Ostatnim etapem operacji sił rządowych będzie eliminacja separatystów. Eliminację tę na-leży postrzegać nie tylko w aspekcie fizycznego unicestwienia separatystów, lecz także ja-ko proces internowania osób współdziałających oraz likwidację źródeł zaopatrzenia.
Jednocześnie strona rządowa powinna rozpocząć dialog polityczny z wybranymi przedsta-wicielami separatystów. Celem tego działania powinno być rozbicie jedności politycznej se-paratystów (z tymi rząd rozmawia, a z innymi nie) oraz nakłonienie ich do rezygnacji i za-przestania walki. Argumentem za podjęciem działań prorządowych mogą być oferty amnestii połączonej z propozycją objęcia określonych stanowisk (tak jak robiła to Rosja w stosunku do oficerów Floty Czarnomorskiej podczas aneksji Krymu) lub rekompensaty finansowe za zwrot środków walki. W tym etapie postępowania z separatystami można pro-wadzić działania nie tylko o charakterze militarnym, lecz także cywilnym.
Zgodnie z kanonami sztuki wojennej do eliminacji separatystów zazwyczaj są wydziela-ne zgrupowania zadaniowe ze składu sił podległych rządowi. Na Ukrainie były to wojska de-santowe i wybrane formacje wojsk lądowych oraz wydzielone elementy sił powietrznych.
Do działań skierowano oddziały wydzielone organizowane na bazie jednostek zmechanizo-wanych. Oddziały te zostały zorganizowane w taki sposób, żeby po nawiązaniu kontaktu z przeciwnikiem było możliwe podjęcie walki i związanie separatystów ogniem. Chodziło o to, by siły rządowe zyskały czas na przygotowanie planowych działań zaczepnych przez zgrupowania wojsk rządowych.
12 Ukraińscy żołnierze przejęli pod Ługańskiem dwa wozy opancerzone należące do armii rosyjskiej. W jednym z nich zna-leziono rosyjskie prawa jazdy, dowody osobiste, polisy ubezpieczeniowe, a nawet dokumenty wojskowe. Wśród nich był tak-że osobisty tablet dowódcy plutonu. Vide: http://wiadomosci.onet.pl/swiat/batalion-donbas-to-jest-rzeczywista-interwencja-zbrojna-rosji/q64bd [dostęp: 22.08.2014].
Działania zaczepne były podstawowym rodzajem działań bojowych stosowanym przez si-ły rządowe i miasi-ły na celu rozbicie rejonów koncentracji separatystów oraz bezpośrednią li-kwidację punktów oporu przeciwnika. Po wyparciu separatystów z zajmowanych obiektów siły rządowe przechodziły do pościgu, tym samym zmuszały przeciwnika do walki w nie-korzystnym położeniu. Działania zaczepne polegały także na ciągłym, dokładnym przeszu-kiwaniu zagrożonych obszarów przez lekkie i mobilne pododdziały, które po wykryciu sił przeciwnika podejmowały walkę. Celem przeszukiwania było umiejscowienie sił separaty-stów, a następnie ich ujęcie lub zlikwidowanie. Przeszukiwanie sprowadzało się do dokład-nej kontroli i sprawdzenia zajętego terenu lub obiektów stanowiących kryjówkę rozbitych grup bojowych separatystów. Niestety ten rodzaj działań bojowych angażował duże siły rzą-dowe i wydłużał czas operacji.
W toku operacji prowadzonej przeciwko separatystom siły rządowe wykonywały także za-dania obejmujące działania ochronno-obronne. Polegały one na zapewnieniu skutecznej i bezpośredniej fizycznej ochrony oraz obrony obiektów infrastruktury państwa, które stano-wiły obiekt ataków separatystów. Działania ochronno-obronne mają jednak jedynie charak-ter pomocniczy, nie dają bowiem możliwości likwidacji przeciwnika. Wymagają natomiast, podobnie jak przeszukiwanie, dużych sił do zapewnienia ochrony i obrony wielu obiektów o znaczeniu politycznym, gospodarczym, militarnym itp. Dlatego niekiedy uniemożliwiają prowadzenie działań pościgowych i wstrzymują operację zaczepną.
Wojska rządowe prowadziły też działania blokujące, by ograniczyć siłom separatystów możliwości manewru, uniemożliwić im wyjście z obszaru objętego operacją. Gdy separaty-ści próbowali przedrzeć się przez blokowaną rubież, siły rządowe podejmowały walkę i dą-żyły do fizycznego zniszczenia przeciwnika lub pozbawienia go woli działania.
W wielu sytuacjach siły rządowe organizowały także system zasadzek. Ta forma walki była skuteczna zwłaszcza na drogach przemieszczania się separatystów lub w rejonach obiek-tów, w których separatyści usiłowali przejąć kontrolę.
Finalnym etapem walki z separatystami była ich likwidacja, podejmowana po umiejsco-wieniu przeciwnika w określonym rejonie (rys. 3).
We wszystkich etapach likwidacji sił armia ukraińska z różnym powodzeniem i natęże-niem prowadziła działania demonstracyjne. Działania tego rodzaju są rozumiane jako pre-zentowanie gotowości do podjęcia działań przez siły rządowe i uzyskania w ten sposób za-mierzonych rezultatów w wymiarze taktycznym i operacyjnym. Działania demonstracyjne były prowadzone w celu powstrzymania oraz odstraszania i zniechęcania separatystów, po to by uzyskać lub rozszerzyć wpływ na sytuację operacyjno-taktyczną i jej dalszy roz-wój w obszarze operacji. Działania demonstracyjne prowadzone w formie pokazu siły miały w zamiarze strony rządowej oddziaływać na siły separatystów w sposób zniechęca-jący je do działań zaczepnych lub podejmowania przedsięwzięć przeciwko lokalnym wła-dzom, a przede wszystkim ludności cywilnej.
Można stwierdzić, że w okresie maj–czerwiec 2014 roku działania demonstracyjne na wschodniej Ukrainie wyraziły się w obecności wojsk rządowych oraz w prezentowaniu zdolności do prowadzenia skutecznych interwencji przeciwko separatystom. W wymiarze praktycznym pokaz siły w istocie oznaczał rozmieszczenie i organizację blokad, zasadzek oraz baz wojskowych. Ważną rolę odgrywały także odziały wydzielone i rajdowe, które
oprócz wykonywania zadań taktycznych demonstrowały stałą obecność wojskową sił rzą-dowych na obszarze operacji.
Demonstracja siły to działanie rozłożone w czasie. Był to więc proces długotrwały, an-gażujący znaczne siły wojskowe i planowany w taki sposób, by jak najbardziej wiarygod-nie pokazać separatystom zdeterminowawiarygod-nie sił rządowych w walce o jedność Ukrainy oraz w budowanie stałego zagrożenia dla sił antyrządowych.
Reasumując, walka z separatystami na Ukrainie w okresie maj–czerwiec 2014 roku wy-magała zaangażowania dużej liczby wojsk zdolnych do zablokowania przeciwnika, a następ-nie jego rozbicia. W działaniach zaczepnych konastęp-nieczne było zastosowanastęp-nie także form po-mocniczych, takich jak blokowanie czy działania ochronno-obronne, które również wymagały użycia znacznych sił. Dlatego armia ukraińska zaczęła borykać się z problemem braku wystarczającej liczby żołnierzy.
Ze względu na specyfikę walki oraz w celu zapewnienia mobilności sił rządowych orga-nizowano bazy, z których wydzielonymi siłami realizowano poszczególne etapy operacji.
Rys. 3. Trzeci etap operacji – likwidacja separatystów Źródło: Opracowanie własne autora
Bazy stanowiły także miejsca uzupełnienia logistycznego i odpoczynku żołnierzy. Ponadto do baz kierowano jeńców oraz odzyskany lub uszkodzony sprzęt bojowy.
Ostatnim etapem działań sił ukraińskich będzie prawdopodobnie odtworzenie stanu wyj-ściowego, a więc odbudowa granicy z Rosją i zapewnienie porządku publicznego na ob-szarze separatystycznych republik (rys. 4).
Na podstawie zgromadzonych doświadczeń można wnioskować, że pokonanie separaty-stów i rozbicie ich potencjału militarnego nie zapewni osiągnięcia zakładanego celu – wpro-wadzenia koniecznych zmian organizacyjnych, ustanowienia nowego ładu oraz przywróce-nia pokoju. Prawdopodobnie po zakończeniu fazy militarnej w dalszej kolejności na obszarze objętym działaniami będą wykonywane zadania stabilizacyjne. Są to jedne z naj-trudniejszych zadań, ponieważ wymagają od wojsk i sił bezpieczeństwa długotrwałego prze-bywania w rejonach podwyższonego ryzyka i prowadzenia operacji przeciwko często słabo zdefiniowanemu przeciwnikowi. Ponadto działania te zwykle przeciągają się w czasie i bez współpracy z lokalną ludnością nie przynoszą spektakularnych efektów. Można więc brać pod uwagę, że Ukraina zwróci się do społeczności międzynarodowej o skierowanie
wielo-Źródło: Opracowanie własne autora
Rys. 4. Zakładany stan końcowy operacji przeciwko separatystom
Baza wojsk rządowych
Baza wojsk rządowych
UKRAINA ROSJA
Zgrupowanie bojowe wojsk rządowych
narodowych sił stabilizacyjnych i organizację stref rekonstrukcji systemu państwowego.
Należy zaznaczyć, że straty ponoszone w działaniach stabilizacyjnych są niejednokrotnie większe niż ponoszone w trakcie regularnych działań militarnych13. Operacje militarne w re-jonach niestabilnych są często prowadzone w środowisku wrogo nastawionej ludności, któ-ra może ponownie organizować się w formacje rebelianckie bądź przygotowywać rewolty w celu destabilizowania sytuacji we wschodniej części Ukrainy. Niewykluczone, że ponow-nie celem ataków rebeliantów staną się siły rządowe, nowo tworzone instytucje państwowe, organy porządku publicznego oraz lokalna społeczność.
Zakończenie
W operacji sił rządowych prowadzonej na terenie wschodniej Ukrainy w okresie maj–czer-wiec 2014 roku zastosowano wiele rozwiązań już znanych z działań przeciwko rebeliantom w Iraku i Afganistanie. Po pierwsze, armia ukraińska zorganizowała bazy sił rządowych, któ-re stanowiły swoiste któ-rejony umocnione, zapewniające bytowanie i ochronę oraz obronę stacjo-nujących tam wojsk. Po drugie, siły rządowe przeszukiwały teren i lokalizowały siły separaty-stów, a następnie organizowały planowe natarcie na wybranych kierunkach w celu zlikwido-wania zablokowanych sił przeciwnika. Po trzecie, siły rządowe stałą obecnością w terenie demonstrowały zdolność i gotowość do natychmiastowego podjęcia walki. Po czwarte, zapew-niono komunikację i współdziałanie rejonu operacji ze stolicą kraju, w wyniku czego do ochro-ny i obroochro-ny elementów infrastruktury krytycznej przeznaczano nowe formacje utworzone z ochotników, luzowano zaś pododdziały bojowe, które kierowano do bezpośredniej walki z se-paratystami. Po piąte, podejmowano działania informacyjne i uświadamiano społeczeństwu skutki postępowania separatystów wspieranych przez Rosję. W tym celu oprócz dotychczas działających środków masowego przekazu powołano do życia nowe byty informacyjne, takie jak na przykład ukraiński prywatny kanał telewizyjny Ukraine Today (UT), który koncentruje się na eksponowaniu tematyki konfliktu zbrojnego na Ukrainie, czy strony internetowe, mię-dzy innymi http://www.ukraine-today.com, z komentarzami dotyczącymi bieżącej sytuacji.
Dokonując analizy zakładanych celów militarnych, można przyjąć, że strona ukraińska dą-żyła do odzyskania integralności kraju metodą rozbicia sił separatystów. W związku z tym przeprowadziła operację w trzech etapach: odzyskanie kontroli nad granicą państwa, zloka-lizowanie sił separatystów oraz zlikwidowanie tych sił wraz z systemem państwa na spor-nym terenie. Natomiast separatyści dążyli do zerwania integralności terytorialnej Ukrainy przez przyłączenie obwodu donieckiego i ługańskiego do Rosji. Istotną rolę w prowadzo-nych działaniach militarprowadzo-nych odegrała Rosja, która od początku konfliktu wspierała działa-nia separatystów dostawami środków walki i zaopatrzedziała-nia oraz prowadzeniem antyukraiń-skej polityki na arenie międzynarodowej. Niestety w konflikcie ukraińsko-rosyjskim nie sprawdziły się instytucje bezpieczeństwa międzynarodowego. ONZ, UE oraz sygnatariusze gwarancji integralności Ukrainy poprzestali na deklaracjach i mało skutecznych sankcjach polityczno-gospodarczych.
13 Liczba ofiar wśród żołnierzy amerykańskich stacjonujących w Iraku po zakończeniu konfliktu w 2003 r. była większa w porównaniu z liczbą ofiar z okresu prowadzenia działań wojennych.
n