Charakterystyka terenu badań

Charakterystyka terenu badań pozwoliła na określenie ogólnych warunków przebiegu procesu dydaktycznego w szkołach podstawowych na terenie Katowic. Opis ogólnej sytuacji związanej z kwalifikacjami dyrektorów i nauczycieli szkół podstawowych i ich wypowiedzi dają częściowy obraz warunków, w jakich kształtowane są umiejętności kluczowe wśród uczniów szkół podstawowych.

Aby odpowiedzieć na pytania, istotne z punktu widzenia przygotowań do prowadzonych badań pedagogicznych, przeprowadzono ankietę wśród dyrektorów szkół podstawowych, nauczycieli nauczania blokowego ze szczególnym uwzględnieniem nauczycieli informatyki.

Zacznijmy, więc od ogólnej charakterystyki dyrektorów szkół podstawowych, która zobrazuje nam, jakimi pedagogami są osoby kierujące placówkami oświatowymi.

Ponieważ osobowość dyrektora szkoły wpływa na sposób realizacji edukacji w danej szkole i co za tym idzie na jakość procesu kształtowania umiejętności kluczowych i wykorzystania w jego trakcie technologii informacyjnej. Warto w tym miejscu dodać, że obraz ten będzie w dużym stopniu zbliżony do rzeczywistości, ponieważ na ankietę odpowiedziało aż 72% dyrektorów objętych badaniami, czyli 25 szkół podstawowych na 35 działających w Katowicach.

Dyrektorzy szkół to nauczyciele, których średni staż pracy wynosi 24 lata. Wśród badanych dyrektorów szkół podstawowych znalazła się osoba, która przepracowała 40 lat w edukacji, zaś najkrótszy staż pracy w edukacji wynosi 13 lat. 88% dyrektorów posiada wykształcenie wyższe magisterskie o profilu humanistycznym, pozostałe 12% to dyrektorzy posiadający wykształcenie wyższe magisterskie o profilu nauk ścisłych.

Według obowiązujących przepisów, aby zajmować stanowisko dyrektora szkoły podstawowej, należy posiadać minimum stopień nauczyciela mianowanego. Wśród badanych dyrektorów 84% posiada stopień awansu nauczyciela dyplomowanego, a pozostałe 16% posiada stopień awansu nauczyciela mianowanego. Wśród badanych dyrektorów szkół podstawowych 92% stanowiły kobiety, a tylko 8% mężczyźni.

Analizując powyższe wyniki w kontekście wykorzystania technologii informacyjnej wywodzącej się z nauk ścisłych, nasuwa się myśl, że dyrektorzy szkół, którzy w większości są humanistami nie zbyt często w swojej pracy będą korzystali z komputerów. Jak się okazuje są to tylko i wyłącznie stereotypy myślowe, ponieważ wśród ankietowanych dyrektorów szkół podstawowych, nie znalazła się osoba, która nie używałby w swojej pracy komputera. Również na postawione w ankiecie pytanie: „Gdzie poza pracownią komputerową najczęściej używane są w Pani/Pana szkole komputery?”

Wszyscy ankietowani dyrektorzy szkół podstawowych wybrali odpowiedź w sekretariacie, 88% z nich posiada komputer we własnym gabinecie, 72% w bibliotece, 68% w gabinecie wicedyrektora, 52% w gabinecie pedagoga i psychologa szkolnego, 40%

w świetlicy, 28% w księgowości, 24% w salach lekcyjnych, 20% w gabinecie intendentki i 12% w pokoju nauczycielskim (Wykres 1). Wynika z tego, że w dzisiejszym społeczeństwie, komputer z dostępem do Internetu staje się standardem, niewiele jednak komputerów w dalszym ciągu znajduje się np. w pokojach nauczycielskich, a przecież właśnie tam urządzenie to jest niezbędne. Nauczyciel powinien na bieżąco śledzić fakty i wydarzenia w zmieniającym się świecie, wisząca w pokoju nauczycielskim tablica ogłoszeń nie jest już w stanie spełnić obecnych wymogów. Ponieważ wiele informacji

A więc przepływ informacji wydłuża się, powodując często dezaktualizację pewnych informacji. Przedstawione wyniki korelują z poglądem S.M. Kwiatkowskiego, który uważa, że złożoność procesów zarządzania powoduje, że współczesna szkoła powinna być zarządzana systemowo przy pomocy technologii informacyjnej.³⁴⁸

100%

Użytkowanie komputera w szkołach poza pracownią komputerową

Sekretariat

Wykres 1. Użytkowanie komputera w szkołach poza pracownią komputerową.

Ankietowani dyrektorzy szkół, za pośrednictwem kwestionariusza ankiety dostarczyli informacji charakteryzujących teren badań. W 25 ankietowanych szkołach uczy się 10 886 uczniów, czyli średnio przypada po 435 uczniów na szkołę podstawową.

W szkołach tych pracuje 937 nauczycieli z tego 8% posiada kwalifikacje do nauczania informatyki, a 29% nauczycieli wykorzystuje w swojej pracy edukacyjnej komputer, co przedstawiają Wykresy 2 i 3. Nie jest to duża liczba zważywszy na fakt, że coraz częściej posługujemy się komputerem jako narzędziem w naszej codziennej pracy. A zatem kształt kompetencji nauczycielskich musi też obejmować komponenty, które umożliwiałyby radzenie sobie nauczyciela w tym zróżnicowanym i nieprzeniknionym świecie. Od poziomu kompetencji nauczycielskich zależy kształtowanie tych kompetencji u młodych ludziach.³⁴⁹ Ponieważ jedną z umiejętności kluczowych zawartych w podstawach programowych szkoły podstawowej jest umiejętność posługiwania się Technologią Informacyjną, należy zwiększyć poziom tej kompetencji również wśród nauczycieli.

348 S. Juszczyk, B. Siemieniecki, Komputerowe wspomaganie procesu kształcenia, za S.M. Kwiatkowski, Komputery w procesie kształcenia i zarządzania szkołą, Wyd. IBE, Warszawa 1994, s. 157-169. J. Gajda, S.

Juszczyk, B. Siemieniecki, K. Wenta, Edukacja Medialna, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2003, s.355.

349 K. Sztorc, Kompetencje nauczyciela na miarę XXI w., Uniwersytet w Białymstoku, Warszawa-Poznań 2005, s.363.

Nauczyciele posiadający kw alifikacje kwalifikacje do nauczania informatyki.

Wykres 3. Nauczyciele wspomagający proces edukacyjny komputerem.

Podstawowym kryterium wyboru szkoły, w której został przeprowadzony eksperyment, było posiadanie pracowni komputerowej z minimum dziesięcioma stanowiskami połączonymi w sieci lokalnej z dostępem do Internetu. Każda ankietowana szkoła posiada jedną lub dwie pracownie komputerowe. Co przedstawia Tabela 6.

Tabela 6. Liczba szkół posiadająca jedną lub dwie pracownie komputerowe.

Liczba szkół posiadających jedną lub dwie pracownie komputerowe

Wyniki badań ujawniają, że liczba posiadanych przez szkoły podstawowe pracowni komputerowych nie zawsze jest zależna do liczby uczących się tam uczniów.

Istnieje, bowiem szkoła mieszcząca się w przedziale 128-273 uczniów posiadająca dwie pracownie komputerowe, ale istnieją również szkoły, u których liczba uczących uczniów mieści się w granicach od 532-789 uczniów posiadających jedną pracownię komputerową.

Powyższa charakterystyka wyznacza obszar, na który należy spojrzeć z węższej perspektywy w kontekście edukacji informatycznej i kształtowania umiejętności kluczowych w szkołach podstawowych, co zostało opisane w kolejnym podrozdziale.

8.2. Charakterystyka uwarunkowań związanych z kształtowaniem