Z A G R O Ż E N I A
wg typu wg skali wg źródeł wg charakteru
wg prawdop. wg znaczenia wg obszaru wg ……
wg czasu
wg przedmiotów
Np.:
militarne wojna religijne odległe totalne
Np.:
małoprawd. wielkie państwo byt ……
multikryterialna identyfikacja/charakterystyka konkretnego zagrożenia (grupy/typu) Np.:
„bezpieczeństwo (czyjeś/czegoś)wobec zagrożeń militarnych w wielkiej skali, ocenianych jako mało prawdopodobne, godzące w byt, ... itd
kontekst zagrożeń
Rys. 79. Sekwencja charakterystyki zagrożeń bezpieczeństwa (fragment)
Warto podjąć trud uzupełnienia powyższej sekwencji charakterystyk
zagro-żeń, wprowadzając kolejne istotne kryteria ich identyfi kacji. Znaczenie tego
rodza-ju umiejętności w praktyce jest trudne do przecenienia. W praktyce nie będziemy przecież planować lub organizować np. ochrony, obrony przed abstrakcyjnymi
klasami, typami zagrożeń, lecz przed konkretnymi zagrożeniami.
W tych bardzo rozległych i mozolnych działaniach klasyfi kacyjnych mogą nam pomóc (jak w każdej pracy) dobre narzędzia, nasze instrumentarium. Wygodnym, warty polecenia narzędziem ułatwiającym i porządkującym pracę jest macierz
kla-syfi kacyjna (przykład na rys. 80.), w której wierszach zawrzemy kolejne kryteria
po-działu, natomiast w kolumnach możliwe produkty podziału odniesione do każdego z kryteriów osobno. Dokonując dookreślenia w kontekstach kolejnych kryteriów „rysujemy” ścieżkę identyfi kującą dowolną klasę, podobszar bezpieczeństwa.
Forma pytań w zapisie kryteriów wyostrza nam ich istotę, pozwala unikać błę-dów w ich zastosowaniu. Oczywiście macierz przedstawiona na rysunku jest tylko przykładowym fragmentem narzędzia w pełnym zakresie, to jest uwzgledniają-cego wszelkie możliwe i celowe kryteria, podziały i produkty. Warto wspomnieć, że konstruowanie i stosowanie podobnych narzędzi staje się coraz powszechniej-sze w instytucjach napowszechniej-szego systemu bezpieczeństwa. Z dużą łatwością można przy ich użyciu precyzyjnie, jednoznaczne określić np. problematykę prac w dziedzinie
bezpieczeństwa gminy lub powiatu, fi rmy albo dokonywać przeglądu bezpieczeń-stwa np. pozamilitarnego w sposób uporządkowany, planowy.
Użycie opisanych powyżej czterech tylko podziałów bezpieczeństwa podpowia-da nam już odpowiedź na nasze pytanie wiodące (ile „bezpieczeństw” mamy?). Na tym etapie klasyfi kacji odpowiedź ta brzmiałaby: tyle, ile można wyróżnić
podmio-tów, przedmiopodmio-tów, kontekstów i sposobów realizacji działań oraz (co gorsza) – możli-wych wariacji i kombinacji powyższych elementów. Domyślamy się ich liczby?
Rozu-miemy dlaczego w literaturze funkcjonują setki „bezpieczeństw”? One są, my je tylko identyfi kujemy, porządkujemy, organizujemy, co ma duże znaczenie dla podobnego porządkowania działalności praktycznej. Posłużmy się przykładem. Jeżeli wszelką działalność państwa ukierunkowaną na wytyczanie i realizację ważnych społecz-nie celów nazwiemy polityką państwa, to działalność ta wymaga uporządkowanego zaplanowania i zorganizowania. Ustanowienia odpowiednich instytucji, określenia ich misji i zadań, podziału kompetencji i zasobów między nie, wdrożenia adekwat-nych systemów kierowania, zarządzania i wykonawczych, zbudowania i utrzymania odpowiedniej kultury, infrastruktury, systemu monitoringu itp., itd. Dostrzegamy już dlaczego państwa, fi rmy, inne organizacje mają coraz szerszy zbiór praw,
stra-tegii, systemów i podsystemów bezpieczeństwa? Od lat słyszymy uwagi, negatywne
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
KRYTERIA : ZBIORY MOŻLIWOŚCI :
1 . PRZEDMIOT „czyje ?” 2 . ELEMENT „czego ?” 3 . ZAGROŻENIE „przed czym ?” 4 . CZAS/OKRES „kiedy ?” 5 . PODMIOT
„kto, czym realizuje?”
6 . CHARAKTER DZIAŁAŃ „jak działając ?” 7 . KONCEPCJA „w jaki sposób ?” … ……… ………
Europa państwo firma ……..
granice ludnośćcywilna dostawy ……….
z.militarne z.wszelkie konkurencja ……….
perspektyw. 5 – 10 lat bieżące ……..
sojusz państwo zarząd ………
kształtowanie reagowanie odpowiadanie ……..
A B C n
„bezpieczeństwo ludności RP wobec wszelkich zagrożeń, realizowane przez władze państwowe siłami narodowymi jako reagowanie w myśl koncepcji „A” …….”
∑
opinie o funkcjonujących w powyższym zakresie rozwiązaniach polskich, natow-skich i unijnych. Słyszymy i odczuwamy, że np. kompetencje prezydenta i premiera są niejasne i nakładają się, że zadania ABW, Policji, CBŚ, AW, SG są nierozłączne, że treści dokumentów są niejasne i niespójne itp. Dlaczego? Między innymi, a może głównie dlatego, że nauka nie dostarczyła praktyce, zgodnie ze swą misją, jasnych rozłącznych defi nicji i klasyfi kacji bezpieczeństwa, bezpieczeństw skonkretyzowa-nych, wyjaśnienia ich zakresu treściowego i relacji między nimi, A dlaczego nie do-starczyła? O tym już pisaliśmy, tu powiemy krótko: bo jeszcze nie jest w stanie. Dy-namika praktyki bezpieczeństwa oraz ogromny zakres przedmiotowy tej dziedziny badań i działania, a także stochastyczny charakter tej dynamiki, rosnąca turbulen-cyjność i nieprzewidywalność zmian, w połączeniu z ułomnościami wewnętrznymi świata nauki – to wszystko każe z obawą myśleć o perspektywie wypełnienia misji nauki i uporządkowaniu praktyki politycznej. To kolejne wyzwanie dla Waszego po-kolenia. Każda władza polityczna (państwa, sojuszu, innych organizacji) stoi przed zadaniem instytucjonalizacji bezpieczeństwa, co oznacza, że każdy istotny rodzaj/ typ/dziedzina bezpieczeństwa musi mieć swojego „prowadzącego”, swoje struktury kierownicze i wykonawcze, swoje kompetencje, zasoby, instytucje itd. Jak tego do-konać wobec owych setek „bezpieczeństw” składowych, by kompetencje, zasoby nie pokrywały się, by prawo regulowało to w sposób jasny i jednoznaczny, by nie mar-notrawić czasu, wysiłku i publicznych środków (rys. 81.)?
bezpieczeństwo ekonomiczne bezpieczeństwo pokojowe bezpieczeństwo kulturowe bezpieczeństwo ……… bezpieczeństwo dzieci INSTYTUCJE KOMPETENCJE ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODZIAŁ ZASOBÓW ORGANIZACJA DZIAŁAŃ KONSTRUKCJA SYSTEMU ……….. NASZE PODATKI NASZE BEZPIECZEŃSTWO
P O L I T Y K A B E Z P I E C Z E Ń S T W A
SYSTEM DZIAŁAŃ → SYSTEM POLITYK
POLITYKA bezpieczeństwa ZEWNĘTRZNEGO POLITYKA bezpieczeństwa WEWNĘTRZNEGO POLITYKI wg SFER B. CYWILNEGO . . . B. SPOŁECZN. . . . . B. EKONOMICZN. POLITYKI wg DZIEDZIN BEZP. FINANS. BEZP. PRACY. BEZP. CYWILÓW. BEZP. ……. . . . . POLITYKI wg PODDZIEDZIN ZWALCZANIA NARKOMANII A/TERROR. INTEGRACJI Z NATO, UE . . . . KRYZYSOWA POLITYKI wg PROBLEMÓW WOJSKO SŁUŻBA ZDROWIA DYPLOMACJA POLICJA . . . . POLITYKI wg NARZĘDZI POLIT wg . . .
Rys. 82. System polityk bezpieczeństwa jako pochodna systemu działań
Rysunek 82. prezentuje tylko fragment możliwej dekompozycji polityki bez-pieczeństwa np. państwa, ale daje już wyobrażenie o zakresie i złożoności całości problemu. Dodajmy, że za każdą z „polityk” stoją całe zbiory adekwatnych aktów
prawnych, strategii, struktur, norm, działań itd. A przecież jeszcze trzeba
działal-ność w sferze bezpieczeństwa skorelować z innymi politykami (politykami innych dziedzin, obszarów), politykami i strukturami innych podmiotów, trzeba monito-rować, kontrolować, i …zmieniać. Nauka ma podpowiadać jak to robić w sposób możliwie najbardziej celowy, zorganizowany i efektywny, uwzględniający aktualne oraz przyszłe warunki zewnętrzne i wewnętrzne, nie zapominając o obszarze
nie-wiedzy Wpierw jednak sama musi je poznać, opisać, wyjaśnić w stopniu możliwie
pełnym i wiarygodnym.
Korzystając z odniesienia do polityki podmiotu ujawnijmy jedną jeszcze jej prawidłowość, o której często niestety zapomina się w nauce i praktyce nie tylko
bezpieczeństwa. Wielu zarówno badaczy, jak i praktyków oraz dydaktyków
traktu-je „swoją” dziedzinę, np. bezpieczeństwo, w sposób wyalienowany, wyodrębniony, w izolacji od innych dziedzin, polityk, działań. Często też nadają oni prymat tejże „swojej” dziedzinie / specjalności jako najważniejszej, lub też traktują wszystkie
Wszelkie natomiast próby gradacji, hierarchizacji polityk, działań (które ważniejsze, nadrzędne, główne itp.) należy a priori opatrzyć znaną nam już złotą formułą – to zależy… Od czego? Od warunków konkretnej sytuacji, od systemu potrzeb, wartości, celów, możliwości konkretnego podmiotu (badającego/planu-jącego/realizującego). Przypomnijmy sobie cytowane wcześniej słowa J. Stiglitza o znaczeniu działań antyterrorystycznych dla mieszkańców slumsów Kalkuty… albo rozpatrzmy sytuację podmiotu, np. państwa, w warunkach szalejącej epide-mii – jaka będzie wówczas hierarchia ważności jego działań, polityk? Czy dalej