Nic nie zapowiadało takiego rozwoju wydarzeń na Ukrainie. W nocy z 21 na 22 listopada 2013 roku na Majdanie Niepodległości zebrali się zwolennicy integracji europejskiej. Manifestanci zapowiedzieli, że pozostaną na głównym placu Kijowa dopóty, dopóki rząd nie zmieni swojej decyzji. Do protestów doszło także w Łucku, Iwano-Frankowsku oraz w Doniecku i Charkowie.
Czy już wówczas ekipa Putina odstąpiła od scenariusza „15 mld dolarów w ukraińskie obliga-cje skarbowe” i zaczęła realizować nowy plan „kryzys na Ukrainie”? Nie wydaje się konieczne relacjonowanie całości zdarzeń, warto jednak zwrócić uwagę na wydarzenie, które wówczas po-wstrzymało tak zwanych zielonych ludzików27 z rosyjską bronią. Mowa o zimowej olimpiadzie w Soczi.
Zimowe Igrzyska Olimpijskie 2014 w Soczi należy uznać za wielki pijarowy sukces Rosji i jej prezydenta. Putin z wyrachowaniem wykorzystał swoje przysłowiowe pięć minut. Była to ko-lejna wojna „o dusze narodów”, tym razem bezkrwawa. Dzięki olimpiadzie pokazano otwartą na świat Rosję. Zdaniem Władimira Putina, cały świat zobaczył nowoczesną, otwartą na
współ-26 P. Cieślik, G. Rosłan: Reforma Sił Zbrojnych…, op.cit.
27 „Zielone ludki”, „zielone ludziki” – określenie, które przylgnęło do nieznanych, profesjonalnie uzbrojonych rosyjskich separatystów, którzy oficjalnie nie mają nic wspólnego z rosyjskimi siłami zbrojnymi.
pracę i przyjazną Rosję28. Gospodarz Kremla z obłudą stwierdził, że ci, którzy do tej pory bali się Rosji, powinni dzięki olimpiadzie zrozumieć, jak mocno na lepsze zmieniło się rosyjskie spo-łeczeństwo29.
Olimpiada zakończyła się 23 lutego 2014 roku, a już trzy dni później, 27 lutego, grupa uzbro-jonych zwolenników Rosji w nieoznakowanych mundurach zajęła budynki krymskiego rządu i par-lamentu. Prawie jednocześnie nieopodal Symferopola pojawiły się rosyjskie transportery opance-rzone. W kolejnych dniach lutego uzbrojeni ludzie w wojskowych mundurach bez dystynkcji zajęli lotnisko w Symferopolu i Sewastopolu. Konsekwencją tych wydarzeń była deklaracja nie-podległości parlamentu krymskiego i referendum w sprawie przyłączenia Krymu do Rosji.
18 marca 2014 roku na Kremlu zostało podpisane porozumienie między Federacją Rosyjską a samozwańczymi władzami Krymu. Dobiegła końca wojna „o dusze” miesz-kańców Krymu, a rozpoczęła się wojna „o dusze” obywateli wschodniej Ukrainy. 17 kwiet-nia 2014 roku prezydent Rosji Władimir Putin po raz pierwszy przyznał, że na Półwyspie Krymskim przed i po referendum przebywały wojska rosyjskie. Stwierdził, że ich celem było zapewnienie warunków do prawidłowego głosowania oraz dodał, że żołnierze byli przy boku lokalnych sił obrony. Postępowali prawidłowo i profesjonalnie30.
Aktywność rosyjskich „zielonych ludzików” pozwala sądzić, że siły zbrojne Federacji Rosyjskiej mają stosunkowo dużą grupę jednostek różnych rodzajów sił zbrojnych i rodzajów wojsk, które osiągnęły zakładany w początkowym okresie reform stan stałej gotowości bojo-wej do działań. Jednostki te są zdolne bez długotrwałych, widocznych przygotowań przystąpić do wykonywania zadań w oddaleniu od miejsc stałej dyslokacji.
Zdaniem Adama Rotfelda, byłego ministra spraw zagranicznych Polski, prezydent Putin prowadzi wojnę „o duszę własnego narodu” od co najmniej siedmiu lat31. W ten sposób zdo-bywa poparcie i uwielbienie oraz wyzwala entuzjazm. Z chłodną kalkulacją realizuje swój plan – już wcześniej sygnalizowany w różnych oficjalnych dokumentach – a Zachód wciąż nie może znaleźć sposobu na poskromienie apetytów Rosji na odbudowanie swojej imperial-nej strefy wpływów.
Przykład konfliktu na Krymie i wschodniej Ukrainie pokazuje, że Zachód nie ma stosow-nych instrumentów nacisku na Rosję. Brak jakiejkolwiek spójnej polityki wobec Rosji za-równo Stanów Zjednoczonych, jak i Unii Europejskiej, doprowadził do zajęcia Krymu, a naj-prawdopodobniej w niedalekiej przyszłości będzie skutkował modernizacją i rozbudową Floty Czarnomorskiej Rosji. Może sprowokować także kolejne roszczenia Rosji, na przykład dotyczące tranzytu na Krym czy do obwodu kaliningradzkiego.
Wnioski
1. Rosja jest wytrawnym, doświadczonym i przebiegłym graczem politycznym. Konflikt na Krymie potwierdza, że Federacja Rosyjska to główny rozgrywający w przestrzeni
28 Putin: Olimpiada pokazała światu nową Rosję. http://www.bankier.pl/wiadomosc [dostęp: 25.02.2014].
29 Ibidem.
30 Putin: „Zielone ludziki” na Krymie to my. http://wmeritum.pl [dostęp: 17.04.2014].
31 Rotfeld: Rosja przygotowywała się do konfliktu co najmniej od siedmiu lat. http://wyborcza.pl [dostęp: 25.03.2014].
postradzieckiej. Wskazuje także na słabą pozycję Stanów Zjednoczonych w świecie oraz na bezsilność Unii Europejskiej i brak pomysłu na rozwiązywanie tego typu sytuacji kry-zysowych.
2. Federacja Rosyjska umocniła swoją pozycję w geopolitycznej przestrzeni postradziec-kiej. Świat odebrał wyraźny sygnał, że nieliczenie się ze zdaniem Rosji w kwestiach doty-czących obszaru postradzieckiego może być brzemienne w skutki.
3. Na podstawie bieżących wydarzeń raczej trudno spodziewać się doprowadzenia do mo-dus vivendi między głównymi politycznymi graczami szeroko rozumianego Zachodu (w tym także Polski) a Rosją.
4. W procesie zapewnienia bezpieczeństwa narodowego Federacji Rosyjskiej można wy-odrębnić dwie fazy: koncepcyjno-decyzyjną i realizacyjną. Faza koncepcyjno-decyzyjna określa kształt i charakter fazy realizacyjnej. Fundamentalną część tej fazy stanowi warstwa ideologiczna32.
5. Przyszłe zachowania Rosji na arenie międzynarodowej można prognozować między innymi na podstawie przyjętej przez ekipę Władimira Putina nowej polityki bezpieczeństwa narodowego33. Jako cel strategiczny określono w niej budowę świata wielobiegunowego, w którym Rosja stanowi jedno z wielkich mocarstw. Strategia ekipy rządzącej obejmuje również tworzenie podstaw zgody narodowej w kwestii rozwiązania głównych problemów Rosji, które koncentrują się na demagogicznym haśle odbudowy silnego państwa34.
6. Upadek ZSRR wytworzył w rosyjskiej społeczności swoistą pustkę, której konsekwen-cją był między innymi kryzys wartości. Odzwierciedliło się to w utracie podstawowych ce-lów ideologicznych oraz we wzroście pesymizmu i negatywnych nastrojów w społeczeń-stwie. Miliony Rosjan odczuwają osobliwą tęsknotę za utraconym imperium.
7. Za prezydentury Władimira Putina Rosja odniosła liczne sukcesy, które doprowadzi-ły do znaczącego wzrostu jej znaczenia zarówno gospodarczego, jak i politycznego.
8. Lata Putinowskiej dominacji to także okres stałego wzrostu konsolidacji narodu rosyj-skiego we wszystkich jego obszarach skupionych wokół narodowych tradycji i wartości.
Potrzeba zajmowania szczególnej pozycji przez Rosję w świecie wynika z jej historyczne-go dziedzictwa oraz tradycji mocarstwowych. Przejawem tehistoryczne-go jest między innymi nawią-zywanie do ważnych historycznych wydarzeń, w tym także do historii Związku Radzieckiego.
9. Obecnie Rosja przeznacza na siły zbrojne 3,7 PKB. Wzmacniane są zarówno strate-giczne siły rakietowo-jądrowe, jak i poszczególne elementy sił konwencjonalnych. Nacisk został położony na działanie wojsk specjalnych i powietrznodesantowych. Z analizy scena-riuszy ostatnich ćwiczeń wyraźnie wynika, że zalążkiem konfliktu mogą być wydarzenia o podłożu narodowościowym. Operacja „powrót Krymu do macierzy” była praktycznym sprawdzianem profesjonalizmu rosyjskich sił zbrojnych.
32 Szkice o Rosji, op.cit.
33 D. Jankowski: Nowa strategia bezpieczeństwa narodowego Federacji Rosyjskiej. http://stosunkimiedzynarodowe.info/
artykul,525, Nowa strategia bezpieczeństwa narodowego Federacji Rosyjskiej, Fundacja Amicus Europae, 3.11.2009 [dostęp: 20.04.2014].
34 S. Saradżjan: Powrót Putina: szybko z powrotem do przeszłości. http://www.Stosunkimiedzynarodowe.Info/
artykul,1146,Powrot Putina szybko z powrotem do przeszłości, ISN 3.11.2011 [dostęp: 20.04.2014].
10. Poczucie „oblężonej twierdzy” oraz przeświadczenie o znaczącej roli, jaką ma do ode-grania Federacja Rosyjska, a tym samym jej siły zbrojne, przesądziły o ponownej military-zacji państwa. Znowu pełni ono funkcje usługowe wobec swoich sił zbrojnych35.
11. Ekipa Putina przetestowała na Ukrainie nowego rodzaju konflikt. Zachód okazał się bezradny. Nie liczyły się bowiem ani bombowce, ani rakiety, lecz uczucia i emocje proro-syjsko nastawionej ludności.
12. Od pierwszego dnia rządów działalność ekipy Putina nie jest skierowana na pozyska-nie zachodpozyska-niej opinii publicznej. Z opinią tą w ogóle się pozyska-nie liczy. Putin prowadzi walkę
„o duszę własnego narodu”. W ten sposób zdobywa poparcie i uwielbienie dla siebie i bu-dzi entuzjazm dla sprawy.
13. XXI Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2018 odbędą się w Rosji. Jest to pierwszy turniej mistrzostw świata, który odbędzie się w Europie Wschodniej. Z dużym prawdopo-dobieństwem należy przyjąć, że będzie to kolejny wielki pijarowy sukces Rosji i jej prezy-denta Władimira Putina. Kolejna wojna „o duszę własnego narodu”.
35 R. Śmigielski: Osierocona armia. Założenia polityki obronnej oraz Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej w latach 1992–2004.
Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2006.
n