Postawy górników wobec ograniczenia pozaprodukcyjnych funkcji zakładu pracy

Do analiz z zakresu polityki społecznej, oprócz danych statystycznych, przydatne są także wyniki badań empirycznych nad postawami pracowników wobec prywatyzacji sfery socjalnej kopalń60.

Przeprowadzone badania potwierdzają opinię, że zdecydowana większość pracowników kopalń traktuje socjalną funkcję zakładu pracy jako działanie oczywiste i należne. Próby ograniczania tych świadczeń będą kończyły się protestem lub sprzeciwem, zwłaszcza ze strony roszczeniowo nastawionych związków zawodowych.

Najwięcej potwierdzających się obaw — co już zostało udokumentowane w sposób naukowy — związanych z restrukturyzacją górnictwa i utratą dotychczasowego miejsca pracy, wiąże się w opinii górników z obniżeniem

59 Popularnym sposobem prywatyzacji nieprodukcyjnego majątku kopalń jest powoływanie spółek prawa handlowego, tzw. spółek pracowniczych. N a ogół są one powiązane szeregiem niejawnych porozumień z właścicielem majątku (kopalnią), tzw. „parasolem ochronnym” .

60 M. M i t r ę g a : Stosunek górników do infrastruktury społecznej będącej w gestii kopalń

— raport z badań, przeprowadzonych w okresie od lipca do grudnia 1994 r. przez zespół pracowników naukowych pod kierunkiem dr A. Sowińskiej z Akademii Ekonomicznej w K ato­

wicach, nad przyczynami frustracji pracowników Jastrzębskiej Spółki Węglowej — próba na 1500 osobach. Maszynopis w archiwum autora.

zarobków, pewnością pracy i utratą świadczeń socjalnych (47,8% opinii respondentów)6*.

Znacznie,większy stopień przyzwolenia ze strony pracowników m a zmiana stosunków własnościowych w kopalnianej bazie socjalnej. To skutek przemian świadomość^ które dokonują «się w czwartym roku trwania transformacji ustrojowej. Niewykluczone, że część pracowników widzi w prywatyzacji socjalnego obrzeża kopalni i wyprowadzenia części bazy ze struktury or­

ganizacyjnej: kopalni poprawę swoich warunków płacowych.

Interesująco kształtuje się stosunek respondentów do przejęcia części usług socjalnych przez wyspecjalizowane służby pozostające w gestii władz miejskich.

Większość ankietowanych nie chce, aby kopalnia w sposób bezpośredni finansow ała, działania socjalne miasta. Bezpośrednią przyczyną tego stanu rzeczy jest oczywiście fakt, że większość potrzeb z katalogu polityki społecznej realizują wciąż jeszcze w zakładzie pracy.

Do rozwiązania więc zostają w omawianym temacie dwie kwestie:

— Jaki kształt nadać w warunkach transformacji ustrojowej socjalnym funkcjom zakładu pracy?

— N a jakich zasadach ustalić współpracę zakładu pracy z władzami lokal­

nymi?

Zadaniem pierwszoplanowym wydaje się ustalenie katalogu potrzeb i dzia­

łań socjalnych, które z uwagi na swoją rolę, tradycje czy funkcję powinny zostać w gestii kopalni. Gdyby działanie to było trudne, można ustalić katalog negatywny, a więc zakres świadczeń, z których kopalnia bez większych perturbacji może zrezygnować. W działaniach tych niezbędna jest kreacyjna rola organizacji związkowych.

Następnie należy powiązać wybrane potrzeby z obiektami kopalnianej infrastruktury społecznej, za pomocą której są realizowane. Obiekty, w któ­

rych są realizowane najważniejsze dla załogi potrzeby socjalne, powinny zostać przekształcone własnościowo w sposób szczególnie przemyślany. Wydaje się bowiem, że prywatyzacja majątku nieprodukcyjnego kopalni jest sprawą przesądzoną. Stosunki własnościowe w obiektach szczególnie ważnych dla zakładowej polityki społecznej muszą gwarantować wpływ władz kopalni na jakość i zakres realizowanych usług. Dotyczy to zwłaszcza ochrony zdrowia, szeroko rozumianej edukacji (polityka kadrowa, szkolenia bhp itp.), rekreacji i wypoczynku. Zakład pracy uczestniczyć powinien w finansowaniu poczynań władz miejskich poprzez politykę fiskalną, a nie poprzez organizacyjne czy finansowe uczestnictwo w konkretnych przedsięwzięciach. Zakład pracy może być sponsorem (sprawować patronat) różnych akcji, których terenem jest miasto, w tym jednak zakresie, w jakim jest to korzystne dla niego samego

61 K. T a u s z : Bariery społeczne w restrukturyzacji górnictwa. „Wiadomości Górnicze” 1997, nr 10.

lub pracujących w nim osób. Górnictwo węgla kamiennego zalega na rzecz gmin ze znaczną sumą pieniędzy. Stąd naciski władz samorządowych na współudział w realizacji lokalnych programów społeczno-gospodarczych jest dość duży. Znając jednakże cel ostateczny współpracy, łatwiej jest pokonać

bieżące trudności. :• /nir;- y ■

W wypadku resortu górnictwa istotne jeSty- że zaangażowanie się w roz­

wiązywanie problemów miejskich nie jest najlepiej postrzegane przez załogi kopalń (także osób mieszkających w tym mieście) i może zostać wykorzystane przeciwko zarządom spółek zwłaszcza przez przedstawicieli związków zawodo­

wych w ewentualnym konflikcie.

Wydaje się, że w najbliższej perspektywie polityka socjalna resortu powin­

na skupić się przede wszystkim na popieraniu i dostarczaniu argumentów dla tych sił, które opowiadają się za utrzymaniem demokratycznego wyodręb­

nienia górniczej służby zdrowia. Jest to sprawa o kapitalnym znaczeniu z uwagi na wprowadzane w państwie nowe zasady ubezpieczeń zdrowotnych.

Dbałość o zdrowie górników, z uwagi na niezwykle wysoki Stopień jego zagrożenia, nie jest „działalnością pozawęglową”, ale świadectwem mądrości odpowiedzialnego współgospodarza. Infrastruktura społeczna stanowi dwoisty podsystem gospodarki obejmującej te rodzaje zorganizowanej działalności, które zaspokajają potrzeby człowieka jako jednostki, które służą jfcgo roz­

wojowi duchowemu i fizycznemu. Dla celów operacyjnych przyjmuje się, że do infrastruktury społecznej zalicza się placówki oświatowe i wychoWa&cze, opieki lekarskiej i opiekuńcze, kulturalne i zapewniające odpoczynek fizyczny oraz psychiczny, a także placówki naukowe, które służą rozwojowi człowieka i pracownikom w nich zatrudnionym. Nakłady na infrastrukturę społeczną stanowią swoiste inwestowanie w człowieka, jego wiedzę, kulturę, umiejętno­

ści, zdrowie, chęć do pracy twórczej, dobre funkcjonowanie rodziny i demo­

kratycznego społeczeństwa. Nie przemyślane oszczędności na infrastrukturze społecznej i zły system jej funkcjonowania stanowią zagrożenie dla zdrowia psychicznego i fizycznego społeczeństwa i jego pomyślnej przyszłości. Stosowa­

ne w długim okresie oddziałują m.in. negatywnie na rozwój społeczno- -ekonomiczny zarówno bezpośrednio poprzez wolumen i cechy usług, jak i pośrednio poprzez generowanie niekorzystnych przemian w sferze zaspokoje­

nia potrzeb i świadomości społecznej. W swym bezpośrednim oddziaływaniu powodują pogorszenie jakości usług, ograniczenie ich zakresu, tworzenie negatywnych postaw pracowników, niekorzystne przemiany w strukturze kwalifikacyjnej w zakresie reprodukcji kadr. Natomiast w oddziaływaniu pośrednim deformują strukturę kwalifikacyjną społeczeństwa, deprecjonują w świadomości społecznej zawody związane z infrastrukturą społeczną ze wszystkimi skutkami dla procesu kształcenia wykorzystania kadr i jakości jej pracy.

W systemie społecznej gospodarki rynkowej rozważania o nie przemyś­

lanych oszczędnościach w sferze infrastruktury społecznej odnoszą się także do postaw obywateli wobec konsumpcji usług społecznych. Ograniczanie roli państwa w finansowaniu infrastruktury społecznej może pogłębić jej niekorzys­

tną obecnie sytuację. Infrastruktura społeczna obejmuje placówki bez względu na formę własności. M ogą to być placówki prywatne, państwowe, spółdzielcze, stowarzyszeń itp. bez względu na nastawienie do osiągnięcia zysku. M ogą to być placówki pracujące dla zysku, „non profit”, finansowane w całości z funduszy publicznych, a więc bezpłatne. Infrastruktura społeczna stanowi istotny element zastosowania wybranych działań polityki społecznej w skali zakładu pracy, który w społecznej gospodarce rynkowej zajmuje swoiste miejsce. Obejmuje ona dwa typy działań: jeden związany jest z pełnieniem przez zakład mniejszego lub większego zakresu funkcji socjalnych, drugi

— z kształtowaniem polityki kadrowej. Pierwszy typ działań rozwinięty był w szerokim zakresie w systemie nakazowo-rozdzielczym, a mniejsze znaczenie przywiązywano do drugiego typu działań.

W gospodarce rynkowej zakres funkcji socjalnych ulega wyraźnemu ograniczeniu, natomiast wysoką rangę w nowoczesnych zakładach uzyskało kształtowanie polityki zatrudnienia i zarządzanie kadrami. Należy jednak podkreślić, że przedsiębiorstwo prywatne lub zorganizowane w pełni na zasadach rynkowych docenia aktywność na polu socjalnym62. Jest to jeden ze sposobów stabilizacji załogi, a także pozyskiwania nowych, wykwalifikowa­

nych pracowników. W czołowych organizacjach gospodarczych świata na­

stępuje nawet rozwój funkcji socjalnych. Zgodnie z dominującymi teoriami zarządzania, a szczególnie zarządzania kadrami, jedną z funkcji kierowniczych jest troska o rozwój pracowników, ich związanie z zakładem poprzez świad­

czenia pozapłacowe.

62 W. A n i o ł: Przyszłość europejskiej polityki społecznej. W: Społeczne skutki integracji Polski z Unią Europejską. Red. K. G ł ą b i c k a . Warszawa 1999, s. 15—29.

Konkluzje

Procesy restrukturyzacji przemysłu węgla kamiennego (polegające na usytuowaniu strukturalnym, zmianie własności, ograniczeniu wydobycia węg­

la, racjonalizacji zatrudnienia oraz modernizacji kopalń czynnych) są zja­

wiskiem powszechnym w Europie końca XX w. Zatem i Polska, nie tylko jako kraj europejski, ale i poważny kandydat do członkostwa w Unii Europejskiej, podlega tym procesom. Przebiegają one jednak nie w warunkach rozwiniętej gospodarki kapitalistycznej, ale w toku transformacji ustrojowo- -gospodarczej i w warunkach niezwykłej aktywności związków zawodowych, których działalność nader upolityczniła bieg spraw.

Na tym tle autor postawił sobie zadanie ukazania tego, co wspólne dla współczesnych procesów restrukturyzacji górnictwa węglowego i tego, co swoiste dla warunków polskich.

Do cech wspólnych polskich i europejskich uwarunkowań restrukturyzacji przemysłu węglowego należy zaliczyć:

— narodowy charakter tego przemysłu w okresie poprzedzającym konieczną radykalizację działań restrukturyzacyjnych i w chwili podejmowania strate­

gicznych decyzji;

— koncentrację przemysłu węglowego na niewielkich obszarach powodują­

cych ścisły alians z lokalną infrastrukturą i społecznością;

— społeczną wrażliwość na konsekwencje przeprowadzanych zmian.

Biorąc pod uwagę cechy wspólne, dla doświadczeń polskich przede wszystkim należy uwzględnić dokonania większości krajów Europy Zachodniej realizujących programy restrukturyzacji bądź likwidacji swoich przemysłów węglowych od połowy lat pięćdziesiątych. Nie tylko rola produktu, jakim jest węgiel kamienny i jego strategiczne znaczenie dla gospodarki narodowej, ale i skala wielkości zatrudnienia bezpośredniego i pośredniego przy jego produkcji, a także koncentracja tych czynników na niewielkim obszarze, może w konsekwencji masowego zamykania zakładów tego przemysłu i nie­

kontrolowanych, masowych redukcji zatrudnienia spowodować zaiamanie gospodarcze i ruinę całego regionu Polski. Wszystkie więc te doświadczenia zagraniczne, które uzyskano z programów mających charakter „rewitalizaqi”

regionu, a nie „wygaszenia” jego produktywności czy aktywności gospodar­

czej, posiadają walor aplikacyjny w trakcie projektowania programów restruk­

turyzacyjnych na obszarze Śląska.

Kolejną płaszczyzną podobieństw w procesie restrukturyzacji przemysłu węgla kamiennego w Polsce i krajach zachodnioeuropejskich jest społeczna wrażliwość na konsekwencje dokonywanych zmian. Z faktu, że górnictwo węgla kamiennego na ogół jest lub było w Europie Zachodniej skupione w jednym lub najwyżej w kilku regionach kraju i zdominowało strukturę produkcji oraz zatrudnienia tych obszarów, wynikają określone konsekwencje polityczne. Najtrudniejsze zatem stało się osiągnięcie społecznego przyzwo­

lenia lub konsensusu dla proponowanych rozwiązań.

Przedstawione powyżej płaszczyzny wspólnych cech właściwe dla restruk­

turyzowanych przemysłów górniczych krajów Europy Zachodniej i Polski upoważniają do stwierdzenia, że doświadczenia te mogą być dobrze wyko­

rzystane w warunkach restrukturyzacji polskiego górnictwa.

Równie ważna, jak dostrzeganie podobieństw w restrukturyzacji polskiego górnictwa węgla kamiennego, jest konotacja jego polskiej swoistości. Do jej najbardziej charakterystycznych cech należy zaliczyć:

— znaczenie węgla kamiennego w bilansie energetycznym kraju,

— wciąż trwający okres transformacji ustrojowej wraz z nadmiernym upolity­

cznieniem spraw gospodarczych,

— dynamiczny układ systemu głównych sił politycznych, a w szczególności rolę związków zawodowych,

— powstanie i rozwój samorządności terytorialnej, a wraz z reformami rozwój grupowych i lokalnych interesów.

Analiza ekonomiczna i socjologiczna poszczególnych, zastosowanych in­

strumentów wsparcia socjalnego, rozumienie uwarunkowań historycznych i politycznych tempa, dynamiki i kierunków zmian, wnioski wynikające z refleksji nad zaobserwowanymi pozytywnymi i negatywnymi skutkami tworzą przestrzeń, w której wykształcić powinien się kompleksowy program restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego wpisany w nowatorski „pomysł na Śląsk”. W licznych publikacjach podkreśla się znaczenie czynników, którymi, oprócz pomocy centralnego finansowania przemian transformacyj­

nych, są: rozłożenie harmonogramu przemian w horyzoncie czasowym nawet dziesiątek lat oraz jawność i pełna informacja na temat kształtowanych projektów dla wszystkich podmiotów i uczestników procesu restruktury­

zacji.

Specyfika uwarunkowań poszczególnych krajów nakazuje szczególnie wni­

kliwe potraktowanie kreacji konkretnych rozwiązań z zakresu instrumen­

tarium wsparcia społecznego dla realizacji restrukturyzacji i przezwyciężenia ich negatywnych skutków z zachowaniem spokoju socjalnego. Tutaj decydują­

cą rolę będą odgrywały możliwości ekonomiczne gospodarki kraju oraz realizowana strategia rozwoju społeczno-gospodarczego. Ważnym momentem w tym działaniu byłoby, wzorem zwłaszcza Niemiec i Francji, uzyskanie maksymalnie szerokiego konsensusu sił politycznych wokół podstawowych punktów programu restrukturyzacji oraz uzgodnienie stanowisk z licznymi związkami zawodowymi w górnictwie. Niezbędne także wydaje się pozyska­

nie zewnętrznych funduszy pomocowych dla wspomagania restrukturyzacji, które odegrały tak ważną rolę w okresie najgłębszych restrukturyzacji górnic­

twa Europy Zachodniej. Budżet państwa i incydentalna pomoc to stanowczo za mało jak na sfinansowanie transformacji gospodarczej regionu.

Trudno także mówić o „zmierzchu węgla” lub za sukces uważać spadek jego eksportu. Od konsekwencji wdrażania kolejnych etapów restrukturyzacji górnictwa węglowego i osiągania wskaźników charakteryzujących przodują­

cych europejskich producentów tego surowca może zależeć powodzenie i perspektywiczny dobrobyt nie tylko milionów osób w naszym kraju, które funkcjonalnie związane są z tym przemysłem, ale i całej polskiej gospodarki.

Przyjęte przez rząd RP „Założenia polityki energetycznej Polski do roku 2010”

i inne strategiczne dokumenty dotyczące polityki energetycznej1 oraz eksper­

tyzy analityków Banku Światowego i Unii Europejskiej potwierdzają, że w następnych dziesięcioleciach węgiel kamienny będzie w polskiej gospodarce zajmował jako paliwo nadal trwałą i znaczącą pozycję, oraz wyznaczają Polsce rolę głównego producenta tego paliwa w Europie Środkowej. G ospodarka światowa długo jeszcze będzie potrzebowała węgla kamiennego do wytwarza­

nia energii elektrycznej i ciepła, a także do produkcji stali. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zrestrukturyzowane polskie górnictwo stało się zapleczem energetycznym Europy. Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej otworzy się perspektywa, że rynek unijny stanie się poniekąd polskim rynkiem wewnętrznym. Wykształcone zostaną wówczas nowe typy więzi ekonomicz­

nych, a dotychczasowi importerzy będą zainteresowani kapitałowym zaan­

gażowaniem się w rozwój polskiego górnictwa węgla kamiennego. Niemniej skala tego zjawiska i znaczenie produkcji węgla dla polskiej gospodarki będą miały o wiele mniejsze znaczenie niż w przeszłości. Pogląd o nieprzebranej obfitości polskich złóż węgla kamiennego i jego perspektywicznej roli jako

„mostu do przyszłości” jest mylnym i fałszywym argumentem kręgów lobby górniczego liczących na powrót dobrej koniunktury dla tego surowca.

1 „Założenia polityki energetycznej Polski do 2010” ; Ustawa Sejmu RP z dnia 10.04.1997 r.;

„Założenia polityki energetycznej polski do roku 2020” , wersje II i III, Agencja Rynku Energii S.A.; P. K r y s z a k : Założenia polityki energetycznej Polski do roku 2020, Biuletyn Górniczy 1999, nr 12, z. 54; Ogólnopolska konferencja „Perspektywy kompleksu paliwowo-energetycznego w Polsce” (referaty) Katowice 7.03.2000 r.

Analiza swoistych cech charakteryzujących restrukturyzację polskiego górnictwa węgla kamiennego pozwala na stwierdzenie, że stanowić powinna ona podstawę zintegrowanego programu strategicznego rozwoju wpisującego Śląsk w nowoczesną wizję gospodarczą kraju. Scenariusz taki, uwzględniający doświadczenia międzynarodowe, powinien być tak skonstruowany, by przy ograniczeniu i racjonalizacji wydobycia węgla uchronić to, co stanowi wartość publiczną i nie godzi w ludzką, jednostkową godność i usytuowanie. Tak ujętą dyrektywę należy uznać za podstawowe założenie polityki społecznej.

Prawidłowo przeprowadzana restrukturyzacja polskiego górnictwa węgla kamiennego winna posiadać charakter wieloletniego, centralnego, ogólno­

polskiego, wszechstronnego projektu transformacji gospodarki Śląska.

Wszechstronność programu restrukturyzacji ma polegać na zespoleniu roz­

wiązywania problemów społecznych, które za sobą niesie, z problemami ekonomicznymi, techniczno-produkcyjnymi, organizacyjnymi, kapitałowymi i własnościowymi.

Poprawny program restrukturyzacji powinien być poprzedzony wielostron­

ną diagnozą i analizą skutków społecznych i wszelkich konsekwencji zarówno dla osób związanych z branżą, jak i z całym regionem, uwzględniającą przede wszystkim wpływ na poziom zatrudnienia i życia mieszkańców.

Towarzyszące restrukturyzacji przemiany społeczne i socjalne muszą prze­

biegać w sposób ewolucyjny i spotykać się ze zrozumieniem tych, których dotyczą.

Program reformy musi też uwzględnić uzasadnienie zmian w popycie na węgiel i wpisanie ich w wieloletni bilans energetyczny kraju.

Niezbędne jest też kompleksowe (pozabranżowe) spojrzenie na restruk­

turyzację górnictwa, w którym możliwości preorientacji zawodowej pracow­

ników kopalń niekoniecznie muszą wiązać się z warunkami i możliwościami lokalnymi. Brak programów, które umożliwiałyby szersze zatrudnianie kadr górniczych, np. przy drążeniu tuneli, budowie metra, mostów, budowie sieci rurociągów, tunelów komunalnych itp., oraz wykorzystanie przedsiębiorstw produkujących urządzenia górnicze (windy, wyciągi, transport technologiczny, wentylatory) w innych sferach życia gospodarczego, a zwłaszcza w infrastruk­

turze technicznej.

Zebrany i omówiony materiał upoważnia do sformułowania nie tylko ogólnych konkluzji dotyczących sposobu konstrukcji dalszej strategii restruk­

turyzacji polskiego górnictwa węgla kamiennego, ale i do przedstawienia praktycznych wniosków, które mogą posłużyć jako rekomendacje, zwłaszcza dla polityki społecznej, przy konstrukcji programów przezwyciężania negatyw­

nych społecznych konsekwencji tego procesu.

Jednym z istotnych błędów, którymi obciążona jest polska transformacja ustrojowa w odniesieniu do restrukturyzacji przemysłu, jest jej branżowa struktura programów. Dotyczy to także górnictwa węgla kamiennego. Z wy­

jątkiem krótkotrwałej próby z początku lat dziewięćdziesiątych, odrzuconej w sposób gwałtowny przez całe środowisko górnicze, autorami wszystkich kolejnych programów restrukturyzacyjnych, a także nadzorującymi realizację były osoby ściśle związane zawodowo z górnictwem. Prezentowali zaś przede wszystkim różniące się kontekstem politycznym programy, również rekomen­

dacje, lub otrzymywali z ramienia różnych opcji. Prowadziło to do po­

wstawania kolejnych branżowych lobby lub ściśle zamkniętych grup inte­

resu, dla których ewentualne powodzenie polityczne związane z dążeniem do zdobycia lub utrzymania władzy przesądzało o charakterze zasadniczych celów restrukturyzacji. Jakość zarządzania transformacją jawi się jako do­

datkowy, nie do końca rozpoznany czynnik sprawczy skuteczności procesów restrukturyzacji polskiego górnictwa.

Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że na Śląsku pojęcie restruk­

turyzacji górnictwa węglowego posiada negatywną konotację. Nie powinno się więc prowadzić działań restrukturyzacyjnych bez uzyskania wśród najszer­

szych kręgów osób, których ona dotyczy i dotyczyć będzie, opinii, że transformacja nie musi oznaczać wyłącznie negatywnych skutków dla społe­

czeństwa. Czytelne, zrozumiałe i wiarygodne muszą stać się dla zaintereso­

wanych te rozwiązania, które przedstawią wizję perspektyw powodzenia życiowego, zwłaszcza młodemu pokoleniu, pozwolą na poprawę szans zawo­

dowych na nowoczesnym rynku pracy, na podniesienie indywidualnych kwalifikacji i umiejętności, rewitalizację terenów czy nawet całych obszarów i regionów górniczych.

Organizacje związkowe, stojące bez wątpienia na straży interesów ekono­

micznych i socjalnych swoich członków i wszystkich pracowników górnictwa, są mocno spolaryzowane politycznie, przez co częstokroć, czasami nawet chyba wbrew własnej woli, odgrywają rolę pomocników sił politycznych, z którymi się utożsamiają. Znacznie zawęża to ich możliwości wpływu na restrukturyzację. Sytuacja w Polsce przypomina w tej mierze nieco doświad­

czenia niemieckie, zwłaszcza jeśli chodzi o rolę, jaką w restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w tamtym kraju odgrywa ruch związkowy. To jedna z przyczyn, dla których zachodnioeuropejscy, liberalni ekonomiści określają niemiecką restrukturyzację przemysłu węglowego za najmniej udaną.

W warunkach polskich istotny wpływ na tworzenie ładu społecznego, warunkującego powodzenie reformy, posiadać powinna zasada współuczest­

nictwa przedstawicieli pracowników w podejmowaniu kluczowych dla nich decyzji. Mechanizm ten jednakże oparty być musi na prawnym instrumen­

tarium, klarownych formach i akceptowanych zasadach współodpowiedzial­

ności za podjęte decyzje.

Rozważyć należy zasadność pomocy i doradztwa w poszukiwaniu alter­

natywnych miejsc pracy poprzez instytucje lub organizacje autonomiczne w stosunku do przedsiębiorstwa górniczego.

Założone w programie restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego dzia­

łania wiążące jej program z rekonwersją regionu stanowić winny zadania dla wszystkich organizacji gospodarczych, władz publicznych i samorządowych istniejących na danym obszarze, co przyczynić się powinno do odejścia od branżowego charakteru reformy i osłabić tendencję do partykularyzmu zawo­

dowego. W obszarach tych należy kreatywnie wykorzystać doświadczenia brytyjskie, belgijskie i francuskie.

Regionalna polityka społeczna na Śląsku (i chyba nie tylko w tym regionie) sprowadza się obecnie do okresowych negocjacji w warunkach tlącego się lub otwartego konfliktu z kolejnymi grupami zawodowymi. Tradycyjnie najwięcej korzystają te grupy zawodowe, które dysponują wieloletnią tradycją i doświadczeniem w rozgrywaniu tego typu konfliktów, największymi zaso­

bami pracy, swoimi powiązaniami ze światem polityki i gospodarki, a więc w efekcie te grupy, których destrukcja może mieć dla władzy najbardziej groźny charakter. W warunkach województwa śląskiego płaszczyzną reali­

zacyjną głębokiej restrukturyzacji górnictwa może być np. modyfikacja K on­

traktu Regionalnego. Przeobrażenia w górnictwie węglowym muszą zostać

traktu Regionalnego. Przeobrażenia w górnictwie węglowym muszą zostać

W dokumencie Restrukturyzacja umiejscowiona. Socjalne i regionalne aspekty przemian w górnictwie węgla kamiennego (Stron 166-188)