Mając na uwadze wszystkie powyższe tendencje pedagogiczne i rozwój nauk po-wiązanych bezpośrednio z edukacją, podjęto próbę zbudowania nowej oferty kształ-cenia edukatorów na poziomie zaawansowanym. W 2014 roku na Wydziale Leśnym w Krakowie powstały Studia Podyplomowe „Edukacja Przyrodniczo-Leśna”, kształcą-ce edukatorów przyrodniczych i leśnych z całej Polski. Program tych studiów odzwier-ciedla aktualny zakres potrzeb związanych z kształceniem edukatorów. Opiera się na trzech fi larach: dążeniu do przekazywania aktualnej, nowoczesnej wiedzy, kreowaniu umiejętności i kompetencji społecznych poszukiwanych przez pracodawców oraz inwe-stowaniu w najwyższą jakość edukacji. Rozwinięte kompetencje społeczne, obok kwa-lifi kacji zawodowych, są najbardziej pożądaną cechą przez przyszłych potencjalnych pracodawców (Budnikowski i in. 2012). Program wychodzi też naprzeciw założeniom opracowywanego w Lasach Państwowych profi lu kompetencyjnego edukatora leśnego.
Profi l zakłada utworzenie kolejnych etapów w awansie zawodowym osób zajmujących się w Lasach Państwowych od ‘młodszego edukatora leśnego’ przez ‘samodzielnego edukatora leśnego’ po ‘lidera edukacji leśnej’. Każdy z tych szczebli wymaga specjali-stycznego przygotowania, jednym z wymogów mogłoby być ukończenie studiów pody-plomowych z zakresu edukacji przyrodniczo-leśnej.
Rycina 2. Kompetencje edukatora leśnego (wg opracowania Wszechnicy Uniwersytetu Jagiello skiego 2015)
Dlatego głównym założeniem programu studiów jest kreowanie własnego warsz-tatu edukacyjnego, czyli zagadnienia związane m.in. z komunikacją interpersonalną, emisją głosu i doskonaleniem wystąpień publicznych. Ponadto słuchacze poznają opty-malne i innowacyjne formy kształcenia i wychowania, uczą się, jak kształtować no-woczesną infrastrukturę edukacyjną. Szczególną wagę przykłada się do praktycznego poznania możliwości pracy z różnymi grupami odbiorców, radzenia sobie z sytuacjach trudnych wychowawczo oraz do odpowiedniego i bezpiecznego organizowania warsz-tatu pracy. Ważnym elementem programu jest wykorzystanie sprawdzonych i nowo-czesnych metod oraz innowacyjnych narzędzi w edukacji przyrodniczej. W dziewięciu modułach tematycznych znajdują się zagadnienia, które w edukacji są nowatorskie, ta-kie jak: grywalizacja, storryteling, pedagogika przeżyć, neurodydaktyka czy dynamika ekspozycji. To zagadnienia, które dotychczas funkcjonowały w innych dziedzinach, ale doskonale nadają się do wykorzystania w nowoczesnym procesie dydaktycznym w edu-kacji leśnej. Innowacją jest również tematyka pracy z osobami dorosłymi, starszymi i niepełnosprawnymi (wszystkie rodzaje niepełnosprawności) – w tym praktyczna ana-liza form i metod edukacji dla w/w grup odbiorców. W programie przewidziano również warsztaty terenowe oraz wycieczki do instytucji, które realizują edukację przyrodni-czo-leśną w praktyce (ośrodki edukacji Lasów Państwowych i parków narodowych).
Jako priorytet uznano naukę przez doświadczenie i wykorzystanie metod aktywizu-jących. Studenci zapoznają się również z problematyką edukacji na rzecz zrównowa-żonego rozwoju w Polsce i Europie oraz kierunkami rozwoju edukacji w kontekście globalnym i regionalnym. Atutem studiów jest nie tylko nowatorski program i bogac-two zajęć warsztatowych, ale także udział wykładowców posiadających różnorodne, bogate doświadczenie praktyczne. Wykłady i zajęcia praktyczne prowadzone są przez:
pracowników naukowych wyższych uczelni (Uniwersytetu Rolniczego im. H. Kołłąta-ja w Krakowie, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie), edukatorów Stowarzyszenia Eduka-torów Leśnych, specjalistów z Lasów Państwowych i parków narodowych oraz innych instytucji i organizacji pozarządowych związanych z działalnością edukacyjną. Tworzy to możliwość realnej wymiany doświadczeń edukatorów z różnych środowisk. Kluczo-wa jest praca na rzeczywistych przykładach z codziennej praktyki zawodowej zarówno słuchaczy, jak i wykładowców (studium przypadku, czyli tzw. case study). Zastosowano również innowacyjne dla studiów podyplomowych sposoby oceniania efektów kształ-cenia – m.in. elementy okształ-ceniania kształtującego, stawiającego na rozwój umiejętności i postaw słuchacza, a nie jedynie ocenę jego wiedzy teoretycznej. Sposób oceniania realizowany jest głównie poprzez demonstrację praktycznych umiejętności i zaangażo-wanie w dyskusję.
Studia dwukrotnie otrzymały znak jakości „Studia z Przyszłością” (2016, 2017) oraz zostały wyróżnione Certyfi katem Nadzwyczajnym „Laur Innowacji” (2017) (http://
www.studiazprzyszloscia.pl). Certyfi kat taki uzyskują kierunki studiów, które w opinii
ekspertów należą do grona akademickiej elity, najbardziej innowacyjnych i nowocze-snych kierunków studiów w Polsce, są realizowane według oryginalnych i wartościo-wych programów kształcenia, dobrze odpowiadają na potrzeby rynku pracy, zgodne z oczekiwaniami otoczenia społeczno-gospodarczego.
7. PODSUMOWANIE
Nowoczesna edukacja środowiskowa jest kluczem do kształtowania postaw i bu-dowania odpowiedzialnego społeczeństwa. Jej cechę szczególną stanowi uruchamianie zmysłów i wyobraźni poprzez przeżywanie i doświadczanie świata przyrody. Dlate-go też w realizacji edukacji leśnej należy inaczej rozłożyć akcenty i zacząć spoglądać szerzej, dając pierwszeństwo realizacji celów edukacji dla zrównoważonego rozwoju i ochrony bioróżnorodności przed zadaniami promowania przedsiębiorstwa i jego celów gospodarczych.
Spojrzenie od tej strony zapewnia dużo skuteczniejsze dotarcie do właściwego gro-na odbiorców i pozwala przedstawić działalność Lasów Państwowych jako element ho-listycznego spojrzenia na potrzeby ludzkości osadzonej w środowisku przyrodniczym.
W kształceniu edukatorów potrzebne jest ujęcie systemowe, bo jak wykazano, nie wy-starczy wiedza leśna, uzupełniona o podstawową wiedzę pedagogiczną. Wyzwania edu-kacyjne wymagają od edukatorów specyfi cznego przygotowania i szczególnego zaan-gażowania, a także możliwości sięgania po nowoczesne narzędzia z wielu dziedzin.
Wszystko to ma sprawić, aby leśnik-edukator stał się interesującym i wiarygodnym przewodnikiem po lesie, ponieważ to co ludzi najbardziej napędza i kształtuje, to nie fakty i dane, ale uczucia, historie i przede wszystkim inni ludzie (Spitzer 2007). Przez historie można łatwo poruszyć i obudzić emocje, a w efekcie wpłynąć na uczestników i pozostawić w ich świadomości trwały ślad, zmieniający ich postawę względem śro-dowiska. Taki sposób postępowania wymaga od edukatorów kreatywności i innowacyj-nego myślenia, ale w istocie jest dużo prostszy niż mogłoby się wydawać. Należy się jedynie do tego zadania dobrze przygotować.
SUMMARY