Bariery rozwoju Europa-Miasta Zgorzelec-Görlitz

We współpracy obu miast występują również niekorzystne, historycznie ukształtowane zjawiska (tab. 1). Nadal barierą współpracy są stereotypy narodowościowe, słaba znajomość języka sąsiada, różnice w poziomie dochodów mieszkańców. Młodzież ze strony niemieckiej jest w mniejszym stopniu zainteresowana udziałem w imprezach polsko-niemieckich niż młodzież polska. Tradycyjnie uważa się, ze po stronie polskiej występuje większa przestępczość. W różnych gremiach międzynarodowych obserwuje się dominację niemiecką. Różnice w systemie zabezpieczeń społecznych, opieki medycznej powodują sytuacje niekorzystne dla mieszkańców Zgorzelca. Nadal liczne możliwości współpracy podmiotów polskich i niemieckich są niejasne w świetle obowiązującego prawa. Istotną jak się okazuje barierę stanowią różnice norm i standardów w obu krajach. Przykładem są wynikłe z tego powodu utrudnienia w rozwoju współpracy miejskich zakładów energii cieplnej w Zgorzelcu i Görlitz.

„Wpływ redukcji funkcji granicy ...” 89 Tab. 1. Przesłanki i bariery rozwoju Europa-Miasta Zgorzelec-Görlitz

Przesłanki Bariery

− Historycznie silna, głęboka struktura urbanistyczna i infrastrukturalna

− Przygraniczny charakter obu miast wymuszający ścisłą współpracę

− Istniejące już przykłady udanej współpracy Zgorzelca i Görlitz;

− Idea współpracy transgranicznej i projektu Europa-Miasto mająca poparcie po obu stronach Nysy (zarówno polityczne jak i instytucjonalne)

− Doświadczenie władz Zgorzelca i Görlitz we wspólnych inicjatywach

− Fakt zinstytucjonalizowanej współpracy Zgorzelca i Görlitz w obszarze kultury

− Brak „nacechowania symbolicznego” obu miast

− Znaczna różnica potencjałów pomiędzy miastami we wszystkich kluczowych wymiarach

− Małe poparcie inicjatywy ze strony lokalnych elit po obu stronach Nysy i ze strony mieszkańców obu miast

− Bariera językowa, mniejsza gotowość Niemców do uczenia się j.

polskiego niż Polaków uczących się j. niemieckiego

− Władze obu miast mają różne priorytety rozwoju miast

− Mniejsza determinacja strony niemieckiej do uczestnictwa w inicjatywie

− Brak równości „wkładu” zasobów ludzkich, finansowych, organizacyjnych (strona polska ma ich znacznie mniej)

− Bariery prawne – różnice w ustawodawstwie polskim i niemieckim

− Różnice w korzyściach dla obu miast wynikających z realizacji inicjatywy

− Niemożność historycznego odwołania się do pozytywnie inspirujących elementów historii obu miast

Źródło: opracowanie własne na podstawie: „ Wspólna strategia rozwoju Europa-Miasto Zgorzelec/Görlitz...” (2006)

7. Podsumowanie

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej dostarczyło nowych impulsów rozwojowi współpracy zagranicznej samorządu terytorialnego. Polepszenie warunków podejmowania i prowadzenia współpracy, m.in. możliwość swobodnego przekraczania granic, wspieranie poszczególnych rodzajów współpracy ze środków wspólnotowych, przyczyniło się do intensyfikacji kontaktów zagranicznych. Obecnie, w porównaniu z okresem przedakcesyjnym, potencjalni partnerzy zagraniczni są bardziej skłonni do kontaktów z partnerami z Polski.

Najszybciej rozwija się współpraca polskich jednostek samorządu terytorialnego, instytucji publicznych i podmiotów gospodarczych z ich partnerami w Niemczech.

Współpraca miast granicznych daje szansę rozwiązania, chociaż częściowego, wspólnych problemów, które wynikają m.in. z odpływu ludności, wysokiego poziomu bezrobocia, złego stanu substancji mieszkaniowej i infrastruktury technicznej, braku środków na inwestycje itp. Wraz z rozwojem współpracy transgranicznej położenie przygraniczne tych miast staje się ich atutem.

Władzom samorządowym Zgorzelca i Görlitz udało się stworzyć przyjazne warunki rozwoju współpracy transgranicznej zainteresowanych podmiotów. Idea wspólnego Europa-Miasta stała się już rzeczywistością w wielu dziedzinach. Realizacja tej idei pozwoliła uzyskać nową jakość polsko-niemieckiej współpracy transgranicznej. Oznaką tego jest m.in. aktywność transgraniczna coraz bardziej licznych polsko-niemieckich instytucji publicznych, organizacji non-profit oraz przedsiębiorstw. Współpraca miast granicznych na granicy polsko-niemieckiej przekształca się w formę sieci miast granicznych.

Nie ulega natomiast wątpliwości, że w przypadku miast granicznych zależność między procesem integracji europejskiej a natężeniem współpracy transgranicznej jest o wiele bardziej jednoznaczna. Zaawansowanie form i procesów instytucjonalizacji współpracy tych miast wyraźnie wskazuje na możliwość wystąpienia zjawiska integracji transgranicznej, polegającej w tym przypadku na scalaniu dwóch obszarów miejskich w jakościowo nową całość¹. Stworzone w ramach projektu „Miasto 2030” pierwsze elementy wspólnej wizji rozwojowej Europa-Miasta Zgorzelec/Görlitz powinny być rozwinięte i aktualizowane w najbliższych latach. Tak rozumiany proces tworzenia wizji rozwojowej nie może zostać zakończony, powinien on być stale aktualizowany i konsultowany ze wszystkimi zainteresowanymi podmiotami współpracy transgranicznej.

1 Przykładem takiej integracji jest Eurode - związek miast Herzogenrath i Kerkrade na granicy niemiecko-holenderskiej.

Układ z Karlsruhe oraz traktat z Anholt umożliwiły instytucjonalizację współpracy tych miast. W 1998 r. miasta utworzyły jedną gminę, którą zarządza wspólna rada. W skład rady gminy wchodzą po ośmiu deputowanych z Kerkrade i z Herzogenrath. Pracom rady przewodniczą na przemian dwaj burmistrzowie. Eurode Business Center jest pierwszym europejskim ośrodkiem usługowym leżącym bezpośrednio na granicy państwowej. Centrum umożliwia podmiotom gospodarczym jednoczesną działalność na terenie obu państw.

Jerzy Ładysz 90

W związku ze wskazaną dominacją strony niemieckiej w różnych gremiach (przede wszystkim decyzyjnych), koniecznym wydaje się być opracowanie przez władze miasta Zgorzelec polityki współpracy zagranicznej ze szczególnym uwzględnieniem miasta Görlitz. Przykładowo, taki dokument został opracowany w Szczecinie w 2004 roku (Uchwała NR XXI/392/04 Rady Miasta Szczecina..., 2004). Uwzględniono w nim zmianę charakteru granicy polsko-niemieckiej, co z pewnością oznacza likwidację wielu barier współpracy transgranicznej, ale tworzy też nowe warunki i wyzwania.

Literatura

Bank Danych Regionalnych, Główny Urząd Statystyczny, www.stat.gov.pl, 09.2008.

Growing Regions, growing Europe. Fifth progress report on economic and social cohesion, June 2008, Communication from the Commission to the European Parliament and the Council, European Commission, COM(2008) 371 final.

Heffner K., 1996, Zmiany ludnościowe i procesy rozwoju w strefie pogranicza Polski z Czechami, (w:) Heffner K., Drobek W. (red.), Strefa pogranicza Polska - Czechy. Procesy transformacji i rozwoju, Opole.

Komornicki T., 1999, Przemiany funkcji granic europejskich w XX wieku, (w:) Kitowski J. (red.), Problematyka geopolityczna Europy Środkowej i Wschodniej, Rozprawy i Monografie Wydziału Ekonomicznego, nr 18, Rzeszów.

Lewiński S., 1996, Współpraca transgraniczna – etapowanie rozwoju, Człowiek i Środowisko, nr 20.

Ładysz J., 2005, Czynniki i perspektywy rozwoju polsko-niemieckiej współpracy transgranicznej na pograniczu po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, (w:) Klamut M., Szostak E. (red.), Polska w rozszerzonej Unii Europejskiej – uwarunkowania i perspektywy rozwoju, tom 2, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław.

Praktyczny podręcznik współpracy transgranicznej, 2000, wyd. trzecie, Stowarzyszenie Europejskich Regionów Granicznych, Gronau.

Serwis informacyjny gminy Zgorzelec, www.gmina.zgorzelec.pl, 09.2008.

Uchwała NR XXI/392/04 Rady Miasta Szczecina z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie polityki współpracy międzynarodowej oraz zmieniająca uchwałę w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Szczecina, 2004, Szczecin.

Układ między Rzeczpospolitą Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną o wytyczeniu ustalonej i istniejącej polsko-niemieckiej granicy państwowej, podpisany 6 lipca 1950 w Zgorzelcu przez premierów Polski i NRD - Józefa Cyrankiewicza i Otto Grotewohla.

Umowa o partnerskiej współpracy między miastami Zgorzelec (Polska) i Görlitz (RFN) podpisana na wspólnej sesji Rady Miasta Zgorzelec i Rady Miasta Görlitz w dniu 29.04.2004 w Görlitz, www.bip.zgorzelec.iap.pl/2219,2220,2275/2275/.

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz.U.01.142.1591.

Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz.U. 1998 nr 91 poz. 578 z późn.

zmianami.

Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, Dz.U.01.142.1590.

Wspólna strategia rozwoju Europa-Miasto Zgorzelec/Görlitz. Cele strategiczne oraz plany operacyjne, 2006, prezentacja przygotowaną na zlecenie Urzędu Miasta Zgorzelec, Public Profits Sp. z o.o., Zgorzelec-Poznań.

Zaktualizowana strategia zrównoważonego rozwoju miasta Zgorzelec, załącznik do Uchwały nr 284/05 Rady Miasta Zgorzelec z dnia 28 czerwca 2005 r.

Załącznik do umowy o partnerskiej współpracy między miastami Zgorzelec i Görlitz podpisany na wspólnej sesji Rady Miasta Zgorzelec i Rady Miasta Görlitz w dniu 29.04.2004 w Görlitz, www.bip.zgorzelec.iap.pl/2219,2220,2275/2275/.

„Wpływ redukcji funkcji granicy ...” 91

INFLUENCE OF REDUCTION OF THE STATE BORDER FUNCTIONS ON THE