA i in.1995].
Tabela 1; Table 1 Zawartość zidentyfikowanych kwasów fenolowych (mg⋅100 g-1)
The content of identified phenolic acids (mg⋅100 g-1)
Gatunek Species
Surowiec Raw material
Zidentyfikowane kwasy fenolowe Identified phenolic acids
kwas elagowy kwas chlorogenowy kwas kawowy
WŁAŚCIWOŚCI PRZECIWUTLENIAJĄCE ... 69 elagic acid chlorogenic acid caffeic acid Oenothera biennis L.S.STR.
f. Ega
LW 9,4 19,8 1,3
LG 12,5 41,5 2,6
K 11,3 0,0 0,0
Oenothera paradoxa HUDZIOK
LW 2,6 1,9 4,0
LG 16,5 32,7 6,9
K 18,9 0,0 0,0
Epilobium hirsutum L. LW 266,9 49,2 13,0
LG 151,8 32,0 8,6
K 32,6 0,0 0,0
Epilobium angustifolium L. LW 32,6 56,2 4,0
LG 21,4 221,8 1,4
K 7,8 0,0 0,0
LW liście zebrane w fazie wegetatywnej roślin; leaves harvested at vegetative stage of plant development LG liście zebrane w fazie generatywnej; leaves harvested at generative stage of plant development K korzenie; roots
Tabela 2; Table 2 Aktywność przeciwutleniająca ekstraktów z liści i korzeni wierzbownicy
i wiesiołka (metoda DPPH)
Antioxidant activity of the leaf and root extracts of willow herb (DPPH method)
Wyszczególnienie Specification
DPPH
(% inhibicji rodnika DPPH)
% inhibition of free radical DPPH
LW* LG K
Epilobium hirsutum L. 60,80 26,08 16,87
Epilobium angustifolium L. 12,40 0,90 11,39
Oenothera biennis L.S.STR. f. Ega 6,62 3,74 0,67
Oenothera paradoxa HUDZIOK 8,84 1,74 3,31
Pestki winogron; Seeds of grapes (standard) 66,09
* objaśnienia jak pod tabelą 1; explanations see Table 1
W liściach wierzbownicy kosmatej wystąpiło najwięcej kwasu elagowego i kawowego - związków, którym przypisuje się silne działanie przeciwutleniające [CAI i in.2004;LOPEZ i in.2003]. Wyciągi z liści tego gatunku (zebranych w fazie wegetatywnej) charakteryzowały się takŜe najwyŜszą aktywnością przeciwutleniającą (60, 80%
inhibicji rodnika DPPH; 1,67 mmol Fe2+g-1) - była ona tylko nieznacznie niŜsza od standardu, czyli ekstraktu z pestek czerwonych winogron (66,09% inhibicji rodnika DPPH; 1,98 mmol Fe2+g-1), (tab. 2). MoŜna więc przypuszczać, Ŝe istnieje pewna korelacja pomiędzy wysokimi zawartościami kwasów fenolowych, a aktywnością przeciwutleniającą wyciągów, o czym wspominali juŜ inni autorzy [BRAND-WILLIAMS i in.
1995]. Wyjątkowo wysoką aktywność antyoksydacyjną ziela wierzbownicy kosmatej potwierdzają badania WOJDYŁO i in. [2007], w których spośród 32 badanych ziół gatunek ten charakteryzował się najwyŜszą aktywnością mierzoną metodą DPPH. Uzyskane
M. Bajer i inni 70
wyniki wskazują takŜe na wyraźnie wyŜszą aktywność przeciwutleniającą wyciągów z liści i korzeni wierzbownic w porównaniu z ekstraktami z wiesiołka. NiezaleŜnie od gatunku, wyŜszą aktywność przeciwutleniającą, mierzoną metodą DPPH i FRAP, stwierdzono w ekstraktach z liści zebranych w fazie wegetatywnej. Aktywność przeciwutleniająca uzyskana z tych ekstraktów, zarówno z liści zebranych w czasie pełni kwitnienia roślin, jak i z korzeni, była blisko dwukrotnie niŜsza.
Tabela 3; Table 3 Aktywność przeciwutleniająca ekstraktów z liści i korzeni wierzbownicy
i wiesiołka (metoda FRAP)
Antioxidant activity of the leaf and root extracts of evening primrose (FRAP method)
Wyszzególnienie Specification
FRAP (mmol Fe2+g-1)
LW* LG K
Epilobium hirsutum L. 1,67 0,93 0,93
Epilobium angustifolium L. 1,02 0,37 0,55
Oenothera biennis L.S.STR.f. Ega 0,62 0,49 0,12
Oenothera paradoxa HUDZIOK 0,70 0,26 0,41
Pestki winogron; Seeds of grapes (standard) 1,98
* objaśnienia jak pod tabelą 1; explanations see Table 1
Wnioski
1. Spośród zidentyfikowanych kwasów fenolowych w liściach wierzbownicy kosmatej dominowały kwasy elagowy i kawowy, natomiast w liściach wierz-bownicy wąskolistnej i obydwu gatunków wiesiołka najwięcej było kwasu chlorogenowego. Korzenie okazały się surowcem ubogim w kwasy fenolowe.
2. NajwyŜszą aktywność przeciwutleniającą wykazywały liście wierzbownicy kosmatej.
3. Organy wegetatywne badanych gatunków wierzbownicy charakteryzowały się wyŜszą aktywnością antyoksydacyjną niŜ surowce uzyskane z wiesiołka.
4. U wszystkich badanych gatunków większą aktywność przeciwutleniającą miały ekstrakty z liści zebranych w fazie wegetatywnej niŜ w czasie pełni kwitnienia.
Literatura
BARAKAT H.H., HUSSEIN S.A.M.,MARZOUK M.S., MERFORT I., LINSCHEID M., NAWWAR
M.A.M. 1997. Polyphenolic metabolites of Epilobium hirsutum. Phytochem. 46(5):
935-941.
BENZIE I.F.F.,STRAIN J.J. 1999. Ferric reducing/antioxidant power assay: direct measure of total antioxidant activity of biological fluids and modified version for simultaneous measurement of total antioxidant power and ascorbic acid concentration. Methods in Enzymology 299: 15-27.
BRAND-WILLIAMS W., CUVELIER E., BERSET C.M. 1995. Use of free radical method to evaluate antioxidant activity. Lebensm.-Wiss. U.-Technol. 28: 25-30.
CAI Y.,LUO.Q.,SUN M.,CORKE H. 2004. Antioxidant activity and phenolic compounds of 112 traditional Chinese medicinal plants associated with anticancer. Life Sci. 74:
WŁAŚCIWOŚCI PRZECIWUTLENIAJĄCE ... 71 2157-2184.
FUJI H., YOKOZAWA T.,KIM Y.A.,TOHDA C.,NONAKA G. 2006. Protective effect of grape seed polyphenols against high glucose - induced oxidative stress. Bioscience Bio-technology Biochemistry 70(9): 2104-2111.
HIERMANN A.,BUCAR F. 1997. Studies of Epilobium angustifolium extracts on growth of accessory sexual organs in rats. J. Ethnopharmacol. 55(3): 179-183.
LAMER-ZARAWSKA E., HOJDEN B. 1989. Rośliny z rodzaju Oenothera L. źródłem nie-zbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Herba Pol. 35: 151-156.
LOPEZ M.,MARTINEN F., DEL VALLE C.,FERRIT M.,LUQUE R. 2003. Study of phenolic compounds as natural antioxidants by a fluorestence method. Talanta 60: 609-616.
MOSKAUG J. Ř.,CARLSEN H., MYHRSTAD M.C.W.,BLOMHOFF R. 2005. Polyphenols and glutathione synthesis regulation. American J. Clinical Nutrition 81: 277S-283S.
PELLEGRINA C.H.,PADOVANO G.,MAINENTE F.,ZOCCATELLI G.,BISSOLI G.,MOSCONI S., VERERI G.,PERUFFOA.,ANDRIGHETTO G.,RIZZI C.,CHIGNOLA R. 2005. Anti-tumour po-tential of gallic acid-containing phenolic fraction from Oenothera bienns. Cancer Letters 226: 17-25.
WOJDYŁO A., OSZMIAŃSKI J., CZEMERYS R. 2007. Antioxidant activity and phenolic compounds in 32 selected herbs. Food Chemistry 105(3): 940-949.
STRZELECKA H., GLINKOWSKA G. 1994. Immunotropowe działanie roślin leczniczych.
Post. Nauk Med. 7: 88-94.
YEN G.C.,CHEN H.Y.1995. Antioxidant activity of various tea extracts in relation to their antimutagenicity. J. Agricult. Food Chem. 43: 27-32.
YOSHIDA T.,CHOU T.,SHINGU T.,OKUDA T. 1995. Oenotheins D, F and G, hydrolysable tannin dimers from Oenothera laciniata. Phytochemistry 40(2): 556-561.
Słowa kluczowe: wierzbownica, wiesiołek, kwasy fenolowe, aktywność przeciw-utleniająca
Streszczenie
Celem przedstawionych badań było określenie zawartości kwasów fenolowych i aktywności przeciwutleniającej w liściach i korzeniach dwóch gatunków wierzbownicy i wiesiołka. W badanych ekstraktach określono zawartość kwasów fenolowych metodą HPLC oraz aktywność przeciwutleniającą metodą FRAP i DPPH. Otrzymane wyniki wskazują, Ŝe ekstrakty z badanych roślin róŜnią się znacząco zarówno pod względem zawartości kwasów fenolowych, jak i aktywności przeciwutleniającej. Zdecydowanie wyŜszą, w porównaniu do wiesiołka, aktywnością cechowały się wyciągi z wierzbownic. NajwyŜszą aktywność wykazywał ekstrakt z liści wierzbownicy kosmatej, zebranych w fazie wegetatywnej, zawierający takŜe najwięcej kwasu elagowego i kawowego - związków, którym przypisuje się wysoką aktywność przeciwutleniającą.
ANTIOXIDANT ACTIVITY OF VEGETATIVE ORGANS OF EVENING PRIMROSE (Oenothera sp.)
M. Bajer i inni 72
AND WILLOW HERB (Epilobium sp.)
Marta Bajer, Olga Kosakowska, Małgorzata Pelc, Katarzyna Bączek Department of Vegetable and Medicinal Plants,
University of Life Sciences, Warszawa
Key words: willow herb, evening primrose, flavonoids, phenolic acids, antioxidant activity
Summary
The aim of the present study was to determine the content of phenolic acids and the antioxidant activity in leaves and roots of two species of willow herb (Epilobium sp.) and evening primrose (Oenothera sp.). The content of phenolic acids was determined by HPLC method, the antioxidant activity was measured by FRAP and DPPH method. The results show that extracts from the investigated plants differed in respect of the content of phenolic acids and the value of antioxidant activity. Extracts from willow herb were characterized by a higher antioxidant activity in comparison to evening primrose. The highest antioxidant activity was observed in leaves of Epilobium hirsutum, collected in the vegetative phase of the plants development. This extract also contained the highest amount of phenolic acids (ellagic and caffeic) which indicate strong antioxidant activity.
Mgr inŜ. Marta Bajer
Katedra Roślin Warzywnych i Leczniczych Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego ul. Nowoursynowska 166
02-787 WARSZAWA
ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2008 z. 527: 73-79