Wdrażanie systemu eko-bioochrony obiektów technicznych i  technologii jest

priorytetowe wobec procesów eksploatacyjnych i kontrolnych.

9. Bezpieczna i  ekoempatyczna produkcja i  eksploatacja środków technicznych

wymaga odpowiednich kwalifi kacji i  cech psycho-fi zycznych wykonawców uwzględnionych w  projektach systemów technicznych oraz przestrzegania norm i zasad bezpieczeństwa i ekologiczności działań.

Zachowując wcześniejsze odwzorowanie grafi czne zwróćmy uwagę na intere-sujące przedstawienie istoty oraz metod kształtowania bezpieczeństwa autorstwa

BEZPIECZEŃSTWO = JEDNA Z FORM I CELÓW INTERAKCJI

M.J. Zielenkowa.246 Wprowadzając pojęcia homosfery – przestrzeni funkcjonowa-nia człowieka oraz noksosfery – przestrzeni, w której mogą pojawiać się niebezpie-czeństwa dla ludzi, działalność kształtującą bezpieniebezpie-czeństwa sprowadza ten autor do regulacji położenia tych sfer względem siebie (rys. 100).

Poziom/stopień bezpieczeństwa zależy od położenia względem siebie oby-dwu tych sfer. Z punktu widzenia bezpieczeństwa niedopuszczalne jest nakłada-nie się homo- i noksosfery lub tendencja tak ukierunkowanej dynamiki. Zauważ-my podobieństwo znanych nam działań typu sporządzania map zagrożeń, map

ryzyka, macierzy bezpieczeństwa, np. powodziowego lub epidemiologicznego.

W koncepcji Zielenkowa odwzorowania wszelkiego typu niebezpieczeństw wystę-pują jako zintegrowana, całościowa charakterystyka danej noksosfery, a następnie przykładana jest ona do homosfery. Nasze działania naprawcze, stabilizujące lub kreujące bezpieczeństwo polegać będą to:

• przestrzenne i/lub czasowe rozdzielenie homo- i noksosfery (zdalne kiero-wanie, automatyzacja, robotyzacja itp.);

246 Зеленков М.Ю., Правовые основы общей теории безопасности российского государства в XXI веке. Основные понятия общей теории безопасности государства. http://society.polbu.ru/zelenkov.

Rys. 100. Regulacja nokso- i homosfery jako działania kształtujące bezpieczeństwo

sfera

R Y Z Y K A

БЖД

• adaptacja noksosfery, środowiska do potrzeb, możliwości człowieka (bez-pieczne techniki, technologie, narzędzia, środki i procedury BHP, reżim ser-wisów, ekrany, izolacje itp.;

• adaptacja człowieka do warunków środowiska, noksosfery w razie nieefek-tywności/niemożności użycia metod 1 i 2 (szkolenia, treningi, środki ochrony osobistej itp.);

• kombinacyjne zastosowanie metod 1-3. (występuje najczęściej w praktyce). Ciekawe i użyteczne podejście. Zachęcam do eksperymentowania.247

Podsumowując opis koncepcji BŻD ocenimy ją pozytywnie w kontekście jej odejścia od problemów bezpieczeństwa państw, sojuszy, firm, a także za jej rze-czywistą systemowość i ścisłe powiązanie z praktyką bezpieczeństwa, ale też nega-tywnie za jej nadmierną antropocentryczność. Stawialiśmy już kwestie: czy tylko nasze, ludzkie bezpieczeństwo jest ważne, świat roślin, zwierząt – to tylko tło? czy słuszne jest traktowanie bezpieczeństwa ludzi jako nadrzędnego w relacji do in-nych elementów biosfery oraz natury martwej i abstraktów? Warto wrócić to tych wątków refleksji, przemyśleć role i misje naszego gatunku wynikające z osiągnięte-go poziomu rozwoju cywilizacyjnez osiągnięte-go.248

Idea-koncepcja, nurt human security (HS) jak sama nazwa wskazuje ma po-dobne ukierunkowanie przedmiotowe – bezpieczeństwo ludzi (ludzkie).

Uproszczoną historię narodzin i ewolucji tego nurtu przedstawia poniższy ry-sunek (rys. 101).

Najogólniejszą, ale i najbardziej zwartą, jasną treść tej idei i znaczenie poję-cia HS przedstawił w kwietniu 2010 roku sekretarz generalny ONZ Ban Ki-moon Zgromadzeniu Ogólnemu, w oficjalnym raporcie zatytułowanym właśnie Human

security.249 Raport wizjonersko i  szeroko zdefiniował pojęcie jako „wolność od

strachu, wolność od niedostatku i wolność do życia w godności”. Rozwijając tę

ideę o postulaty współczesnych humanistów, np. Ch.Handy`ego, przedstawiamy ją (rys. 102) w postaci wizji porywającej, ale i wskazującej kierunek realnych działań,

247 Nie sposób pominąć w tym kontekście o wiele wcześniejszych prac J. Żółtaszka – międzywojen-nego teoretyka bezpieczeństwa (ale też praktyka – był m.in. komendantem Policji Województwa Ślą-skiego w latach 1928-1939), który definiował bezpieczeństwo jako „zapewnienie całości życia, zdrowia

i mienia; przy czym mamy tutaj na myśli nie tylko osoby fizyczne, ale i prawne, jak również związki

społeczne i państwowe”. Autor ten – cytuję za Wikipedią – zaproponował też metodę badawczą „pól

niebezpiecznych” o zasięgu fizycznym i psychicznym i zapowiadał, że w wyniku przeprowadzonych badań oraz na podstawie doświadczenia i posiadanej wiedzy uda nam się ustalić miejsca zagrożone, określić istnienie ich w czasie, następnie odkryć warunki, które będą stanowić o bezpieczeństwie. Autor przeciwstawił polom niebezpiecznym „pola bezpieczeństwa” o zasięgu fizycznym i psychicznym, odno-szące się do poszczególnych osób fizycznych, miasta, prowincji, państwa.

248 Zachęcam do lektury podejmującej te ważne kwestie książki H. Ditfurtha, Dzieci wszechświata, Sagittarius, Warszawa 1995.

Rys. 101. Rozwój koncepcji-nurtu human security

celów możliwych do osiągnięcia (czy nie koniecznych?- pomyślmy…). Zwróćmy też uwagę na zastrzeżenie-warunek sine qua non wyrażony w ostatnich słowach.250

Program ONZ-owski szybko stał się inspiracją dla wielu środowisk naukowych, dążących do umiejscowienia HS w systemie badań i wiedzy oraz do określenia pod-staw fi lozofi cznych tejże koncepcji. Instytucje akademickie opracowały programy badawcze i programów studiów w kierunku bezpieczeństwa ludzi.251 Cytowany we

Wprowadzeniu, w ramach wstępnej refl eksji nad bezpieczeństwem Mahbub ul Haq

– jeden ze współtwórców Raportu z 1994 roku uważa, że nurt HS wyznacza nowy paradygmat bezpieczeństwa, nowe rozumienie jego istoty.252 N. Th omas i W.T. Tow trafnie identyfi kują główne założenie koncepcji HS: „poprawić fi zyczne

bezpieczeń-stwo oraz sytuację ekonomiczną wszystkich mieszkańców planety, niezależnie od ich indywidualnych cech lub przynależności państwowej”.253,254 Istotę różnic

250 Szerzej m.in. w: Handy Ch., Wiek przezwyciężonego rozumu, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 1999;

Głód ducha, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 1999; Wiek paradoksów, DW ABC, Warszawa 1996. Zob.

też: Tadjbakhsh S., A.M. Chenoy, Human security: Concepts and implications, Routledge, London, New York 2007; Mcfarlane, Neil S. and Yuen Foong Khong: “Human Security and the UN” (2007), Palo Alto; Rothschild, Emma:”What is Security”, Daedalus; summer 1995.

251 Również w Polsce, m.in w Uniwersytecie Warszawskim.

252 Haq, Mahbub ul , Refl ections on Human Development , Oxford University Press, New York 1995, s. 115.

253 W: cyt. autorzy, Th e Utility of Human Security: Sovereignty and Humanitarian Intervention, Security Dialogue. 33 (2002).

254 Oprócz wspomnianego odejścia od państwocentryzmu, autorzy koncepcji założyli też: uniwer-salność dla całej ludzkości; współzależność wszystkich jej komponentów; łatwiejsze możliwości