KOMUNIKACJA W LE NICTWIE

Komunikacja w leśnictwie, a więc umiejętność przekazania wiedzy o środowisku, w tym o środowisku leśnym, innym grupom społecznym, jest równie ważna na pozio-mie uniwersyteckim, jak i na wszystkich innych poziomach edukacyjnych i w różnych grupach wiekowych społeczeństwa. To wynika z zasadniczych zmian, wywoływanych przez czynniki dotyczące oczekiwań zainteresowanych stron i społeczeństwa. Jest to jednocześnie istotna różnica w porównaniu z czasem przeszłym, odpowiadająca na za-chodzące zmiany w edukacji, polegające na przechodzeniu od nauczania do uczenia się.

Wiedza leśna jest podstawą do zrozumienia relacji między człowiekiem a lasami oraz zasadami prowadzenia gospodarki leśnej, niezależnie od różnic regionalnych. Jest to zarazem jedyna płaszczyzna zrozumienia lasu bez względu na jego wiek, strukturę gatunkową, miejsce występowania, naturalną i wywoływaną sukcesję, pełnione przez las funkcje i usługi itd.

Konieczność poszukiwania nowych form przekazu wiedzy, dziedzin, programów i technik edukacji wynika nie tylko z obowiązku znalezienia odpowiedzi na pytania sta-wiane przez naszą cywilizację, ale także jest stymulowana sumą już uzyskanej wiedzy pochodzącej z badań i praktycznych osiągnięć leśnictwa, które powinny być odpowied-nio wykorzystywane.

Dodatkowymi, jeszcze nie w pełni rozwiązanymi problemami w przekazywaniu wiedzy, zarówno akademickiej, jak i tradycyjnej, są istniejące, różniące się dalece mię-dzy sobą – systemy komunikacji ze społeczeństwem. Albo ich całkowity brak.

W odpowiedzi na te wyzwania, komunikacja ze społeczeństwem w zakresie nauk leśnych powinna bardziej skupić się na metodycznych kompetencjach oraz umiejętno-ści integracji wiedzy i komunikacji przekraczających granice umiejętno-ściśle zakrojonej, jednej dyscypliny. Umiejętności i kompetencja w interdyscyplinarnym integrowaniu i prze-kazywaniu wiedzy oraz analizowaniu istniejących interakcji umożliwiają rozumienie wprowadzanych nowych ujęć opisu przyrody, odnoszących się zarówno do innej skali zjawisk, jak i nowych zagadnień, które obejmują między innymi: zmiany klimatyczne, ochronę przyrody, zarządzanie adaptacyjne ekosystemem leśnym, systemy zarządzania środowiskiem, kwestie równości płci w społeczeństwach, zróżnicowaną rolę lasów, po-cząwszy od źródła energii, przez rozwój obszarów wiejskich, ubóstwo, ocenę innych oddziaływań środowiskowych i społecznych, jak i piękno i harmonię przyrody.

Osiągnięcie odpowiedniego poziomu przygotowania do komunikacji w leśnictwie nie tylko ma na celu opracowanie dobrych i innowacyjnych programów nauczania.

Równie ważne jest stosowanie odpowiednich narzędzi i technik w przekazywaniu wie-dzy, jak i skuteczności, które powinny być mierzalne.

Zarówno zrównoważony rozwój, jak i wielofunkcyjność lasu nie istnieją jako wy-izolowane z ludzkiej działalności sfery, a konieczność uwzględnienia wzrostu zaintere-sowań humanistycznym wymiarem i rolą lasu oraz konsekwencjami wykorzystywania funkcji pełnionych przez las wzrosła niepomiernie.

Poszukiwania rozwiązań komunikacyjnych w tym zakresie powinny obejmować nie tylko obszary nowoczesnej, aktualnej wiedzy, zarówno leśnej, jak i z innych dzia-łów nauki, ale także wiedzy tradycyjnej. To oznacza również pogodzenie się z myślą, że wiedza tradycyjna, nie zawsze poparta naukowym oglądem, jest jednym z narzę-dzi, które mogą być podstawą zrozumienia wielofunkcyjności lasu w kontekście zrów-noważonego rozwoju. Towarzyszyć temu powinien odpowiedni przepływ informacji, który oznacza zarówno rozumienie zasad w międzynarodowym przepływie informacji i komunikacji, jak i rozumienie połączeń obecnego stanu środowiska z rosnącą antro-popresją i zachodzącymi zmianami, na które leśnictwo ma bardzo ograniczony wpływ.

Funkcjonowanie leśnych ekosystemów podlega zmianom, które opisywane są jako sys-temy probabilistyczne, a nie deterministyczne. Przypisywanie działaniom leśnym roli demiurga, który może dokonać zmian zgodnych z oczekiwaniami społecznymi w za-chodzących procesach naturalnych jest w wielu przypadkach ograniczone, z ryzykiem popełnienia błędu w podejmowanych decyzjach zarówno wymagających ingerencji w ekosystem leśny, jak i ich zaniechania.

Rzeczywistego niebezpieczeństwa w prowadzeniu komunikacji między leśnic-twem a społeczeńsleśnic-twem należy upatrywać w słabości stosowanej argumentacji oraz braku umiejętności przedstawienia rzeczywistych konsekwencji działań podejmowa-nych przez leśnictwo. Wpisuje się w to niepewność co do przyszłości zarządzania la-sami, szczególnie w krajach Unii Europejskiej, w której na podstawie przeprowadzo-nych szeroko zakrojoprzeprowadzo-nych sondaży w społeczeństwach krajów unijprzeprowadzo-nych wykazano, że z jednej strony – 94% Europejczyków uważa środowisko za ważne dla ochrony jakości życia, a jednocześnie – 75% uważa, że podejmowane działania w leśnictwie są niewy-starczające.

Punktem wyjścia do dalszych rozważań o racjonalności i skuteczności komunika-cji leśnej ze społeczeństwem jest konieczność wykorzystania założeń strategii komuni-kacyjnej Unii Europejskiej, która, właściwie zrozumiana, może stać się odpowiednim instrumentem zrozumienia działań leśnych.

Strategia komunikacyjna Unii Europejskiej prowadzi do zapełnienia luki pomiędzy percepcją publiczną a faktami dotyczącymi lasów i zasad prowadzenia gospodarki le-śnej w krajach unijnych. Prowadzi do osiągnięcia odpowiedniego poziomu rozumienia decyzji dotyczących kwestii związanych z lasami i leśnictwem, wykorzystując zarówno dotychczasowy dorobek wiedzy i osiągnieć w prowadzeniu leśnictwa, jak i przepływ informacji o leśnictwie państw unijnych.

Wymaga to działań i współpracy na różnych szczeblach i poziomach, z krajowy-mi, regionalnymi i lokalnymi działaczakrajowy-mi, politykakrajowy-mi, ministrami z różnych sektorów,

organizacjami pozarządowymi, osobami decyzyjnymi w branżach związanych z sekto-rem energetycznym, paliwowym, rolnictwem, odnawialnymi źródłami energii, budow-nictwem itd.

Oczywistym jest włączenie w budowę i realizację takiego projektu całego systemu edukacji, na wszystkich poziomach kształcenia, dotyczących zarówno nauczanych, jak i nauczających.

Warunkiem podstawowym jest dostęp społeczeństwa do informacji o lasach i le-śnictwie oraz zasad, którymi kierują się zarządzający lasami.

Nakłada to na leśników prowadzących komunikację ze społeczeństwem koniecz-ność nabycia odpowiednich umiejętności:

– kreatywnego myślenia pod presją czasu, – umiejętności pracy w grupie,

– umiejętności prowadzenia dyskusji i zdawania sobie sprawy z wartości podejmo-wanych przez siebie decyzji.

Znajduję istotne braki w wielu powyższych zakresach, zarówno w edukacji, jak i komunikacji leśnej, mające negatywny wpływ na niektóre działania leśnictwa w na-szym kraju.

Umiejętność połączenia edukacji z zakresu leśnictwa z komunikacją społeczną jest jedną z domen działalności Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzew-nictwa, które od kilku lat, wykorzystując wiedzę i umiejętności zarówno pracowników różnych uczelni, jak i zarządzających leśnictwem na różnych szczeblach, prowadzi spe-cjalistyczne szkolenia w powyższym zakresie. Wybrane zakresy tematyczne szkoleń, zrealizowane w ostatnich czterech latach obejmowały następujące zagadnienia:

– maszynowe technologie pozyskiwania drewna w LP i ich wpływ na środowiska leśne,

– uwarunkowania techniczne, społeczne, ekonomiczne oraz prawne i organizacyjne maszynowego pozyskiwania drewna,

– warunki i procedury wprowadzania zmian w opisach taksacyjnych w SILP,

– Natura 2000 w LP – podstawy dialogu: uwarunkowania społeczno-ekonomiczne, konfl ikty, komunikacja społeczna oraz sposoby ich rozwiązywania,

– pielęgnowanie drzewostanów (trzebieże), upraw młodszych i starszych oraz młod-ników w lesie wielofunkcyjnym.

Należy podkreślić, że są to szkolenia wykorzystujące opracowania najnowszych wyników, zarówno badawczych, jak i osiągnięć implementacyjnych rozwiązań zasto-sowanych zarówno w kraju, jak i za granicą. Program szkoleń uzupełnia specjalna seria wydawnicza SITLiD towarzysząca wykładom i ćwiczeniom terenowym.

Rozwinięcie powyżej przedstawionych zagadnień znajduje się w tryptyku Autora:

Polskie leśnictwo w Unii Europejskiej (2004), Uwarunkowania Strategii Lasów Pań-stwowych (2012), Lasy i leśnictwo światowe (2015), wydanym przez Centrum Infor-macyjne Lasów Państwowych.

SUMMARY