Fundacja „Unia Bracka”

Dyskusja nad programem restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego nie ominęła problematyki górniczej służby zdrowia. N a początku lat dzie­

więćdziesiątych wszystkie placówki zarezerwowane dla górników otworzono

ciedla rzeczywistej dostępności do opieki lekarskiej, ponieważ w licznych przychodniach lekarze rejonowo-przemysłowi i specjaliści mimo siedmiogodzinnego etatu pracowali w macierzystej placówce jedynie 3—4 godziny dziennie, resztę godzin odpracowując w szpitalach w ramach tzw.

pracy dzielonej.

także dla mieszkańców z okolicznych miejscowości i objęto chętnych spośród nich opieką medyczną na zasadzie proporcjonalnej odpłatności ze środków budżetowych. To działanie, wyprzedzające niejako generalną reformę systemu opieki zdrowotnej i ubezpieczeń w kraju, traktować należy jako krok w kierun­

ku reform i ekonomizacji opieki zdrowotnej.

Już w 1990 r. powstał silny ruch reformatorski w środowisku górniczym i górniczej służby zdrowia, któremu udało się doprowadzić do powołania przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej Zespołu ds. Reformy Górniczej Służby Zdrowia. Środowisko to opracowało koncepcję utworzenia unii za­

kładów górniczej służby zdrowia, które nazwano Unią Bracką. Ostateczny kształt prawny i organizacyjny Unii Brackiej dopracowany został na podstawie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej17.

W projektowanym systemie funkcjonowanie górniczej opieki zdrowotnej opiera się na:

— dostosowaniu struktur organizacyjnych Zakładów i Zespołów Zdrowot­

nych do obszaru działania górniczych spółek węglowych,

— samodzielności finansowej i kadrowej,

— konkurencyjności.

Organizacyjną formą tego działania powinna być okresowa umowa pomię­

dzy przedstawicielami górniczej służby zdrowia a przedstawicielami społeczno­

ści lokalnych dysponujących środkami budżetowymi: wojewoda, sejmiki samorządowe. Łącząc interesy zdrowotne różnych środowisk zawodowo- -społecznych zachowano by odrębność i specyfikę górniczą (sfera medycyny pracy), a jednocześnie uruchomiono mechanizmy efektywnościowe (uniknięcie dublowania usług i aparatury u różnych dysponentów) i konkurencyjności.

Sprawą podstawową jest wprowadzenie zasady dobrowolności i swobodnego wyboru przez pacjenta zakładu opieki zdrowotnej Fundacji. Ostatecznie bo­

wiem to pacjent będzie decydował, w której placówce chce się leczyć wraz z rodziną.

Unia Bracka poprzez powołanie odrębnego Zakładu Medycznego Zabez­

pieczenia Ratownictwa Węglowego planuje pełne zabezpieczenie medyczne akcji ratowniczych w wyrobiskach kopalń.

Ważnym zaś uczestnikiem Unii powinny stać się organizacje związków zawodowych. Główną bowiem przeszkodą we wdrożeniu eksperymentu wyda­

ją się branżowe i terytorialne uprzedzenia, tradycyjny sposób myślenia i przyzwyczajenie do osiągniętych zdobyczy socjalnych.

Po początkowym zainteresowaniu tą koncepcją wszystkich podmiotów obecnie obserwuje się zahamowanie działań. Trwająca od dłuższego czasu

17 Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 30.08.1991 r. (Dz.U. nr 91, poz. 408

•z późniejszymi zmianami).

dyskusja podmiotów zainteresowanych problematyką ochrony zdrowia doty­

czy przede wszystkim:

— zakresu przedmiotowego przejmowanego majątku trwałego,

— delimitacji zakresu usług,

— gwarancji finansowych,

— zasad koordynacji logistycznej pomiędzy podmiotami służby zdrowia będącymi w gestii Fundacji, Przychodnią Rejonową a miejscem zamiesz­

kania górnika,

— koordynacji wzajemnych, obopólnych usług medycznych pomiędzy wszyst­

kimi zakładami opieki zdrowotnej na obszarze występowania pracy gór­

niczej,

— wpływu załóg pracowniczych na działanie powołanego zakładu opieki zdrowotnej finansowanego przez Fundację.

Jednym z pierwszych działań Fundacji „Unia Bracka” było ustalenie harmonogramu tworzenia zakładów opieki zdrowotnej i notarialne prze­

jmowanie majątku. Zgodnie z uzgodnieniami podjętymi wraz z wojewodą katowickim powołano pierwsze w nowym systemie pilotażowe zakłady opieki zdrowotnej na podstawie umowy z Górnośląską K asą Chorych w zakresie świadczeń poza medycyną pracy.

W Katowicach zarejestrowany został Górniczy Zespół Lecznictwa Am­

bulatoryjnego Fundacji „Unia Bracka” (niepubliczny)18, trwają także prace nad dokumentacją dla Górniczego Szpitala Rehabilitacyjnego w Krzeszo­

wicach oraz Górniczego Zakładu Lecznictwa Ambulatoryjnego „Jaworzno”.

Fundacja opracowała również komputerowy system rejestracji pacjentów19.

Przewiduje się także, że delimitację obszaru oddziaływania zakładu opieki zdrowotnej „Unii Brackiej” wytyczy się po przeprowadzeniu właściwych badań dotyczących oceny środowiska pod względem demograficznym, ekolo­

gicznym i epidemiologicznym. Planowane są zarazem badania nad możliwoś­

ciami finansowymi rodzin górniczych związanymi z podwyższoną składką ubezpieczeniową, analiza kosztów leczenia najbardziej charakterystycznych przypadków chorobowych, rozpoznanie zapotrzebowania na świadczenia zdrowotne itp. Celem tych działań ma być uniknięcie dublowania świadczeń medycznych z już istniejącymi placówkami służby zdrowia oraz przybliżenie usługi medycznej do miejsca zamieszkania górnika.

Organami władzy w Fundacji „Unia Bracka” są:

— Rada Nadzorcza, której skład w 51% stanowić będą przedstawiciele górnictwa (spółek węglowych, związków zawodowych kopalń, spośród

18 Na podstawie Wykazu jednostek służby zdrowia województwa śląskiego — maszynopis powielony opracowany w Ośrodku Organizacji, Nadzoru i Koordynacji Opieki Zdrowotnej WZMOZ w Katowicach, marzec 1999 r.

19 E. Ś w i d e r s k a : Górnicza służba zdrowia — zmiana sposobu myślenia. „Miesięcznik Informacyjny K adra” 1996, nr 5.

których został utworzony zakład opieki zdrowotnej, przedstawiciel samo­

rządu terytorialnego i wojewody);

— dyrektor zakładu wybrany przez Radę Nadzorczą.

Niestety, zaprezentowane powyżej ustalenia, pozostają w znacznej mierze nadal na papierze. Silne kontrowersje w obecnym układzie podmiotowym:

lobby górnicze, organizacje związkowe, samorząd terytorialny, Urząd Woje­

wódzki — mające swoją proweniencję we względach politycznych i ambicjo­

nalnych — są nadal ważniejsze od potrzeb zdrowotnych górników i skutecznie blokują wdrażanie idei gwarancji zachowania nowoczesnej i w pełni demo­

kratycznej odrębności górniczej służby zdrowia. Pomimo wielu wysiłków twórcom tej idei nie udało się do tej pory zorganizować odrębnej Kasy Chorych.

Zaproponowane rozwiązania pilotażowe aktualnych problemów górniczej służby zdrowia z punktu widzenia zasad polityki społecznej m ają obecnie charakter taktyczny. Bardziej gruntowna reforma górniczej służby zdrowia powinna mieć swe źródło w generalnej reformie systemu opieki zdrowotnej, a zwłaszcza w funkcjonującej „Ustawie o powszechnym ubezpieczeniu zdrowo­

tnym”20. Opierając się na podwyższonej składce ubezpieczeniowej, charak­

teryzującej zawody o wysokim ryzyku, oraz na prawie własności i uregulowa­

nych procedurach katastralnych, a także biorąc pod uwagę doświadczenia historyczne i rezultaty długich lat gospodarowania na danym obszarze, prywatna spółka górnicza (spółki górnicze) mogłaby przejąć wyodrębniony w wyniku negocjacji segment opieki zdrowotnej. Podmiot ten będzie również aktywnym inwestorem w działalności kapitałowej, mającej na celu poprawę stanu bezpieczeństwa w pracy górniczej, a jeżeli taka będzie wola udziałowców, to i innych elementów działań socjalnych.

Jeżeli weźmiemy jednak pod uwagę realia społeczne i ekonomiczne kraju, tempo polskich reform ustrojowych, a zwłaszcza czas kapitalizacji składek ubezpieczeniowych, to modelowe rozwiązanie nie będzie w pełni dotyczyć aktualnie zatrudnionych w górnictwie. W pełni skorzystać może z niego dopiero następne pokolenia mieszkańców regionu. Nic wszakże nie uspra­

wiedliwia ociągania się w realizacji pierwszych, nowych zadań organizacyj­

nych czy opóźniania symulacji ekonomicznych mających nastąpić zmian.

Reformowanie górniczej służby zdrowia w ścisłym powiązaniu ze zmianą orientacji filozofii zarządzania bezpieczeństwem należy i można rozpocząć od zaraz.

Podstawą działania winny stać się branżowe i segmentowe programy działania w formule biznesplanów przedstawiających szczegółowo rozpraco­

wane zasady funkcjonowania pilotażowych zakładów opieki zdrowotnej,

20 Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym z dnia 06.02.1997 r. (Dz.U. nr 28, poz. 153 z późniejszymi zmianami).

zakres ich działania i źródła finansowania. D o podmiotów działań poli­

tyki społecznej w tym zakresie należy zaliczyć wojewodę, przedstawicieli pracowników i pracodawców z terenu objętego eksperymentem, władze lokalne i samorządowe oraz przedstawicieli branżowej i publicznej służby zdrowia.

Reasumując zagadnienia dotyczące górniczej służby zdrowia, należy stwier­

dzić, że ten segment polityki socjalnej resortu węgla kamiennego nie najlepiej został wpisany w scenariusz transformacji ustrojowej.