Przedsiębiorczość jest ideą, która ma doprowadzić do istotnych zmian w systemie gos-podarczym kraju. Jest to kierunek myślenia przyjęty w rozwiązywaniu problemów przede wszystkim ekonomicznych, przyznających ludziom prawo do podmiotowości, czyli uczest-nictwa w stworzeniu i przekształceniu gospodarki, w której nie są biernymi wykonawcami, ale inicjatorami działań. Zmieniające się warunki działalności gospodarczej, w tym duża swoboda w podejmowaniu i prowadzeniu tej działalności sprzyja działaniom przedsiębior-czym. To więc jednostki przedsiębiorcze podejmują i rozwijają działalność gospodarczą lub wyróżniają się sukcesami. Działania przedsiębiorcze w latach dziewięćdziesiątych stały się dla wielu Polaków szansą zrobienia kariery przedsiębiorcy, menadżera, inwesto-ra lub osiągnięcia sukcesu zawodowego. Tinwesto-ransformacja systemowa sprzyja działaniom przedsiębiorczym i takich oczekuje od ogółu społeczeństwa. Przedsiębiorczość człowie-ka zwykle jest utożsamiana z dużą aktywnością, bystrością, zaradnością i systematycz-nością, a także pomysłowością i inicjatywą, oraz ze szczególną umiejętnością radzenia sobie z rzeczywistością ekonomiczno-społeczną. Istotą przedsiębiorczości jest więc szu-kanie nowych dziedzin działalności na bazie autentycznych innowacji lub ich twórczego naśladowania.
Przedsiębiorczość może być utożsamiona jako:
- rola szukania okazji w życiu gospodarczym, - styl zarządzania (kierowanie ludźmi), - kreatywność, twórczość, innowacyjność,
- zespól predyspozycji psychologicznych (aktywność, odwaga), - umiejętność twórczej pracy w zespole,
- umiejętność rozwiązywania problemów i radzenia sobie w trudnych sytuacjach, - umiejętność planowania, zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej.
Celem przedsiębiorczości jest własna aktywność, nastawiona na realizację szeroko pojętych własnych interesów według ustalonego programu działania. Właściwa przedsię-biorczość polega więc na szukaniu zmian, reagowaniu na nie i wykorzystaniu ich jako okazji do innowacji. Podstawową metodą działania przedsiębiorstwa jest więc innowacja.
Innowacja jest to zmiana polegająca na zastosowaniu czegoś jakościowo nowego w da-nej dziedzinie, polega na odkrywaniu lub wymyślaniu, oraz wprowadzaniu czegoś nowe-go. Innowacja w wielkiej skali jest wynalazkiem, w małej skali usprawnieniem. Każda jednak przynosi określone korzyści, jest efektywna. To efekty decydują o skali innowa-cji. Polem do innowacji mogą być wszystkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego.
Innowacje poprawiają jakość i nowoczesność produktów, ułatwiają pracę, obniżają ko-szty, zwiększają prdukcję, pozwalają zastosować inną technologię lub inne materiały, zwiększają wykorzystanie produktów itp. Źródłem innowacji są np. rozwój nauki, prak-tyka, reorganizacja, błyskotliwy pomysł. Jednak bez względu na źródło innowacja wy-maga poważnego wysiłku, ciężkiej pracy, efektywnych ludzi oraz pieniędzy.
Przedsiębiorczość człowieka wynika z psychofizycznych właściwości, z zakresu po-siadanej wiedzy i umiejętności oraz sprawności intelektualnej, a także preferowanych wartości. Zbiór cech psychofizycznych tworzy osobowość, która służy lub nie służy przedsiębiorczości.
Na ogół osobowości nonkonformistyczne są bardziej przedsiębiorcze ze względu na aktywność, skłonność do akceptowania zmian, gotowość do podejmowania ryzyka, wy-sokie poczucie swobody działania i odpowiedzialności za jego skutki. Przedsiębiorczość uzależniona jest również od takich cech osobowości, jak: solidność, rzetelność, uczci-wość, pewność siebie, odwaga, pracowitość, zaradność, upór, wytrwałość, energia, inteli-gencja, silna wewnętrzna motywacja, zdyscyplinowanie itp.
Ponadto przedsiębiorczość człowieka wymaga na ogół wiedzy z zakresu:
- techniki z konkretnej dziedziny - ekonomiki i organizacji
- rozwiązywania problemów innowacyjnych.
Podstawą przedsiębiorczości jest głęboka wiedza z wielu dziedzin. Człowiek stale się uczy, a więc zasób jego wiedzy jest coraz większy. Przedsiębiorczość musi być również motywowana. Wśród motywów działań przedsiębiorczych najczęściej wymienia się: chęć wybicia się, bycie lepszym, chęć wzbogacenia się, obawa przed niepowodzeniem.
Przejawienie się postaw przedsiębiorczych jest uzależnione od zaistnienia określonych warunków obiektywnych i subiektywnych.
Warunki obiektywne należą do tzw. warunków zewnętrznych, które powinny zapew-nić swobodę wyboru, czyli że każda jednostka będzie mogła wpłynąć na własną sytuację i własny rozwój. Do tych warunków należą przede wszystkim:
- gospodarka rynkowa - wywołuje zabieganie indywidualnych uczestników procesów gospodarczych o lepszy byt poprzez przedsiębiorczość i wysoką efektywność w działa-niu gospodarczej;
- stabilne uregulowanie prawne, własnościowe, gospodarcze, kredytowe i podatkowe - dają jasność reguł działania;
- równowaga gospodarcza - w której można się wyróżnić na skutek efektywnych działań;
- istnienie motywów do podejmowania działalności;
- samodzielność podmiotów gospodarczych i ich zróżnicowanie - podejmowanie ry-zyka wiąże się z szansą wygrania i uzyskania dla siebie korzyści;
- kultura organizacyjna - polega na promowaniu działań przedsiębiorczych i innowa-cyjnych podejmowanych przez pracowników.
Warunki subiektywne to zaakceptowanie siebie jako podmiotu działania i skierowa-nie uwagi na te aspekty własnej osobowości, które związane są z podejmowanym dzia-łaniem. Jedną z istotnych właściwości jest motywacja osiągnięć. Ludzie o silnej takiej motywacji są bardzo wytrwali w swoich dążeniach, zdolni do pokonywania trudności, nie mają tendencji konformistycznych.
Rozwój przedsiębiorczości wymaga zapewnienia samodzielności podmiotów gospo-darczych w zakresie zarządznia, tylko bowiem w samodzielnym przedsiębiorstwie podej-mowane ryzyka wiążą się z szansą wygrania i uzyskania dla siebie korzyści. Państwowe przedsiębiorstwa z tego właśnie powodu (brak samodzielności) są tak mało-przedsiębior-cze. Istnienie konkurencji jest silną motywacją do przejawiania przedsiębiorczości w celu wyprzedzenia konkurencji.
Obecnie w Polsce przedsiębiorczość jest znacznie większa w małych podmiotach gospo-darczych. Wynika to z możliwości wyboru działalności i z konkurencyjności. Stworzenie drobnym przedsiębiorcom dobrych warunków rozwoju przez państwo jest czynnikiem motywującym ich rozwój. W drobnej przedsiębiorczości tkwi sukces całej gospodarki narodowej i z tego powodu zasługuje ona na poparcie.
Profil przedsiębiorcy
Przedsiębiorca to osoba prowadząca przedsiębiorstwo we własnym imieniu i na własne ryzyko, czyli jest w zasadzie przedsiębiorcą prywatnym. Przedsiębiorca w gospodarce rynkowej uważany jest za siłę napędową postępu i rozwoju, za inicjatora innowacji. Jest to jego zasadnicza funkcja. Za dobrego przedsiębiorcę uważa się osobę, która potrafi na-wet w niesprzyjających warunkach założyć przedsiębiorstwo, włożyć w nie maksymalny wysiłek, aby osiągnąć sukces.
Do zasadniczych jego cech należą:
- duża wyobraźnia;
- zdolność podejmowania szybkich decyzji i działań;
- silna wewnętrzna motywacja;
- łatwość komunikowania się z ludźmi i współdziałania z nimi;
- zdolność uczenia się i wykorzystywania doświadczeń;
- zdolność przewidywania;
Istnieją także pewne specyficzne cechy przedsiębiorcy, różniące go od innych ludzi:
- odwaga i energia, w tym gotowość do ryzyka;
- pracowitość, przedsiębiorczość;
- inteligencja;
- solidność i uczciwość.
Warunkiem powodzenia przedsiębiorcy jest stosowanie innowacji i strategii przedsię-biorczych. Przedsiębiorcy w swojej działalności posługują się różnymi strategiami taki-mi jak:
- zajęcie wiodącej pozycji - przedsiębiorcy dążą do opanowania rynku swoim pro-duktem eliminując konkurentów, angażują wszystkie siły i środki w osiągnięcie celu, który jest bardzo opłacalny;
- twórcze naśladownictwo - przedsiębiorcy ulepszają ten produkt konkurenta który został zaakceptowany przez rynek, obecnie wielu przedsiębiorców krajowych opiera się na naśladownictwie krajów zachodnich i robi na tym dobre interesy;
- wyprzedzenie konkurencji - przedsiębiorcy zakupują wynalazek produktu, którego jeszcze nie ma na rynku i szybko wchodzą z nim na rynek, opanowując go;
- opanowanie specjalizacji - polega na perfekcyjnym znawstwie produkcji doskonałej jakości wyrobów, z którą konkurencja nie może rywalizować;
- zdobywanie klienta - po ustaleniu przyczyny braku klienta, należy stworzyć warun-ki dostosowujące sprzedaż do wymogów (klienta) rynku.
Na zasadzie tej strategii wymyślono sprzedaż na raty, sprzedaż wysyłkową, wypoży-czalnie produktów, leasing.
Wyszukanie określonej strategii jest zadaniem przedsiębiorcy i jeżeli mu się to uda, może osiągnąć wielkie korzyści.
Podsumowując należy stwierdzić, że ludzi przedsiębiorczych cechuje:
- skoncentrowanie się na własnych działaniach i osiąganych wynikach;
- umiejętność pokonywania trudności;
- samodzielność działania;
- duży realizm i sprawność.
Prekursorzy badań i studiów nad przedsiębiorczością Thorsten Veblen (1857-1929) i Jo-seph Schumpeter (1883-1950) różnie sformułowali swoje zdania i poglądy na temat tej idei.
Według Veblen'a uczestnicy życia gospodarczego (przedsiębiorcy) dzielą się na:
- właścicieli środków produkcji (ich celem jest zysk);
- specjalistów, inżynierów, ekonomistów (ich celem jest praca twórcza, wynalazki, kierują się instynktem tzw. „dobrej roboty").
Według Schumpeter'a źródłem zysku w przedsiębiorstwie są ludzie poszukujący no-wych produktów i usług.
Przedsiębiorczość jest utożsamiana z innowacjami, czyli nowymi, oryginalnymi roz-wiązaniami w sferze techniki, technologii i organizacji pracy. Przedsiębiorczość w tym wypadku polega na kształtowaniu nowego popytu lub nowego sposobu zaspokajania po-pytu. Na tym po części opiera się relacja między przedsiębiorczością a rynkiem.
Uważa się, że we współczesnym świecie zakończyła się era społeczeństwa technokra-tycznego i menadżerskiego, czyli takiego, które preferuje wysoką technikę i zarządzanie.
Zaczyna się natomiast era społeczeństwa przedsiębiorczego, w którym dominują innowa-cja i samodzielność, rozwijająca gospodarkę i życie społeczne. Przedsiębiorczość może się stać systemem wartości tj. celowo dobranym zestawem cech społeczeństwa prefero-wanych w zarządzaniu i rządzeniu oraz częścią jego kultury. Nowych jednak zachowań trzeba się uczyć latami.
Bibliografia:
1. G. Bartkiewicz, Przedsiębiorczość, cz. 1, Poznań 1995.
2. Słownik ekonomiki i organizacji przedsiębiorstw, pod red. S. Biczyńskiego, B. Mie-chińskiego, Warszawa 1991.
3. J. Nuttin, Struktura osobowości, Warszawa 1968.
4. Notatki z lekcji przedsiębiorczości.