W latach 2003-2004 w Ogrodzie Dydaktyczno-Doświadczalnym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego przeprowadzono badania nad wpływem odmiany i rozstawy na plonowanie rabarbaru uprawianego w warunkach klimatycznych Olsztyna.
Dwuczynnikowe doświadczenie załoŜono w 2002 roku z roślin uzyskanych z rozmnoŜenia generatywnego. Dobrze ukorzenioną rozsadę sadzono na miejsce stałe w rozstawie 1 × 1 m, 1,5 × 1 m, 2 × 1 m. Przed załoŜeniem doświadczenia jesienią
Ł. Michalik 222
zastosowano obornik w dawce 40 t⋅ha-1. Wiosną pole przygotowano starannie oraz dokładnie odchwaszczono glebę, dla zapewnienia roślinom jak najlepszych warunków wzrostu. Badania prowadzono na powierzchni 540 m2. Doświadczenie załoŜono metodą losowanych bloków w czterech powtórzeniach po 6 roślin rabarbaru w kaŜdym.
Materiał doświadczalny stanowiły rośliny czterech odmian rabarbaru:
Przodownik Europy (Polska), Wiktoria (Litwa), Wiktoria (Rosja) i Wiśniowy (Polska), oraz forma bezodmianowa (Mińsk).
Zbiory ogonków liściowych rabarbaru rozpoczynano kaŜdego roku w trzeciej dekadzie maja w miarę osiągania długości ogonków powyŜej 20 cm, a zakończono w ostatnich dniach czerwca. Za plon wczesny uznano plon z dwóch pierwszych zbiorów.
Wielkość plonu ogółem określono na podstawie 5 zbiorów (wykonanych 1 raz w tygodniu) i wyraŜono go w kg⋅roślinę-1.
Uzyskane wyniki badań zestawiono tabelarycznie i opracowano statystycznie metodą analizy wariancji wg testu Duncana dla poziomu istotności α = 0,05.
Wyniki
Przebieg warunków atmosferycznych w latach 2003 i 2004 ze Stacji Meteo-rologicznej w Olsztynie w okresie od stycznia do września obrazuje rysunek 1.
Korzystniejsze warunki termiczne panowały w sezonie wegetacyjnym 2003 niŜ w roku 2004. Temperatura powietrza była w tym roku wyŜsza od średniej z wielolecia zwłaszcza w okresie od miesiąca maja do czerwca. W obydwu latach badań rozkład opadów nie był korzystny dla roślin rabarbaru. Bardziej obfite opady wystąpiły wiosną 2004 roku. Po powierzchniowym rozmarznięciu gleby i stopnieniu śniegu rośliny wznawiały wegetację. Największy plon wczesny ogonków liściowych uzyskano z roślin rabarbaru odmiany Przodownik Europy 1,76 kg z 1 rośliny w 2004 roku i 1,71 kg z 1 rośliny w 2003 roku. RównieŜ najwyŜszą wysokością plonu ogółem charakteryzowała się odmiana Przodownik Europy, uzyskując w 2003 roku wartość - 3,76 kg⋅rośl.-1 a w 2004 roku - 3,63 kg⋅rośl.-1.
Średnia dobowa temperatura powietrza (°°°°C); Mean daily temperature (°°°°C)
WPŁYW ROZSTAWY ROŚLIN NA PLONOWANIE RABARBARU ... 223
-10 -5 0 5 10 15 20
styczeń; January
luty; February
marzec; March
kwiecień; April
maj; May
czerwiec; June
oC
średnia dobowa temperatura powietrza 2003; mean monthly temperature in 2003 średnia dobowa temperatura powietrza 2004; mean monthly temperature in 2004 srednia wielolecia 1961-2005; mean multiannual temperature in 1961-2005
Opady; Precipitation (mm)
0 20 40 60 80 100 120
styczeń; January
luty; February
marzec; March
kwiecień; April
maj; May
czerwiec; June mm
suma opadów 2003; total monthly precipitation in 2003 suma opadów 2004; total monthly precipitation in 2004
średnia wielolecia 1961-2005; total mean precipitation in 1961-2005 Rys. 1. Warunki meteorologiczne w okresie wegetacji roślin rabarbaru w 2003 i 2004 roku
(wg Stacji Meteorologicznej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie) Fig. 1. Weather conditions in the growing season of rhubarb plants in 2003 and 2004
(according to the Meteorological Station of the University of Warmia and Mazury in Olsztyn)
Najmniejszy plon wczesny ogonków liściowych rabarbaru stwierdzono u formy bezodmianowej (Mińsk) - 0,21 kg⋅rośl.-1 w 2003 roku oraz 0,22 kg⋅rośl.-1 w 2004 roku.
Z roślin rabarbaru tej odmiany uzyskano takŜe najmniejszy plon ogółem ogonków liściowych (2003-0,53 kg⋅rośl.-1 i 2004-0,59 kg⋅rośl.-1).
Tabela 1; Table 1
Ł. Michalik 224
Plon ogółem ogonków liściowych kilku odmian rabarbaru (kg⋅rośl.-1) Total yield of rhubarb stalks grown in the years 2003-2004 (kg⋅plant-1) badanych czynników, natomiast niezaleŜnie od odmiany nie stwierdzono wpływu rozstawy na plonowanie rabarbaru (rys. 2, tab. 1).
0,21
forma bezodmianowa (M ińsk); wild form (M ińsk) Przodownik Europy
Wiktoria (Litwa) Wiktoria (Rosja) Wiśniowy NIR; LSD p = 0,05
Rys. 2. Średni plon wczesny ogonków liściowych kilku odmian rabarbaru Fig. 2. Early yield of rhubarb stalks grown in the years
Dyskusja
WPŁYW ROZSTAWY ROŚLIN NA PLONOWANIE RABARBARU ... 225
Przeprowadzone badania wykazały, Ŝe oceniane odmiany rabarbaru róŜniły się między sobą wielkością uzyskanego plonu wczesnego i ogółem w pierwszym i drugim roku uŜytkowania plantacji.
Na plonowanie roślin miały wpływ warunki termiczne, które panowały w okresie wzrostu roślin. Badania BUCZKOWSKIEJ i SAŁATY [1999, 2001] potwierdzają, Ŝe na wzrost roślin i plon wczesny ogonków liściowych rabarbaru duŜy wpływ miała temperatura powietrza w okresie przedwiośnia, która decydowała o rozpoczęciu wzrostu roślin rabarbaru oraz wczesności i wielkości plonu.
Plon wczesny ogonków liściowych rabarbaru uzyskany w latach 2003-2004 kształtował się średnio z pierwszego i drugiego roku uŜytkowania plantacji w granicach od 0,21 kg z 1 rośliny u formy bezodmianowej (Mińsk) do 1,73 kg z 1 rośliny u odmiany Przodownik Europy. Był on jednak mniejszy od plonu, który uzyskali w doświadczeniu BUCZKOWSKA i SAŁATA [1999, 2001] w trzecim roku uŜytkowania plantacji rabarbaru. Zdecydowanie większym plonem wczesnym ogonków liściowych charakteryzowało się plonowanie roślin odmiany Przodownik Europy. W obydwu latach badań był on istotnie większy od plonu otrzymanego z roślin pozostałych odmian.
Największy plon ogółem ogonków liściowych rabarbaru uzyskano w drugim roku uŜytkowania plantacji z roślin odmiany Przodownik Europy - 3,76 kg⋅roślina-1, które uprawiano w rozstawie 2 × 1m (2004). Rośliny bezodmianowej formy rabarbaru (Mińsk) uprawiane w 2003 roku w rozstawie 2 × 1 m uzyskały najmniejszy plon ogółem - 0,43 kg z 1 rośliny.
Wnioski
1. Wielkość plonu wczesnego oraz ogółem ogonków liściowych rabarbaru w warunkach Olsztyna zaleŜała istotnie od odmiany. Najplenniejszą okazała się odmiana Przodownik Europy.
2. Nie stwierdzono istotnego wpływu rozstawy na plonowanie rabarbaru w pierwszym i drugim roku uŜytkowania plantacji.
3. Do uprawy rabarbaru w warunkach klimatycznych północno-wschodniej Polski najbardziej odpowiednie są odmiany: Przodownik Europy (Polska) i Wiktoria (Litwa) i Wiśniowy (Polska).
Literatura
BUCZKOWSKA H., SAŁATA A. 1995. Plonowanie kilku odmian rabarbaru. Ogólnopol.
Konf. Nauk. „Jakość surowca warzywnego do przetwórstwa”, 19-20 X Skierniewice:
159-162.
BUCZKOWSKA H., SAŁATA A. 1999. Wpływ warunków pogodowych na plonowanie ra-barbaru (Rheum rhaponticum L.). Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 466: 249-255.
BUCZKOWSKA H., SAŁATA A. 2001. Evaluation of yielding of several rhubarb cultivars in the first years of utilization of plantation. EJPAU, Ser. Holticulture 4(2): www.e jpau.media.pl/volume4/issue2/horticulture/art-02.html
HOHENDORF E. 1956. Klimat Pojezierza Mazurskiego a potrzeby rolnictwa. Zesz. Nauk.
WSR w Olsztynie 1: 44-88.
Ł. Michalik 226
HUTOROWICZ H., NOWICKA A., GRABOWSKA K., GRABOWSKI J. 1990. Charakterystyka warunków klimatycznych północno-wschodnich terenów Polski z uwzględnieniem potrzeb rolnictwa. Zesz. Nauk. AR im. H.Kołłątaja w Krakowie 246: 23-37
MICHALIK Ł. 2003. Uprawa rabarbaru (Rheum rhaponticum L.) z nasion w warunkach klimatycznych Olsztyna. Biul. Nauk. UWM Olsztyn 22: 291-295.
SADY W. 2000. NawoŜenie warzyw polowych. PLANTPRESS Sp. z o.o. Kraków. 85-86.
SAŁATA A.,BUCZKOWSKA H.2003. Wpływ ściółkowania na wczesność plonowania ra-barbaru (Rheum rhaponticum L.). Annales UMCS, Sec. EEE 12: 9-17.
Słowa kluczowe: rabarbar, odmiany, rozstawa, plon Streszczenie
W latach 2003-2004 w Ogrodzie Dydaktyczno-Doświadczalnym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego badano wpływ odmiany i rozstawy na wielkość plonu ogonków liściowych w pierwszym i drugim roku uŜytkowania plantacji rabarbaru.
Materiał doświadczalny stanowiły rośliny pięciu odmian rabarbaru: forma bezodmianowa (Mińsk), Przodownik Europy (Polska), Wiktoria (Litwa), Wiktoria (Rosja) i Wiśniowy (Polska), które uprawiano w rozstawach: 1 × 1 m, 1 × 1,5 m, 1 × 2 m.
Istotny wpływ na plonowanie rabarbaru miały cechy odmianowe oraz przebieg warunków atmosferycznych w okresie wegetacji. Odmiana rabarbaru Przodownik Europy charakteryzowała się największym plonem wczesnym ogonków liściowych 1,71 kg z 1 rośliny (2003) i 1,76 kg z 1 rośliny (2004). RównieŜ plon ogółem w obydwu latach badań był najwyŜszy u odmiany Przodownik Europy i wyniósł kolejno z jednej rośliny 3,14 kg i 3,18 kg. Rozstawa roślin nie miała istotnego wpływu na wielkość plonu ogółem ogonków liściowych.
Do uprawy rabarbaru w warunkach klimatycznych północno-wschodniej Polski najbardziej odpowiednie są odmiany: Przodownik Europy (Polska) i Wiktoria (Litwa) i Wiśniowy (Polska).
EFFECT OF PLANT DENSITY ON THE YIELD OF RHUBARB GROWN IN THE OLSZTYN AREA
Łucja Michalik
Department of Horticulture, University of Warmia and Mazury, Olsztyn Key words: rhubarb, cultivar, plant spacing, yield
Summary
The effect of cultivar and plant spacing on the yield of rhubarb petioles in the first and second year of growing was determined during an experiment conducted in 2003-2004 in the Experimental Garden of the University of Warmia and Mazury in Olsztyn. The experimental materials comprised five rhubarb cultivars: wild form (Mińsk), Przodownik Europy - Leader of Europe (Poland), Victoria (Lithuania), Victoria (Russia) and Wiśniowy - Cherry (Poland). Seedlings were spaced 1 × 1 m, 1 ×
WPŁYW ROZSTAWY ROŚLIN NA PLONOWANIE RABARBARU ... 227 1.5 m and 1 × 2 m apart.
Rhubarb yield was significantly affected by both varietal features and weather conditions over the growing season. Cv. Przodownik Europy provided the highest early yield of petioles (1.71 kg⋅per plant in 2003 and 1.76 kg⋅per plant in 2004) as well as the highest total yield (3.14 kg⋅per plant and 3.18 kg⋅per plantrespectively). Plant spacing had no significant effect on the total yield of rhubarb petioles.
Przodownik Europy, Victoria (Lithuania) and Wiśniowy were found to be best suited for growing under the local climatic conditions of north-eastern Poland
Dr inŜ. Łucja Michalik Katedra Ogrodnictwa
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski ul Prawocheńskiego 21
10-957 OLSZTYN
e-mail: michalik@uwm.edu.pl
ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2008 z. 527: 227-232