Oddział VII – Rozpoznania Radioelektronicznego

Oddział VII Zarządu II Sztabu Generalnego funkcjonował w ramach Pionu Rozpoznania Wojskowego. W szczególności był odpowiedzialny za powiększanie gotowości bojowej jednostek rozpoznania radioelektronicznego, a także podejmowania działań w zakresie zwiększenia skuteczności organów rozpoznania. Do immanentnych obowiązków Oddziału VII należała współpraca z dowództwami poszczególnych rodzajów sił zbrojnych w zakresie dostaw sprzętu rozpoznania radioelektronicznego produkcji krajowej i importu (…)143.W planach pracy przewidywano także współpracę z zarządami wywiadowczymi państw Układu Warszawskiego. Przykładem realizacji zadań przez wcześniej wymienioną komórkę wywiadowczą stanowiły ćwiczenia realizowane pod kryptonimem Wintex – 71, które polegały na prowadzeniu rozpoznania sił zbrojnych NATO. Ponadto jednostki rozpoznania radioelektronicznego sprawowały bezpośredni nadzór nad 2 Ośrodkiem Rozpoznania Radioelektronicznego oraz Szkołą Podoficerską i Młodszych Specjalistów Rozpoznania Radioelektronicznego w kwestiach ukierunkowanych na zapewnienie odpowiedniego poziomu dyscypliny, szkoleń, pracy operacyjnej.

Szkoła została powołana 10 stycznia 1967 roku. Do jej głównych zadań należało zwiększenie profesjonalizacji jednostek rozpoznania radioelektronicznego. Swoją siedzibę otrzymała w Przasnyszu. Pierwszym dowódcą szkoły został mjr M. Matusiak, następnie mjr inż. A. Wielechowski. W późniejszym okresie nazwa jednostki została zmieniona na Szkołę Podoficerów i Młodszych Specjalistów Radioelektroniki, a następnie w 1972 roku na 20 Ośrodek Szkolenia Specjalistów Radioelektroniki. Dla przykładu według stanu na koniec 1970 roku Oddział Rozpoznania Radioelektronicznego posiadał etatowo 690 oficerów i około 900 podoficerów zawodowych144. Aby móc sprostać wcześniej skonkretyzowanym zadaniom, wspomniana struktura prowadziła ćwiczenia z zakresu zdobywania, pozyskiwania informacji. Przykładem mogą być ćwiczenia Elektron – 69. Ogółem takich ćwiczeń przeprowadzono w latach 1966 – 1970 około 20¹⁴⁵.

Kadry kierowano na szkolenia, praktyki realizowane w wyszczególnionych jednostkach rozpoznania radioelektrycznego tj. Czechosłowackiej Armii Ludowej. Terminy praktyk wynosiły 30 dni, odbywały się w systemie rotacji, najczęściej w czerwcu i sierpniu. Podobne 8 miesięczne kursy były realizowane w 1971 roku w ZSRR. Osoba ubiegająca się

143 IPN BU 2602/10107, Roczne sprawozdania…, k. 9. 144 Ibidem, k. 268.

179 o tego typu wyjazd musiała spełnić kilka wymogów. Przede wszystkim znać język rosyjski, co stanowiło warunek sine qua non. Ponadto żołnierz musiał orientować się w podstawach elektrotechniki, mieć wiedzę w przedmiocie armii obcych państw oraz zasad organizacji łączności, tego w jaki sposób ona się odbywała w państwach należących do NATO, a także umieć opowiedzieć o wybranym zagadnieniu z zakresu fizyki lub matematyki¹⁴⁶.

W ramach praktyk oficerowie PRL posiedli umiejętności związane z obsługą urządzeń radiolokacyjnych i radionawigacyjnych oraz łączności radiowej VKF. Tego typu szkolenia odbywały (…) dla grupy 12 oficerów i podoficerów (…)147. Głównym zadaniem była chęć doprowadzenia do osiągnięcia pełnej gotowości bojowej wcześniej wymienionych jednostek. W związki z tym w 1969 roku zorganizowano kurs z obsługi sprzętu KP produkcji węgierskiej, obsługi urządzenia R – 341 oraz obsługi systemu SDR – 2. Dla przykładu od 30.03. – 27.06.1968 roku przeprowadzono kurs dla podchorążych rezerwy w zakresie urządzeń przeładunkowych, paliw płynnych, urządzeń elektroenergetycznych i elektromagnetycznych¹⁴⁸.

Zatem do zadań ogólnych organów rozpoznania radioelektronicznego w latach 1966 - 1970 należała przede wszystkim praca nad sformowaniem nowych jednostek rozpoznawczych zarówno na szczeblu operacyjnym jak i taktyczno – operacyjnym. Miało to być remedium na nieefektywność i niewydolność komórek rozpoznania radioelektronicznego, co wiązało się ze sprzętem jakim dysponowało dowództwo wywiadu PRL. Próby reform nie doprowadziły do przełomu, co nie oznacza, że wszystkie czynione kroki okazały się bezowocne. W latach 1966 – 1970 sformowano nowe jednostki rozpoznania radioelektronicznego tj. Frontowy Pułk Rozpoznania Radioelektronicznego, 9 Pułk Rozpoznania Radioelektronicznego, 11 i 12 Armijny Batalion Rozpoznania Radioelektronicznego, Batalion Rozpoznania Wybrzeży Morskich, 8 Kompania Rozpoznania Radioelektronicznego, Szkołę Podoficerską i Młodszych Specjalistów Rozpoznania Radioelektronicznego, grupa rozpoznania radioelektronicznego OH – Bałtyk, eskadrę rozpoznania radioelektronicznego, Wydział Koordynacji Jednostek Systemu Rozpoznania Radioelektronicznego Zarządu II Sztabu Generalnego149. Według

146 Patrz: IPN BU 2602/15046, Rozkazy, zarządzenia w 1971, Zarządzenie Szefa Zarządu II Sztabu Generalnego

Nr Pf 18 z dnia 30 sierpnia 1971 roku, k. 390 – 391.

147 Ibidem, k. 14.

148 Patrz: IPN BU 2602/10027, Rozkaz i zarządzenia Szefa Sztabu Zarządu II Sztabu Generalnego w 1968 roku,

Rozkaz specjalny Szefa Zarządu II Sztabu Generalnego Nr 019 z dnia 29.04.1968 roku w sprawie zakończenia egzaminów końcowych w Szkole Podoficerów i Młodych Specjalistów Rozpoznania Radiowego, k. 380, Rozkaz Szefa Zarządu II Sztabu Generalnego Nr 027 z dnia 27 czerwca 1968 roku dotyczącego zakończenia szkolenia na kursie specjalnym w Ośrodku Szkolenia, k. 116 – 118.

180 danych wywiadowczych 1 Ośrodek Rozpoznania Radioelektronicznego na skutek owych reform zwiększył w okresie 1966 – 1970 zdolność operacyjną o 20%150. Rozwój wcześniej wymienionych jednostek w sposób znaczący zintensyfikował podejmowane przez nich działania, czego potwierdzeniem było pozyskanie przez nich informacji odnoszących się do dwóch ćwiczeń dowódczo – sztabowych połączonych sił zbrojnych NATO typu Fallex, 20 ćwiczeń dowódczo – sztabowych połączonych sił zbrojnych NATO na północno – północnoeuropejskim teatrze działań wojskowych, 48 ćwiczeń łączności i narad połączonych sił zbrojnych NATO, 56 ćwiczeń szczebla fatycznego sił zbrojnych narodów państw NATO, 10 ćwiczeń połączonych sił morskich NATO w rejonie Morza Północnego i Bałtyckiego, 42 ćwiczeń sił morskich Danii, Norwegii, RFN, rozpracowanie sytemu powiadamiana i alarmowania połączonych sił zbrojnych NATO i narodowych sił zbrojnych NRF (…), wykrywanie i ustalenie dyslokacji nadbrzeżnych stacji NRF w Danii (…) , wykrywanie i określenie okrętów i samolotów rozpoznawczych działających wzdłuż wybrzeża PRL151. Działalność oddziału przejawiała się także we współpracy pomiędzy instytucjami w zakresie pozyskania potrzebnego sprzętu rozpoznania radioelektronicznego. Dodatkowo oddział prowadził badania w zakresie automatyzacji procesów, które ułatwiałyby pozyskiwanie istotnych z opisywanego obszaru informacji.

Należy wspomnieć, że w łonie Oddziału VII ujawniały się pewne niedociągnięcia, które starano się korygować. Dotyczyły one przede wszystkim kwestii związanych z nienależytą znajomością przepisów i regulacji prawnych na których opierało się funkcjonowanie komórek wywiadowczych Zarządu II Sztabu Generalnego WP. Poważny problem stanowiło także niewłaściwe przechowywania oraz brak systematycznej kontroli stanu i jakości amunicji alarmowej będących na poszczególnych wartowniach152. Uchybienia odnosiły się także do naruszenia przez oficerów i podoficerów wart, kwestii nieprzeprowadzenia odpowiednich instrukcji, niezapewnienia nadzoru nad pracą dyżurnych operatorów, oraz niezabezpieczenia zgodnie z wymogami Regulaminu Służby Garnizonowej i Wartowniczej Sił Zbrojnych PRL wartowni przy magazynach w Karwaczu153. Aby zniwelować nieprawidłowości na mocy wydanego zarządzenia dokonano przeszkolenia żołnierzy 2 Ośrodka Rozpoznania Radioelektronicznego154 w zakresie zapoznania się

150 Dane na podstawie: BU 2602/10107, Roczne sprawozdania…, k. 252. 151 Ibidem, k. 259.

152 IPN BU 2602/10026, Teczka nr 1/67…, Zarządzenie Szefa Zarządu II Sztabu Generalnego Nr 02 z dnia 9

stycznia 1967, k. 250.

153 Ibidem, k. 250.

154 Patrz: IPN BU 2602/10027, Rozkazy i zarządzenia Szefa Zarządu…, Rozkaz Szefa Zarządu II Sztabu

181 z przepisami Regulaminu Służby Wewnętrznej i Regulaminu Służby Wartowniczej Garnizonowej. Takie zalecenia pokontrolne zostały skonkretyzowane przez ówczesnego szefa Zarządu II Sztabu Generalnego gen. bryg W. Oliwę i miały stanowić swoiste remedium na nieprawidłowości jakie ujawniono w trakcie kontroli w jednostkach rozpoznania radioelektronicznego.