Definicja pojęcia – podsumowanie

Podsumowując rozważania na temat definiowania pojęcia dystryktu przemysłowego w literaturze, trzeba przyznać, że istnieje pewien chaos terminologiczny i znaczeniowym. Poję-cie to czerpie z różnych koncepcji naukowych (niektóre z nich zostały wymienione w niniej-szej pracy) i z tego powodu jest koncepcją eklektyczną. Ponadto nie zostało dotychczas jed-noznacznie zdefiniowane na przykład w zakresie zasięgu przestrzennego (czy dystrykt prze-mysłowy kończy się wraz z granicami gminy czy też powiatu?) czy też w zakresie minimalnej liczby podmiotów, które muszą go tworzyć. Stan ten ma jednak kilka następujących zalet95

: - unikanie nadmiernego przywiązania do jednej definicji, co wykluczałoby wiele regio-nów z dyskusji o wspieraniu innowacji i konkurencyjności,

- unikanie tendencji do tworzenia „jedynie słusznych‖ koncepcji analizy i działań wspierania gron (każde grono to wyjątkowa struktura),

- mieszanie się różnych teorii, różnych tradycji i wpływów wzbogacają dyskusję i po-szerzają ją o nowe nurty.

W literaturze przedmiotu został sformułowany problem, czy poszczególne lokalne sku-piska firm kwalifikują się do miana dystryktu przemysłowego. E. Skawińska formułuje na przykład wątpliwość, czy skupiska firm w krajach słabo rozwiniętych można nazwać dystryk-tami przemysłowymi w znaczeniu takim, jakie przypisuje im teoria (na przykład prace M. Portera). Autorka przywołuje również myśl M.H. Best’a96, że Porter nie podaje założeń brze-gowych określających model grona ani kryteriów ilościowo-wartościujących, które pozwoli-łyby na zaliczenie przedsiębiorstwa do grona. Porter przedstawia jedynie ogólny opis zjawi-ska i klasyfikację czynników, które go kształtują (model rombu). W tym samym miejscu Best zauważa, że przyjmowanie słabych kryteriów powoduje rozszerzenie liczby gron (więcej sku-pisk spełnia warunki do bycia tak nazwanym), wskutek czego koncepcja traci na warto-ści.[Skawińska, s. 92-93]

95

[Szultka ed, s.28] 96

M.H. Best, The competitive Advantage. The Renewal of American Industry, Oxford University Press 2001, s.69, za [Skawińska, s.92]

Spostrzeżenia te według autora niniejszej rozprawy są uzasadnione, lecz nie stanowią poważnego zarzutu względem samej koncepcji dystryktu przemysłowego. Należy zauważyć, że jest on tworem o charakterze sieci, przez wielu badaczy zakwalifikowanym jako jedna z odmian organizacji o strukturze sieciowej. W przypadku tego typu organizacji ogromną trud-ność sprawia postawienie wyraźnej granicy pomiędzy samą organizacją a jej otoczeniem. Współcześnie mówi się wręcz o zerwaniu z paradygmatem tradycyjnych struktur organiza-cyjnych – z precyzyjnością określenia granic przedsiębiorstwa jako wyodrębnionej jednostki organizacyjnej⁹⁷. Stąd według autora postulat nakreślenia wyraźnych kryteriów wyróżniania dystryktów przemysłowych nie jest konieczne. Koncepcja grona rozwijana przez Portera prawdopodobnie nie powstałaby, gdyby nie pewnego rodzaju przekroczenie granic tradycyj-nych sektorów przemysłu przez model rombu. W obecnym kształcie wyróżnia on czynniki, które kształtują siłę konkurencji w ramach grona, które powstają niejako ponad dotychczaso-wymi klasyfikacjami działalności gospodarczej i granicami administracyjnymi. W nurcie ba-dań nad dystryktami przemysłowymi we Włoszech pojawia się wręcz twierdzenie, że „nie można zdefiniować dystryktu włoskiego jako określonej liczby firm o danej łącznej sprzeda-ży‖98

.

Spór dotyczący definicji dystryktów przemysłowych toczy się również w zakresie wspólnoty celu przedsiębiorstw dystryktu przemysłowego. Z jednej strony, daje istnieje po-gląd, że firmy są dystryktem przemysłowym, jeżeli łączy je uświadomiony i wyraźnie okre-ślony wspólny cel działania, a ponadto ich współpraca w tym zakresie podlega zarządzaniu, a więc jest w pewnym sensie emanacją pewnej wyraźnie określonej struktury organizacyjnej nadrzędnej względem grupujących się przedsiębiorstw. Jeżeli tak nie jest, przedsiębiorstw tych nie można nazwać dystryktem przemysłowym99

. Z drugiej strony, są badacze związani z nurtem włoskich dystryktów, którzy zauważają szerokie pole dla spontaniczności, a wręcz chaosu, którego wspólną wypadkową jest autonomiczna struktura dystryktu przemysłowe-go¹⁰⁰.

Dyskusja przytoczona (stanowiąca jedynie wycinek sporów mających na celu precyzyj-ne zdefiniowanie pojęcia) oraz zbiór definicji podanych w poprzednim podrozdziale wskazują na wielką różnorodność w ujmowaniu pojęcia dystryktu przemysłowego. Wynika to również z kontekstu praktycznego, w jakim poruszają się poszczególni badacze. Inaczej definiują

97 [Strategor, s.387] 98 [Figuła, s.46] 99 [Stachowicz] 100

trykt przemysłowy znawcy ich włoskich egzemplifikacji. Inaczej znów charakteryzują pojęcie badacze technopolii typu „Krzemowa Dolina‖. Nie zwalnia to jednak z poszukiwania prawi-dłowości uniwersalnych, ważnych nie tylko w konkretnych warunkach punktowych.

Korzystając z wcześniejszych ustaleń, autor proponuje wyznaczyć uniwersalne ramy pojęcia dystryktu przemysłowego. Definiując je należy mieć na uwadze następujące elemen-ty:

- podmiot dystryktu przemysłowego (przedsiębiorcy, pracownicy, lokalna społeczność, interesariusze dystryktu przemysłowego),

- przedmiot dystryktu przemysłowego (działalność gospodarcza, w której realizację za-angażowany jest podmiot dystryktu przemysłowego),

Mówiąc o przedmiocie dystryktu przemysłowego, jakim jest działalność gospodarcza, należy określić cechy szczególne sposobu, w jaki jest on realizowany i który wyróżnia go na tle innych przejawów inicjatywy gospodarczej. Według autora pracy takimi cechami są:

- występowanie ekonomik zewnętrznych (specjalizacji, uczenia się, innowacji)¹⁰¹, - skupienie działalności gospodarczej wokół określonego łańcucha tworzenia wartości oraz działalności pomocniczej wspierającej ten proces (np. wyspecjalizowane firmy otoczenia biznesu),

Ostatni element, na który autor pracy chciałby zwrócić uwagę ze szczególną mocą, od-nosi się zarówno do podmiotu dystryktu przemysłowego, jak i jego przedmiotu. Jest nim bli-skość rozumiana w taki sposób, jak czyni to M. Heidegger oraz A. Jewtuchowicz (patrz pod-rozdział 1.3.). Bliskość charakteryzuje podmiot dystryktu przemysłowego, ponieważ ludzie, którzy stanowią dystrykt przemysłowy (przedsiębiorcy, lokalna społeczność, interesariusze dystryktu), pozostają nawzajem w „okolicy‖, stwarzając wzajemne subiektywne relacje „bli-skości‖ tak, jak to rozumie M. Heidegger. Bliskość ponadto występuje w dystrykcie przemy-słowym w wielu wymiarach (geograficznym, społecznym, przemyprzemy-słowym, kulturowym, or-ganizacyjnym, instytucjonalnym) przytaczanych przez A. Jewtuchowicz. Bliskość tak rozu-mianą można uważać za cechę wyróżniającą podmiotu oraz przedmiotu dystryktu przemy-słowego na tle innych form gospodarowania.

Wykorzystując wyróżnione powyżej elementy składające się na pojęcie dystryktu przemysłowego autor definiuje ten termin następująco: Dystrykt przemysłowy to zbiór

podmiotów złożony z przedsiębiorców, członków społeczności oraz przedstawicieli

101

nych organizacji (władz, jednostek naukowo-badawczych, szkolnictwa), które są bezpo-średnio lub pobezpo-średnio zaangażowane w działalność gospodarczą skupioną na realizacji określonego łańcucha wartości z wykorzystaniem ekonomik zewnętrznych, przy czym zarówno elementy składające się na podmiot dystryktu przemysłowego, jak i jej przed-miot cechuje wielowymiarowa bliskość geograficzna, społeczna, przemysłowa, kulturo-wa, organizacyjna oraz instytucjonalna.