Analiza struktury zasiewów umoŜliwia przewidywanie pewnych zjawisk w środowisku roślin uprawnych. Za dobrą strukturę zasiewów moŜna by uznać taką, która zapewnia ułoŜenie prawidłowego zmianowania roślin, gwarantującego uzyskanie w miarę wysokich i dobrej jakości plonów oraz pozytywnie oddziałującego na środowisko glebowe.
W licznych podręcznikach z zakresu uprawy roli i roślin opracowanych przez Profesora Bolesława Świętochowskiego, z których korzystało wiele pokoleń rolników i ogrodników odnajdujemy głęboką myśl wyraŜającą troskę nie tylko o doraźne efekty
T. Kęsik 44
gospodarowania w postaci plonów, ale takŜe o środowisko glebowe: „Istotą płodozmianów polowych jest to, Ŝe na pierwsze miejsce, obok uzyskania wysokiego plonu wysuwa się przy ich stosowaniu troska o progresywne zwiększanie Ŝyzności gleby”.
Współcześnie rolę tę w trosce o trwały i zrównowaŜony rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich (Sustainable Agriculturae and Rural Development) przejął syn-tetyczny dokument „Polski Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej” wydany drukiem w 1999 r. w Puławach [Polski Kodeks ... 1999]. Jest on adresowany nie tylko do rolników, ale równieŜ do osób odpowiedzialnych za politykę rolną i ochronę środowiska. W zakresie gospodarki płodozmianowej dobra praktyka rolnicza ma wiele do zrobienia chociaŜby z tego powodu, Ŝe w warunkach Polski nastąpił wzrost udziału zbóŜ w strukturze zasiewów przekraczający 70%, co wymusza stosowanie płodozmianów i monokultur zboŜowych. Niepokojące jest przede wszystkim zmniejszenie udziału roślin strukturotwórczych motylkowych wieloletnich. TakŜe strączkowe uprawiane na nasiona oraz ziemniaki i inne okopowe stanowią coraz mniejszy udział w strukturze zasiewów.
W tej sytuacji trudno będzie zapewnić podstawowe cele płodozmianu, takie jak zachowanie Ŝyzności i bioenergetycznego potencjału gleby, regulacja poziomu zachwaszczenia roślin, fitosanitarna ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami, ochrona gleby przed erozją [ADAMIAK 1996;KUŚ 1998].
Jak wiadomo, podstawowym elementem Ŝyzności gleby jest substancja orga-niczna. W warunkach Polski szacuje się, iŜ w wyniku mineralizacji, rocznie ubywa z naszych gleb od 3,0 do 6,0 t substancji organicznej z 1 ha. W prawidłowym systemie gospodarowania straty te winny być zrównowaŜone, a byłoby jeszcze lepiej, gdyby przychód substancji organicznej wykazywał saldo dodatnie. Elementy zmianowania wnoszą do gleby róŜną masę resztek poŜniwnych i korzeniowych, w efekcie ich uprawa na danym polu moŜe pozytywnie lub negatywnie wpływać na bilans substancji organicznej. Według opracowań IUNG współczynnik degradacji substancji organicznej jest ujemny po roślinach okopowych i warzywach korzeniowych, kukurydzy, warzywach liściowych, a takŜe po zboŜach, oleistych i włóknistych [FOTYMA, ŚLUSARCZYK 1992]. Cytowani autorzy podają, Ŝe rośliny strączkowe zapewniają przyrost substancji organicznej w glebie wyraŜający się współczynnikiem reprodukcji +0,38 t na 1 ha. Znacznie więcej substancji organicznej pozostawiają trawy (+1,05), a najwięcej mieszanki roślin motylkowatych (+2,30). W przypadku przyorania poplonów współczynnik reprodukcji substancji organicznej w glebach średniozwięzłych wynosi +0,77. Wielu autorów zwraca uwagę, Ŝe na bilans substancji organicznej w glebie duŜy wpływ wywiera system gospodarowania, a takŜe wielkość gospodarstwa [JANKOWIAK
i in. 2005; BIEŃKOWSKI,JANKOWIAK 2005;KOPIŃSKI 2003]. Zdaniem KOPIŃSKIEGO [2003] w gospodarstwach o niewielkiej obsadzie zwierząt utrzymywanych na potrzeby własne, nawet dwukrotnie wyŜsze od średniej krajowej nawoŜenie mineralne i przyorywana słoma nie były w stanie utrzymać dodatniego bilansu substancji organicznej. Według JANKOWIAKA i in. [2005], dodatnie saldo materii organicznej w glebie osiągnęły gospodarstwa w grupach obszarowych 10-50 ha. Silna degradacja materii organicznej nastąpiła w gospodarstwach o powierzchni > 100 ha. Zdaniem KĘDZIORY [2007] wzrost zawartości materii organicznej w glebie poprawia jej strukturę, a tym samym pozwala na zwiększenie jej zdolności retencyjnych i przeciwdziała przesuszeniu. Gleba o lepszej strukturze jest mniej podatna na erozję wodną i wietrzną. GLIŃSKI i TURSKI [2002] w monografii nt. ewolucji, zasobów i głównych zagroŜeń gleb nadmieniają, Ŝe powstające gospodarstwa wielkoobszarowe nie tylko nie zabezpieczały przed erozją ale niejednokrotnie ją potęgowały, głównie przez wprowadzenie monokultur na znacznych obszarach.
Kolejnym zadaniem płodozmianu jest ograniczenie strat azotu, głównie jego
STRUKTURA ZASIEWÓW I JEJ ODDZIAŁYWANIE NA AGROEKOSYSTEM 45 wymywania z gleby. Szacuje się, Ŝe około _ strat azotu powodowanych przez wymywanie przypada na okres przerwy w wegetacji roślin od jesieni do wczesnej wiosny. Ograniczenie tych strat polega m.in. na zwiększeniu udziału ozimin w strukturze zasiewów, uprawie międzyplonów, wysiewaniu traw w międzyrzędziach niektórych roślin, uprawie roślin motylkowych drobnonasiennych w mieszankach z trawami, stosowaniu nawoŜenia słomą [KUŚ 1998].
Wśród wielu wskaźników słuŜących ocenie stopnia zrównowaŜenia gospodarstw rolnych o róŜnych kierunkach rozwoju produkcji wykorzystuje się indeks pokrycia gleby roślinnością [KUŚ, KRASOWICZ 2001; KOPIŃSKI 2003]. Z badań porównawczych KOPIŃSKIEGO [2003] wynika, Ŝe w gospodarstwach prowadzących głównie produkcję roślinną, o niskim udziale gruntów ornych będących pod okrywą roślinną w okresie zimowym, a takŜe ubogich w substancję organiczną, mogą wystąpić zagroŜenia w postaci zuboŜenia gleb. W innym opracowaniu KUŚ i KRASOWICZ [2001] wyjaśniają, Ŝe wartości wskaźnika pokrycia gleby roślinnością (oziminami i poplonami ozimymi) poniŜej 45%, dotyczące większości gospodarstw, a szczególnie mających znaczne nadwyŜki sald azotu, wskazują na większe zagroŜenia związane z wymywaniem azotanów i słabą ochroną gleb przed erozją.
WaŜną rolę w dobrej praktyce rolniczej spełnia uprawa międzyplonów. Główne ich zadanie polega na ograniczeniu wymywania składników mineralnych z gleby do wód gruntowych poprzez pobieranie ich przez rośliny międzyplonowe i udostępnianie roślinom następczym, zwiększenie aktywności biologicznej gleby, poprawianie struktury gruzełkowatej i bilansu substancji organicznej w glebie, ochrona gleby przed erozją [BOCHNIARZ 1998;KUŚ 1998]. Mulczowanie powierzchni gleby międzyplonami jest juŜ stosowane w praktyce rolniczej w tzw. uprawie konserwującej [BOCHNIARZ 1998;KUŚ
1998;ZIMNY 1999;BŁAśEWICZ-WOŹNIAK i in. 2001; KĘSIK i in. 2006; 2007]. Rola pokryta mulczującymi roślinami poplonowymi (bez uprawy przedzimowej) pozostaje do wiosny, kiedy dokonuje się siewów bezpośrednich. W ten sposób powierzchnia gleby chroniona jest przed erozją wietrzną i wodną. W niektórych opracowaniach podkreśla się, Ŝe nawet w warunkach duŜego zagroŜenia erozją, zmywy powierzchniowe są znikome i prawie 4-krotnie mniejsze niŜ przy tradycyjnej uprawie płuŜnej [KUŚ 1998].
Trzeba teŜ wspomnieć o istotnej roli płodozmianu w regulacji zachwaszczenia, polegającej na wykorzystywaniu naturalnych właściwości konkurencyjnych i allelopatycznych roślin uprawnych. Najbardziej konkurencyjne wobec chwastów są zwarte łany roślin (motylkowate wieloletnie drobnonasienne z trawami, mieszanki strączkowo-zboŜowe, niektóre okopowe). Zaplanowanie w płodozmianie następujących po sobie roślin, o róŜnym cyklu biologicznym i róŜnej zdolności konkurencyjnej wobec chwastów chroni przed masowym ich wystąpieniem [ADAMIAK 1996]. W badaniach PARYLAK i in. [2005] wykazano, Ŝe płodozmiany, w których uprawiano ziemniaki, charakteryzowały się mniejszym zachwaszczeniem pola, zwłaszcza gatunkami jednoliściennymi. Chwastów jednoliściennych w takich płodozmianach było o 73%
mniej, a wszystkich chwastów o 59% mniej w porównaniu z płodozmianami całkowicie wysycanymi zboŜami. Najbardziej zachwaszczone były pola z trójgatunkową monokulturą zboŜową.
Stosowanie herbicydów stwarza określone problemy, wynikające z selektywnego działania tych środków. Gatunki chwastów słabo niszczone lub odporne na działanie herbicydów zyskują dodatkową przestrzeń do rozwoju i następuje ich kompensacja.
Przetrwanie gatunków słabo zwalczanych przez herbicydy moŜe przyśpieszyć uodparnianie się chwastów na te środki [DOBRZAŃSKI, ANYSZKA 2006]. Na plantacjach warzyw zaznacza się problem szkodliwości „nowych” gatunków, które dotychczas nie były groźne lub występowały sporadycznie. Do takich gatunków zalicza się m.in.
chwasty rumianowate i chaber bławatek w uprawie marchwi i pietruszki, a przytulię
T. Kęsik 46
czepną w uprawie cebuli i marchwi [DOBRZAŃSKI,ANYSZKA 2006], oraz zarazę gałęzistą na plantacjach pomidorów w okolicach Sandomierza [BORKOWSKI,DYKA 2007]. NaleŜy podkreślić, Ŝe do głównych czynników umoŜliwiających ograniczenie rozwoju zjawiska odporności, jak równieŜ eliminacji chwastów zalicza się zmianowanie roślin [KUCHARSKI,ROLA 2007].
NaleŜy teŜ wspomnieć o problemie chorób i szkodników roślin uprawnych, znajdujących korzystne warunki do rozwoju w stanowiskach, na których uprawia się ten sam gatunek lub rośliny z tej samej grupy, w krótkich odstępach czasu przez wiele lat.
Prawidłowe zmianowanie roślin będzie czynnikiem zmniejszającym ich zagroŜenie dla upraw [BRZESKI 1986;PATKOWSKA 2001;PIĘTA 1992;MRÓWCZYŃSKI i in.2005;WAKULIŃSKI i in. 2007;KORBAS i in. 2008].
W odróŜnieniu od gospodarstw konwencjonalnych, gdzie nie zawsze stosowana jest poprawna gospodarka płodozmianowa, TYBURSKI [2005], na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w 100 certyfikowanych gospodarstwach ekologicznych w Polsce stwierdził, Ŝe stosowana w nich struktura zasiewów odpowiada wymogom poprawnego płodozmianu, zabezpieczając realizację funkcji nawozowej i sanitarnej.
Literatura
ADAMIAK J. 1996. Płodozmian w rolnictwie integrowanym. Czynniki agrotechniczne w rolnictwie zrównowaŜonym. ART Olsztyn: 9-18.
BERBEĆ S., MUŚNICKI C. 2005. Rośliny przemysłowe i specjalne - stan i perspektywy produkcji. Bibl. Fragm. Agronom. 9: 25-26.
BIEŃKOWSKI J.,JANKOWIAK J. 2005. Zmiany w dopływach i zawartości węgla organi-cznego w glebie pod wpływem róŜnych systemów produkcji. Bibl. Fragm. Agronom. 9:
31-32.
BLECHARCZYK A.,ŚPITALNIK J.,MAŁECKA I. 2005. Wpływ następczy roślin strączkowych oraz uprawy roli i nawoŜenia azotem na plonowanie pszenicy ozimej. Bibl. Fragm.
Agronom. 9: 35-36.
BŁAśEWICZ-WOŹNIAK M.,KĘSIK T.,KONOPIŃSKI M. 2001. Kształtowanie się agregacji gleby pod warzywami w uproszczonym systemie uprawy roli. Acta Agrophys. 45: 5-15.
BOCHNIARZ A. 1998. Znaczenie międzyplonów ścierniskowych w dobrej praktyce rol-niczej w świetle literatury. Wyd. IUNG Puławy K(15/I): 21-29.
BORKOWSKI J.,DYKA B. 2007. Zaraza gałęzista w uprawie pomidorów. Hasło Ogrodn. 8:
120-121.
BRZESKI M.W. 1986. Niszczyk zjadliwy - szkodnik cebuli. Ogrodnictwo 10: 22-25.
DOBRZAŃSKI A.,ANYSZKA Z. 2006. Problem braku odpowiednich herbicydów dla warzyw jako upraw małoobszarowych - implikacje dla praktyki. Progress in Plant Pro-tection/Postępy w Ochronie Roślin 46(1): 63-70.
FILIPIAK K.,KRASOWICZ S.2005. Odłogowanie gruntów w Polsce. Bibl. Fragm. Agro-nom. 9: 55-56.
FOTYMA M., ŚLUSARCZYK E. 1992. Optymalne właściwości środowiska glebowego.
Technologia uprawy roślin. IUNG Puławy P(51): 41-60.
GLIŃSKI J., TURSKI R.2002. Ewolucja, zasoby i główne zagroŜenia gleb. Acta Agro-physica 65 (Monografia): 35-50.
GUS 2006. UŜytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i poglowie zwierząt gospo-darskich w 2006 r.: 55-109.
GUS 2007. UŜytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i poglowie zwierząt
gospo-STRUKTURA ZASIEWÓW I JEJ ODDZIAŁYWANIE NA AGROEKOSYSTEM 47 darskich w 2007 r.: 66-123.
JANKOWIAK J.,BIEŃKOWSKI J.,SADOWSKI A. 2005. Zmiany rolniczego uŜytkowania ziemi w Polsce oraz ich wpływ na produkcje rolną i środowisko. Bibl. Fragm. Agronom. 9:
67-68.
JASKULSKA I., JASKULSKI D. 2006. Warzywa jako element polowej produkcji roślinnej w województwie kujawsko-pomorskim. Fragm. Agronom. XXIII 3(91): 149-158.
JASKULSKI D.,JASKULSKA I.2005. Aktualne moŜliwości zmianowania roslin w regionie kujawsko-pomorskim. Fragm. Agronom. 2(86): 71-80.
KĘDZIORA A. 2007. Przyrodnicze podstawy ochrony ekosystemów rolniczych. Fragm.
Agronom. 24, 3(95): 213-223.
KĘSIK T.,BŁAśEWICZ-WOŹNIAK M.,KONOPIŃSKI M.,WACH D.,MITURA R. 2007. Wpływ mulczujących roślin okrywowych oraz uproszczonej uprawy roli pod cebulę na niektóre fizyczne właściwości gleby. Roczniki AR w Poznaniu, Ogrodnictwo 41: 517-521.
KĘSIK T.,KONOPIŃSKI M.,BŁAśEWICZ-WOŹNIAK M. 2006. Wpływ uprawy przedzimowej i mulczu z roślin okrywających na retencję wody, zagęszczenie i porowatość dyferencyj-ną gleby po przezimowaniu. Acta Agrophys. 7(4): 915-926.
KĘSIK T.,WARZECHA M. 2000. Struktura zasiewów i kultur ogrodniczych Ziemi San-domierskiej. Przyroda obszarów stykowych Ziemi Sandomierskiej i Polski południowo-wschodniej. Towarzystwo Naukowe Sandomierskie, Sandomierz: 7-18.
KOPIŃSKI J. 2003. Porównanie gospodarstw rolnych o róŜnych kierunkach rozwoju produkcji w aspekcie rozwoju zrównowaŜonego. Fragm. Agronom. 2002 (XX) 1(77):
64-72.
KORBAS M., HOROSZKIEWICZ-JANKA J., JAJOR E. 2008. Uproszczone systemy uprawy a występowanie sprawców chorób. XLVIII Sesja Nauk. IOR, Poznań 2008: 82-83.
KOŚCIK B.,KOWALCZYK-JUŚKO A.,KOŚCIK K. 2003. Uprawa i wykorzystanie roślin wie-loletnich na cele energetyczne. Pam. Puławski 132: 203-210.
KRASOWICZ S. 1999. Ekonomiczna ocena płodozmianów zboŜowych w róŜnych warun-kach glebowych. Rocz. Nauk Rol., Seria G 88(1): 117-125.
KRASOWICZ S., BUDZYŃSKI W. 2005. Produkcja zbóŜ w Europie na przełomie wieków XX/XXI. Bibl. Fragm. Agronom. 9: 19-20.
KUCHARSKI M., ROLA H. 2007. Zmianowanie roślin i herbicydów elementem ograni-czającym rozwój i odporność chwastów. XLVII Sesja Naukowa Instytutu Ochrony Roślin, 15-16 II, Poznań 2007: 38-39.
KUROWSKI T.P., CWALINA-AMBROZIAK B.,SADOWSKI T. 2002. Płodozmian jako czynnik róŜnicujący nasilenie chorób grochu polnego (Pisum sativum L.) Acta Agrobot. 55:
173-183.
KUŚ J. 1998. Dobra praktyka w gospodarce płodozmianowej i uprawie roli. Dobre praktyki w produkcji rolniczej. IUNG Puławy, K(15/I): 279-300.
KUŚ J., KRASOWICZ S. 2001. Przyrodniczo-organizacyjne uwarunkowanie zrównowa-Ŝonego rozwoju gospodarstw rolnych. Pam. Puławski 124: 273-288.
MANIEWSKA R.,BORUTA B.,KASZEWSKA J.,SZALA B.,DZIEDZIC M. 1999. Wpływ systemu uprawy na występowanie mikroorganizmów antagonistycznych i potencjalnie chorobotwórczych pod uprawą grochu pastewnego. Zesz. Nauk. ATR Bydgoszcz, Rol.
44: 195-202.
MRÓWCZYŃSKI M.,PRACZYK T.,KORBAS M.,JAŃCZAK C. 2005. Następstwa uproszczonej agrotechniki i ugorowania powierzchni rolniczych dla ochrony roślin. Bibl. Fragm.
Agronom. 9: 107-108.
T. Kęsik 48
PARYLAK D.,SEBZDA J.,WACŁAWOWICZ R. 2005. Przyrodniczo-ekonomiczna ocena pło-dozmianów specjalistycznych z róŜnym udziałem owsa. Fragm. Agronom. 12, 2(86):
150-157.
PATKOWSKA E. 2001. Choroby soi (Glycine max L., Merrill) w zaleŜności od udzialu tej rośliny w zmianowaniu. Annales UMCS, Sectio EEE 9: 71-83.
PIĘTA D. 1992. Zdrowotność i plonowanie róŜnych odmian fasoli (Phaseolus vulgaris L.) w zaleŜności od zmianowania. Biuletyn IHAR181/182: 261-267.
Polski kodeks dobrej praktyki rolniczej 1999. Puławy: 1-74.
PRUSIŃSKI J.,KOTECKI A. 2005. Współczesne problemy w produkcji roślin motylkowa-tych. Bibl. Fragm. Agronom. 9: 27-28.
Rocznik statystyczny rolnictwa i obszarów wiejskich 2007. Główny Urząd Statystycz-ny: 254-274.
RUDNICKI F. 2005. Przedplony zbóŜ a ich plonowanie w warunkach produkcyjnych.
Fragm. Agronom. 2(86): 172-182.
RYCHCIK B. 2005. Reakcja formy jadalnej i pastewnej grochu na uprawę w monokul-turze. Bibl. Fragm. Agronom. 9: 127-128.
SZCZUKOWSKI S.,KOWALCZYK-JUŚKO A.KOŚCIK B.,TWORKOWSKI J.2005. Uprawa i wy-korzystanie roślin alternatywnych na cele energetyczne. Bibl. Fragm. Agronom. 9:
23-24.
TYBURSKI J. 2005. Struktura zasiewów w certyfikowanych gospodarstwach ekologicz-nych w Polsce. Fragm. Agronom. XXII 2(86): 229-237.
URBANOWSKI S., RAJS T., PIEKARCZYK M. 1997. Produkcyjność grochu pastewnego w zmianowaniu tradycyjnym, uproszczonym i w monokulturze. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 446: 161-164.
WAKULIŃSKI W.,NOWICKI B.,ZAMORSKI C.2007. Występowanie i szkodliwość Cercospora apii Fresen w uprawie selera. Postęp w technologii uprawy warzyw korzeniowych. IW Skierniewice, 2007: 21-22.
ZARZECKA K.,WYSZYŃSKI Z. 2005. Miejsce roślin okopowych w produkcji rolniczej. Bibl.
Fragm. Agronom. 9: 21-22.
ZIMNY L. 1999. Uprawa konserwująca. Post. Nauk Rol. 5: 41-51.
Słowa kluczowe: struktura zasiewów, płodozmian, ziemiopłody, agroekosystem, warzywa, właściwości gleby, zachwaszczenie
Streszczenie
ZboŜa są główną grupą roślin uprawianych w Polsce zajmując powierzchnię 8387,5 tys. ha - 73,2% w strukturze zasiewów. Obecnie mniej uprawia się Ŝyta i owsa natomiast więcej pszenicy, pszenŜyta, mieszanek zboŜowych oraz kukurydzy. Gryka i proso nie mają znaczącego udziału w strukturze zasiewów. Wśród ziemiopłodów waŜną pozycję zawsze zajmował ziemniak tak ze względu na wielkość produkcji, jak i powierzchnię uprawy, stanowiącą w przeszłości ponad 18% w strukturze zasiewów a współcześnie 5,2%. Systematycznie zmniejsza się powierzchnia uprawy buraka cukrowego, wzrasta natomiast zainteresowanie uprawą roślin oleistych (szczególnie rzepaku), stanowiących 5,4% w strukturze zasiewów. Niepokojące jest zmniejszanie się udziału roślin strukturotwórczych motylkowych wieloletnich i strączkowych, których powierzchnia uprawy zajmuje niespełna 2% gruntów ornych.
STRUKTURA ZASIEWÓW I JEJ ODDZIAŁYWANIE NA AGROEKOSYSTEM 49 Warzywa gruntowe są w Polsce uprawiane na powierzchni ok. 223,5 tys. ha, co stanowi 1,7% w strukturze zasiewów. Największą powierzchnię zajmują: cebula - 15,6% i kapusta - 15,2%, następnie marchew 14,6%, ogórek - 9,3%, burak - 6,9%, pomidor - 6,0% i pozostałe warzywa - 32,4%. Ogólna powierzchnia uprawy warzyw pod osłonami wynosi 5526,6 ha.
Struktura zasiewów w duŜym stopniu przesądza o moŜliwości konstruowania płodozmianów gwarantujących uzyskanie dobrych plonów oraz pozytywnie oddziałujących na środowisko glebowe. Z opracowań porównawczych wynika, Ŝe w wielkoobszarowych gospodarstwach konwencjonalnych, stosujących uproszczone modele produkcji, struktura zasiewów nie odpowiada wymogom poprawnego płodozmianu.
CROPPING PATTERN AND ITS INFLUENCE ON AGRICULTURAL ECOSYSTEM
Tadeusz Kęsik
Department of Soil Cultivation and Fertilization of Horticultural Plants, University of Life Science, Lublin
Key words: cropping pattern, crop rotation, crops, agricultural ecosystem, ve-getables, soil properties, infestation
Summary
Grains are the main plant group cultivated in Poland covering the area of 8387.5 thousands ha - 73.2% of the cropping pattern. Currently there are less rye and oat, but in contrast more wheat, triticale, cereal mixed for grain and corn. Buckwheat and millet do not have a big share in the total cropping pattern. Among crops potatoes always played a big role regarding the amount of production and cultivation area amounting in the past to the total of more than 18% of the cropping pattern (at present - 5.2%). Systematically cultivation area of sugar beet decreases but an interest in oil plants increases (particularly rape) and amountins to 5.4% of cropping pattern. The share decrease of structure-building plant of perennial legumes and pod-bearing plants, which cultivation area amounts to nearly 2% is alarming.
Field vegetables in Poland are cultivated on the area of less than 223.5 thousands ha, which is 1.7% of the total cropping pattern. The greatest area is taken by: onion - 15.6% and cabbages - 15.2%, carrot - 14.6%, cucumber - 9.3%, beetroot - 6.9%, tomatoes - 6.0%, other vegetables - 32.4%. Total vegetables cultivation area under the accessible covers amounts to 5526.6 ha.
Cropping pattern in a high degree is deciding about the construction of crop rota-tion, which both guarantee the obtaining of appropriate yields and positively influences the soil environment. Comparison elaborations show, that in the large-acreage of con-ventional farms a simple production pattern does not suite appropriate crop rotation requirements.
Prof. dr hab. Tadeusz Kęsik
Katedra Uprawy i NawoŜenia Roślin Ogrodniczych Uniwersytet Przyrodniczy
ul. Leszczyńskiego 58 20-068 LUBLIN
T. Kęsik 50
e-mail: tadeusz.kesik@ar.lublin.pl
ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2008 z. 527: 51-57