System kwot w MFW

Niezbędnym i najważniejszym źródłem prowadzenia zewnętrznej działal-ności operacyjnej MFW są wpłaty państw członkowskich do kapitału zakła-dowego – tzw. kwoty. Bez tych wpłat nie byłoby możliwe udzielenie pomocy członkom, czy to na zasadach zwykłych, czy preferencyjnych. Statut MFW przewiduje, że dla każdego państwa członkowskiego zostaje wyznaczona kwota wyrażona przez udział procentowy oraz w SDR⁴⁸⁷. Zasadnicze znaczenie kwot w działalności MFW wynika z następujących przyczyn⁴⁸⁸:

– kwota stanowi podstawę zasobów fi nansowych MFW;

– możliwość korzystania z pomocy Funduszu jest w zasadzie proporcjonalna do wysokości kwoty danego członka;

– przydział SDR na rzecz państw członkowskich dokonywany jest proporcjo-nalnie do ich wpłat do kapitału zakładowego;

– na podstawie wysokości kwoty obliczana jest liczba głosów danego członka;

– dyrektorzy mianowani w Radzie Administracyjnej pochodzą z państw posia-dających najwyższe kwoty.

Początkowo wielkość udziałów członkowskich w kapitale zakładowym MFW poszczególnych państw miała być rezultatem kumulacji następujących mierników:

485 Ibidem.

486 T. Michałowski, Międzynarodowy Fundusz Walutowy..., op.cit., s. 32–34.

487 IMF Members’ Quotas, op.cit

488 A. Mirakhor, I. Zidi, Rethinking the Governance of the International Monetary Fund, w: Finance, Development and the IMF, eds J.M. Boughton, D. Lombardi, Oxford University Press, Oxford 2009, s. 270.

– wartości PKB w cenach rynkowych z 1940 r. (Y);

– wartości rezerw monetarnych (złoto i USD) na dzień 1 lipca 1943 r. (R);

– wartości maksymalnego odchylenia w eksporcie w latach 1934–1938 (V);

– wartości rocznego importu z lat 1934–1938 (M);

– średniej wartości rocznego eksportu z lat 1934–1938 (X).

Kwota (Q) na bazie tych mierników miała wynosić:

Q = (0,02Y + 0,05R + 0,1V + 0,1M) (1 + X/Y)⁴⁸⁹.

W trakcie konferencji w Bretton Woods państwa założycielskie zabiegały o jak najwyższe udziały członkowskie w organizacji. Natomiast Stany Zjed-noczone dążyły do ograniczenia kapitału zakładowego do 8,3 mld USD⁴⁹⁰. Jednocześnie w związku z tym, że państwa nie były w stanie na tej konferen-cji przedstawić realnych danych dotyczących wyżej wymienionych wielkości, uzgodniono, że pierwszy raz kwoty udziałowe oszacowane zostaną orientacyj-nie. W rzeczywistości tylko kwota Stanów Zjednoczonych została wyliczona według zaproponowanej formuły, kwoty zaś pozostałych członków pierwotnych Funduszu zostały ustalone przez porozumienie między nimi a organizatorami konferencji założycielskiej.

Ostatecznie wysokość wpłat do kapitału zakładowego członków założycieli MFW wyniosła 8,8 mld USD⁴⁹¹. Wynegocjowane kwoty udziałowe poszczegól-nych państw członkowskich zostały zapisane w załączniku A do statutu MFW (tab. 5.3).

Tabela 5.3. Pierwotne kwoty udziałowe w kapitale zakładowym państw założycieli MFW (mln USD w cenach bieżących)

Państwo Pierwotne kwoty udziałowe Państwo Pierwotne kwoty udziałowe

Australia 200 Jugosławia 60

Belgia 225 Kanada 300

Boliwia 10 Kolumbia 50

Brazylia 150 Kostaryka 5

Chile 50 Kuba 50

Chiny 550 Liberia 0,5

Czechosłowacja 125 Luksemburg 10

Dominikana 5 Meksyk 90

489 Report to the IMF Executive Board Quota Formula Review Group, s. 15, http://www.

imf.org/external/np/tre/quota/2000/eng/qfrg/report/dload/EBAP52.pdf [dostęp: 12.02.2013].

490 A. Dormael, Th e Bretton Woods Conference: Birth of a Monetary System, http://www.

imfsite.org/origins/confer1.html [dostęp: 7.02.2013].

491 K.M. Dominguez, Th e Role of International…, op.cit., s. 14.

Państwo Pierwotne kwoty udziałowe Państwo Pierwotne kwoty udziałowe

Egipt 45 Nikaragua 2

Ekwador 5 Norwegia 50

Etiopia 6 Nowa Zelandia 50

Filipiny 15 Panama 0,5

Francja 450 Paragwaj 2

Grecja 40 Peru 25

Gwatemala 5 Polska 125

Haiti 5 Salwador 2,5

Holandia 275 Stany Zjednoczone 2750

Honduras 2,5 Urugwaj 15

Indie 400 Wenezuela 15

Irak 8 Zjednoczone Królestwo Wielkiej

Brytanii i Irlandii Północnej 1300

Iran 25 ZSRR 1200

Islandia 1 Związek Południowej Afryki 100

Źródło: Articles of Agreement of the International Monetary Fund, http://www.imf.org/external/pubs/ft /aa/

index.htm#sched_a [dostęp: 14.02.2013].

W statucie MFW nie została zatem zapisana formuła wyliczania kwot państw członkowskich. Zaproponowany w Bretton Woods wzór stosowano do wyliczania kwot udziałowych nowych państw członkowskich MFW do 1962 r.

W latach 1962–1963 wprowadzono podejście wieloformułowe przy wyliczaniu kwot. Od 1963 r. kwoty udziałowe małych państw o otwartych gospodarkach obliczano na podstawie zestawu wzorów obejmującego zrewidowaną formułę z Bretton Woods oraz cztery inne (na podstawie dwóch zestawów danych), a kwoty udziałowe większych państw na podstawie oryginalnej formuły⁴⁹². Sposób obliczania kwot udziałowych państw w latach 1963–1982 w Funduszu wyglądał zatem następująco⁴⁹³:

– zrewidowana formuła z Bretton Woods:

Q₁ = (0,01Y + 0,025R + 0,05M + 0,2276V) (1 + X/Y), Q₁* = (0,01Y + 0,025R + 0,05P + 0,2276VC) (1 + C/Y), gdzie :

Q₁ – kwota skalkulowana na podstawie danych I, Q₁* – kwota skalkulowana na podstawie danych II, Y – PKB w cenach rynkowych za ostatni rok,

492 Report to the IMF Executive..., op.cit, s. 19.

493 Ibidem, s. 15.

R – złoto i inne rezerwy za ostatni rok,

X, M – średnia roczna wartość eksportu lub importu ostatniego okresu pięcioletniego,

C, P – średnia roczna wartość płatności bieżących (wpływy) lub bilansu płatniczego ostatniego okresu pięcioletniego,

V, VC – zmienności rocznego eksportu lub płatności bieżących (wpływy), defi niowane jako odchylenie standardowe od pięcioletniej średniej kroczącej tych wartości z ostatniego okresu trzynastu lat;

– zmodyfi kowana formuła – na podstawie danych I:

Q₂ = (0,0065Y + 0,078M +0,5065V) (1 + X/Y), Q₃ = (0,0045Y + 0,070M + 0,9622V) (1 + X/Y), Q₄ = 0,005Y + 0,044M + 0,044X + 1,044V, Q₅ = 0,0045Y + 0,039M + 0,039X + 1,304V;

– zmodyfi kowana formuła – na podstawie danych II : Q₂ = (0,0065Y + 0,078P +0,5065VC) (1 + C/Y), Q₃ = (0,0045Y + 0,070P + 0,9622VC) (1 + C/Y), Q₄ = 0,005Y + 0,044P + 0,044C + 1,044VC, Q₅ = 0,0045Y + 0,039P + 0,39C + 1,304VC.

W 1983 r. dokonano ponownie rewizji formuł wyliczania kwot. Przedsta-wiała się ona następująco⁴⁹⁴:

– zrewidowana formuła z Bretton Woods:

Q₁ = (0,01Y + 0,025R + 0,05P +0, 2276VC) (1 + C/Y),

Q₂ = (0,0065Y + 0,0205125R + 0,078P + 0,4052VC) (1 + C/Y), Q₃ = (0,0045Y + 0,03896768R0,07P + 0,76976VC) (1 + C/Y), Q₄ = 0,005Y + 0,42280464R + 0,044(P + C) + 0,8352VC, Q₅= 0,0045Y + 0,05281008R + 0,039(P + C) + 1,0432(VC).

Zmienne rozumiane były w niej jak w przypadku rewizji formuły z lat 1962–1963. Jednak w dalszym ciągu w celu ustalania kwot nowych członków dokonywano wstępnej kalkulacji wpłat do kapitału zakładowego na podstawie zrewidowanej formuły z Bretton Woods oraz czterech pozostałych. Udziały obliczone według czterech pozostałych formuł poddawane były normaliza-cji, tzn. mnożone przez współczynniki korygujące. Następnie wybierano dwa najniższe udziały i obliczano z nich średnią, którą porównywano do udziału wyliczonego na podstawie zmodyfi kowanej formuły z Bretton Woods. Wyższa wartość stanowiła udział danego członka w kapitale zakładowym. MFW mógł

494 Ibidem, s. 16.

ją dodatkowo skorygować, porównując z udziałami innych państw członkow-skich o podobnej wielkości i strukturze gospodarczej⁴⁹⁵.

Pierwotna formuła wyliczania udziałów członkowskich była zatem tylko nieznacznie zmieniana. Anachroniczność tej metody skutkowała niedopaso-waniem wysokości udziałów członkowskich do rzeczywistej pozycji państw w gospodarce światowej (zwłaszcza USA). Dodatkowo rozbieżności między wysokością kwot a ich wartością powstałą z wyliczenia wynikały ze stosowania do 2008 r. wyżej scharakteryzowanych pięciu odmiennych formuł dla różnych członków (tzw. zmodyfi kowana formuła Bretton Woods i jej cztery modyfi ka-cje – Q_2, Q_3, Q_4, Q₅), a także porównywania indywidualnych udziałów wynika-jących z formuły z całkowitą wartością wpłat do kapitału zakładowego MFW i następnie dopasowywania ich w drodze negocjacji danego państwa z Fundu-szem. Wszystkie te formuły zawierały w zasadzie cztery takie same zmienne, które różniły się jedynie wagami. Pierwsze dwie (PKB w cenach rynkowych oraz rezerwy walutowe) wskazywały na możliwości partycypacji we wpłatach do kapitału zakładowego MFW. Natomiast otwartość gospodarki (wymiana handlowa i przepływy fi nansowe z zagranicą) oraz zmienność bieżących wpły-wów zagranicznych (wpływy handlowe i fi nansowe) określały zapotrzebowanie na pomoc Funduszu⁴⁹⁶. Dlatego też Rada Gubernatorów MFW zadecydowała w 2006 r. w Singapurze o przeprowadzeniu reformy udziału kwot i głosów⁴⁹⁷.

Reforma ta została przeprowadzona w dwóch etapach. W pierwszym pod-niesiono jednorazowo w 2006 r. kwoty państw, których pozycja w Funduszu najbardziej odbiega od ich rzeczywistego potencjału gospodarczego, czyli tych, dla których kilkanaście ostatnich lat było okresem dynamicznego roz-woju, tzn.: Chin, Korei Południowej, Meksyku i Turcji (doprowadziło to do wzrostu kapitału zakładowego o 1,8%⁴⁹⁸). Do wyliczeń zastosowano istniejącą wówczas formułę oraz porównanie z innymi państwami członkowskimi MFW.

W wyniku przeprowadzenia tego etapu reformy, państwa te pozostały jednak nadal niedoreprezentowane, ale zmniejszono dysproporcję o ok. 30%. Drugi etap reformy został przeprowadzony na mocy decyzji Rady Gubernatorów nr 63–2/2008 i polegał na:

495 J. Krakowski, Wymienialność walut. Zasady i praktyka Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1987, s. 194.

496 M. Grotte, A. Życieńska, Międzynarodowy Fundusz Walutowy i stojące przed nim wyzwania, „Materiały i Studia NBP” 2011, z. 254, s. 15.

497 Reform of the IMF Quotas and Voice: Responding to Changes in the Global Economy, http://www.imf.org/external/np/exr/ib/2008/040108.htm [dostęp: 2.02.2013].

498 Where the IMF Gets its Money, http://www.imf.org/external/np/exr/facts/fi nfac.htm [dostęp: 2.02.2013].