WST P
Szkoła, także leśna, jest jedną z najważniejszych instytucji społecznych każdego kraju. Stawia się przed nią trudne zadanie przygotowania młodzieży do intensywnie rozwijającej się gospodarki i rynku pracy, w naszym przypadku branży leśnej.
Zadania szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe oraz sposób ich realizacji są uwarunkowane zmianami zachodzącymi w otoczeniu gospodarczo-społecznym, na któ-re wpływają w szczególności: idea gospodarki opartej na wiedzy, globalizacja procesów gospodarczych i społecznych, rozwój handlu międzynarodowego, mobilność pracowni-ków, nowe techniki i technologie, a także wzrost oczekiwań pracodawców w zakresie poziomu wiedzy i umiejętności pracowników.
W procesie kształcenia zawodowego ważne jest integrowanie i korelowanie kształ-cenia ogólnego i zawodowego, w tym doskonalenie kluczowych kompetencji nabytych w procesie kształcenia ogólnego, z uwzględnieniem niższych etapów edukacyjnych.
Odpowiedni poziom wiedzy ogólnej, powiązanej z wiedzą zawodową, przyczyni się do podniesienia poziomu umiejętności zawodowych absolwentów szkół zawodowych, a tym samym zapewni im możliwość sprostania wyzwaniom zmieniającego się rynku pracy.
Absolwenci średnich szkół leśnych zajmują się planowaniem, organizowaniem i nadzorowaniem prac z zakresu gospodarki leśnej nadleśnictwa: szkółkarstwa, hodow-li, ochrony i użytkowania lasu. Prowadzą dokumentację materiałową, sprawują nad-zór techniczny nad wykonywanymi pracami, dobierają właściwe narzędzia i urządze-nia do wykonywanych prac. Praca technika leśnika odbywa się na wolnym powietrzu, w zmiennych warunkach atmosferycznych, w lesie lub szkółkach leśnych. Może odby-wać się też w pomieszczeniach produkcyjnych oraz biurowych. Technik leśnik może pracować w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych, w lasach samorządów lokalnych i wspólnot majątkowych oraz w przedsiębiorstwach, biurach i organizacjach zajmujących się gospodarką leśną, ochroną lasów i stref zieleni.
KSZTA CENIE ZAWODOWE W SZKO ACH LE NYCH PROWADZONYCH PRZEZ MINISTRA RODOWISKA
Szkoły leśne nadzorowane przez ministra środowiska znajdują się w cennych przy-rodniczo obszarach naszego kraju − Puszczy Białowieskiej, Puszczy Noteckiej, Pusz-czy Solskiej, Borach Tucholskich. Położenie stwarza doskonałe warunki kształcenia i wzmacnia u młodych adeptów leśnictwa poczucie związku ze środowiskiem natu-ralnym oraz miejscem przyszłej pracy zawodowej. Prowadzenie i nadzorowanie szkół przez ministra środowiska zapewnia pełną realizację podstawy programowej kształce-nia zawodowego. Duże znaczenie w realizacji kształcekształce-nia praktycznego ma porozumie-nie ministra środowiska i dyrektora generalnego Lasów Państwowych z dnia 25 paź-dziernika 2012 r. oraz Zarządzenie Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 10 stycznia 2018 r., które w sposób szczegółowy określa zasady współdziałania szkół i jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych.
6,2
/HĞQLFWZR
/LF]EDSODFyZHN
Rycina 1. Lokalizacja szkół leśnych w kraju (dane SIO; aut. Ośrodek Rozwoju Edukacji)
Rycina 2. Szkoły leśne w Polsce (dane SIO, MŚ; zestawił: P. Marciniak)
Kształcenie praktyczne obejmuje zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe dla uczniów. Prowadzone jest na podstawie umowy zawartej z nadleśnictwami dydaktycz-nymi. Integralną częścią umowy są programy zajęć praktycznych i praktyk zawodo-wych opracowane w porozumieniu z pracodawcami (Lasami Państwowymi) na podsta-wie podstaw programowych kształcenia w zawodach technik leśnik i operator maszyn leśnych.
Dzięki współpracy z Lasami Państwowymi szkoła może zaproponować adeptom sztuki leśnej, atrakcyjny z zawodowego punktu widzenia, kurs pilarza. Organizowane są również kursy operatora urządzeń hydraulicznych, kursy na prawo jazdy kat. T oraz kursy pierwszej pomocy przedmedycznej.
Bardzo cenne dla przyszłego absolwenta są doświadczenia wyniesione z udziału w polowaniach szkoleniowych, inwentaryzacji zwierzyny czy z wizyt w stacjach oceny nasion i wyłuszczarniach nasion. Przyszli leśnicy oglądają drzewostany nasienne, zwie-dzają ogrody dendrologiczne i mają szansę przyjrzeć się retencji wodnej oraz zapoznać się z aukcją i submisją drewna w myśl obowiązujących zarządzeń. Mogą poznać maszy-ny wielooperacyjne oraz hodowlane obwody łowieckie.
Dobra organizacja kształcenia zawodowego w szkołach leśnych prowadzonych przez ministra środowiska jest rezultatem owocnej współpracy Ministerstwa Środowi-ska z Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych. Szkolenie praktyczne pociąga za sobą
ogromne koszty, które są fi nansowane ze środków funduszu leśnego. Pod opieką nad-leśnictw dydaktycznych znajdują się szkolne narzędziownie, do których zakupuje się narzędzia i sprzęt oraz odzieżownie wyposażone w odzież ochronną. Również autobusy dowożące młodzież na zajęcia praktyczne należą do tych nadleśnictw.
Nie sposób przecenić roli Lasów Państwowych w kształceniu praktycznym naszej młodzieży w średnich szkołach leśnych. Jako uzupełnienie kwestii materialnych pod-kreślić należy wielką rolę leśników we wprowadzaniu młodzieży w tajniki etyki zawo-dowej. Historia i tradycja oraz etyka zawodowa najpełniej może być przekazana przez pracowników Lasów Państwowych.
REFORMA KSZTA CENIA ZAWODOWEGO W 2017 ROKU
Reforma systemu edukacji z 2017 roku objęła również szkolnictwo zawodowe.
Już od roku szkolnego 2017/18 szkoły zawodowe zostały przekształcone w branżowe szkoły I stopnia. Wprowadzenie techników 5-letnich rozpocznie się w roku szkolnym 2019/20.
Reforma 2017 roku nie jest „rewolucją” dla szkolnictwa zawodowego. W zasadzie utrzymuje ona idee reformy z roku 2012, kiedy wprowadzono w technikach zasadę przeznaczenia połowy godzin kształcenia zawodowego na kształcenie praktyczne. Re-forma ta wprowadziła podział zawodu na dwie kwalifi kacje (R13 − ochrona i zagospo-darowanie zasobów leśnych i R14 – użytkowanie zasobów leśnych).
Podstawa programowa dla zawodu technik leśnik dla szkoły ponadpodstawowej nie jest jeszcze zatwierdzona. Prawdopodobnie wprowadzi ona tylko jedną kwalifi ka-cję. Ponieważ liczba godzin kształcenia zawodowego pozostaje prawie niezmieniona (51 godzin przy dotychczasowej liczbie 50), nie będzie też wielkich zmian w kształ-ceniu. Dotyczyć one będą spraw organizacyjnych w związku z przedłużeniem pobytu młodzieży w szkole.
Na efekty kształcenia zawodowego mają wpływ nie tylko zajęcia praktyczne i prak-tyka zawodowa. Ogromne znaczenie ma kompletne wyposażenie pracowni, m.in.: urzą-dzania, użytkowania, hodowli i ochrony lasu oraz gospodarki łowieckiej. Edukacja przy-szłych leśników odbywa się również na zajęciach szkolnych kół: pilarzy, operatorów maszyn wielozadaniowych; towarzystw: leśnego, botanicznego i ornitologicznego. Tra-dycje łowieckie młodzież poznaje głównie za sprawą działalności zespołu sygnalistów oraz kół: sokolników, preparatorów i kynologów. Uczniowie pogłębiają wiedzę zawo-dową poprzez udział w olimpiadach (np. Olimpiada Wiedzy i Umiejętności Rolniczych) i konkursach. Jednocześnie nie sposób przecenić roli, jaką w procesie dydaktycznym w technikach leśnych odgrywa współpraca z regionalnymi dyrekcjami Lasów Państwo-wych, nadleśnictwami, z parkami narodowymi oraz Polskim Towarzystwem Leśnym.
Pięknymi tradycjami łowieckimi, kultywowanymi od wielu lat w technikach leśnych prowadzonych przez ministra środowiska, są sygnalistyka myśliwska, sokolnictwo,
układanie psów myśliwskich oraz polowania. Ich wspólny mianownik stanowią, przy-gotowywane z myślą o pierwszoklasistach, tzw. Poranki Hubertowskie. Prezentowana jest działalność szkolnych kół zainteresowań i zespołów, które współtworzą wyjątkowy klimat szkół leśnych. Celem imprezy jest ponadto uświadomienie uczniom klas pierw-szych, że łowiectwa nie można sprowadzać do samego polowania. Kryje się za nim całe bogactwo kultury myśliwskiej – jej tradycji i rytuałów. Poranki Hubertowskie odbywają się z okazji obchodzonego 3 listopada Dnia św. Huberta – patrona myśliwych. Poranki Hubertowskie odbywają się również poza szkołami – m.in. w ramach edukacji najmłod-szych – w przedszkolach i szkołach podstawowych. Dla uczniów tych szkół podobne lekcje to niecodzienne przeżycie, a dla nas forma autopromocji.
Ważnym elementem szerzenia tradycji myśliwskich jest − odbywająca się cyklicz-nie w wielu szkołach leśnych – wycena trofeów łowieckich. Do szkół przyjeżdżają wówczas przeprowadzający wycenę przedstawiciele Polskiego Związku Łowieckiego oraz myśliwi z okolicznych kół łowieckich. W ramach kultywowania tradycji łowiec-kich szkoły, we współpracy z nadleśnictwami prowadzącymi ośrodki hodowli zwierzy-ny, organizują wspomniane wyżej polowania szkoleniowe dla uczniów. Młodzież uczy się nie tylko wzorowej organizacji łowów i przestrzegania zasad bezpieczeństwa, ale także oddawania szacunku upolowanej zwierzynie.
SZKO Y DZI …
Średnie szkoły leśne prowadzone przez ministra środowiska są szkołami pu-blicznymi. Kształcą młodzież w zawodach technik leśnik i operator maszyn leśnych.
W dwóch szkołach odbywa się kształcenie osób dorosłych w systemie zaocznym na tzw.
kwalifi kacyjnych kursach zawodowych. W związku z powyższym szkoły, dla których organem prowadzącym jest minister środowiska, realizują możliwe formy kształcenia przewidziane w obecnie obowiązującym prawodawstwie.
TECHNIKUM LE NE
Nauka w technikum leśnym trwa 4 lata. Na realizację podstawy programowej kształcenia zawodowego przeznaczone jest łącznie 1500 godzin, z czego 750 to kształ-cenie w formie praktycznej. Równolegle prowadzone jest kształkształ-cenie ogólne (1950 go-dzin), efektem którego jest możliwość przystąpienia do egzaminu maturalnego i konty-nuacja kształcenia w szkołach wyższych.
Do uzyskanie tytułu technika leśnika niezbędne jest pozytywne zaliczenie dwóch egzaminów z kwalifi kacji.
Zgodnie z podstawą programową, absolwent szkoły kształcącej w zawodzie tech-nik leśtech-nik powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodo-wych:
1) organizowania i nadzorowania prac związanych z hodowlą lasu;
2) organizowania prac związanych z ochroną zasobów leśnych;
3) prowadzenia prac pomiarowych i inwentaryzacyjnych w drzewostanach;
4) prowadzenia prac związanych z pozyskiwaniem surowca drzewnego oraz użytków ubocznych;
5) organizowania prac związanych z łowiectwem i rekreacyjnym zagospodarowa-niem lasu;
6) prowadzenia i obsługi ciągnika z przyczepą (przyczepami).
Kształcenie praktyczne w Lasach Państwowych stwarza możliwości pełnej realiza-cji podstawy programowej, a przez to doskonałego przygotowania młodego człowieka do podjęcia pracy zawodowej.
Po odbyciu stażu pracy absolwent technikum leśnego może być zatrudniony na stanowisku leśniczego w lasach państwowych lub niepaństwowych, w zakładach usług leśnych, na stanowiskach wykonawczych w terenowych biurach urządzania lasu i geo-dezji leśnej, a także w samorządach na stanowiskach wymagających przygotowania z zakresu leśnictwa.
Mocne strony techników leśnych ministra środowiska to:
– wyraźna kultura szkół osadzona w tradycjach zawodu leśnika i łowiectwa;
– pielęgnowanie ceremoniału szkolnego;
– mundur leśnika jako obowiązujący strój szkolny;
– bardzo dobre wyposażenie pracowni;
– współdziałanie z Lasami Państwowymi w zakresie szkolenia nauczycieli zawodu oraz kształcenia praktycznego;
– stały kontakt uczniów z leśnikami, co pozwala przybliżyć etykę zawodu, dokonać oceny stopnia opanowania potrzebnych treści teoretycznych i niezbędnych umie-jętności.
BRAN OWA SZKO A I STOPNIA
Branżowa szkoła I stopnia kształcąca w zawodzie operator maszyn leśnych po-wstała 1 września 2017 r. w wyniku przekształcenia 3-letniej zasadniczej szkoły za-wodowej. Proces ten stanowił pierwszy etap wdrożenia reformy oświatowej w zakre-sie kształcenia zawodowego. Zdobycie wykształcenia w tym zawodzie możliwe jest w jedynej w Polsce szkole prowadzonej przez ministra środowiska, tj. w Zespole Szkół Leśnych w Rogozińcu. Szkoła ta powstała w 2011 roku w odpowiedzi na zapotrzebo-wanie rynku pracy, tj. ze strony zakładów usług leśnych i Lasów Państwowych. Kształci wykwalifi kowanych robotników do pracy w lesie, jakimi są operatorzy maszyn leśnych.
Nauka w branżowej szkole I stopnia obejmuje jedną kwalifi kację: R1 − obsługa maszyn stosowanych do prac leśnych. Po zdaniu kwalifi kacji R1 uczeń uzyskuje upraw-nienia do pracy na maszynach leśnych (forwarder, harwester) i staje się robotnikiem
wykwalifi kowanym do pracy w lesie. Kształcenie praktyczne odbywa się dwa dni w ty-godniu w ramach zajęć praktycznych. Część godzin przeznaczonych jest na szkolenie na maszynach leśnych, takich jak forwarder, harwester i trenażer samozaładowczy.
Warto zauważyć, że obecnie na polskim rynku pracy jest duże zapotrzebowanie na wykwalifi kowanych robotników leśnych. Polska jest krajem, który pozyskuje rocznie ok. 40 mln m3 drewna. Szkoła prowadzi kształcenie dualne, podczas którego ucznio-wie staże zawodowe oraz zajęcia praktyczne odbywają u pracodawców, czyli w nad-leśnictwach i w zakładach usług leśnych. W porozumieniu z pracodawcami uczniowie uzyskują w szkole dodatkowe kwalifi kacje zawodowe, co zwiększa ich atrakcyjność na rynku pracy. Takimi kwalifi kacjami są:
– kwalifi kacje operatora pilarki spalinowej;
– kwalifi kacje z Urzędu Dozoru Technicznego na obsługę żurawi leśnych, w tym ma-szyn wielooperacyjnych (harwester, forwarder);
– kwalifi kacje spawania Mig-Mag;
– kwalifi kacje prawa jazdy kat. B i T.
Tak wykształcony i przygotowany absolwent szkoły jest atrakcyjnym i poszukiwa-nym pracownikiem na rynku pracy, szczególnie w branży leśnej.
Absolwent branżowej szkoły I stopnia kształcącej w zawodzie operator maszyn leśnych będzie przygotowany do wykonywania zadań związanych z zawodem, a więc:
– pozyskania surowca drzewnego i innych produktów leśnych;
– wykonywania zabiegów stosowanych w gospodarce leśnej;
– prowadzenia, obsługi i konserwacji maszyn i urządzeń stosowanych do prac le-śnych.
KWALIFIKACYJNE KURSY ZAWODOWE DLA DOROS YCH
Kwalifi kacyjne kursy zawodowe są odpowiedzią na zapotrzebowanie rynku pracy w zakresie zmiany profi lu wykształcenia, co umożliwia osobom dorosłym uzyskanie nowe-go zawodu w jednorocznym cyklu kształcenia. Na kursach realizuje się program nauczania uwzględniający podstawę programową kształcenia w zawodzie technik leśnik w dwóch kwa-lifi kacjach: R13 – ochrona i zagospodarowanie lasu i R14 – użytkowanie zasobów leśnych.
Po ich ukończeniu uczestnicy mogą przystąpić do zewnętrznego egzaminu potwierdzającego kwalifi kacje zawodowe. Słuchacze, mając zdane obydwa egzaminy (R13, R14) oraz ukoń-czoną szkołę ponadgimnazjalną (liceum, technikum), otrzymują tytuł technika leśnika.
POTENCJA I KIERUNKI ROZWOJU BRAN Y LE NEJ – ROLA TECHNIK W LE NYCH