Analiza empiryczna

Wstępna analiza materiału statystycznego wykazała, że region Île-de-France rozwija się całkowicie odrębnie od pozostałych regionów, dlatego model statystyczny parametryzowano z jego pominięciem. Rozpatrując ekonomiczne zróżnicowanie regionalne Francji, oparto się zarówno na wartościach bezwzględnych, jak i na wartościach względnych w odniesieniu do wartości średnich.

Historycznie, od czasów Rewolucji Francuskiej rozwój ekonomiczny Francji charakteryzował się wzrastającymi dysproporcjami. Wzrost gospodarczy, oprócz dominującego regionu paryskiego, odnotowały głównie regiony północno-zachodnie Francji oraz regiony

1 Za początek rozwoju polityki regionalnej we Francji można uznać rok 1982, kiedy to uchwalono ustawę o decentralizacji i uznano regiony za główną jednostkę podziału kraju. Jednakże do czasu wprowadzenia pierwszego pakietu Delorsa w 1989 roku polityka regionalna skupiona była w ręku rządów państw Wspólnoty, które często realizowały plany rozwoju kraju, a nie regionów. Dlatego w związku z opóźnieniem w uruchomieniu inicjatyw Wspólnoty i decentralizacji poziomu decyzyjnego i finansowego (Pietrzyk, 2002) wydaje się zatem właściwym przeprowadzenie analizy konsekwencji polityki regionalnej od roku 1990.

Sławomir Dorocki,Bartosz Jenner 70

skupione wzdłuż doliny Rodanu, podczas gdy tradycyjnie najbardziej zacofane obszary skupione były na zachodzie Francji oraz w Masywie Centralnym.

6.12%

Ryc. 1. Średnioroczne tempo wzrostu PKB/1 pracującego za okres 1982–1990 we Francji

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych INSEE

Porównując tempo rozwoju regionów Francji w latach 1982 i 1990, trzeba stwierdzić, że wszystkie regiony oprócz Górnej Normandii i Korsyki odnotowały wzrost produktu krajowego brutto w przeliczeniu na 1 pracującego w stosunku do analogicznego wskaźnika dla całej Francji.

Największy wzrost wystąpił w regionach charakteryzujących się najniższym PKB w roku 1982, tj.

w regionie Masywu Centralnego (Owernia i Limousin) i Dolnej Normandii oraz w regionach najbardziej rozwiniętych, tj. Île-de-France, Franche-Comté czy region Rodan-Alpy (ryc. 1).

Wynikiem tego procesu był spadek międzyregionalnej wariancji warności PKB/1 pracującego o połowę wartości.

Na początku badanego okresu w 1990 roku według wartości PKB najbardziej rozwiniętymi regionami były: region paryski, Alzacja, Prowansja-Lazurowe Wybrzeże oraz region Rodan-Alpy, w których produkt krajowy brutto na 1 pracującego wynosił od około 57 000 w regionie Île-de-France, po 45 000 euro w regionie Alpejskim. Natomiast wartości PKB poniżej 40 000 odnotowały regiony zachodnie Francji. Dlatego wydaje się właściwe, aby w celu wyrównania dysproporcji w poziomie rozwoju ekonomicznego jego tempo uległo zmianie, zwiększyło się w regionach zacofanych lub zmniejszyło się w regionach rozwiniętych.

Analizując tempo wzrostu wartości PKB, rozpatrywano następujący liniowy model:

PKB=region+rok+region*rok+błąd

Przyjęto model losowych nachyleń (ang. random coefficient model), zatem zarówno region, jak i właściwe dla danego regionu tempo wzrostu traktowano jako czynnik losowy (Litterll et al., 2006). Model ten dopuszczał wzajemną korelację między tempem wzrostu a wartością PKB w roku 1990 (początek obserwacji). W celu zbadania tej korelacji obliczono tzw. macierz korelacji ocen parametrów oraz testowano, czy korelacja ta jest równa zero (Litterll et al., 2006). Uzyskane tempa wzrostu regionów porównano z uśrednionym tempem wzrostu oraz z tempem wzrostu w regionie Paryża.

W badanym okresie liniowe średnie tempo wzrostu w regionach poza paryskim, wynosiło 1287,2 (SEE=26,5) euro/1 pracującego/rok. Zaś w regionie Île-de-France 2111,4 (SEE=45,7). Nie stwierdzono statystycznie istotnej korelacji między początkową wartością PKB danego regionu a jego tempem wzrostu (r=-0,26; Z=0,60; p=0,5473) (ryc. 2).

„Regionalne zróżnicowanie rozwoju…” 71

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2010 rok

PKB [euro na 1 pracującego] międzyregionalna wariancja rocznej różnicy wartości PKB [na 1 pracującego] bez regionu Paryża

przewidywane

Ryc. 2. Tempa wzrostu PKB w regionach Francji i jego zróżnicowanie w latach 1990–2006

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych INSEE

Wraz ze wzrostem nastąpiło zróżnicowanie tempa wartości PKB. Międzyregionalne odchylenie standardowe tego tempa oszacowano na 112,5 (95% CI: 82, 9-175,2; Z=2,71;

p=0,0034).

Porównując średnioroczne tempo wzrostu, zauważamy, że najwyższy wzrost nastąpił oprócz regionu Île-de-France w regionach południowych (Akwitania, Midi-Pyrénées i Alpy-Rodan) i w Bretanii. Natomiast spadek odnotowały rozwinięte regiony (Alzacja, Nord-Pas-de-Calais) oraz zacofane regiony Masywu Centralnego i Korsyka (ryc. 3).

Lan

Różnica pomiędzy średnim tempem wzrostu PKB/1 pracującego a średniorocznym tempem wzrostu PKB/1 pracującego dla regionów w euro

Rhô

Ryc. 3. Średnioroczne tempo wzrostu PKB w regionach Francji w latach 1990–2006

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych INSEE

W celu porównania zróżnicowania międzyregionalnego dokonano standaryzacji danych poprzez porównanie ich z danymi dla Francji metropolitalnej, przyjmując jej wartość za 100.

W wyniku zmian tempa wzrostu PKB nastąpiła zmiana jego zróżnicowania przestrzennego. Do roku 2003 nastąpiło wyraźne zmniejszenie wartości wariancji PKB na 1 pracującego (przy nieuwzględnieniu regionu Paryża). Pomimo że różnicowanie wartości PKB na 1 pracującego w badanym okresie zmalało (z około 20 do 30 euro w stosunku do PKB Francji), dalej wyraźna

Sławomir Dorocki,Bartosz Jenner 72

była dominacja regionu Île-de-France nad innymi regionami (średnio o 40 euro wartości PKB/1 pracującego w stosunku do PKB Francji) (ryc. 4).

Jednakże rozkład przestrzennego zróżnicowania wartości PKB nie uległ większym zmianom. W stosunku do przestrzennego zróżnicowania poziomu rozwoju gospodarczego można zauważyć wzrost tempa rozwoju w regionach południowo-zachodnich i zachodnich Francji, przy spadku w regionach wschodnich i północnych.

W związku z tym, że nie stwierdzono statystycznie istotnej korelacji między początkową wartością PKB danego regionu a jego tempem wzrostu (r=-0,26; Z=0,60; p=0,5473) rozważono wpływ lokalizacji regionu względem Paryża jako czynnik wpływający na tempo rozwoju.

Ryc. 4. Wartość PKB na 1 pracującego w latach 1990–2006 (Francja metropolitarna=100)

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych INSEE

Dla każdej stolicy regionu obliczono odległość (liczoną wzdłuż długości i szerokości geograficznej) od Paryża. Miasta leżące na wschód i północ uzyskały współrzędne dodatnie, miasta leżące na zachód i południe – współrzędne ujemne. Chciano sprawdzić, czy tempo wzrostu zależy od położenia stolicy regionu w stosunku do stolicy Francji. Przed dalszą analizą dane o PKB poddano transformacji logarytmicznej w celu poznania tempa wzrostu PKB wyrażonego w procentach (a nie w wartościach bezwzględnych, tak jak to miało miejsce w pierwszym modelu) (Sokal and Rholf, 1969). Parametryzowano następujący model:

lnPKB=region+rok+położenie_szer+rok*położenie_szer+położenie_dł+rok*położenie_dł+błąd.

Do otrzymanych wartości dopasowano płaszczyznę, stosując algorytm nieparametrycznego wygładzenia metodą ważonych odległościami najmniejszych kwadratów.

Wyniki uzyskane z parametryzacji modelu drugiego wskazały, że tempo wzrostu danego regionu zależy od lokalizacji jego stolicy względem Paryża. Wraz ze zmianą położenia stolicy regionu o 100 km w kierunku północnym tempo wzrostu PKB obniża się o 0,04% (95% CI: 0,01-0,07%). Położenie stolicy regionu o 100 km na wschód przekłada się na obniżenie rocznego tempa wzrostu PKB o 0,09% (95% CI: 0,05–0,1%). Wypadkowy gradient zmian tempa wzrostu PKB układa się zatem w linii o przebiegu południowy-zachód północny-wschód (ryc. 5).

„Regionalne zróżnicowanie rozwoju…” 73

Ryc. 5. Model przestrzennego tempa wzrostu PKB (na 1 pracującego) w latach 1990–2006

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych INSEE

3. Podsumowanie

Na podstawie powyższych wyników można zweryfikować twierdzenie o zmniejszeniu dysproporcji w przestrzennym rozwoju ekonomicznym Francji. Trzeba jednak zaznaczyć, że proces ten nie obejmuje regionu Paryża, który w dalszym ciągu powiększa zwój dystans rozwojowy w stosunku do pozostałych regionów Francji. Ponadto, od 1990 roku determinantą tempa rozwoju gospodarczego regionów nie są uwarunkowania ekonomiczne, lecz inne czynniki, np. lokalizacja względem Paryża. Dlatego pomimo odnotowania pozytywnych tendencji w rozwoju regionalnym Francji, nie można uważać ich jedynie za wynik prowadzonej polityki regionalnej.

Literatura

Hastie T., Tibshirani R., Friedman J., 2001, The elements of statistical learning. Data mining, inference, and prediction, Canada: Springer.

Litterll R.C., Milliken G.A., Stroup W.W., Wolfinger R.D., Schabenberger O., 2006, SAS® for mixed models, second edition, Cary, NC, USA: SAS Institute Inc.

Pietrzyk I., 2002, Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich, PWN, Warszawa.

Sokal R.R., Rholf F.J., 1969, Biometry. The principles and practice of statistics, San Francisco, CA, USA: W H Freeman.

REGIONAL DIFFERENTIATION OF ECONOMIC GROWTH OF FRANCE