Grupa 77: wybrane kraje rozwijające się, najsłabiej rozwinięte i wyspiarskierozwinięte i wyspiarskie

Państwa rozwijające się i słabo rozwinięte, w szczególności małe państwa Pacy-fiku, są potencjalnie najbardziej narażone na negatywne skutki zmian klimatu, dlatego oczekują dalszych redukcji emisji przez bogatą Północ oraz powołania specjalnego funduszu na rzecz transferu technologii niskoemisyjnych, finan-sowanego przez państwa rozwinięte. Państwa rozwijające się i słabo rozwinięte wskazują na historyczną odpowiedzialność państw uprzemysłowionych za do-prowadzenie do zachwiania równowagi światowego systemu klimatycznego.

Dlatego podczas kolejnych konferencji klimatycznych (COP) przez lata uni-kały wiążących zobowiązań redukcji GHG. Przykładem krajów rozwijających się, w których emisje CO₂ szybko rosną, są między innymi Brazylia, Indonezja, RPA¹⁰. Nierównomierna dystrybucja skutków zmian klimatu rodzi napięcia geopolityczne wokół osi: państwa rozwinięte (bogatej Północy) – państwa roz-wijające się (ubogiego Południa)¹¹. Państwa Południa obarczają moralną winą za zmiany klimatu uprzemysłowioną Północ. Kraje rozwinięte kładą główny nacisk na konieczność wspólnych działań na rzecz stabilizacji emisji gazów cieplarnianych, kraje rozwijające się wskazują zaś tymczasem na swoje stale niezaspokojone zapotrzebowanie na energię, które będzie zwiększać się wraz ze wzrostem gospodarczym i przyrostem liczby ludności. Kraje rozwijające się z zasady odrzucają równe traktowanie i proporcjonalne ustalanie zobowiązań finansowych w stosunku do bieżącego poziomu emisji gazów cieplarnianych oraz nalegają na uwzględnienie historycznych, łącznych antropogenicznych emisji per capita, uważając to podejście za bardziej sprawiedliwe. Dla krajów rozwijających się priorytetem jest walka z ubóstwem, głodem i zapóźnieniem przemysłowym. Dlatego kraje niewymienione w Aneksie I – przez lata były głównymi „hamulcowymi” negocjacji klimatycznych, w konsekwencji czego międzynarodowy reżim zmian klimatu rozwijał się niezmiernie wolno.

Indonezja. Kraj ten – jako rozwijający się i szybko wschodząca gospo-darka – jest niemałym emitentem gazów cieplarnianych. Położona w jednym z najbardziej nieprzyjaznych pod względem warunków naturalnych regionów (trzęsienia ziemi, erupcje wulkanów, tsunami) Indonezja musi sprostać nega-tywnym skutkom podniesienia poziomu mórz oraz zmianom występowania pór deszczowych. W 2008 roku kraj ten był gospodarzem konferencji w spra-wie zmian klimatycznych na Bali. Indonezja ratyfikowała protokół z Kioto

10 W związku z akcesją do OECD z G77 wycofały się także Meksyk (maj 1994) i Korea Południowa (grudzień 1996).

11 Podział polityczny nie odzwierciedla podziału geograficznego.

3 grudnia 2004 roku i jest jednym z głównych beneficjentów międzynarodo-wej pomocy na rzecz walki ze skutkami zmian klimatu. Kraj ten jest ważnym emitentem GHG, a prognozy mówią o potrojeniu się emisji z sektora ener-getycznego w okresie 2003–2030. W wyniku wysokiego wzrostu zapotrzebo-wania na energię będącego wynikiem dynamicznego wzrostu gospodarczego w okresie 1990–2013 nastąpił wzrost emisji o 217%¹². Wzrost emisji gazów cie-plarnianych tego kraju jest skutkiem nie tylko dużego udziału węglowodorów w gospodarce energetycznej państwa (niemal 50% produkcji elektryczności w Indonezji pochodzi z węgla, a kraj ten jest znaczącym na świecie eksporte-rem węgla), ale także zmian w użytkowaniu ziemi (Indonezja ma jeden z naj-wyższych wskaźników wylesiania i degradacji lasów na świecie). Deforestacja (wycinka i spalanie lasów, zagospodarowanie torfowisk) jest ważnym źródłem przychodów indonezyjskiego budżetu¹³. Emisje powstałe jako następstwo wy-lesiania oraz niszczenia torfowisk stanowią największe źródła emisji w kraju (średnio 60% całkowitej emisji w ciągu ostatnich 10 lat). Jeśli Indonezja bę-dzie kontynuować deforestację w obecnym tempie, to do 2030 roku straci 25%

obecnej powierzchni leśnej¹⁴.

Indonezja planuje dynamiczny wzrost udziału energii odnawialnej do 2025 roku do 23% dostaw energii pierwotnej w stosunku do poziomu 6% w 2014 roku¹⁵. Cel ten został ujęty w „Polityce Energetycznej” z 2014 roku i jest wspie-rany przez taryfy gwarantowane. Kraj ten wykorzystuje hydroenergetykę, rozwija geotermię i energię maretermiczną między innymi na wyspie Bali, niemniej udział OZE w produkcji elektryczności wynosi około 15% (2013)¹⁶. Indonezja pracuje jednak także nad budową nowych elektrowni węglowych (20 GW), aby sprostać gwałtownie wzrastającemu zapotrzebowaniu na ener-gię elektryczną, co spowoduje uzależnienie od wysokoemisyjnej technologii

12 CO₂ Emissions from..., s. 50.

13 Indonezja musi się skupić na zmianie sposobu użytkowania gruntów i ochronie lasów, gdzie przemysłowe plantacje drzew rozwinęły się w szybkim tempie, począwszy od czasów kolo-nialnych, czego rezultatem było przekształcenie zalesionych obszarów w uprawy przemysłowe, m.in. na Jawie, Sumatrze, do produkcji miazgi drzewnej i oleju palmowego. Współcześnie w In-donezji, która jest największym producentem oleju palmowego na świecie (40%) rokrocznie wycina się w przybliżeniu 600 tys. ha lasów pod uprawy palm olejowych. Jak chronić środowisko, niszcząc lasy i odbierając ziemię ubogim rolnikom: zawłaszczanie ziemi i program redukcji emisji z wylesiana i degradacji lasów, (REDD+), Carbon Trade Watch, Warszawa 2013, http://igo.org.

pl/wp-content/uploads/2014/06/IGO_REDDland_-_NET_strony.pdf (dostęp: 25.07.2016).

14 Indonesia, CAT, 21st October 2015, http://climateactiontracker.org/countries/indonesia.

html (dostęp: 16.04.2016).

15 The State of Indonesia’s Renewable Energy, UNDP, 22nd July 2015, http://www.id.undp.

org/content/indonesia/en/home/presscenter/articles/2015/07/22/the-state-of-indonesia-s-re-newable-energy.html (dostęp: 20.07.2016).

16 Indonesia, CAB EIA, 7 th October 2015, https://www.eia.gov/beta/international/analysis.

cfm?iso=IDN (dostęp: 7.07.2016).

energetycznej na dziesięciolecia. Władze w Indonezji zastrzegły, że ochrona środowiska nie może powstrzymywać dalszego rozwoju gospodarki.

Indonezja ogłosiła INDC 24 września 2015 roku, deklarując bezwarun-kowy cel redukcji emisji gazów cieplarnianych (obejmujących użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo) o 29% do roku 2030 (sce-nariusz business-as-usual, BAU) oraz warunkową redukcję o 41% uzależnio-ną od wystarczającego wsparcia międzynarodowego (przy czym większość redukcji ma nastąpić w sektorze leśnictwa)¹⁷. Indonezja w ramach programu REDD+¹⁸ ma otrzymać od Norwegii w wyniku bilateralnej umowy 1 mld dol., jeśli zacznie wdrażać odpowiednie projekty ochrony lasów (w Indonezji pań-stwo kontroluje większość ziemi)¹⁹.

Brazylia. Ratyfikowała Konwencję w sprawie zmian klimatu (UN FCCC) w 1994 roku wraz z protokołem z Kioto z 2002 roku, rozwijając politykę zmniejszenia emisji w dużej mierze skoncentrowaną na ograniczeniu redukcji jako rezultatu wylesiania. Głównym narzędziem był plan zapobiegania i zwal-czania wylesiania w Amazonii (Action Plan for the Prevention and Control of Deforestation in the Legal Amazon) przyjęty w 2004 roku, który doprowadził do spadku około 64% wylesienia w latach 2004–2009²⁰. Po tym sukcesie, 29 grud-nia 2009 roku, Brazylia ustanowiła narodowy plan przeciwdziałagrud-nia zmianom klimatycznym (Política Nacional sobre Mudança do Clima), który wprowadził cel dobrowolnych krajowych redukcji emisji GHG pomiędzy 36,1% a 38,9%

w 2020 roku (scenariusz business as usual) lub redukcję o 6%–10% w stosun-ku do 2005 rostosun-ku. Plan objął również działania zmierzające między innymi

17 B.P. Resosudarmo; A. Alisjahbana; D.A. Nurdianto, Energy Security in Indonesia [w:] L. Anceschi, J. Symons (red.), Energy Security in the Era of Climate Change. The Asia-Pacific Experience, Palgrave 2012, s. 173; Submission by Indonesia, National Forest Reference Emissions Level for REDD+, In the Context of Decision 1/CP.16 Par. 70 UN FCCC, Republic of Indone-sia 2015, http://redd.unfccc.int/files/national_frel_for_redd__in_indoneIndone-sia_2015.pdf (dostęp:

10.07.2016).

18 Celem programu REDD+ (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation in Developing Countries) jest redukcja emisji gazów cieplarnianych przez ograniczenie wyle-siania i degradacji lasów poprzez system rekompensat finansowych przyznawany tym spośród państw rozwijających się, które zdecydują się na ograniczenie nadmiernej eksploatacji swoich zasobów leśnych i wprowadzenie bardziej zrównoważonej gospodarki w tej dziedzinie. REDD+

wspiera działania rządów w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej. REDD+, http://redd.unfccc.int (dostęp: 30.08.2016).

19 Ch. Lang, Norway and Indonesia sign US$1 Billion Forest Deal, 27th May 2010, http://www.redd-monitor.org/2010/05/27/norway-and-indonesia-sign-us1-billion-forest-deal (dostęp: 10.07.2016); Climate Funds Update, http://www.climatefundsupdate.org/themes/redd (dostęp: 10.07.2016).

20 Brazil: An Emissions Trading Case Study, The International Emissions Trading Associa-tion (IETA) May 2015, s. 11, http://www.ieta.org/resources/Resources/Case_Studies_Worlds_

Carbon_Markets/brazil_case_study_may2015.pdf (dostęp: 15.07.2016).

do zaktywizowania narodowej polityki na rzecz efektywności energetycznej, ograniczenia udziału węgla w gospodarce, wycofania przestarzałego techno-logicznie sprzętu AGD w perspektywie 10 lat, ograniczenia deforestacji czy wzrostu recyklingu, wdrożenia bardziej zrównoważonych praktyk użytkowa-nia gruntów, w tym zdegradowanych pastwisk²¹.

Brazylia znajduje się w pierwszej dwunastce największych emitentów ga-zów cieplarnianych (GHG). Kraj ten wyróżnia się tym, że źródłem 2/3 jego emisji jest użytkowanie gruntów i lasów oraz działalność rolnicza: najwięk-szym źródłem emisji jest wylesianie (ok. 40%), a produkcja rolna to 25% emi-sji²². Wiąże się to przede wszystkim z ubytkiem lasów w Amazonii i Cerrado – regionach biogeograficznych zajmujących blisko trzy czwarte powierzchni Brazylii (ok. 6,5 mln km²) i mających kluczowe znaczenie w pochłanianiu CO₂²³. Sektor wytwarzania energii odpowiada tylko za jedną czwartą emitowa-nych GHG, gdyż około 40% dostaw energii pochodzi ze źródeł odnawialemitowa-nych (w 2014 r. głównie energia wodna, biomasa)²⁴.

W Brazylii znajduje się około 60% lasów deszczowych Amazonii, gdzie po-lityka wylesienia i zagospodarowania pozyskanej ziemi doprowadziła od 2000 roku do skokowego wzrostu emisji GHG²⁵. Dzięki wprowadzonej strategii zwalczania wylesiania w Amazonii Brazylia odwróciła jednak ten trend i w la-tach 2005–2012 jej emisja w sektorze użytkowania gruntów, zmian użytkowa-nia gruntów i leśnictwa – LULUCF (Land Use, Land Use Change and Forestry) zmniejszyła się o około 85%²⁶.

21 Law 12.187 Establishing ‘Política Nacional sobre Mudança do Clima’, Presidency of the Republic of Brazil Civil House (weszło w życie w grudniu 2009 r.).

22 Brazil Low Carbon Country Case Study, s. 5, http://sdwebx.worldbank.org/climate-portalb/doc/ESMAP/FINAL_LCCGP_Brazil.pdf (dostęp: 15.07.2016). GHG Mitigation in Brazil’s Land Use Sectorhttps, s. 11, www.wri.org/sites/default/files/ghg-mitigation-brazil-land-use-sector.pdf (dostęp: 16.07.2016); Brazil: Country Note on Climate Change Aspects in Agricul-ture, http://siteresources.worldbank.org/INTLAC/Resources/Climate_BrazilWeb.pdf (dostęp:

10.07.2016).

23 Jeśli włączymy emisje z wylesiania, rolnictwa i zmian użytkowania gruntów do emisji całkowitej, kraj ten plasuje się na piątym miejscu jako światowy emitent GHG. CICEP, 2012, http://www.cicep.no/brazil (dostęp: 20.09.2016).

24 CO₂ emissions from..., s. 68. Brazil, CAB EIA, 2nd December 2015, https://www.eia.gov/

beta/international/analysis.cfm?iso=BRA (dostęp: 18.07.2016).

25 GHG Mitigation in Brazil’s Land Use Sector: An Introduction to the Current National Pol-icy Landsca, https://www.wri.org/sites/default/files/ghg-mitigation-brazil-land-use-sector.pdf (dostęp: 13.07.2016); Brazil Low Carbon Country Case Study, Energy Sector Management As-sistance Program The World Bank, http://sdwebx.worldbank.org/climateportalb/doc/ESMAP/

FINAL_LCCGP_Brazil.pdf (dostęp: 13.07.2016).

26 Sektor Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (Land Use, Land--Use Change and Forestry, LULUCF) staje się coraz bardziej zintegrowany z polityką klimatycz-ną. Lasy poprzez pochłanianie CO₂ pomagają w redukcji emisji dwutlenku węgla, odciążając inne wysokoemisyjne sektory gospodarcze. Rolnictwo i leśnictwo stanowią ważną część

odpo-Brazylia, jako wschodząca gospodarka i największe państwo w Ameryce Łacińskiej, aspiruje do pierwszoplanowej pozycji w negocjacjach klimatycz-nych jako obrońcy interesów państw rozwijających się. W międzynarodowych negocjacjach Brazylia popiera zasadę wspólnej, ale zróżnicowanej odpowie-dzialności, zgodnie z którą ciężar zobowiązań redukcyjnych i finansowych po-winny ponosić państwa uprzemysłowione. Brazylia należy do grupy państw rozwijających się i nowo uprzemysłowionych spoza Aneksu I Ramowej Kon-wencji UN FCCC, które nie posiadają zobowiązań redukcyjnych. Kraj ten jest gotowy rozważać ograniczenie tempa wzrostu emisji, ale tylko pod warun-kiem, że kraje rozwinięte będą gotowe na podjęcie zdecydowanych działań oraz udzielą wsparcia finansowego i technologicznego krajom ubogim. Brazy-lia oczekuje ułatwienia przepływu technologii nie tylko z państw bogatych do mniej zamożnych, ale również w kierunku odwrotnym oraz między państwa-mi rozwijającypaństwa-mi się. Jest zainteresowana przekazywaniem własnej wiedzy w dziedzinie produkcji biopaliw i ochrony obszarów leśnych²⁷.

Brazylia oczekuje finansowych rekompensat zahamowania wycinania tro-pikalnych lasów amazońskich. Jest największym beneficjentem pomocy z pro-gramu REDD+ (finansowanego z Funduszu na rzecz Amazonii powołanego w 2008 r.), który finansuje ochronę lasów tropikalnych²⁸.

Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej (World Energy Out-look 2013), istnieje wiele środków, które mogą zwiększyć efektywność ener-getyczną brazylijskiej gospodarki, między innymi efektywne wykorzystanie elastycznych źródeł odnawialnych, w szczególności biomasy, które jednak nie zostały wymienione w narodowym planie na rzecz efektywności energetycz-nej. Ponadto, w listopadzie 2014 roku, rząd brazylijski zadeklarował inwestycje w nowe elektrownie węglowe i opalane gazem celem zwiększenia elastyczności systemu energetycznego w sytuacji ograniczenia produkcji energii elektrycz-nej z elektrowni wodnych. Plany te w okresie 2014–2023 mogą ograniczyć de-karbonizację brazylijskiego sektora energetycznego²⁹.

W dniu 28 września 2015 roku Brazylia przedstawiła deklarację INDC obej-mującą realizację celu zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych netto, w tym użytkowania gruntów, zmiany użytkowania i leśnictwa (LULUCF) o 37% poni-żej poziomu z roku 2005 do roku 2025. Brazylia zamierza osiągnąć cele INDC

wiedzi na bieżące i przyszłe wyzwania klimatyczne, co wymaga ujednolicenia przepisów doty-czących zarówno przeliczania poziomu emisji, jak i pochłaniania.

27 Brazylia jest drugim producentem bioetanolu na świecie (z trzciny cukrowej).

28 Niemieckie ministerstwo rozwoju zapewni Brazylii 525 mln euro pożyczek, by dofinan-sować rozwój źródeł energii odnawialnej i zachować lasy tropikalne.

29 Plano decenal de expansão de energia 2023, Ministério de Minas e Energia Secretaria de Planejamento e Desenvolvimento Energético, http://www.epe.gov.br/Estudos/Documents/

PDE2023_ConsultaPublica.pdf (dostęp: 15.07.2016).

poprzez szereg działań, w tym zwiększenie o 45% udziału energii odnawialnej w energii całkowitej w bilansie energetycznym do roku 2030 (przy czym wzrost źródeł energii odnawialnej innej niż hydroelektrownie ma wynieść pomiędzy 28% a 33% do roku 2030). Brazylijski INDC podkreśla, że emisja gazów cie-plarnianych spadła o 41% w latach 2005–2012 głównie ze względu na znaczne redukcje emisji w sektorze LULUCF³⁰. Brazylia ma też zamiar do roku 2030 zalesić i odbudować 12 mln hektarów lasów³¹. W ten sposób znaczna część celu redukcyjnego ma zostać osiągnięta poprzez zmniejszenie emisji pochodzącej z wycinki i niszczenia lasów. Dodatkowo w INDC Brazylia zaplanowała mię-dzy innymi wzmocnienie i egzekwowanie wdrażania kodeksu ochrony brazy-lijskiej Amazonii (w tym egzekwowanie polityki „zero nielegalnego wylesie-nia”), osiągnięcie 45-procentowego udziału OZE w bilansie energetycznym do 2030 roku (zwiększenie wykorzystania wiatru, biomasy i energii słonecznej od 28% do 33% do roku 2030) oraz osiągnięcie 10-procentowego wzrostu wydaj-ności w sektorze energii elektrycznej do 2030 roku. Ponadto, w perspektywie 2030 roku, w sektorze rolnictwa Brazylia będzie dążyć do wdrożenia programu niskich emisji (Low Carbon Emission Agriculture Program, ABC) jako głów-nej strategii zrównoważonego rozwoju rolnictwa obejmującej przywrócenie 15 mln hektarów zdegradowanych obszarów pastewnych³².

RPA. Republika Południowej Afryki jest znaczącym eksporterem węgla – w 2014 roku w RPA wyprodukowano 286 mln ton węgla, z czego 72 mln ton zostało wyeksportowane głównie do Azji³³. 25 września 2015 roku kraj ten przedstawił INDC, określając cel zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych między 398 a 614 mln ton ekw. CO₂ w perspektywie 2025–2030³⁴. Cel ten jest równoważny wzrostowi o 20%–82% w stosunku do 1990 roku³⁵. RPA pod-kreśla również, że równość, rozwój gospodarczy i społeczny oraz likwidacja ubóstwa są priorytetami kraju. Istnieje jednak duża niepewność co do możli-wości ograniczenia emisji na poziomie deklarowanym w INDC, gdyż obecnie

30 Całkowita emisja w Brazylii w okresie 1990–2013 wzrosła o 145%.

31 Federative Republic of Brazil Intended Nationally Determined Contribution Towards Achieving the Objective of the United Nations Framework Convention On Climate Change, UNFCCC, http://www4.unfccc.int/submissions/INDC/Published%20Documents/Brazil/1/

BRAZIL%20iNDC%20english%20FINAL.pdf (dostęp: 20.07.2016).

32 Federative Republic of Brazil Intended Nationally Determined Contribution Towards Achieving the Objective of the United Nations Framework Convention on Climate Change, UN FCCC, s. 3–4, http://www4.unfccc.int/Submissions/INDC/Published%20Documents/Bra-zil/1/BRAZIL%20iNDC%20english%20FINAL.pdf (dostęp: 15.07.2016).

33 South Africa, CAB EIA April 29, 2015, https://www.eia.gov/beta/international/analysis.

cfm?iso=ZAF (dostęp: 15.07.2016).

34 South Africa’s Intended Nationally Determined Contribution (INDC), UN FCCC, http://www4.unfccc.int/Submissions/INDC/Published%20Documents/South%20Africa/1/

South%20Africa.pdf (dostęp: 20.09.2016).

35 Wyłączając LULUCF.

wdrożone polityki są niewystarczające do jego realizacji, tym bardziej że po-między 1990 a 2013 rokiem emisje CO₂ wzrosły o 70%³⁶.

Historycznie emisje RPA stale wzrastają, głównie z powodu tego, że gospo-darka tego kraju opiera się głównie na górnictwie i przemyśle ciężkim. Bogactwo zasobów węgla i łatwość wydobycia powodują, że krajowe ceny tego surowca są stosunkowo niskie, dzięki czemu ceny elektryczności należą do najniższych na świecie. Z kolei zużycie energii w sektorach przemysłowych i mieszkalni-ctwie opiera się w dużej mierze na energii elektrycznej jako źródle energii, która w 85% jest wytwarzana z węgla³⁷. Dodatkowe emisje pochodzą z sektorów prze-mysłowych i technologicznych, zwłaszcza z produkcji stali i produkcji cementu.

Jedną z najważniejszych polityk w RPA mających na celu zmniejszenie emisji jest zwiększenie wykorzystania energetyki odnawialnej. RPA staje się głównym inwestorem w sektorze OZE na kontynencie afrykańskim. Najwięk-szy potencjał rozwoju posiada energetyka słoneczna (PV), która osiągnęła dzięki wsparciu rządu znaczące moce (w 2013 r. nastąpiło uruchomienie du-żej elektrowni PV o mocy 75 MW)³⁸. W RPA powstają także małe zakłady pilotażowe skoncentrowanej energii słonecznej (CSP)³⁹. Zintegrowany plan zasobów energii elektrycznej (Integrated Resource Electricity Plan, IRP) na lata 2010–2030 wyznacza nowe zadania dla docelowych mocy ze źródeł odnawial-nych, tak by do 2030 roku osiągnąć 17,8 GW⁴⁰. W 2012 roku rząd zastąpił pro-gram taryf gwarantowanych propro-gramem Renewable Energy Independent Po-wer Producer Programme (REIPPP), który pierwotnie przewidywał instalację 3,725 MW mocy odnawialnej do 2016 roku⁴¹. Pod koniec 2012 roku REIPPP został rozszerzony o kolejne 3200 MW mocy.

Narodowa strategia (National Climate Change Response Paper) identyfikuje kluczowe obszary polityki i pakiety, które są planowane do realizacji w przy-szłości⁴². Wzrost mocy z energii odnawialnej nie zastąpi jednak tej generowanej z węgla, gdyż inwestycje w nowe elektrownie konwencjonalne są realizowane

36 CO₂ Emissions from..., s. 49.

37 South Africa, 29^th April 2015, EIA, https://www.eia.gov/beta/international/analysis.cfm?

iso=ZAF (dostęp: 10.08.2016).

38 Renewables 2014 Global Status Report, s. 47–48.

39 T. Młynarski, M. Tarnawski, Źródła energii..., s. 164–165. RPA oferuje dotacje dla gospo-darstw domowych o niskich dochodach i zamierza przyznać kontrakty na budowę 650 tys. in-dywidualnych instalacji grzewczych ciepłej wody (solar water heatres, SWH).

40 Integrated Resource Plan for Electricity (IRP) 2010–2030, Update Report 2013, 21st No-vember 2013 , Energy Department Republic of South Africa, http://www.doe-irp.co.za/content/

IRP2010_updatea.pdf (dostęp: 10.07.2016).

41 South Africa, CAT, 2nd October 2015, http://climateactiontracker.org/countries/south-africa.html (dostęp: 10.07.2016).

42 National Climate Change Response: White Paper, Department of Environmental Affairs, Republic of South Africa, https://www.environment.gov.za/sites/default/files/legislations/na-tional_climatechange_response_whitepaper.pdf (dostęp: 10.06.2016).

w podobnym tempie jak OZE. RPA wskazuje, że 16,4 MW dodatkowej mocy elektrowni węglowych są planowane lub już budowane i mają zostać urucho-mione do 2030 roku⁴³. Rząd planuje, że w 2030 roku węgiel będzie nadal sta-nowił 48% electricity mix, OZE natomiast – 21%.

OPEC (wybrane kraje członkowskie). Organizacja Państw Eksporterów Ropy Naftowej (OPEC) jest jedną z najważniejszych międzynarodowych or-ganizacji powstałych poza kręgiem cywilizacji zachodniej. Znaczenie OPEC dla światowego sektora naftowego jest ogromne. Udział tej organizacji w świa-towej produkcji ropy nafświa-towej wynosi około 40%, a kraje zrzeszone w OPEC reprezentują łącznie około 65% handlu ropą i 75% udokumentowanych świa-towych rezerw czarnego złota⁴⁴. Międzynarodowa polityka klimatyczna ma silny wpływ na rynki surowców energetycznych. Dlatego jej zaostrzanie nigdy nie było na rękę bogatym w ropę i utrzymującym duży udział węglowodorów w krajowym energy mix krajom zrzeszonym w OPEC, które reżim klimatyczny identyfikują z zagrożeniem dla cen ropy naftowej i ryzykiem utraty znacznych dochodów z jej eksportu. OPEC – jako kartel producentów i eksporterów ropy naftowej – podczas kolejnych szczytów klimatycznych dążył do blokowania negocjacji, odgrywając rolę „hamulcowego”, co było spowodowane interesem gospodarczym⁴⁵. Zależność gospodarki narodowej krajów członkowskich od przychodów z produkcji i eksportu ropy naftowej i jej produktów ubocznych – o wysokiej intensywności emisji CO₂ – zniechęcały organizację do poparcia po-lityki ograniczania emisji gazów cieplarnianych. Organizacja traktowała wszel-kie dyskusje na temat ocieplenia globalnego i koniecznych redukcji CO₂ jako zagrożenie dla swoich interesów ekonomicznych, domagając się utrzymania zasady jednomyślnego podejmowania decyzji w sprawach konwencji. Państwa członkowskie organizacji swoją aprobatę dla postępu w kreowaniu nowych re-gulacji ograniczających emisje GHG uzależniały od uzyskania odpowiednich rekompensat za redukcję zużycia paliw kopalnych⁴⁶. Krajom OPEC zależy więc na pozyskaniu rekompensat finansowych w sytuacji ograniczeń emisji, acz-kolwiek organizacja część ogromnych wpływów z eksportu ropy przeznacza na fundusz odpowiedzialny za badania nad technologiami ograniczającymi szkodliwy wpływ wykorzystywania ropy jako surowca energetycznego.

Arabia Saudyjska. Z 16% udokumentowanych światowych rezerw ropy naftowej i 15% gazu ziemnego – kraj ten zajmuje kluczowe miejsce w OPEC⁴⁷. Sektor naftowy stanowi 90% eksportu, zapewniając 75% przychodów do

43 South Africa, CAT 2015.

44 T. Młynarski, Bezpieczeństwo energetyczne..., s. 261–262.

45 M. Pietraś, Międzynarodowy reżim..., s. 153.

46 Kuwejt, Arabia Saudyjska i Wenezuela przyjęły tzw. mandat berliński, ale zgłosiły wobec niego formalne zastrzeżenia do Sekretariatu Konwencji.

47 BP Statistical Review of World Energy, June 2016.

budżetu i stanowiąc 40% całego PKB tego kraju. 10 listopada 2015 roku

budżetu i stanowiąc 40% całego PKB tego kraju. 10 listopada 2015 roku