Logika działania modelu czynników pozaekonomicznych - hipotezy

W poprzednich rozdziałach dokonano, na podstawie badań literaturowych oraz syntezy dokonanej przez autora, wyodrębnienia i skategoryzowania czynników pozaekonomicznych. W oparciu o dotychczasowe ustalenia nadano ich zbiorowi strukturę czteroelementową (patrz rysunek 3.4.).

Rysunek 3.4. Czteroelementowy system czynników pozaekonomicznych funkcjonowania firm dystryktu przemysłowego.

Źródło: Opracowanie własne Działanie kanałów informacyjnych Zakorzenienie lokalne uczestników Postawa przedsiębiorcza uczestników Relacje pomiędzy uczestnikami

System powyższy, według autora stanowi określony model sił oddziałujących na przed-siębiorstwo dystryktu przemysłowego. W modelu tym można wskazać szereg założeń odno-śnie:

a) struktury czynników, b) natężenia czynników,

c) związków pomiędzy czynnikami.

Struktura modelu czynników jest w istocie założeniem wskazującym, które z czynni-ków charakteryzujących procesy społeczne dystryktu przemysłowego są istotne dla jego funkcjonowania. Na tym etapie rozważań struktura zaprezentowanego modelu jest hipotezą opartą o badania źródeł literaturowych. Hipoteza ta przyjmuje, że wprowadzone do modelu czynniki mogą warunkować funkcjonowanie firm w ramach dystryktów przemysłowych – tj. ich włączanie się w struktury klastrowe oraz działanie w ich obrębie.

Przedstawiony model opiera się dodatkowo na założeniu, że opisywane charakterystyki procesów społecznych rzeczywiście mają miejsce w przypadku funkcjonującego dystryktu przemysłowego. Jest to założenie odnośnie stopnia natężenia danych charakterystyk cechują-cych procesy społeczne, które można sprowadzić do szeregu następującechują-cych hipotez zbior-czych dotyczących każdej z kategorii czynników wymienionych w modelu:

H1: W dystrykcie przemysłowym kanały informacyjne pomiędzy jego uczestnikami charakteryzują się otwartością;

H2: W dystrykcie przemysłowym uczestnicy dystryktu są osadzeni lokalnie;

H3: W dystrykcie przemysłowym relacje pomiędzy uczestnikami dystryktu przemysło-wego charakteryzują się dużym natężeniem (niską formalizacją, są długotrwałe, opierają się na zaufaniu …itd.);

H4: W dystrykcie przemysłowym istnieje postawa przedsiębiorcza uczestników.

Hipotezy te można poddać dekompozycji poprzez rozbicie ich na hipotezy odnoszące się do natężenia czynników zawartych wewnątrz poszczególnych kategorii. W każdym wy-padku przytaczana hipoteza jest stwierdzeniem takiego stanu natężenia danego czynnika, któ-ry w sposób pozytywny wpływa na funkcjonowanie dystktó-ryktu przemysłowego, umożliwiają firmie działanie w ramach jego struktur.

Postawione w modelu założenie natężenia zawartych w nim czynników pozaekono-micznych zostanie sprawdzone poprzez weryfikację postawionych hipotez odnośnie stopnia natężenia badanych charakterystyk w przedsiębiorstwach działającego dystryktu przemysło-wego. Służyć temu będą badania ankietowe oraz analiza rozkładu uzyskanych odpowiedzi i przypisanych im wartości.

Tabela 3.10. Dekompozycja hipotez względem natężenia czynników pozaekonomicznych Kategoria czynników ^Czynnik _{„W działającym dystrykcie przemysłowym…} ^{Przejście na formułę hipotezy}

Działanie kanałów informacyjnych

Współdziałanie kanałów sformalizowanej i nieformalnej informacji

Kanały nieformalne wspomagają przekazywanie informacji dotyczącej prowadzenia biznesu Rzetelność przekazu informacyjnego

kana-łów nieformalnych ^{Rzetelność przekazu informacyjnego kanałów} nieformalnych jest na wysokim poziomie Szybkość przemieszczania się informacji

kanałami nieformalnymi ^{Szybkość przemieszczania się informacji kana-}łami nieformalnymi jest wysoka względem kana-łów oficjalnych

Otwarcie kanałów informacyjnych na źró-dła poza umownymi granicami dystryktu przemysłowego.

Otwarcie kanałów informacyjnych na źródła poza umownymi granicami dystryktu przemysłowego jest faktem

Wzajemność uczenia się wynikająca z zaufania

Przedsiębiorcy uczą się od siebie nawzajem.

Zakorzenienie lokalne uczestników

dystryk-tu przemysłowego

Długoterminowość planów względem działalności w danej lokalizacji

Przedsiębiorcy wiążą długoterminowe plany względem działalności w danej lokalizacji Identyfikacja z miejscem prowadzenia

działalności

Przedsiębiorcy identyfikują się z miejscem pro-wadzenia działalności

Tradycja rodzinna prowadzenia

wytwór-czości w danej lokalizacji i danym profilu ^{Przedsiębiorcy są spadkobiercami długiej tradycji} rodzinnej w zakresie wytwórczości w danej lokalizacji i danej branży

Kształt relacji pomię-dzy uczestnikami dystryktu

przemysło-wego,

Siła więzi pomiędzy podmiotami działają-cymi w dystrykcie przemysłowym

Więzi przedsiębiorstwa z innymi podmiotami dystryktu przemysłowego są bardzo silne Stopień formalizacji więzi pomiędzy

pod-miotami działającymi w dystrykcie prze-mysłowym,

Stopień formalizacji więzi przedsiębiorstwa z innymi podmiotami działającymi w dystrykcie jest niski

Istnienie tradycji współpracy Istnieje tradycja współpracy Postawa zaufania zamiast wrogości i

kon-kurencji

Postawa zaufania przeważa nad postawą wrogo-ści

Sposób omawiania i rozwiązywania

kon-fliktów ^{Omawianie i rozwiązywanie konfliktów odbywa} się w drodze bezpośredniego komunikowania się Dobrowolność współpracy Współpraca jest samodzielnym wyborem

przed-siębiorcy

Partnerskie relacje współpracy Rozkład korzyści ze współpracy jest zrównowa-żony

Umiejętność pozyskania zasobów (pracow-nicy, fundusze) z lokalnej sieci osób zwią-zanych z przedsiębiorcą (rodzina, znajomi)

Przedsiębiorca posiada możliwość pozyskiwania zasobów (pracownicy, fundusze) z lokalnej sieci powiązanych osób

Długoterminowość współpracy Współpraca ma charakter długoterminowy Aktywne działanie na rzecz budowy

wza-jemnych stosunków

Przedsiębiorca aktywnie działa na rzecz budowy wzajemnych stosunków Kształtowanie się postawy przedsiębior-czej wśród uczestni-ków dystryktu prze-mysłowego.

Dążenie pracowników do zakładania wła-snych firm (duch przedsiębiorczości)

Pracownicy firm dążą do zakładania własnych firm

Lokalny konsensus, wśród różnych grup społecznych odnośnie wspólnych wartości takich jak ciężka praca, inicjatywa gospo-darcza

Przedsiębiorcy odczuwają przyjazny klimat towarzyszący prowadzeniu działalności gospo-darczej

Źródła: Opracowanie własne

Kolejne założenia dotyczą związków pomiędzy zawartymi w modelu czynnikami. W tym miejscu należy zaznaczyć, że operacjonalizacja wymienionych w modelu charakterystyk

oraz kodowanie zostały przeprowadzone w taki sposób, aby wyższy stopień zmierzonego czynnika (teoretycznie pozytywny wpływ na działanie dystryktów przemysłowych) odpowia-dał wyższej wartości w pięciostopniowej skali Likerta. Stąd odpowiedzi będą kodowane w jednolity sposób zgodnie z następującą logiką:

- „1‖ - natężenie zjawiska niekorzystne z punktu widzenia teorii dystryktów przemy-słowych,

- „5‖ - natężenie zjawiska korzystne z punktu widzenia teorii dystryktów przemysło-wych.

Zgodnie z przyjętym systemem kodowania zawarte w modelu czynników relacje po-między jego poszczególnymi elementami powinny kształtować się zawsze w formie dodat-nich korelacji – poszczególne czynniki powinny wspierać się nawzajem. Przykładowo można wyróżnić 10 możliwych relacji pomiędzy czynnikami zawartymi w modelu, co zostało przed-stawione w poniższej tabeli (patrz tabela 3.1.1.). Każdemu związkowi korelacyjnemu towa-rzyszy ogólna hipoteza wskazująca na: istnienie związku, kierunek związku (dodatni, ujem-ny).

Tabela 3.11. Hipotezy odnośnie relacji pomiędzy elementami modelu

Kategoria czynnika X Kategoria czynnika Y Hipoteza odnośnie związku korelacyjnego pomiędzy X i Y

1 2 dodatni 1 3 dodatni 1 4 dodatni 2 3 dodatni 2 4 dodatni 3 4 dodatni 1 1 dodatni 2 2 dodatni 3 3 dodatni 3 3 dodatni

Źródło: Opracowanie własne

Ujawniające się dodatnie korelacje64

pomiędzy zoperacjonalizowanymi czynnikami oznaczają zgodność z powyższymi hipotezami. Korelacje ujemne należy interpretować jako sprzeczne z hipotezami. Wynika stąd, że:

- dodatnie korelacje potwierdzają założoną teoretycznie logikę modelu, - ujemne korelacje osłabiają model.

64

Istnienie związku testowane jest za pomocą hipotezy zerowej: H0 - brak istotnej różnicy współczynnika rho od zera (H1: rho jest różne od zera). Na poziomie istotności 0,05 sprawdzano, czy można odrzucić hipotezę o braku związku między zmiennymi. [Wieczorkowska, s. 240]

Schemat postępowania mającego na celu weryfikację opracowanego modelu teoretycz-nego przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 3.12. Schemat procesu weryfikacji modelu

Problem: Rozwiązanie Metoda badawcza

1. Jaka jest struktura czynników pozaeko-nomicznych?

Znalezienie i kategoryzacja czynników Kwerenda literaturowa 2. Czy zjawiska opisane w powstałym

modelu czynników pozaekonomicznych zachodzą w rzeczywistości dystryktu

prze-mysłowego?

Sprawdzenie natężenia badanych czynników w przedsiębiorstwach w istniejącym dystrykcie przemysłowym

Badania ankietowe Analiza rozkładu Statystyka opisowa 3. Czy zakładane na podstawie teorii relacje

między czynnikami mają miejsce w rze-czywistości?

Sprawdzenie związków pomiędzy natężeniami badanych czynników w istniejącym dystrykcie przemysłowym.

Analiza korelacji

Źródło Opracowanie własne