Działanie lokalnych kanałów informacyjnych - analiza rozkładu odpowiedzi

W niniejszym podrozdziale zostały przedstawione wyniki oraz ich interpretacje odno-szące się do poszczególnych pytań zawartych w ankiecie z przyjętym wcześniej podziałem na kategorie czynników.

Pytania 1.1.x dotyczyły kwestii, czy przedsiębiorstwo korzysta z nieformalnych kana-łów informacji (rodzina, przyjaciele, znajomi), aby pozyskać informacje o:

- 1.1.1. kontrahentach (dostawcach, odbiorcach)

- 1.1.2. nowych produktach wytwarzanych przez konkurencję - 1.1.3. nowych technologiach produkcji

- 1.1.4. najnowszych tendencjach na rynku (zmiana gustów klientów) - 1.1.5. przyjmowanych nowych pracownikach.

Odpowiedzi zakodowano według następującego klucza: - (1) nie korzystam z takich źródeł w ogóle,

- (2) raczej nie korzystam z nich, - (3) trudno powiedzieć,

- (4) raczej z nich korzystam, - (5) korzystam z nich często.

Rozkład odpowiedzi przedstawiony jest na tabeli poniżej (patrz tabela 4.5.1.1.).

Tabela 4.5.1.1. Rozkład odpowiedzi na pytania 1.1.x

1.1.1. 1.1.2. 1.1.3. 1.1.4. 1.1.5. Kod odpowiedzi Liczba odpowiedzi Udział (%) Liczba odpowiedzi Udział (%) Liczba odpowiedzi Udział (%) Liczba odpowiedzi Udział (%) Liczba odpowiedzi Udział (%) 5 24 42,86% 9 16,07% 15 26,79% 13 23,21% 31 55,36% 4 17 30,36% 12 21,43% 17 30,36% 10 17,86% 6 10,71% 3 1 1,79% 7 12,50% 2 3,57% 4 7,14% 3 5,36% 2 6 10,71% 12 21,43% 9 16,07% 10 17,86% 3 5,36% 1 8 14,29% 16 28,57% 13 23,21% 19 33,93% 13 23,21%

Znamienne jest to, że pytanie o korzystanie z nieformalnych źródeł przy zdobywaniu in-formacji o nowościach rynkowych (1.1.4.) jest w praktyce tożsame z pytaniem o korzystanie z nieformalnych źródeł przy zdobywaniu informacji o produktach konkurencji (1.1.2.). Pyta-nie 1.1.4. jest jednak postawione w sposób mPyta-niej krępujący dla tych respondentów, którzy uważają podpatrywanie konkurencji za działanie naganne, do którego nie powinni się przy-znawać. Można zatem przypuszczać, że korzystanie z nieformalnych źródeł informacji w celu pozyskania danych o konkurencji jest stosowane na większą skalę niż wskazują na to wyniki badań. W przypadku nowości produktowych (produkty, trendy) wskazywane były w rozmo-wach inne źródła: targi, czasopisma, katalogi (źródła oficjalne).

Fakt korzystania z informacji o pracownikach zatrudnianych w firmie potwierdziła większość z respondentów. Normalną praktyką rozpowszechnioną wśród przebadanych przedsiębiorców jest zasięganie opinii o potencjalnym pracowniku u jego dotychczasowego pracodawcy, co odbywa się poprzez bezpośredni kontakt szefów obu firm zazwyczaj znają-cych się nawzajem. Wyjaśniany jest wtedy przede wszystkim powód odejścia z dotychczaso-wego miejsca pracy. Wielu respondentów wskazywało na niepisaną zasadę „niepodkupywa-nia sobie nawzajem pracowników‖, którą kierują się w takich sytuacjach przedsiębiorcy. Sta-nowi ona zapewne istotny hamulec żądań płacowych miejscowych pracowników.

Niezależnie jednak od zasygnalizowanych przez respondentów zastrzeżeń można stwierdzić, że nieformalne kanały informacyjne w danym dystrykcie przemysłowym istnieją i działają. Wymiana informacji tą drogą ma miejsce w następujących kategoriach: informacje o dostawcach, informacje o technologii produkcji, informacje o pracownikach. Rzadziej doty-czy kategorii informacji o nowych produktach/trendach rynkowych.

Świadomość wpływu informacji pozyskiwanych kanałami nieformalnymi na powodze-nie przedsiębiorstwa było badane przy pomocy pytania 1.2. (patrz tabela 4.5.1.2.).

Tabela 4.5.1.2. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1.2.

Kod odpowiedzi Znaczenie odpowiedzi Liczba (osób) Udział 5 zdecydowanie mają wpływ na powodzenie firmy 14 25,00%

4 raczej mają wpływ 21 37,50%

3 trudno powiedzieć 10 17,86%

2 raczej nie mają wpływu 7 12,50%

1 nie mają żadnego wpływu 4 7,14%

Większość respondentów (62,5%) udzieliło odpowiedzi potwierdzającej wpływ infor-macji pozyskiwanych drogą nieformalną na powodzenie działania przedsiębiorstwa. Oznacza to, że badani przedsiębiorcy zdają sobie sprawę, że kontakty nieformalne mają duże znaczenie dla rozwoju ich firm.

Pytanie 1.3. dotyczy kwestii, czy informacje pozyskiwane drogą kontaktów nieformal-nych (rodzina, przyjaciele, znajomi) są informacjami, na których respondenci mogą polegać. Rozkład odpowiedzi kształtuje się tak jak w tabeli poniżej (patrz tabela 4.5.1.3.).

Tabela 4.5.1.3. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1.3.

Kod odpowiedzi Znaczenie odpowiedzi Liczba (osób) Udział 5 zdecydowanie można na niej polegać 10 17,86% 4 raczej można na niej polegać 29 51,79%

3 trudno powiedzieć 12 21,43%

2 raczej nie można na niej polegać 3 5,36% 1 nie można w ogóle na niej polegać 2 3,57%

Źródło: Opracowanie własne

Większość odpowiedzi wskazuje na to, że kanały nieformalne są uważane przez re-spondentów za wiarygodne (69,65%). Podnosi to pozytywnie ocenę lokalnego systemu cyrku-lacji nieformalnej informacji.

W pytaniu 1.4. postanowiono dodatkowo zweryfikować kwestię wiarygodności źródeł o charakterze nieformalnym i zapytano, czy informację pozyskaną z nieformalnych kanałów weryfikuje się bezpośrednio u źródła, którego ona dotyczy (patrz tabela 4.5.1.4.).

Tabela 4.5.1.4. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1.4.

Kod odpowiedzi Znaczenie odpowiedzi Liczba (osób) Udział 5 na pewno nie jest potrzebna żadna weryfikacja 3 5,36% 4 raczej nie jest potrzebna weryfikacja 10 17,86%

3 trudno powiedzieć 6 10,71%

2 raczej jest potrzebna weryfikacja 18 32,14% 1 na pewno jest potrzebna weryfikacja 19 33,93%

Źródło: Opracowanie własne

W przypadku pytań 1.4. respondenci najczęściej wskazywali, że informacje potrzebują dodatkowej weryfikacji u źródła, którego dotyczą. Według badającego, odpowiedzi na pyta-nia 1.3. i 1.4. nie wykluczają się nawzajem. Wskazują jednak na to, że zaufanie względem źródeł informacji nieformalnej ma swoje granice. Wniosek ten dodatkowo potwierdzają

re-spondenci, którzy w swoich spontanicznych komentarzach wskazywali na to, że „poleganie na informacjach nieformalnych‖ oraz „brak potrzeby weryfikacji danych‖ zależy od tego, kto jest źródłem informacji nieformalnych. Wskazywali też na istnienie osób przychylnie nasta-wionych, którzy są źródłem wiarygodnym oraz osób nastawionych negatywnie, na których opinii nie można polegać. Nieliczni respondenci mówili nawet o przypadkach, w których byli celowo wprowadzani w błąd. W wywiadach był też wielokrotnie przedstawiany pogląd, że istnieją przedsiębiorcy, którzy nie wpuściliby innego stolarza do swojego warsztatu.

Działanie kanałów informacyjnych dystryktu przemysłowego badano również pod ką-tem następujących kwestii:

- subiektywnej oceny szybkości obiegu informacji kanałami nieformalnymi pomiędzy podmiotami dystryktu przemysłowego (pytanie 1.5.),

- subiektywnej oceny cyrkulacji wiedzy zewnętrznej w kanałach informacyjnych nie-formalnych dystryktu przemysłowego (pytanie 1.6.),

- deklarowanego zaangażowania podmiotów w zdobywanie informacji branżowej na zewnątrz dystryktu przemysłowego (pytanie 1.7.).

Kwestię szybkości obiegu informacji zbadano, pytając o względną ocenę ich działania. Zadano pytanie, czy kanały nieformalne działają szybciej niż oficjalne źródła informacji (roz-kład odpowiedzi 1.5. poniżej w tabeli 4.5.1.5.).

Tabela 4.5.1.5. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1.5.

Kod odpowiedzi Znaczenie odpowiedzi Liczba (osób) Udział 5 Zdecydowanie tak (kanały nieformalne są źródłem

naj-świeższych branżowych informacji) ^{14 25,00%}

4 Raczej tak 18 32,14%

3 Trudno powiedzieć 8 14,29%

2 Raczej nie 12 21,43%

1 Zdecydowanie nie (najświeższe informacje są dostępne

oficjalnymi kanałami) ^{4 7,14%}

Źródło: Opracowanie własne

Większość odpowiedzi wskazuje na relatywnie szybsze działanie kanałów nych (57,14% odpowiedzi). Można zatem mówić o pewnej przewadze kanałów nieformal-nych (kontaktów bezpośrednich, które są odpowiedzialne za obieg informacji wewnątrz dys-tryktu przemysłowego) nad kanałami formalnymi (źródła ogólnodostępne: Internet, czasopi-sma, które w większości są oparte na źródłach zewnętrznych względem dystryktu przemy-słowego w Dobrodzieniu). Jest to zjawisko pozytywne z punktu widzenia przewagi

konku-rencyjnej tego dystryktu przemysłowego, które powinno opierać się na posiadanej unikalnej wiedzy niedostępnej w innych lokalizacjach.

Przenikanie wiedzy zewnętrznej poprzez kanały nieformalne dystryktu przemysłowego badano poprzez pytanie: „czy od innych przedsiębiorców z branży meblarskiej mających swo-je siedziby w Dobrodzieniu i okolicach można uzyskać informację o krajowych i zagranicz-nych (pozalokalzagranicz-nych) przedsiębiorstwach z branży meblarskiej i ich działaniach (najnow-szych produktach, najnow(najnow-szych technologiach, posunięciach konkurentów)‖ (pyt. 1.6. – roz-kład w tabeli 4.5.1.6.).

Tabela 4.5.1.6. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1.6.

Kod odpowiedzi Znaczenie odpowiedzi Liczba (osób) Udział

5 Zdecydowanie tak 12 21,43%

4 Raczej tak 14 25,00%

3 Trudno powiedzieć 3 5,36%

2 Raczej nie 18 32,14%

1 Zdecydowanie nie 9 16,07%

Źródło: Opracowanie własne

Dane z powyższej tabeli sugerują, że w kwestii dzielenia się informacją o zewnętrznych (względem dystryktu przemysłowego) konkurentach przedsiębiorcy są podzieleni. Mniej wię-cej połowa respondentów wskazuje na to, że taką informację można od innych przedsiębior-ców wydobyć. Druga połowa udzieliła odpowiedzi przeciwnej.

Pytanie ankiety mające na celu zbadanie bezpośredniego zaangażowania przedsiębior-ców w zdobywanie najnowszych informacji o konkurentach w branży poza Dobrodzieniem (pytanie 1.7.): „Czy śledzą państwo poczynania konkurencji poza Dobrodzieniem?‖ - dostar-czyło odpowiedzi o rozkładzie zawartym w tabeli poniżej (tabela 4.5.1.7.).

Tabela 4.5.1.7. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1.7.

Kod odpowiedzi Znaczenie odpowiedzi Liczba (osób) Udział 5 Zdecydowanie tak (śledzę regularnie i uważnie

konkuren-cję spoza Dobrodzienia) ^{23 41,07%}

4 Raczej tak 17 30,36%

3 Trudno powiedzieć 1 1,79%

2 Raczej nie 4 7,14%

1 Zdecydowanie nie (nie interesuję się tym, co robi

konku-rencja poza Dobrodzieniem) ^{11 19,64%}

Powyższe dane pozwalają stwierdzić, że przedsiębiorcy dystryktu przemysłowego zdo-bywają informacje o działaniu konkurencji z dalszych rejonów kraju, nie zdając się wyłącznie na lokalne pomysły odnośnie wzornictwa i nowych produktów. Bywały jednak sytuacje, w których przedsiębiorca w rozmowie stwierdzał, że nie interesuje go konkurencja zewnętrzna, ponieważ miejscowi przedsiębiorcy stanowią dla niego wystarczający punkt odniesienia, gdy idzie o nowości.

Jakkolwiek większość przedsiębiorców zdobywa informacje o poczynaniach konkuren-cji zewnętrznej, mniejsza ich część jest skłonna podzielić się taką informacją z innymi przed-siębiorcami, na co wskazują odpowiedzi udzielone w pytaniu 1.6. Nie zmienia to jednak fak-tu, że cyrkulacja tej wiedzy wewnątrz dystryktu występuje.

Kwestia dzielenia się wiedzą z konkurentami zbadana została z dwóch punktów widze-nia: obaw przed imitacją produktów (pytanie 1.8.) oraz deklarowanej postawy względem dzielenia się wiedzą z innymi (pytanie 1.9.).

Pytanie 1.8. mające na celu zbadanie, czy przedsiębiorcy obawiają się imitacji produk-tów przez konkurencję, dostarczyło danych o rozkładzie ujętym w poniższej tabeli (patrz ta-bela 4.5.1.8.).

Tabela 4.5.1.8. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1.8.

Kod odpowiedzi Znaczenie odpowiedzi Liczba (osób) Udział 5 Zdecydowanie nie obawiam się imitacji naszych produktów 15 26,79%

4 Raczej nie 5 8,93%

3 Trudno powiedzieć 1 1,79%

2 Raczej tak 18 32,14%

1 Zdecydowanie obawiam się tego 17 30,36%

Źródło: Opracowanie własne

W większości respondenci deklarowali zdecydowaną (30,36%) lub umiarkowaną (32,14%) obawę przed imitacją swoich produktów przez konkurencję. Jest to wynik przewi-dywany z uwagi na bardzo intensywną konkurencję na rynku. W rozmowach pojawiły się również liczne głosy, wskazujące na istnienie lokalnych firm, które niejednokrotnie bazowały na pomysłach innych bez zgody osób zainteresowanych. Postawa taka była jednak bardzo negatywnie oceniania przez otoczenie. Istnieje także grupa respondentów, którzy imitacji w ogóle się nie obawiają. Powody takiego stanu były następujące:

- pozycja rynkowego lidera, której konkurencja nie jest w stanie zagrozić pomimo po-jawiających się imitacji,

- produkcja oryginalnego, wyróżniającego się na tle konkurencji produktu.

W lokalnej świadomości istnieją również pewne niepisane zasady konkurowania wpa-jane przez mistrzów zawodu. W pamięci pozostaje np. mistrz o nazwisku Apteka (tapicer), który był nauczycielem kilku z dzisiejszych przedsiębiorców obecnie prowadzących zakłady w Dobrodzieniu i okolicach. Przekazywał on zasadę, aby „wytwarzać wszystko, ale każdy coś innego‖, co można odczytać jako zachętę do wytwarzania niejednolitych produktów i posze-rzania oferty dobrodzieńskich stolarzy. Zalecenia te z perspektywy lat można określić jako wizjonerskie. Należy zauważyć, że w czasach ich wypowiadania meblarze dobrodzieńscy nie mieli absolutnie żadnych problemów ze zbytem z uwagi na rynek producenta wytworzony przez poprzedni nierynkowy system gospodarczy³⁰. Strategia różnicowania produktów sprawdza się szczególnie po zmianie na system rynkowy oraz w warunkach obecnie panują-cego rynku konsumenta.

Z punktu widzenia dystryktu przemysłowego jako całości wysoki stopień obawy przed imitacją produktów może być rozumiany negatywnie ze względu na możliwość zablokowania wzajemnej wymiany wiedzy oraz powstawania barier nieufności pomiędzy przedsiębiorcami (szczególnie tymi, którzy rzeczywiście dopuścili się imitacji ze szkodą dla innych).

Pytanie 1.9. - Czy dzielą się państwo wiedzą specjalistyczną z firmami konkurencyjny-mi w Dobrodzieniu i okolicach, jeżeli tego potrzebują? – dostarczyło danych bardziej optykonkurencyjny-mi- optymi-stycznych w swojej wymowie (rozkład znajduje się w tabeli 4.5.1.9.).

30

W latach poprzedzających zmiany systemowe w Polsce zapoczątkowane w roku 1988 roku oraz w latach następnych przedsiębiorcy dobrodzieńscy organizowali coroczną wspólną wystawę mebli w jednej z lokalnych szkół. Były to swego rodzaju miejscowe targi meblarskie obliczone na pozyskanie zamówień od klientów z rejonu polski południowej. Realia rynkowe tamtego okresu (niedobór wszelkich dóbr konsumpcyjnych) oraz zalety takiej formuły wystawienniczej (duża liczba wystawców to z reguły duży wybór i wygoda dla klienta) powodowały to, że w ciągu kilku godzin miejscowi meblarze otrzymywali zamówienia, które gwarantowały produkcję przez następny rok a nierzadko dłużej. Był to model działania bardzo wygodny i wciąż przez wielu respondentów wspominany z pewną dozą żalu, ponieważ już niemożliwy do odtworzenia.

Tabela 4.5.1.9. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1.9.

Kod odpowiedzi Znaczenie odpowiedzi Liczba (osób) Udział 5 Zdecydowanie tak (zawsze udzielamy takiej pomocy) 18 32,14%

4 Raczej tak 15 26,79%

3 Trudno powiedzieć 4 7,14%

2 Raczej nie 11 19,64%

1 ^{Zdecydowanie nie, widząc zagrożenie przejęcia}

najlep-szych pomysłów firmy ^{8 14,29%}

Źródło: Opracowanie własne

Większość respondentów zadeklarowało gotowość dzielenia się wiedzą specjalistyczną z firmami konkurencyjnymi (32,14% zdecydowanie tak , 26,79% raczej tak). W rozmowie towarzyszącej nie brakowało jednak pewnych zastrzeżeń, co do osoby, której takiej informa-cji się udziela („zależy komu‖) oraz nielicznych głosów informujących, że nikt nie zwraca się do przedsiębiorców z taką prośbą (małe zakłady nie kooperujące z innymi). Poza tym nie można pominąć wpływu, jaki na tak dobre wyniki mogła wywrzeć chęć pokazania się w ba-daniach z jak najlepszej strony. Ostatecznie jednak, wynik można interpretować jako pozy-tywnie świadczący o obiegu informacji wewnątrz dystryktu przemysłowego.