Armia sajgońska

Armia sajgońska w początkowym okresie wojny wietnamskiej nie stanowiła realnej siły, która byłaby zdolna do stawienia czoła groźnemu przeciwnikowi, jakim były siły Viet Congu i Wietnamskiej Armii Ludowej. Pomimo tego, że doradcy amerykańscy podejmowali bardzo wiele działań na rzecz profesjonalizacji armii Południowego Wietnamu, do końca wojny nie potrafili zdobyć ich szacunku, zaufania, ani lojalności. Najpełniej owe skomplikowane relacje ukazuje wypowiedź jednego z oficerów sajgońskich, który skonstatował, że w wielu przypadkach doradca traktował żołnierza Południowego Wietnamu jako niższego rangą i gorszego odpowiednika, ukazując bardzo niski szacunek do jego militarnej sprawności, doświadczenia97. W oczach żołnierzy armii Południowego Wietnamu żołnierze amerykańscy byli aroganccy i rozrzutni i nieszanujący wietnamskiej kultury98.

Niechęć żołnierzy południowowietnamskich była dostrzegalna także do polityki realizowanej przez rząd prezydenta Ngo Dinh Diema, a w późniejszym okresie Thieu. Jeden z żołnierzy armii Południowego Wietnamu konstatował: w jaki sposób możemy wierzyć rządowi, który swoich obywateli i żołnierzy tak źle traktuje99. Z tego względu (…) mężczyźni Armii Południowego Wietnamu powoli alienowali się od rządu i jego polityki100.

97 A. Wiest, Vietnam’s Forgotten Army, Heroism and Betrayal in the ARVN, Nowy York 2008, s. 23. 98 Ibidem, s. 23.

99 R. K. Brigham, ARVN Life and Death in the South Vietnamese Army, Kansas, 2006, s. 109. 100 Ibidem., s. 109.

57 Nieufność pomiędzy sojusznikami wynikała nie tylko z zupełnie różnych kręgów kulturowych, w których koegzystowali, ale także z bariery językowej. Pejoratywne nastawienie przekładało się również na niedostosowanie amerykańskiego szkolenia do realiów wietnamskiego teatru działań, w istocie siły sajgońskie były trenowane w zakresie walki do wojny konwencjonalnej środowisku przeciw partyzanckim¹⁰¹. Amerykański trening¹⁰² i metody walki były zbyt nieelastyczne, zbyt mechaniczne , niepraktyczne aby zaadoptować je do pola walki Wietnamu¹⁰³.

Animozje występujące pomiędzy siłami amerykańskimi i południowowietnamskimi stanowiły przyczynę dezercji. Próba penalizacji tego zjawiska nastąpiła na mocy dekretu 1 sierpnia 1966 roku, który przewidywał karę 5 lat ciężkich robót w sytuacji tzw. dezercji zwykłej. Natomiast w przypadku dezercji z pola walki zaostrzał wymiar odpowiedzialności przewidując karę dożywotniego więzienia lub karę śmierci104. Według informacji CIA problem dezercji wzrósł od około 9500 w 1965 r. do 11,300 w czasie pierwszej połowy 1966 r.105. Zgoła odmienne dane zostały zamieszczone w informacjach pozyskanych przez oficerów wywiadu PRL, którzy stwierdzili, iż (…) w ciągu ostatnich 9 miesięcy 1966 roku występowało 61,000 dezercji106.

Kolejnym problemem jaki uwidaczniał się w szeregach wietnamskich stanowiła kwestia poborowa. Do 1966 roku dokonywano zaciągu mężczyzn w wieku od 20 do 35 lat. Następnie, aby zwiększyć potencjał militarny (…) rada wojskowo - cywilna podjęła uchwałę w dniu 28 sierpnia 1966 r. w myśl której służbą wojskową zostali objęci mężczyźni w wieku od 18 do 45 lat¹⁰⁷.

101 Central Intelligence Agency, Directorate of Intelligence, Intelligence Memorandum, The South Vietnamese Army Today, December 1966, s. 8,

https://www.dia.mil/Portals/27/Documents/About/History/Number%202%20The%20Vietnam%20Cauldron.pdf, [dostęp 25.05.2018].

102 Szkolenie dużej części sił sajgońskich odbywało się w Thu Duc w szkole Reserve Officers School, w której dokonywano kilkumiesięcznych treningów. Owa szkoła bazowała na amerykańskiej szkole zlokalizowanej w Georgii. Produkowała więcej niż 65% oficerów służących w armii Południowego Wietnamu. Patrz: A. Wiest, op. cit., s. 31.

103 A. Wiest, op. cit., s. 24.

104 Zjawisko dezercji w szeregach sił sajgońskich było również związane z daleko idącą korupcją występująca na poszczególnych szczeblach dowodzenia. Jednym z przykładów negatywnych konsekwencji odnoszących się do żołnierzy, w szczególności niskich rangą była kwestia rozdziału ryżu. I tak ryż przeznaczony dla żołnierzy był spożywany lub przywłaszczany przez dowódców, co doprowadziło głodu armii sajgońskiej. Podobnie rzecz miała się z kwestią zarobków, które były bardzo niskie i nie zapewniały minimum egzystencji, Nie należy zapominać iż większość żołnierzy sajgońskich miało na utrzymaniu rodzinę. Owe kwestia miała charakter priorytetowy, bowiem rodzina jako podstawowa komórka społeczna była otaczana wielką czcią. Dlatego też bardzo często całe rodziny żołnierzy przenosiły się razem z nimi do obozów. Więcej na temat życia rodziny w obozach żołnierzy armii Południowego Wietnamu w pozycji: R. K. Brigham, op. cit., s. 109 - 130.

105Central Intelligence Agency, Directorate…, s. 14.

106 IPN BU 300/346, Rozwój działań…, k. 22. 107 Ibidem, k. 22.

58 Do głównych zdań, jakie stawiano przed żołnierzami armii sajgońskiej, należały w głównej mierze akcje pacyfikacyjne, walka z siłami Viet Congu, a także ochranianie istotnych obiektów, nie tylko o znaczeniu militarnym, ale także przemysłowym. Armia sajgońska składała się trzech rodzajów sił zbrojnych: lądowych, powietrznych i morskich, które były rozbudowywane dzięki wsparciu militarnemu i ekonomicznemu Amerykanów. Na siłach lądowych spoczywał ciężar prowadzenia poszczególnych misji skonkretyzowanych przez dowództwo. W 1963 r. armia sajgońska wraz z oddziałami terytorialnymi i lotnictwem liczyła ponad 500,000 żołnierzy108. Podstawą południowowietnamskich sił zbrojnych stanowiły regularne siły lądowe składające się z 10 dywizji109 piechoty oraz samodzielnych oddziałów i pod oddziałów wsparcia110.

Kolejne lata niosą ze sobą rozwój armii sajgońskiej. W 1965 roku osiągnęły potencjał militarny 530,000 osób. W skład armii wchodziły wojska regularne111 , które według danych wywiadu wojskowego PRL¹¹² wynosiły kolejno: oddziałów regularnych 210,000, oddziałów regionalnych 95,000, jednostek popularnych 17,000113. W 1966 roku stan sił przybrał zupełnie inny niż uprzednio kształt. Siły regularne wynosiły 650,000, zmilitaryzowane siły policyjne 70,000, organizacje paramilitarne¹¹⁴ 30,000 co łącznie stanowiło potencjał militarny

108 IPN BU 0309/ 349, Zbiór wiadomości…, k. 7.

109 Rozmieszczenie dywizji wyglądało następująco: 1 dywizja piechoty była rozlokowana w Quang Tri, 2 dywizja piechoty w Quang Ngai, 5 dywizja w Tay Ninh, 7 dywizja w My Tho, 9 dywizja w Sadec, 10 dywizja w Phuoc Tuy, 21 w Bac Lien, 22 w Binh Dinh, 23 w Ban Me Thuot, 25 w Long Khanh. Dodatkowo w skład sił armii sajgońskiej wchodził 42 i 51 samodzielny pułk piechoty oraz 1,2, 3, 4, 5,6 samodzielny pułk pancerny. Oprócz tego 14 batalionów miało za zadanie utrzymywanie ruchomego obwodu mającego ściśle strategiczne znaczenie . Niebagatelną rolę miało także odegrać 20 batalionów komandosów i 33 dywizjony artylerii, która w tamtym czasie dysponowała haubicami kalibru 105 i 155mm, a także moździerzami kalibru 106 mm. Dane na podstawie IPN Gd 300/ 346, Rozwój działań…, k. 23, IPN BU 395/38, Rozwój działań…, Organizacja dywizji

południowowietnamskiej k. 23, IPN BU 2603/7540, Rozwój działań wojennych na Półwyspie Indochińskim w latach 1968-1974, Warszawa 1974, załącznik nr 8, k. 361, Organizacja południowowietnamskiej brygady pancernej, k. 363, Rozwój działań wojennych na Półwyspie Indochińskim w latach 1968-1974, Organizacja południowowietnamskiej grupy wojsk specjalnego przeznaczenia, k. 364, Organizacja południowowietnamskiej dywizji powietrznodesantowej, k. 362.

110 IPN Gd 300/346, Rozwój działań…, k. 22.

111 Wojska regularne, które podejmowały działania o charakterze konwencjonalnym. Stanowiły swoisty kręgosłup zgrupowania armijnego. Na nich spoczywała największa odpowiedzialność za misje podejmowane na wietnamskim teatrze działań .

112 Warto zaznaczyć, iż dane prezentowane w różnych opracowaniach traktujących o wojnie w Wietnamie przygotowywane przez oficerów wywiadu wojskowego PRL Zarządu II Sztabu Generalnego są danymi opartymi w dużej mierze na źródłach amerykańskich. Nie należy w żaden sposób ich deprecjonować w szczególności, iż nie dysponujemy źródłami wietnamskimi z którymi moglibyśmy owe dane w mniejszym bądź większym stopniu zweryfikować. Pomimo tego zaprezentowane dane mogę stanowić pewien zarys odnoszący się do procesu ukazania zmian zachodzących w łonie armii Republiki Południowego Wietnamu. 113 Jednostki popularne - były to oddziały samoobrony w skład których wchodzili mieszkańcy wiosek. Do głównych zadań jakie stawiano przed siłami popularnymi należały działania zwiadowcze, związane z rozpoznaniem terenu, lokalizacja i pojmaniem poszczególnych partyzantów oraz kroki mające na celu zahamowanie procesu infiltracji partyzantów do poszczególnych wiosek

114 Organizacje paramilitarne miały charakter organizacji stricte młodzieżowych mających za zadanie prowadzenie działań rozpoznawczo-ochronnych.

59 750, 0000 ¹¹⁵. W 1966 roku ¹¹⁶ stan liczebny armii sajgońskiej określano na 678,000, w skład których wchodziły 327,000 sił regularnych, 150,000 sił regionalnych oraz 146,500 sił popularnych¹¹⁷. W końcu 1967 roku i początku 1968 roku same tylko siły lądowe szacowano na 282,000¹¹⁸. Natomiast łączny potencjał militarny określano na 700,000 z czego 50% stanowiły oddziały regularne119.

Od 1968 do 1973 r., w szeregach armii południowowietnamskiej nastąpił stopniowy wzrost sił lądowych z poziomu 284,000 do 440,000¹²⁰, co było nierozerwalnie związane z polityką wietnamizacji121 lansowaną przez ówczesnego prezydenta Stanów Zjednoczonych – R. Nixona, który stwierdził, iż najbardziej optymistyczne prognozy przewidywały, że co najmniej 3 lata zajmie stworzenie takiej armii, która mogłaby zmierzyć się z armią północnowietnamską122. Wietnamizacja zakończyła się fiaskiem, bowiem siłom Południowego Wietnamu nie udało się zatrzymać komunistów, którzy w 1975 zdobyli ostatnią ostoję Republiki Wietnamu jakim było miasto Sajgon.

Oprócz sił lądowych armia południa dysponowała także potencjałem w zakresie jednostek powietrznych. W 1965 siły powietrzne armii sajgońskiej wynosiły 13,500 osób 123. W owym czasie w skład sił powietrznych wchodziły 4 skrzydła124 po 3 eskadry oraz 2 samodzielne eskadry transportowe, które dysponowały 265 samolotami i śmigłowcami125 W 1966 roku do swojej dyspozycji piloci sajgońscy posiadali 142 samoloty bojowe, 154 samoloty rozpoznawcze, 64 samoloty transportowe i 20 śmigłowców126. W 1967 roku siły powietrzne składały się z 8 eskadr samolotów bojowych, 9 eskadr samolotów pomocniczych, oraz 5 eskadr śmigłowców127. Siły powietrzne szacowano na 14,000128, co z w porównaniu do poprzedzającego okresu nie stanowiło znaczącego sukcesu. Dynamiczny ich rozwój

115 IPN Gd 300/346, Rozwój działań…, k. 22.

116 Podobne dane zaprezentowane w IPN Ka 0103/65, Rozwój działań…, k. 17. W skład sił walczących (stan na 30.04.1966) siły regularne: 316,000, siły regionalne 136,500, siły popularne 135,000, oraz policja i organizacje paramilitarne 112, 500.

117 Dane na podstawie: IPN BU 01334/547/4, Zbiór wiadomości…, k. 32. 118 Ibidem, k. 32.

119 Dane na podstawie: IPN BU 2603/7708, Zbiór wiadomości…, k. 6. 120 Dane na podstawie: IPN BU 2603/7540, Rozwój działań…, k. 16.

121 Wietnamizacja – kurs polityki wyznaczony w 1968 przez prezydenta Richarda Nixona, którego głównym celem było przeniesienie odpowiedzialności za dalsze działania w Azji Południowo Wschodniej (w szczególności w Wietnamie Południowym) na barki armii sajgońskiej, która w tamtym okresie miała stanowić skuteczna przeciwwagę dla komunistów z północy.

122 R. Nixon, op. cit., s. 102.

123 IPN Ka, 0103/65, Rozwój działań…., k. 24,

124 Organizacja skrzydła śmigłowców sił powietrznych: IPN BU 2603/7540, Rozwój działań…., k. 365,

Organizacja mieszanego skrzydła lotniczego, k. 364, Organizacja lotniczego skrzydła transportowego, k. 365.

125 Ibidem, k. 24. ,

126 IPN Gd 300/346, Rozwój działań…, k. 23.

127 IPN BU 395/38, Rozwój działań wojennych w Wietnamie, część IV, siły lądowe, Warszawa 1968 , k. 24. 128 Ibidem, k. 23.

60 obserwowano od 1968 do 1973 r., kiedy to potencjał militarny wzrósł z 32,000 do 49,000¹²⁹. Należy zdawać sobie sprawę z faktu, iż siły powietrzne armii Południowego Wietnamu nigdy nie odegrały tak istotnej roli, jak ich amerykańscy sprzymierzeńcy. Pomimo tego, że wielu pilotów wietnamskich było szkolonych w Stanach Zjednoczonych, ten rodzaj sił nie odegrał kluczowej roli w działaniach militarnych podejmowanych w Azji Południowo – Wschodniej. Można zatem pokusić się o stwierdzenie, iż siły powietrzne pełniły rolę drugorzędną względem sił lądowych.

Oprócz wojsk lądowych i powietrznych siły sajgońskie dysponowały również jednostkami morskimi, które nie odegrały znaczącej roli w wojnie wietnamskiej. W 1966 roku siły morskie według danych wywiadowczych oficerów PRL, opartych na źródłach amerykańskich, były zgrupowane w 6 dywizjonów posiadających 202 różnych okrętów oraz samodzielne eskadry, które do własnego użytku miały 56 okrętów130. Przy czym te ostatnie były skierowane do działań patrolowych oraz kontroli określonego odcinka wybrzeża. Dodatkowo wyselekcjonowano także tzw. flotę rzeczną, która podejmowała misję w rejonach delty Mekongu. Dysponowała 60¹³¹ specjalnie do tego przystosowanymi uzbrojonymi łodziami patrolowymi. Wspierała ona działania zgrupowania amerykańskiego Task Force 77 polegające na ochronie pasma wybrzeża przed ewentualną infiltracją sił sajgońskich. W 1965 roku siły morskie szacowano na 10,000132, w 1967 roku na 25,000¹³³. Największy ich rozwój nastąpił pomiędzy 1968 osiągając pułap 15,000, a 1973 roku. kiedy ich liczbę szacowano na 53,000¹³⁴. W okresie tym można zauważyć wyraźne zwiększenie potencjału mobilizacyjnego, aż o 38,000, na co niebagatelny wpływ miała polityka wietnamizacji R. Nixona. Do głównych zadań jakie w owym czasie stawiano flocie południowowietnamskiej należało patrolowanie wód przybrzeżnych, kontrolowanie dwóch newralgicznych punktów, mianowicie Zatoki Syjamskiej i Morza Południowochińskiego.

Brygada piechoty morskiej¹³⁵ w 1965 roku miała liczyć 6,500 ludzi, składała się z 4 batalionów piechoty¹³⁶, dywizji artylerii oraz pododdziałów wsparcia137. Sajgońska

129 Dokładne dane dotyczące liczebności sił powietrznych Wietnamu Południowego: IPN BU 2603/7540, Rozwój

działań…, k. 16. Informacje na temat rodzaju samolotów i ich liczby, liczby eskadr którymi dysponowało

dowództwo sajgońskie na dzień 31.12. 1968 i 31.12. 1973 patrz: IPN BU 2603/7540, Rozwój działań…, k. 18 - 21.

130 Dane na podstawie: IPN Ka 0103/65 Rozwój działań wojennych…, k. 24, 131 Ibidem, k. 24.

132 Ibidem, k. 24.

133 IPN BU 395/38, Rozwój działań…, k. 18.

134 Dane na podstawie: IPN BU 2603/7540, Rozwój działań…., k. 16.

135 Dokładne dane na temat piechoty w zakresie jej liczebności od 1968 do 1973 roku: Ibidem, k. 16. 136 Ibidem, k. 366.

61 jednostka taktyczna miała za zadanie neutralizować siły partyzanckie zlokalizowane na terenach nadbrzeżnych. Jeśli chodzi o posiadany sprzęt to w 1968 roku siły morskie dysponowały 156 jednostkami bojowymi z czego 52 były to kutry patrolowe, 23 kutry trałowo-minowe oraz 360 uzbrojone dżonki patrolowe138. Sytuacja uległa diametralnej zmianie w 1973 roku, kiedy piechota morska dysponowała 1752 jednostkami139 wykorzystywanymi do walki w tym: 3 niszczycielami, 6 dozorowcami, 9 okrętami do zwalczania okrętów podwodnych, 3 trałowcami, 21 okrętami desantowymi, 1458 kutrami oraz 250 uzbrojonymi dżonkami¹⁴⁰. Bardzo duża część jednostek, którymi dysponowali żołnierze sajgońscy tj. kutry oraz dżonki, były specjalnie dostosowywane do prowadzenia działań defensywnych. Pomimo tego, iż stanowiły realną siłę ogniową, nie mogły mierzyć się z okrętami takiej klasy jakimi dysponowali Amerykanie. Jedną z zalet jednostek pływających tj. dżonek oraz kutrów, była ich manewrowość w tak trudnym terenie. jakim była delta Mekongu.

Oprócz wcześniej wymienionych sił zbrojnych armii Południowego Wietnamu istniały także jednostki policyjne141. Jednym z zadań policji było uniemożliwienie zaopatrywania oddziałów Narodowego Frontu Wyzwolenia Wietnamu Południowego w żywność oraz uzupełnienie stanu osobowego142. W 1966 roku (…) stan liczbowy wszystkich rodzajów policji zwiększono z 42,000 do 56,000 ludzi143. Do głównych zadań, jakie stawiano przed policją należały działania prewencyjne w zakresie zapewnienia porządku w poszczególnych dystryktach, prowincjach oraz permanentne patrolowanie określonych cieków wodnych w celu lokalizacji nieprzyjaciela. W pierwszej połowie 1966 roku organa policyjne aresztowały 6960 osób podejrzanych o współpracę z Narodowym Frontem Wyzwolenia Wietnamu Południowego144.

Zatem armia sajgońska¹⁴⁵ w początkowym okresie konfliktu nie stanowiła poważnej siły w walce z komunistami. Zaczęło się to zmieniać wraz z napływem doradców oraz sprzętu od Stanów Zjednoczonych. Pomimo intensyfikacji starań amerykańskich o profesjonalizację armii sajgońskiej, nie potrafiła ona podołać wyzwaniu, jakim było ocalenie Wietnamu

138 IPN BU 2603/7540, Rozwój działań…, k. 25. 139 IPN BU 395/38, Rozwój działań…, k. 24. 140 Ibidem, k. 25.

141 Więcej na temat jednostek policyjnych: IPN BU 2603/7697Zbiór wiadomości o działaniach wojennych

w Wietnamie, Zeszyt nr 3, Warszawa 1967, k. 34-37.

142 Ibidem, k. 35. 143 Ibidem, k. 34. 144 Ibidem, k. 35.

145 Więcej na temat Armii Południowego Wietnamu w pozycji: G. Rottman, Army of the Republic of Vietnam

62 Południowego przed zagarnięciem jej przez DRW. O tym, w jaki sposób Amerykanie postrzegali armię Republiki Południowego Wietnamu, świadczy wypowiedź amerykańskiego senatora Jacoba Javitsa z 11 sierpnia 1967 roku, który konstatował, że problem zapewnienia bezpieczeństwa w Wietnamie nadal jest tak zły jak uprzednio. Nie osiągnięto żadnego postępu w dziedzinie pacyfikacji. Przed rokiem, nasi stratedzy zdecydowali się na podział zadań między Amerykanów i wojska sajgońskie. Nasze jednostki przejęły zadania zwalczania regularnych sił partyzanckich podczas gdy wojska rządowe miały się głownie koncentrować na pacyfikacji i walce przeciw partyzanckiej. Bądźmy szczerzy – wojska rządowe nie uzyskały powodzenia w tej dziedzinie i to jest piętą Achillesową naszych wysiłków146.