międzynarodowych
Proces podejmowania decyzji przez międzyrządowe organizacje między-narodowe jest kluczowym instrumentem realizacji ich działalności. To przez ten mechanizm każda organizacja ma możliwość wypełniania swoich zadań
227 J. Kubicka, International Organizations. Regional and Subregional Organizations in Europe, K. Adamecki University of Economics Pub., Katowice 2009, s. 12.
228 J. Menkes, A. Wasilkowski, Organizacje międzynarodowe. Prawo…, op.cit., s. 173–174.
229 S. Sur, Stosunki międzynarodowe, op.cit., s. 345.
wewnętrznych i zewnętrznych. Zazwyczaj jednak jest on skomplikowany i długotrwały, ponieważ należy znaleźć kompromis między interesami poszcze-gólnych państw członkowskich. Decyzje podejmowane przez organy między-rządowych organizacji międzynarodowych są zatem wypadkową stanowisk państw członkowskich, a ich treść określa w zasadzie porozumienie osiągnięte na podstawie zbieżnych interesów przez członków spełniających wymagania procedury głosowania. Jednocześnie należy podkreślić, że państwa silne gospo-darczo i politycznie zazwyczaj mają możliwość przeforsowania najkorzystniej-szego dla siebie rozwiązania230. W związku z tym mechanizm podejmowania decyzji jest procesem wieloetapowym.
Pierwszą fazą, poprzedzającą głosowanie, jest projekt uchwały zgłaszany przez wnioskodawcę – zwykle przez państwo członkowskie lub ich grupę.
W ONZ prawo do inicjatywy uchwałodawczej mogą mieć również państwa nieczłonkowskie (w przypadku rozpatrywania sporów) oraz organizacje poza-rządowe mające status konsultacyjny przy Radzie Gospodarczo-Społecznej.
W międzyczasie różne organy międzyrządowej organizacji międzynarodowej prowadzą prace przygotowawcze oraz analizują przedstawiony projekt. Jest to faza konsultacji, w której trakcie następuje zapoznanie się z interesami, sta-nowiskami, opiniami państw członkowskich, fachowymi ekspertyzami oraz badaniami dotyczącymi danego problemu, zarówno w organach głównych, jak i pomocniczych. Kolejny etap to dyskusja, często na forum ogólnym, podczas której zgłaszane są zmiany lub uzupełnienia do propozycji. Prowadzone są rów-nież negocjacje polegające na wzajemnym przekonywaniu się oraz ustępstwach w dążeniu do porozumienia. Czwarta faza to głosowanie nad przyjęciem pro-jektu231, które przebiega zgodnie z jedną z poniższych reguł:
– na zasadzie jednomyślności, – na zasadzie większości głosów, – w formie głosowania ważonego, – przez konsensus.
Według zasady jednomyślności bezwzględnej, aby dana uchwała zapadła, wymagana jest zgoda wszystkich członków. Przy jednomyślności względnej nie są brane pod uwagę głosy członków nieobecnych i wstrzymujących się od głosowania. Podejmowanie decyzji przy zastosowaniu zasady jednomyślności jest zazwyczaj długotrwałym procesem, co zmniejsza efektywność działalności
230 R.W. Stone, Controlling Institutions, International Organizations and the Global Econ-omy, Cambridge University Press, Cambridge 2011, s. 31.
231 T. Grzeszczyk, Organizacje międzynarodowe. Poradnik…, op.cit., s. 44–46.
międzyrządowej organizacji międzynarodowej232. Obecnie ten sposób głoso-wania jest stosowany tylko w nielicznych organizacjach międzynarodowych o wąskim składzie członkowskim przy podejmowaniu uchwał dotyczących klu-czowych spraw dla danej organizacji, np. podczas zmiany statutu233.
Podczas podejmowania decyzji według zasady większości głosów wyróżnić można następujące rodzaje tego głosowania234:
– zwykła większość, – bezwzględna większość, – kwalifi kowana większość.
Zwykła większość występuje wtedy, gdy większość państw głosujących opowie się za przyjęciem danej uchwały. Głosy wstrzymujące nie są brane pod uwagę. Głosowanie z zastosowaniem bezwzględnej większości koń-czy się powodzeniem, jeżeli ponad połowa członków głosowania będzie za daną decyzją. Głosy państw wstrzymujących się wywołują praktycznie identyczny skutek jak głosy oddane przeciw głosowanej decyzji (np. proce-dura ta jest stosowana przy wyborze sędziów MTS). Ostatnia z przedstawio-nych powyżej większości, czyli większość kwalifi kowana, jest wyrażana za pomocą ułamka. Zazwyczaj jest to większość 2/3 lub 3/4 głosów obecnych i głosujących235. W Zgromadzeniu Ogólnym NZ sprawy ważne podejmowane są większością 2/3 głosów członków obecnych i głosujących (art. 18 Karty NZ).
W niektórych międzyrządowych organizacjach międzynarodowych wystę-puje głosowanie ważone236. System ten opiera się na założeniu, że różne państwa mają różną liczbę głosów, która może być uzależniona np. od potencjału eko-nomicznego albo od wkładu fi nansowego danego członka do kapitału zakłado-wego (np. jak w MFW). Zasada ta zapobiega sytuacji, w której zostałaby podjęta decyzja stojąca w sprzeczności z interesami państw dysponujących środkami fi nansowymi lub merytorycznymi na jej realizację237.
Ostatnia z przedstawionych zasad to konsensus, czyli porozumienie osią-gane drogą negocjacji, które są prowadzone do momentu osiągnięcia kompro-misu akceptowanego przez wszystkie państwa członkowskie238. Zaletą tego
roz-232 K. Kocot, Organizacje międzynarodowe: systematyczny..., op.cit., s. 90.
233 E. Latoszek, M. Proczek, Organizacje międzynarodowe we współczesnym…, op.cit., s. 68.
234 Ibidem, s. 68–69.
235 P. Czubik, B. Kuźniak, Organizacje międzynarodowe, op.cit., s. 18.
236 J. Kranz, Głosowanie ważone w organizacjach międzynarodowych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1982, s. 9–14.
237 T. Grzeszczyk, Organizacje międzynarodowe. Poradnik..., op.cit., s. 46.
238 E.B. Haas, When Knowledge is Power. Th ree Models of Change in International Organi-zations, University of California, Berkeley 1990, s. 70.
wiązania jest to, że w podejmowaniu decyzji udział biorą wszyscy członkowie danej organizacji. Z drugiej strony, metoda ta ma również wadę, gdyż proces ten jest rozciągnięty w czasie oraz decyzje, które zapadną, mogą zostać sformu-łowane w sposób ogólny. W związku z tym istnieje ryzyko dowolności inter-pretacji takiej decyzji przez poszczególne państwa239.
Decyzje wyrażające wolę międzyrządowej organizacji międzynarodowej podejmowane są przez organy główne. Najważniejsze decyzje mają formę uchwał wydawanych przez plenarne organy międzyrządowe. Szczególnie ważne jest określenie znaczenia prawnego tych decyzji240. Niektóre decyzje w postaci reguł prawa wewnętrznego kierowane są do samej organizacji, w celu zapewnienia jej sprawnego funkcjonowania. Należą do nich m.in. regulaminy wewnętrzne organów, przepisy dotyczące funkcjonariuszy. Mają one z natury moc bezwzględnie obowiązującą dla wszystkich członków, są tzw. decyzjami administracyjnymi241. Decyzje kierowane do państw (na zewnątrz) są podej-mowane w wyniku reakcji na problemy powstające w otoczeniu międzynarodo-wym. Ze względu na suwerenny charakter państw członkowskich sprowadzają się one do formalnie nieobowiązujących zaleceń242, chyba że statut przewiduje inaczej. Mają zatem charakter konsultacyjny. Mimo to zalecenia podejmowane przez organy organizacji międzynarodowych, wyrażając jej stanowisko i wolę, stanowią współcześnie ważny środek oddziaływania na postępowanie państw243. Międzyrządowe organizacje międzynarodowe mogą jednak tworzyć mię-dzynarodowe normy zwyczajowe w postaci uchwał czy decyzji sądowych, które rzeczywiście i stale są wykonywane (praktyka), a organizacje międzynarodowe i państwa są powszechnie przekonane o ich prawnie wiążącym oraz potrzeb-nym charakterze244 (np. zasada wolności przestrzeni kosmicznej).
239 W.J. Feld, R.S. Jordan, L. Hurwitz, International Organizations: a Comparative…, op.cit., s. 134–135.
240 W. Morawiecki, Zagadnienia optymalizacji decyzji organizacji międzynarodowej, w:
Stosunki międzynarodowe. Problemy badań i teorii, red. A. Bondar, W.J. Szczepański, PWN, Warszawa 1983, s. 115–116.
241 M. Zieliński, Międzynarodowe decyzje administracyjne, Ofi cyna Wydawnicza Wacław Walasek, Katowice 2011, s. 30, 67.
242 A. Abraszewski, Koordynacja działalności organizacji..., op.cit., s. 217.
243 W. Morawiecki, System organizacji międzynarodowych, w: Polska nauka o organizacjach międzynarodowych, red. K. Michałowska-Gorywoda, Ofi cyna Wydawnicza SGH, Warszawa 1993, s. 18–19.
244 M. Virally, Unilateral Acts of International Organizations, w: International Law: Achieve-ments and Prospects, ed M. Bedjaoui, Martinus Nijhoff Pub., Dordrecht–Boston–London 1991, s. 259.
Uchwały organizacji międzynarodowych mogą wchodzić w życie245: – bezpośrednio po ich uchwaleniu,
– po upływie konkretnego czasu od ich podjęcia,
– w wyniku zaaprobowania przez inny organ danej organizacji międzynarodowej, – po upływie pewnego czasu, gdy nie zostanie zgłoszony sprzeciw określonej
liczby państw,
– po ich ratyfi kowaniu, przyjęciu lub uznaniu przez odpowiednie organy pań-stwowe państw członkowskich organizacji międzynarodowej.
Każda międzyrządowa organizacja międzynarodowa, by dobrze wypeł-niać swoje cele i funkcje, prowadzić działalność operacyjną wewnętrzną i zewnętrzną, oprócz sprawnego mechanizmu podejmowania decyzji potrze-buje środków fi nansowych na pokrycie kosztów swego funkcjonowania.
Wydatki administracji wewnętrznej wynikają z samego faktu istnienia orga-nizacji. Oczywiste jest, że konieczne są również środki fi nansowe, nierzadko znaczące, na pokrycie kosztów działalności zewnętrznej. Brak zasobów fi nanso-wych w dyspozycji organizacji wiązałby się z koniecznością zawieszenia, następ-nie zaprzestania działalności organizacji, a w konsekwencji jej rozwiązania.
245 T. Łoś-Nowak, Organizacje międzynarodowe: niepaństwowi…, op.cit., s. 61–62.