dowodzenie i kierowanie
CIMIC ochrona wojsk
manewr rozpoznanie
rażenie podtrzymywanie działań
informacja
Komponent lądowy
Komponent morski
Komponent wojsk specjalnych
Komponent kosmiczny
CEL OPERACJI POŁĄCZONY EFEKT
Komponent cyber
Komponent niemilitarny
STAN
DOCELOWY
POŁĄCZONE ODDZIAŁYWANIE NA:
RAMY OPERACYJNE
Działania kształtujące
Działania rozstrzygające
Wykorzystanie inicjatywy
Działania ochronne
Działania podtrzymujące
ZDOLNOŚCI
ZROZUMIENIE SYTUACJI
WOLA WALKI
RYS. 1. ISTOTA OPERACJI POŁĄCZONEJ
uczestniczących w niej rodzajów sił zbrojnych (co najmniej dwóch) oraz wykorzystanie ich możli-wości podczas realizowania celu (celów) operacji.
Oddziałują one na przeciwnika, dążąc do wpływa-nia na jego zdolności, ocenę sytuacji i wolę walki (rys. 1). Podczas prowadzenia operacji połączonej podkreśla się znaczenie podejścia kompleksowego.
Oznacza ono zharmonizowane zastosowanie mili-tarnych, politycznych, ekonomicznych i cywilnych instrumentów władzy, które musi być skoordyno-wane lub przynajmniej zdekonfliktoskoordyno-wane z działa-niami prowadzonymi przez organizacje międzyna-rodowe i pozarządowe.
Osiągnięcie powodzenia w stosowaniu zasady kompleksowego podejścia jest uzależnione od przy-jęcia wspólnego celu działania, wzajemnego zrozu-mienia i współpracy oraz efektywnego wykorzysta-nia dostępnych zasobów. Charakterystycznymi ce-chami współczesnych operacji są legitymizacja działań i ich wielonarodowość oraz wytrwałość w dążeniu do celu.
Chociaż ciężar walki przesuwał się na korzyść sił powietrznych, domena lądowa wydawała się istotna w operacji połączonej. Zniszczenie infrastruktury
kry-tycznej państwa przeciwnika, rozbicie jego sił oraz zdobycie kluczowego terenu decydowało o wyniku konfliktu. Najważniejszym poziomem dowodzenia w operacji połączonej jest poziom operacyjny, na któ-rym następuje zderzenie wszystkich problemów, z ja-kimi należy się zmierzyć, by osiągnąć zakładane cele.
Aby sprostać nowym wyzwaniom, w Stanach Zjed-noczonych rozpoczęto prace nad koncepcją operacji wielodomenowej (Multidomain Operation – MDO).
Jej założenia opisano w publikacji pt. Multi-Domain Battle: Evolution of Combined Arms for the 21st Cen-tury 2025–2040 z 2017 roku, następnie rozwinięto w The U.S. Army in Multi-Domain Operations 2028.
Dokumenty te opracowało Dowództwo Doktryn i Szkolenia Wojsk Lądowych USA (Training and Do-ctrine Command – TRADOC). Powodów powstania koncepcji operacji wielodomenowej było kilka. Po pierwsze, w przeciwieństwie do czasów zimnej wojny i obowiązującej wówczas koncepcji operacji powietrz-no-lądowej, Sojusz musi być przygotowany do kon-frontacji z różnymi rodzajami przeciwników: mocar-stwami międzynarodowymi, ugrupowaniami terrory-stycznymi, państwami upadłymi itp. Z doświadczenia wynika, że Sojusz powinien być gotowy do
podejmo-Opracowanie własne.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 6 / 2020
68
Lądowe Lądowe Lądowe Kosmiczne
Morskie Morskie Morskie Cyberprzestrzenne
Powietrzne Powietrzne Powietrzne Informacyjne
ZDOLNOŚCI
ZDOLNOŚCI
CEL OPERACJI
STAN DOCELOWY ZDOLNOŚCI
POZIOM TAKTYCZNY
POZIOM OPERACYJNY
RAMY OPERACYJNE
POZIOM STRATEGICZNY
SYNCHRONIZACJA UŻYCIA ZDOLNOŚCI
POŁĄCZONY EFEKT
wania działań na odległych obszarach, w warunkach rozciągniętych linii zaopatrzenia. Powoduje to ko-nieczność przygotowania sił o dużej samodzielności, wystarczalności i zdolności do prowadzenia operacji we wszystkich domenach.
ISTOTNE ZDOLNOŚCI
Czym jest zatem operacja wielodomenowa? Nie została jeszcze oficjalnie zdefiniowana, można jed-nak określić ją jako konsolidację zdolności sił na każdym poziomie dowodzenia w celu tworzenia przewagi w wielu domenach i obszarach spornych na całej głębokości działania, by przejąć, a następ-nie utrzymać i efektywnastęp-nie wykorzystać inicjatywę pozwalającą na pokonanie przeciwnika i realizację celów militarnych. W koncepcji operacji wielodo-menowej wszystkie domeny walki muszą być zinte-growane, by zapewnić kompleksowe rozwiązanie problemów i osiągnąć jej cel. Problemy te są zwią-zane z przestrzenią walki oraz zrozumieniem zdol-ności, jakie dostarcza każda domena, by zwiększyć szybkość działania oraz zasięg odziaływania. Pod-stawą rozwoju koncepcji operacji wielodomenowej
RYS. 2. ISTOTA OPERACJI WIELODOMENOWEJ
jest operacja połączona oraz zasada kompleksowe-go podejścia (comprehensive approach). Głównym obszarem działania w operacji połączonej jest do-mena lądowa, powietrzna i morska z uwzględnie-niem cyberprzestrzeni i przestrzeni kosmicznej.
Natomiast operacja wielodomenowa różni się od niej tym, że koncentruje się na wielu domenach nie tylko na poziomie operacyjnym, lecz także taktycz-nym (rys. 2).
Konsolidacja zdolności na każdym poziomie do-wodzenia polega na przekazaniu większych upraw-nień do podejmowania decyzji z poziomu operacyj-nego na taktyczny. Złożoność operacji nie będzie w przyszłości jedynie problemem dowódcy pozio-mu operacyjnego, lecz również poziopozio-mu taktycz-nego. Integracja wszystkich zdolności i domen oznacza, że dzięki postępowi technologicznemu bę-dziemy mieli dostęp do większej ilości informacji, między innymi do danych z rozpoznania sateli-tarnego i cyberprzestrzeni. Zasadniczym założe-niem operacji wielodomenowych jest zintegrowa-nie posiadanych zdolności (lądowych, morskich, po-wietrznych, kosmicznych oraz w cyberprzestrzeni,
Opracowanie własne.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 6 / 2020
69
a także w spektrum elektromagnetycznym oraz w środowisku działań informacyjnych) w ramach jednego zespołu zadaniowego wykorzystującego za-awansowane technologie (np. do szybkiej analizy danych oraz zapewniania przewagi w podejmowa-niu decyzji) w celu prowadzenia zsynchronizowa-nych działań przeciwko przeciwnikowi z uwzględ-nieniem jego słabych stron.
Wspomniana konsolidacja będzie oznaczać ko-nieczność analizy większej ilości danych oraz za-rządzania informacją, która powstanie w wyniku tej analizy. Zgodnie z założeniami prezentowanej kon-cepcji przyszły sukces w walce będzie powiązany z przetwarzaniem w krótkim czasie wiadomości po-zyskanych z przestrzeni kosmicznej, powietrznej, lądu, morza i cyberprzestrzeni. Chodzi o osiągnię-cie takiej zdolności, która pozwoli wykorzystać naj-lepsze oprogramowanie do szybkiego przesyłania, gromadzenia i opracowywania danych oraz stworze-nia dowódcom przewagi w podejmowaniu decyzji.
Dlatego niezbędne jest zbudowanie odpowiedniej sieci dowodzenia, która byłaby odporna na zakłóce-nia, wiarygodna i bezpieczna. Zarazem umożliwia-łaby: gromadzenie i przekształcanie danych, wyko-rzystanie systemów uczących się (sztucznej inteli-gencji) oraz prowadzenie targetingu bazującego na algorytmach łączenia zadań i na oczekiwanych efektach. Dodatkowo wyzwaniem będzie opracowa-nie rozwiązań technicznych zapewniających świa-domość sytuacyjną dowództw uczestniczących w operacji wielodomenowej.
Wymusi to konieczność utworzenia systemów wsparcia dowodzenia opartych na sztucznej inteli-gencji, które pozwolą odnaleźć się w gąszczu infor-macji i podjąć szybko właściwą decyzję. Skuteczne zarządzanie wieloma domenami oraz kontrola uzy-skiwanych efektów będą wymagać łatwo dostoso-wującej się do nowych warunków architektury sys-temów teleinformatycznych oraz elastycznych rela-cji i środków dowodzenia. Relacje te powinny umożliwiać relokację zasobów i zadań.
Konsolidacja zdolności oznacza również, że każ-da z domen będzie tak samo ważna. Nietrudno so-bie wyobrazić skutki, jakie może spowodować obez-władnienie infrastruktury krytycznej przeciwnika (np.: systemu bankowego, elektrowni, systemów lo-gistycznych) w wyniku ofensywnych działań reali-zowanych w cyberprzestrzeni.
Utworzenie pierwszego stałego dowództwa przy-gotowanego do prowadzenia operacji wielodome-nowej przez siły zbrojne USA jest przewidziane w tym roku na obszarze Pacyfiku. Koncepcja za-kłada rozproszoną lokalizację jego struktur, tzn.
dowództwo w jednym miejscu, pododdziały w dru-gim, a obszar działania w jeszcze innym rejonie świata. Jako pożądane zdolności dla tego typu do-wództw wskazuje się możliwość kinetycznego od-działywania na wrażliwe systemy obrony powietrz-nej przeciwnika z użyciem pocisków precyzyjnego
oraz niekinetycznego rażenia z dużej odległości, a także z wykorzystaniem broni cybernetycznej i elektromagnetycznej. W koncepcji operacji wielo-domenowej niezwykle istotna jest synchronizacja zastosowania takich środków, jak: bezzałogowe systemy rozpoznawcze i uderzeniowe, lotnictwo, artyleria dalekiego zasięgu oraz systemy obrony przeciwlotniczej, walki radioelektronicznej i cyber-netycznej, a także elementy rozpoznania kosmicz-nego, będące w dyspozycji różnych rodzajów sił zbrojnych. Podstawą omawianej koncepcji jest uzy-skanie przewagi technologicznej nad potencjalnym przeciwnikiem. Posiadanie zaawansowanych plat-form powietrznych (samolotów stealth) czy rakiet hipersonicznych pozwala na większy wybór wa-riantów działania sił własnych.
WIELE NIEWIADOMYCH
Chociaż nie znamy odpowiedzi na wiele pytań postawionych na wstępie artykułu, należy jednak pamiętać, że koncepcja operacji wielodomenowych jest obecnie na etapie badań prowadzonych w siłach zbrojnych USA. Zakłada się, że gotowość do ich po-dejmowania wojska osiągną w 2028 roku. Operacje te są odpowiedzią na zmieniające się środowisko działań oraz wzrastające znaczenie militarne innych państw na arenie międzynarodowej.
Zatem czy koncepcja operacji wielodomenowej to tylko face lifting operacji połączonej, czy zupełnie nowe podejście? Osobiście skłaniam się ku twier-dzeniu, że jest to raczej ewolucja operacji połączo-nej niż rewolucja. Wynika to z faktu, że istota połą-czoności działań pozostanie ta sama, lecz ich ciężar zostanie rozłożony na poziomy operacyjny i tak-tyczny. Konsolidacja zdolności różnych domen jest stosowana od wielu lat. Zasada kompleksowego podejścia, która jest niezwykle istotna w operacji połączonej, będzie również filarem operacji wielo-domenowej. Zasadnicza różnica będzie polegać na zastosowaniu nowych technologii oraz właściwym zarządzaniu informacją.
Konieczna będzie również umiejętność analizy coraz większej ilości danych oraz wyciągania wła-ściwych wniosków niezbędnych do podjęcia decyzji przez dowódcę. Jednoczesne bowiem wykorzystanie wszystkich zdolności nawet przez wyszkolony per-sonel będzie trudne. W istotny sposób zwiększą się zatem wymagania stawiane dowództwom nie tylko poziomu operacyjnego, lecz przede wszystkim tak-tycznego. Wymagania te wpłyną na proces kształce-nia i szkolekształce-nia wojsk. Sporym wyzwaniem będzie opracowanie rozwiązań technicznych zapewniają-cych jednakową świadomość sytuacyjną wszystkich dowództw uczestniczących w operacji. Jeszcze trud-niejsze stanie się właściwe określenie środka ciężko-ści działań przeciwnika. Należy przy tym pamiętać, że nie zawsze uzyskanie przewagi jakościowej nad przeciwnikiem będzie podstawą osiągnięcia sukcesu
w operacji. n
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 6 / 2020