Dobrowolne wpłaty do ONZ można charakteryzować na wiele sposobów.
Po pierwsze można wyróżnić wpłaty dobrowolne na rzecz następujących zadań:
– wydatków administracyjnych, – operacji pokojowych,
– pomocy rozwojowej i humanitarnej.
Zasoby fi nansowe w postaci dobrowolnych wpłat mogą zatem trafi ać w ramach ONZ do:
– budżetu regularnego ONZ;
– budżetów operacji pokojowych;
– programów i funduszy tworzonych przez Zgromadzenie Ogólne od początku istnienia organizacji, do których zwłaszcza należą420:
418 R.P. Mendez, Financing the United Nations and the International Public Sector, Problems and Reform, „Global Governance: A Review of Multilateralism and International Organizations” 1997, No. 3, s. 286.
419 Role of the General Assembly, http://www.un.org/en/peacekeeping/rolega.shtml [dostęp:
4.02.2013].
420 Structure and Organization, http://www.un.org/eu/aboutun/structure/index.shtml [dostęp: 12.01.2013].
- Międzynarodowe Centrum Handlu (International Trade Centre – ITC);
- Biuro Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców (United Nation High Commissioner for Refugees – UNHCR);
- Fundusz NZ Pomocy Dzieciom (United Nations Children’s Found – UNICEF);
- Konferencja NZ ds. Handlu i Rozwoju (United Nations Conference on Trade and Development – UNCTAD);
- Program NZ ds. Rozwoju (United Nations Development Programme – UNDP);
- Biuro NZ ds. Narkotyków i Przestępczości (United Nations Offi ce on Drugs and Crime – UNODC);
-Program NZ ds. Ochrony Środowiska (United Nations Environment Pro-gramme – UNEP);
-Program NZ ds. Osiedli Ludzkich (United Nations Human Settlements Programme – UN-HABITAT);
- Fundusz Ludnościowy NZ (United Nations Population Found Activities – UNFPA);
- Agencja NZ ds. Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East – UNRWA);
- Program Żywnościowy NZ (United Nations World Food Programme – WFP);
– instytutów badawczych i szkoleniowych, takich jak:
- Instytut NZ ds. Badań nad Rozbrojeniem (United Nations Institute for Disavmament Research – UNIDIR);
- Instytut NZ ds. Szkoleń i Badań (United Nations Institute for Training and Research – UNITAR);
- Międzyregionalny Instytut ONZ ds. Badań nad Przestępczością i Wymia-rem Sprawiedliwości (United Nations Interregional Crime and Justice Research Institute – UNICRI);
- Instytut NZ ds. Rozwoju Społecznego (Unitet Nations Research Institute for Social Development – UNRISD);
– innych podmiotów, jak:
- Międzynarodowe Centrum Informatyczne (International Computing Centre – ICC);
- Wspólny Program NZ ds. HIV/AIDS (Joint United Nations Programme on HIV/AIDS – UNAIDS);
- Biuro NZ ds. Obsługi Projektów (United Nations Offi ce for Project Ser-vices – UNOPS);
- Jednostka ds. Podnoszenia Kwalifi kacji Personelu ONZ (United Nations System Staff College – UWSSC);
- Uniwersytet ONZ (United Nations University – UNU);
- Jednostka NZ na rzecz Równości Płci i Wzmocnienia Pozycji Kobiet (United Nations Entity for Gender Equality and the Empowerment of Women – UN Women).
Specjalne programy pomocy, mające sprzyjać rozwojowi gospodarczemu i społecznemu, łagodzące często skutki negatywnych zjawisk, wojen bądź kata-strof, badania, szkolenia, nauka, rozwiązywanie problemów globalnych są bez-pośrednio realizowane przez wyżej wymienione podmioty ONZ.
Zewnętrze wydatki operacyjne związane z działalnością tych programów, funduszów, instytutów i jednostek, jak już wcześniej wspomniano, ujmowane są w specjalnych funduszach operacyjnych, a koszty realizacji tych działań nie powinny przekraczać oddanych do dyspozycji środków fi nansowych421. Właści-wie dla każdej nowej inicjatywy tworzony jest nowy rachunek, często w ciągu roku budżetowego, na który donatorzy wpłacają środki fi nansowe. Tak two-rzone fundusze funkcjonują przez lata, niektóre z nich nie realizując żadnych działań, generując jednak koszty w postaci opłat bankowych.
Dobrowolne wkłady i dotacje są ważnym oraz powszechnym sposobem fi nansowania zewnętrznej działalności operacyjnej ONZ422, ale trzeba zazna-czyć, że determinują one rozmiary realizowanych programów i inicjatyw orga-nizacji, co wpływa na efektywność ich wykonania. Jednocześnie corocznie od początku funkcjonowania organizacji dobrowolne dotacje na rzecz ONZ prze-wyższają obowiązkowe składki do budżetu regularnego (tab. 4.8), ale mimo to są wciąż niewystarczające423.
421 K. Michałowska-Gorywoda, W. Morawiecki, J. Mulewicz, Międzynarodowe organizacje gospodarcze, t. 1, op.cit., s. 279–280.
422 J. Simonides, Organizacja Narodów Zjednoczonych. Podstawowe cele i zasady funkcjo-nowania. Struktura. Organy główne i pomocnicze. System Narodów Zjednoczonych, w: Orga-nizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i Perspektywy, red. J. Symonides, Wyd. Naukowe Scho-lar, Warszawa 2006, s. 71.
423 E. Luard, Th e United Nations. How it Works and What it Does, Th e Macmillan Press Ltd, London 1994, s. 135; S. Ogata, P. Volcker et al., Financing an Eff ective…, op.cit., s. 22.
Tabela 4.8. Dobrowolne wpłaty do programów ONZ
oraz wpłaty obowiązkowych składek do budżetu regularnego (mln USD w cenach bieżących)
Lata Wpłaty do programów Wpłaty składek
1971 584 157
1978 1 538 424
1988 3 471 724
1998 5 798 1 086
2001 6 734 1 074
2005 12 292 1 826
2009 16 591 2 499
2011 12 530 2 649
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Total UN System Contributions, http://www.global policy.org/un-fi nace/tables-and-chart-on-un-fi nance-/un-system-budget/27505 [dostęp:
12.01.2013].
Donatorami ONZ może być zarówno osoba prawna, jak i fi zyczna oraz związki tych osób. Najczęściej dobrowolnych wpłat dokonują jednak424: – państwa członkowskie bądź inne zainteresowane państwa;
– organizacje międzynarodowe, stowarzyszenia lub inne podmioty pozarządowe;
– osoby fi zyczne.
W ONZ na początku każdego roku na specjalnie zwoływanej w tym celu konferencji przedstawicieli państw członkowskich deklarowane są przez człon-ków wkłady do poszczególnych funduszy wyżej wymienionych podmiotów organizacji. Można zauważyć ich systematyczny wzrost od początku funkcjo-nowania ONZ, co jest związane z rozszerzeniem działalności operacyjnej, jak również z presją moralno-polityczną. Jednocześnie coroczne deklarowanie tych wkładów, będących najistotniejszą częścią wszystkich dobrowolnych przeka-zów pieniężnych, stwarza element niepewności co do możliwości realizacji w przyszłości najważniejszych priorytetów tych podmiotów425. I tak w latach 2011 i 2012, ze względu na odroczone w czasie skutki kryzysu fi nansowego i ekonomicznego, zwłaszcza ograniczenia fi skalne (np. w Grecji i Hiszpanii) czy skutki umorzenia długów (np. Austria i Belgia) większość donatorów obniżyła wysokość przekazywanych środków fi nansowych na rzecz ONZ w stosunku do
424 Basic Facts about United Nations, UN Department of Public Information, New York 2011, s. 29.
425 W. Morawiecki, K. Michałowska-Gorywoda, Międzynarodowe organizacje gospodarcze, op.cit., s. 177.
zadeklarowanych kwot. Jedynie Szwecja, Norwegia, Luksemburg, Dania oraz Holandia wywiązały się ze swoich deklaracji bądź przekazały wyższe kwoty426.
System ten stwarza również trudności w planowaniu i monitorowaniu pro-gramów. Rozwiązaniem tych utrudnień mogłoby być składanie deklaracji na okres wieloletni, a także przeprowadzanie negocjacji między donatorami na temat podziału obciążeń fi nansowych, przy jednoczesnym utworzeniu wspólnej jednostki odpowiedzialnej za ich nadzór i ewaluację programów. Trzeba jednak zauważyć, że organ ten powinien być ciałem niezależnym od ONZ, ponieważ donatorami są też państwa nieczłonkowskie, a także osoby prywatne i prawne, bądź też w jego skład powinni wchodzić zainteresowani donatorzy427.
W rzeczywistości donatorzy wpłacają środki fi nansowe tylko do tych fun-duszy, których działalnością są zainteresowani. Sami określają wielkość prze-kazywanych środków fi nansowych, również czas ich przekazywania, a także mają prawo wycofać się w każdym momencie428. Często zdarza się również, że donatorzy tworzą swoje fundusze, by realizować własne priorytety. Mimo tych mankamentów należy podkreślić, że donatorzy chętniej dokonują wpłat na realizację inicjatyw fi nansowanych z funduszy nadzwyczajnych, niż na te, które są częścią budżetu regularnego ONZ429.
Jednocześnie z funduszy specjalistycznych, oprócz działań operacyjnych, fi nansowane są również wydatki administracyjne430. Wydaje się, że w celu lep-szej koordynacji oraz odpowiedzialności administracyjnej wszystkie wydatki administracyjne programów ONZ, które są obecnie fi nansowane przez dobro-wolne wpłaty, powinny być pokrywane z budżetu regularnego organizacji431.
Oprócz państw członkowskich, jak wcześniej wspomniano, donatorami ONZ są inne organizacje międzynarodowe, jak np. OECD (Organization for Economic Co-operation and Development) czy UE, oraz osoby prywatne.
Do najbardziej znaczących prywatnych darczyńców na rzecz ONZ należą amerykański potentat fi nansowy J.D. Rockefeller, który przekazał w 1946 r.
8,5 mln USD na kupno parceli w centrum Nowego Jorku, co przesądziło
426 MDG Gap Task Force Report 2012: Th e Global Partnership for Development:
Making Rhetoric a Reality, http://www.un.org/en/development/desa/policy/mdg_gap2012/
mdg8report2012_engw.pdf [dostęp: 25.02.2013].
427 E. Luard, Th e United Nations…, op.cit., s. 150.
428 S. Fasulo, An Insider’s Guide to the UN, Yale University Press, New Haven–London 2004, s. 124.
429 B. Urquhart, E. Childers, Strengthening International Response to Humanitarian Emergencies, DAG Hammarsjöld Foundation, Uppsalla 1992, s. 83.
430 Wydatki administracyjne UNEP oraz UNHCR i UNCTAD pokrywane są z budżetu regularnego ONZ.
431 S. Ogata, P. Volcker et al., Financing an Eff ective…, op.cit., s. 23.
o umiejscowieniu siedziby organizacji, a także założyciel stacji telewizyjnej T. Turner (1 mld USD) oraz właściciel Microsoft u B. Gates (1,7 mln USD).