Ośrodek Szkolenia Zarządu II Sztabu Generalnego

Ośrodek Szkolenia jako komórka wywiadu wojskowego PRL, podlegała bezpośrednio Zarządowi II Sztabu Generalnego. Do jej głównych zadań należały kwestie związane z organizowaniem kursów szkoleniowym w zakresie uregulowanym stosownymi dyrektywami. Wytyczne co do organizacji przeszkolenia były podejmowane na wyższych szczeblach państwowych. Przejawiały się w organizacji Kursów Specjalnych56 dla oficerów wyjeżdżających za granicę. Owa komórka odpowiadała za prowadzenie kursów szkoleniowych dla oficerów i pracowników Zarządu II w celu przygotowania ich do wykonywania zadań operacyjnych i informacyjnych57. Dla przykładu od 1 – 28 czerwca 1971 roku zorganizowano przygotowawczy kurs dla wyjeżdżających za granicą58. Od 5 stycznia do 6 kwietnia 1971 przeszkolono 8 oficerów spoza Zarządu II Sztabu Generalnego na stanowisko attache’s wojskowych59.

Ośrodek Szkolenia koordynował również kwestie związane z nauką języka obcego, a także organizacją szkoleń z zakresu prowadzenia działań specjalnych w miastach oraz ośrodkach gęsto zaludnionych. Profesjonalizację tego typu przedsięwzięć miała zapewnić współpraca pomiędzy Ośrodkiem Szkolenia Zarządu II Sztabu Generalnego, a Ośrodkiem Szkolenia Wojskowej Służby Wewnętrznej mieszcząca się w Mińsku Mazowieckim. Kooperacja pomiędzy dwoma podmiotami odbywała się na płaszczyźnie wymiany doświadczeń płynących z przeprowadzanych szkoleń, materiałów szkoleniowych, pomocy dydaktycznej.

56 Patrz: IPN BU 2602/10329, Sprawy z pracy Ośrodka Szkolenia. Lista słuchaczy Kursu Specjalnego Ośrodka

Szkolenia na rok szkolny 1971-1972, k. 140, Lista absolwentów Wieczorowego Kursu Specjalnych Ośrodka Szkolenia za rok szkolny 1971, k. 42, Lista przeszkolonych oficerów przewidywanych na stanowiska attache wojskowych, k. 42, Wykaz słuchaczy kursów działań specjalnych, k. 43 IPN BU 2602/10025, Rozkazy i zarządzenia Szefa Zarządu II Sztabu Generalnego z 1965 roku, Program rozpoczęcia nauki na kursie specjalnym w roku szkolnym 1965 – 1966, k. 157, IPN BU 2602/10026, Zarządzenie Szefa Zarządu II Sztabu Generalnego nr 04 z dnia 8.02.1967 dotyczącym przeprowadzonych egzaminów końcowych na kursie działań specjalnych Ośrodka Szkolenia, k.257 – 260, Plan przeprowadzania zjazdu i egzaminów końcowych na I kursie działań specjalnych, k. 261 – 264. Zarządzenie Szefa Zarządu II Sztabu Generalnego nr 019 z dnia 22 maja 1967 roku dotyczącym przeprowadzania kursu spadochronowego z Kursu Działań Specjalnych Ośrodka Szkolenia Zarządu II, k. 301- 302, Zarządzenie Szefa Zarządu II Sztabu Generalnego nr 027 z dnia 12.09.1967 w sprawie szkolenia na 6 miesięcznym Wieczorowym Kursie Specjalnym w roku szkolnym 1967 – 1968, k. 325 –

328, Zarządzenie Szefa Zarządu II Sztabu Generalnego nr 029 z dnia 10.1967 w sprawie szkolenia

6 tygodniowego kursu instruktorsko – metodycznym dla wykładowców taktyki wyższych szkół oficerskich z zakresu działań wojsk w odosobnieniu, k. 329 – 330, Rozkaz Szefa Zarządu II Sztabu Generalnego nr 027 z dnia 27 czerwca 1968 roku dotyczącym zakończenia szkolenia na Kursie Specjalnym w Ośrodku Szkolenia,

k. 116- 118 .

57 A. Marcinkiewicz, op. cit., s. 14.

58 IPN BU 2602/10329, Sprawozdanie z pracy Ośrodka Szkolenia za 1971 roku, k. 31. 59 Ibidem, s. 31.

151 Bardzo duży nacisk w trakcie szkolenia kładziono na naukę języków obcych, który w przypadku podejmowania misji informacyjnych zagranicą stanowił warunek sine qua non odpowiedniego wykonywania nałożonych obowiązków. Aby zachęcić żołnierzy do poszerzania wiedzy w tym zakresie oficerowie otrzymywali tzw. dodatek z tytułu znajomości języka obcego w wysokości 120 zł miesięcznie, co miało stanowić dla nich pewną formę gratyfikacji pieniężnych za wysiłki czynione w podnoszeniu zawodowych kwalifikacji. W przypadku nie spełnienia wymogu zaliczenia egzaminu końcowego z wybranego języka owe dodatki zawieszano. Słabe wyniki nauczania języków obcych osiągnięto przez kadrę Zarządu II były następstwem przede wszystkim nadmiernej absencji na zajęciach, frekwencja ta dochodziła do 90 %60. W związku z wysokim poziomem absencji 51 żołnierzy nie ukończyło w 1971 roku kursu językowego, bowiem nie zostali oni dopuszczeni do egzaminu końcowego. Zdarzały się również sytuacje, w których oficerowie po prostu nie zgłaszali się na egzamin.

Kursy61 organizowane przez Ośrodek Szkolenia miały charakter dwupłaszczyznowy. Odbywały się w zakresie operacyjno – taktycznym, w którym prowadzono zajęcia z taktyki oraz szeroko pojętej sztuki operacyjnej. Tego typu szkolenia odbywały się raz w miesiącu i trwały przeważnie 7 godzin. Natomiast te o charakterze ideologicznym były podejmowane raz miesiącu i trwały 6 godzin. Tematyka kursów w zakresie przeszkolenia ideologicznego była uzgadniana z Komitetem Partyjnym.

Ośrodek Szkolenia Zarządu II na mocy rozkazu Szefa Sztabu Generalnego nr 0119 z dnia 20.09.1966 r. został połączony z Ośrodkiem Szkolenia Specjalnego Zarządu II Sztabu Generalnego. Od tego momentu dwie funkcjonujące wcześniej jako niezależne struktury zostały zespolone w jeden organizm. Do jego głównych zadań należało odpowiednie przygotowanie słuchaczy na kursach specjalno – wywiadowczych w taki sposób, aby byli w stanie po jego odbyciu wykonywać misje zagraniczne. Ponadto realizacja szkoleń z tematyki strategii prowadzenia akcji specjalnych o charakterze dywersyjno - rozpoznawczym dokonywanych na tyłach wroga, szkolenia rezerwistów wysłanych na kursy Agenturalnego Wywiadu Operacyjnego w zakresie prowadzenia działalności wywiadowczej, organizacji szkolenia oficerów skierowanych do attachatów wojskowych, w szczególności na terenach państw kapitalistycznych.

60 IPN BU 2602/10107, Roczne i perspektywiczne…, k. 388.

61 Patrz: IPN BU 2602 /10107 Roczne i perspektywiczne…, Wykaz grup językowych kadry Zarządu II w roku

1970 -1972 , k. 403 – 404, Wykaz osób, które nie ukończyły kursu językowego (było to, aż 51 żołnierzy co

152 Ośrodek Szkolenia realizował zadania w kilku płaszczyznach. W jego gestii leżało zapewnienie odpowiedniego poziomu szkolenia wywiadowczego. Na przestrzeniu 5 lat zorganizowano i przeprowadzono 5 stacjonarnych kursów specjalnych na których przeszkolono łącznie 80 oficerów62. Ponadto w ramach tzw. wieczorowych kursów specjalnych przeszkolono 61 oficerów. Ośrodek Szkolenia podejmował wysiłki w zakresie szkolenia działań sił specjalnych i nieregularnych. Trzecia płaszczyzna realizowania wytycznych odnosiła się do szkoleń Agenturalnego Wywiadu Operacyjnego.

Lp . Szkolenie obejmowało Ilość przeszkolonych

1 Wywiad strategiczny 158 2 Propaganda specjalna , działania specjalnie i nieregularne 187 3 Agenturalny Wywiad Operacyjny 34 4 Żony oficerów 30

Razem: - 409 (w tym 30 żon żołnierzy)

Źródło: IPN BU 2602/10107, Roczne sprawozdanie z pracy Zarządu II Sztabu Generalnego 1970 –

1972, Sprawozdane ośrodka szkolenia Zarządu II Sztabu Generalnego z okres od 1 stycznia 1966 do 31 grudnia 1970, Szkolenia realizowane przez Ośrodek Szkolenia Zarządu II Sztabu Generalnego za

okres od 1 stycznia 1966 roku do 31 grudnia 1970. k. 235.

Lp. Język obcy Ilość przeszkolonych

żołnierzy 1 Angielski 268 2 Niemiecki 314 3 Francuski 137 4 Rosyjski 89 5 Hiszpański 10 6 Włoski 5 7 Szwedzki 4

62 IPN BU 2602/10107, Roczne sprawozdanie…, Sprawozdane ośrodka szkolenia Zarządu II Sztabu

153

8 Holenderski 2

9 Czeski 2

10 Serbochorwacki 1

Razem: 832

Źródło: IPN BU 2602/10107, Roczne sprawozdanie z pracy Zarządu II Sztabu Generalnego 1970 –

1972, Sprawozdane ośrodka szkolenia Zarządu II Sztabu Generalnego z okres od 1 stycznia 1966 do 31 grudnia 1970, Szkolenia językowe realizowane przez Ośrodek Szkolenia Zarządu II Sztabu

Generalnego za okres od 1 stycznia 1966 roku do 31 grudnia 1970, k. 236.

Powołując się na dane zamieszczone w tabeli w ramach nauki języków obcych przeszkolono 832 osoby w 10 językach. Największą popularnością cieszyły się kursy języka angielskiego, niemieckiego, rosyjskiego, francuskiego. Należy podkreślić, iż pomimo organizowania poszczególnych lektoratów poziom nauki odbiegał od pewnych standardów, na co wpływ miała absencja wśród kursantów. Odbycie kursu nie oznaczało automatycznie faktu, iż oficer był w stanie zagranicą posługiwać się odpowiednim językiem w sposób płynny. Świadczy o tym szereg notatek odnoszących się do braku postępu w nauce języka obcego, w tym również oficerów wysyłanych na teren Indochin.

Ośrodek Szkolenia zajmował się także przygotowaniem i zabezpieczeniem baz szkoleniowych poprzez adaptację budynków koszarowych dla potrzeb wywiadowczych, a także urządzeniem i wyposażeniem w aparaturę techniczną (…)63. W 1966 roku funkcję Komenda Ośrodka Szkolenia pełnił płk K. Węglowski⁶⁴, do którego prerogatyw należała koordynacja i nadzór nad wywiązywaniem się z nałożonych na ośrodek obowiązków.

2.3 Oddział Organizacyjno – Szkoleniowy Zarządu II Sztabu Generalnego