Unia Europejska przewodzi podejmowanym na arenie międzynarodowej dzia-łaniom, które zmierzają w kierunku przyjęcia globalnego porozumienia w spra-wie klimatu. Dzięki szeroko zakrojonym wysiłkom emisje CO2 w Unii w okresie 1990–2013 zmalały o 17%, a polityka klimatyczna stała się dziedziną, w której UE otwarcie aspiruje do odgrywania czołowej roli na świecie, przewodząc w glo-bal environmental governance2. UE jest bardzo aktywna w między narodowych szczytach klimatycznych, stając się inicjatorem i liderem między narodowej po-lityki ochrony środowiska. Dynamiczny rozwój energetyki odnawialnej spra-wił, że w 2013 roku OZE stanowiły 72% nowych instalowanych wytwórczych mocy prądu elektrycznego, podczas gdy zaledwie 10 lat wcześniej 80% z nich były to konwencjonalne elektrownie na paliwa kopalne3.
Unijne działania zmierzające do ochrony klimatu rozpoczęły się w latach 70. XX wieku. Dyrekcja Generalna ds. Środowiska Komisji Europejskiej zleciła badania naukowe w sprawach klimatu, a w 1975 roku Rada wydała oświadcze-nie, wskazując, że „(...) jest obowiązkiem Wspólnoty i państw członkowskich podejmowanie środków ochrony środowiska naturalnego we wszystkich stra-tegiach w zakresie polityki energetycznej przez podjęcie skutecznych działań”4. Komisja Europejska na podstawie zobowiązań z 1972 roku (Konferencja ONZ w Sztokholmie dotycząca ochrony środowiska) podjęła wysiłki zmierzające do integracji celów środowiskowych z politykami wspólnotowymi między innymi w ramach przedstawionych kolejnych „Środowiskowych Programów Działań” (Environmental Action Program). Wobec kryzysów energetycznych lat 70. XX wieku w kolejnych latach przyjęto wiele uchwał ustanawiających
2 CO2 Emissions from..., s. 48.
3 EU Energy in Figures, Statistical Pocketbook 2015, s. 44; Renewables 2014 Global Status Report, s. 21.
4 Council Resolution of 3 March 1975 on Energy and the Environment, Official Journal, C 168, 25/07/1975.
krótkoterminowy cel obniżenia zużycia ropy naftowej oraz oszczędzania ener-gii i rozwoju odnawialnych jej źródeł.
Istotną rolę w inkorporacji polityk ochrony środowiska do procesu inte-gracji europejskiej odegrał Jednolity Akt Europejski (JAE, 1986). EWG uzy-skała uprawnienia umożliwiające jej wykonywanie inicjatyw z zakresu polityki ochrony środowiska, które zajmowały coraz więcej miejsca w politycznej agen-dzie Wspólnoty. JAE de facto nadał status traktatowy polityce środowiskowej, dodając do TEWG Tytuł VII, Środowisko naturalne. Do JAE została dołączona deklaracja, w której zapewniono, że „działania Wspólnoty w dziedzinie środo-wiska naturalnego nie mogą ingerować w politykę narodową Państw Człon-kowskich dotyczącą eksploatacji zasobów energetycznych”5.
Na dalszy postęp integracji polityki środowiskowej w latach 90. XX wieku wpłynął wzrost zainteresowania na świecie problematyką zmian klimatu. Dą-żenia Komisji Europejskiej do nadania szczególnej rangi problemowi ochrony środowiska zintensyfikowały się wraz ze Szczytem Ziemi w 1992 roku i pod-pisaniem protokołu z Kioto (1997). Działania skoncentrowane były w Radzie Środowiska i Radzie ds. Energii, które na wspólnym spotkaniu 29 października 1990 roku zobowiązały się ustabilizować do 2000 roku emisję dwutlenku węgla w UE na poziomie z 1990 roku i zasugerowały ten cel dla wszystkich krajów uprzemysłowionych6. Jednakże ówczesna polityka krajów członkowskich unie-możliwiła UE osiągnięcie wystarczającego postępu w opracowaniu spójnej poli-tyki przeciwdziałania zmianom klimatu. Mimo to KE wydała liczne dokumenty (1997, 1999) odnoszące się do problemów polityki zrównoważonego rozwoju, wskazując na związek sektora energetycznego z emisją CO2, a także do kwestii rozwoju OZE oraz tworzenia nowych „zielonych” miejsc pracy7.
Na przełomie XX i XXI wieku polityka klimatyczna stała się istotnym czyn-nikiem szerszego procesu integracji europejskiej, przenosząc cele środowiskowe na poziom ponadnarodowy i wymuszając adaptacje polityk krajowych w tym zakresie. Wspierając osiągnięcie celów wspólnotowych określonych w Kioto, Komisja Europejska zainicjowała Europejski Program Zmian Klimatycznych (European Climate Change Programme, ECCP) zaprezentowany w czerwcu 2000 roku8. Cele ECCP identyfikowały i zakładały realizację wszystkich
nie-5 JAE, Deklaracja w sprawie artykułu 130r, TEWG, Eurlex, www.eur-lex.europa.eu (dostęp: 20.06.2016).
6 T. Młynarski, Francja w procesie..., s. 249–250.
7 The Energy Dimension of Climate Change, Brussels, 14.05.1997, COM (97) 196 final, s. 8–9; Commission Working Paper addressed to the European council the Cologne Report on Environmental Integration, Mainstreaming of environmental policy, Brussels, 26.05.1999 SEC (1999) 777 final.
8 European Climate Change Programme (ECCP), http://ec.europa.eu/clima/policies/eccp/
index_en.htm (dostęp: 15.09.2012).
zbędnych elementów strategii UE w zakresie wprowadzania protokołu z Kioto.
Kolejna faza – ECCP II – została uruchomiona w październiku 2005 roku i pro-wadziła do uwzględnienia celów klimatycznych w działaniach Rady do spraw Energii9. Stopniowo postępowała europeizacja narodowych polityk klimatycz-nych. W 2008 roku Europejska Agencja Środowiska szacowała, że 80% środków polityki klimatycznej wprowadzonych na poziomie państw członkowskich zo-stało zatwierdzone w odpowiedzi na polityki UE lub zozo-stało przez nie wymu-szone. Systematycznie postępowało przeniesienie ośrodka decyzyjnego w tym obszarze z poziomu państw członkowskich na szczebel UE10.
Ratyfikacja protokołu z Kioto (decyzją Rady z dnia 25 kwietnia 2002 r.)11 przyspieszyła proces przyjmowania kolejnych dyrektyw wspólnotowych, mię-dzy innymi w sprawie systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cie-plarnianych. W negocjacjach w sprawie protokołu z Kioto UE była najbardziej aktywnym i ambitnym aktorem wśród uprzemysłowionych krajów, postulując redukcję emisji nawet o 15%. Zobowiązania wynikające z protokołu z Kioto UE-15 przyjęła jako jeden skoordynowany blok (chociaż państwa działały na podstawie swoich celów krajowych), zobowiązując się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 8% średnio w latach 2008–2012 w stosunku do roku 1990, podczas gdy pozostałe państwa uprzemysłowione zobowiązały się do re-dukcji o około 5%12.
Aspiracje do redukcji emisji gazów cieplarnianych zostały silnie powiąza-ne z ograniczeniem zastosowania paliw kopalnych, z rozwojem odnawialnych źródeł energii i zwiększeniem efektywności energetycznej. Postęp instytucjo-nalizacji polityki klimatycznej będącej elementem szerszej polityki środowi-skowej Unii następował w trzech płaszczyznach: (1) bezpieczeństwa energe-tycznego, (2) szansy ekonomicznej, oraz (3) legitymizacji projektu integracji europejskiej13. Wiele państw połączyło walkę ze zmianami klimatu w ramach strategii UE z interesem gospodarczym, a pojęcie ekologicznej modernizacji zostało silnie spopularyzowane i stopniowo wprowadzone do środowiskowych programów działań UE. Koncepcja ta zakładała modernizację gospodarki przez innowacje technologiczne, co miało zapewnić postęp w osiągnięciu ce-lów środowiskowych z jednoczesnym uzyskaniem przewagi konkurencyjnej14.
9 T. Młynarski, Francja w procesie..., s. 251.
10 Ibidem, s. 254.
11 2002/358/EC, Council Decision of 25 April 2002 Concerning the Approval, on Behalf of the European Community, of the Kyoto Protocol to the United Nations Framework Convention on Cli-mate Change and the joint fulfilment of commitments thereunder, Official Journal L 130, 15.05.2002.
12 Emisje 40 najbardziej rozwiniętych krajów świata (lista Aneksu B) powinny być zredu-kowane o co najmniej 5% w latach 2008–2012 w stosunku do 1990 r.
13 T. Młynarski, Francja w procesie..., s. 244–245.
14 Uzasadnienie tej koncepcji przedstawił raport Sterna na temat ekonomiki zmian klima-tycznych (opublikowany 30 października 2006 r.), według którego „(...) kroki zmierzające do
Dzięki temu Unia stawała się mniej zależna od paliw kopalnych, a tym samym zdobywała przewagę w zakresie nowoczesnych, niskoemisyjnych technologii energetycznych, które mogła eksportować15. W ten sposób cele środowiskowe zostały powiązane z celami gospodarczymi (w tym kontekście polityka klima-tyczna staje się polityką ekonomiczną), przy czym redukcja emisji i budowy niskoemisyjnej gospodarki połączyła interesy wielu państw UE przodujących w zielonych technologiach16. Rozwój polityki klimatycznej UE stał się też mo-tywacją wspólnotowych instytucji do zwiększenia własnej legitymizacji i po-szerzenia kompetencji na fali poparcia europejskich społeczeństw dla proble-matyki ochrony środowiska.
Potwierdzeniem ambicji utrzymania pozycji lidera i wolę nowej, długofalo-wej europejskiej polityki energetycznej, stanowił pakiet energetyczno-klima-tyczny przyjęty przez Radę Europejską w dniach 11–12 grudnia 2008 roku, któ-ry zakładał między innymi cel redukcji CO2 o 20% w horyzoncie 2020 roku17. W ten sposób Komisja Europejska de facto wyodrębniła politykę klimatyczną z polityki środowiskowej, a jednocześnie związała aspekty klimatyczne z po-lityką energetyczną. Pakiet będący zbiorem wspólnotowych aktów legislacyj-nych stał się flagowym instrumentem Unii poszukującej możliwości budowy zrównoważonego modelu energetycznego. Narzędziem realizacji przyjętych celów stał się unijny system handlu uprawnieniami do emisji (European Union Emissions Trading System, EU ETS), który miał być mechanizmem wspomaga-jącym wywiązanie się państw UE-15 z celów określonych w protokole z Kio-to18. EU ETS opiera się na założeniu „wychwytywanie – handel” (w systemie
ograniczenia zmian klimatycznych stworzą ponadto nowe perspektywy dla biznesu: powstaną nowe rynki dla technologii wytwarzania czystej energii i dla innych czystych towarów i usług.
Rynki te mogą rozwinąć się w takim stopniu, że warte będą setki miliardów dolarów rocznie, a zatrudnienie w tych sektorach odpowiednio wzrośnie”. Stern Review: The Economics of Cli-mate Change, 2006, http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/+/http://www.hm-treasury.gov.
uk/sternreview_index.htm (dostęp: 15.05.2015).
15 Por. L. van Schaik, S. Schunz, Explaining EU Activism and Impact in Global Climate Poli-tics: Is the Union a Norm- or Interest-Driven Actor?, „Journal of Common Market Studies”, 2012, Vol. 50, No. 1, s. 176.
16 Ibidem, s. 178.
17 Presidency Conclusions, European Council 11–12 December 2008, Brussels, 13 February 2009. Komisja Europejska postawiła przed państwami w okresie do 2020 r. wygórowane cele, potocznie określane mianem „3x20”: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych (GHG) co naj-mniej o 20% w stosunku do roku 1990; racjonalizację wykorzystania energii i w konsekwencji ograniczenie jej zużycia o 20%; zwiększenie udziału energii produkowanej z OZE (z 8,5%) do 20% całkowitego zużycia energii w UE; osiągnięcie 10% udziału biopaliw w sprzedaży paliw transportowych.
18 Pomimo tego, że protokół z Kioto zawiera trzy równorzędne mechanizmy: handel emisjami, wspólne wdrożenia i mechanizm czystego rozwoju, to według Komisji UE głównym instrumen-tem osiągania celów redukcyjnych wewnątrz państw UE stał się przede wszystkim mechanizm EU ETS. EU ETS został przyjęty dyrektywą 2003/87/WE zmienioną dyrektywą 2009/29/WE.
cap-and-trade) realizowanym na poziomie przedsiębiorstw zobowiązanych do zakupu zezwoleń na emisję dwutlenku węgla (CO2) i innych gazów cieplarnia-nych w ramach odgórnie ustalonego limitu dostępcieplarnia-nych uprawnień do emisji.
Uczestnictwo przedsiębiorstw w sektorach objętych kontrolą emisji jest obo-wiązkowe, a system nadzorowany przez KE zakłada sankcje i zobowiązanie do zakupu brakujących uprawnień19. Przedsiębiorstwa objęte EU ETS zostały zobowiązane do rejestrowania swoich emisji i pod koniec każdego roku zob-ligowane są do przedstawienia sprawozdań na ten temat20. W listopadzie 2010 roku KE zaproponowała otwarcie negocjacji UE–Szwajcaria dotyczących po-łączenia systemu handlu emisjami, uzyskując mandat Rady do negocjacji21. Ta-kie połączenie byłoby pierwszym przypadTa-kiem formalnego procesu łączącego EU ETS z trzecią stroną (spoza UE). Norwegia, Islandia i Lichtenstein są objęte EU ETS poprzez ich członkostwo w EOG22. Kilka państw członkowskich UE wspiera inicjatywę Partnership for Market Readiness (PMR) z udziałem Ban-ku Światowego mającą na celu przygotować i ustanowić system handlu emisja-mi w krajach rosnących gospodarek. Kraje takie jak Dania, Finlandia, Niemcy, Holandia, Hiszpania, Szwecja, Wielka Brytania oraz Komisja Europejska zgro-madziły 50 mln dol. na ten cel23. Niemniej jednak perspektywy powiązania EU ETS z innymi rynkami i systemami redukcji emisji w najbliższej przyszłości są niewielkie ze względu na różnice w ustalanych celach polityk klimatycznych, zasadach uzyskiwania jednostek redukcyjnych, poziomach cen uprawnień itp.
Pod koniec pierwszej dekady XXI wieku polityka klimatyczna UE uzyska-ła także podstawy prawno-traktatowe nadane traktatem z Lizbony (wszedł w życie 1 grudnia 2009 r.), który przyznał Unii w dziedzinie „środowisko”
kompetencję dzieloną między UE i państwa członkowskie (art. 4 ust. 2 TFUE) oraz rozszerzył katalog celów UE w dziedzinie ochrony środowiska, stanowiąc
Mechanizm redukcji GHG opiera się na dwóch filarach: EU ETS oraz EU non-ETS (m.in. trans-port, rolnictwo, mieszkalnictwo, instytucje, handel, usługi).
19 Zasadniczym elementem europejskiego systemu handlu emisjami jest wspólna „waluta”
handlowa w postaci uprawnień na emisję. Ustalając cenę za każdą tonę wyemitowanego CO2 (jedno zezwolenie daje prawo do wyemitowania t/CO2), europejski system handlu emisjami zachęca do inwestycji w technologie niskowęglowe, gwarantujące redukcję emisji (np. zakup nowych efektywnych technologii) lub do zakupu dodatkowych zezwoleń na rynku; lub/i umoż-liwia stosowanie obu rozwiązań jednocześnie.
20 Obowiązek wprowadzony od 1 stycznia 2005 r.
21 Opening Negotiations with Switzerland on Linking Emissions Trading Systems, Climate Action, 5.11.2010, http://ec.europa.eu/clima/news/articles/news_2010110501_en.htm (dostęp:
10.09.2016).
22 The EU Emissions Trading System (EU ETS), Climate Action, https://ec.europa.eu/cli-ma/policies/ets/index_en.htm (dostęp: 15.09.2016).
23 Towards a Global Carbon Market. Prospects For Linking The EU ETS to other Carbon Markets, Carbon Market Watch Report, May 2015, s. 14; Partnership for Market Readiness, https://www.thepmr.org (dostęp: 15.09.2016).
między innymi, że ma się ona przyczyniać także do zwalczania zmian klima-tycznych i promowania na płaszczyźnie międzynarodowej środków zmierzają-cych do rozwiązywania regionalnych lub światowych problemów w dziedzinie środowiska (art. 191 ust. 1 TFUE)24. Tytuł XX Środowisko TFUE (przepisy art. 191 do 193 TFUE) stały się fundamentem wspólnotowego działania na rzecz polityki klimatycznej, a sam EU ETS stał się głównym mechanizmem polityki przeciwdziałania zmianom klimatu w UE.
W dalszych krokach, w marcu 2011 roku, KE przyjęła plan działania pro-wadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 roku, a w połowie grudnia 2011 roku zaprezentowała nowy strategiczny do-kument Energy Roadmap 2050, który zakładał dekarbonizację sektora energii elektrycznej (redukcja emisji CO2 o 96%–99% w stosunku do roku 1990)25.
W następnym etapie – w dniach 23–24 października 2014 roku – na szczy-cie Rady Europejskiej przyjęto nowe progi redukcyjne26: ograniczenie emisji GHG UE do 2030 roku o 40% w stosunku do 1990 roku27 oraz wzrost udzia-łu źródeł odnawialnych o 27% dla całej UE (nie zaś państw członkowskich), a także taki sam cel poprawy efektywności energetycznej do 2030 roku (zob.
rys. 10)28.
W Komisji Europejskiej w lutym 2010 roku powołano odrębną dyrekcję generalną do spraw polityki klimatycznej DG Climate Action (DG CLIMA,
24 Traktat z Maastricht ugruntował kierunek integracji polityki środowiskowej, wprowa-dzając zmiany do TWE. Wskazał, że działania Wspólnoty obejmują „wspólną politykę w dzie-dzinie środowiska naturalnego” (art. 3 TWE), a „(...) wymogi ochrony środowiska muszą być brane pod uwagę przy ustalaniu i realizacji innych polityk Wspólnoty” (art. 6 TWE). Włączenie ochrony środowiska do polityk wspólnotowych potwierdziły postanowienia traktatu z Amster-damu (wszedł w życie 1 maja 1999 r.) przez obowiązek uwzględniania „w celu wspierania stałego rozwoju” wymogów ochrony środowiska naturalnego przy ustalaniu i realizacji polityk i działań Wspólnoty (art. 6 TWE, obecnie art. 11 TFUE, który mówi o „zrównoważonym rozwoju”). Do traktatu została dołączona Deklaracja w sprawie oceny wpływu na środowisko naturalne, w której Komisja zobowiązuje się do przygotowania analizy oceny wpływu na środowisko naturalne przy przedstawianiu propozycji, które mogą mieć na nie znaczący wpływ.
25 Energy Roadmap 2050, European Commission Staff Working Paper 2011, part 2/2, s. 36.
26 Conclusions on 2030 Climate and Energy Policy Framework, European Council 23–24 Oc-tober 2014, Brussels, 23 OcOc-tober 2014, SN 79/14.
27 Wyznaczony cel zostanie zrealizowany przez sektory objęte unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji (ETS zredukowane o 43%) oraz sektory nieobjęte tym systemem – uprawnienia do emisji (non-ETS pomniejszonej o 30%) w stosunku do 2005 r. Przewiduje się wprowadzenie mechanizmów rekompensacyjnych, m.in.: (1) utrzymanie bezpłatnych uprawnień w sektorze energetycznym w okresie 2020–2030 dla państw, których PKB per capita wynosi poni-żej 60% średniej UE; oraz (2) stworzenie dla tych państw 2% rezerwy ETS służącej zaspokojeniu potrzeb inwestycyjnych; (3) rozdzielenie 10% uprawnień, które państwa członkowskie mają zbyć na aukcji, między te, których PKB na mieszkańca nie przekroczył 90% średniej UE (w 2013 r.).
28 Conclusions on 2030 Climate and Energy Policy Framework, European Council, 23–24 October 2014, Brussels, 23 October 2014, SN 79/14 (European Council 2014).
wyodrębnioną z DG ENV), potwierdzając wagę spraw klimatycznych dla UE29. W konsekwencji dla każdej znaczącej propozycji Komisji (także w za-kresie energetyki) sporządzana jest ocena wpływu dla polityki środowiskowej (Impact Assessment).
W związku z brakiem porozumienia w Kopenhadze w 2009 roku Unia Eu-ropejska w marcu 2015 roku jako pierwsza duża światowa gospodarka przed-stawiła swój planowany wkład w nowe globalne porozumienie klimatyczne.
Państwa UE przyjęły wspólne stanowisko przed konferencją w Paryżu, zobo-wiązując się do redukcji krajowych emisji gazów cieplarnianych do 2030 roku co najmniej o 40% w porównaniu z rokiem 199030.
Rys. 10. Główne obszary polityki klimatycznej UE Źródło: opracowanie własne.
W UE największymi konsumentami energii, a zarazem krajami najbardziej wspierającymi rozwój międzynarodowego reżimu zmian klimatu i redukcji
29 The Directorate-General for Climate Action, DG CLIMA.
30 Submission By Latvia and the European Commission on Behalf of the European Union and Its Member States, Riga, 6 March 2015, Subject: Intended Nationally Determined Contribution of the EU and its Member States, UN FCCC, http://www4.unfccc.int/Submissions/INDC/Pub-lished%20Documents/Latvia/1/LV-03-06-EU%20INDC.pdf (dostęp: 8.03.2016).
emisji GHG, są Francja i Niemcy. Francja wyraża silne aspiracje do objęcia pozycji lidera w przeciwdziałaniu zmianom klimatu i stara się obniżyć poziom emisji gazów cieplarnianych. Promując aktywną rolę w negocjacjach między-narodowych, pokazała swoje aspiracje do objęcia przywództwa klimatycznego jeszcze w trakcie negocjacji nad międzynarodową konwencją w sprawie zmian klimatu UN FCCC w 1992 roku. Kraj ten, jako jeden z pierwszych sygnatariu-szy UN FCCC, w programie walki ze zmianami klimatycznymi z 1993 roku wysunął jednak postulat innego, alternatywnego, sposobu kontroli emisji ga-zów cieplarnianych na podstawie wartości emisji w przeliczeniu na jednego mieszkańca31. Ta propozycja była również popierana przez Chiny i Indie32. Spośród państw wysoko rozwiniętych Francja ma jeden z najniższych wskaź-ników poziomu emisji gazów cieplarnianych na mieszkańca i na jednostkę PKB33. Takie stanowisko wynika faktu, że dzięki znaczącej roli energetyki jądrowej (75% w electricity mix) kraj ten posiada jedną z nielicznych gospo-darek wysoko uprzemysłowionych o najmniejszym wskaźniku emisji CO2 per capita w sektorze wytwarzania energii. Dzięki elektrowniom jądrowym (i hydroelektrowniom) produkcja energii elektrycznej we Francji jest w 95%
wolna od emisji CO234. W trakcie negocjacji w Kioto Francja opowiadała się za wprowadzeniem powszechnego carbon tax, sprzeciwiała się jednak ustale-niu roku 1990 jako roku wyjściowego na poziomie globalnym35. Francja jest jednym z nielicznych krajów, którym udało się połączyć dwa cele: wzrost go-spodarczy i ograniczenie emisji GHG, toteż dostrzega szansę w upowszech-nieniu standardów gospodarki niskoemisyjnej i prowadzi aktywną politykę popularyzowania cywilnych technologii energetyki jądrowej, która nie emituje CO2, zapewniając energię elektryczną dużej mocy. W ten sposób łączy interes ekonomiczny promocji opcji jądrowej jako czystego źródła energii, starannie
„wkomponowując” go w popularne idee ochrony środowiska, a polityka kli-matyczna stanowi narzędzie zwiększenia konkurencyjności francuskiej gospo-darki na rynku globalnym.
Niemcy także należą do największych promotorów polityki ochrony klima-tu i rozwoju zielonych technologii, które zapoczątkowały kolejną falę innowa-cji w niemieckiej gospodarce i powstanie nowej branży eksportowej. Kraj ten jest europejskim i światowym liderem w kilku kategoriach wykorzystania od-nawialnych źródeł energii. Niemcy są też największym w Europie producen-tem energii elektrycznej z OZE z innych źródeł niż hydroelektrownie (w czym
31 Premiers éléments pour un programme français de lutte contre l’effet de serre, 24.03.1993.
32 J. Szarka, Climate Policy in France: Between National Interest and Global Solidarity?,
„Politique Européenne” 2011, 1, n 33, s. 163.
33 CO2 Emissions from..., s. 94, 97.
34 T. Młynarski, Francja w procesie..., s. 273.
35 J. Szarka, Climate Policy..., s. 162.
największy udział mają energia słoneczna i wiatrowa). Niemiecki plan trans-formacji energetycznej (Energiewende) zakłada wzrost znaczenia odnawial-nych źródeł energii w produkcji prądu do około 50% w 2030 roku, a do 80%
w roku 2050. W 2014 roku, po raz pierwszy, odnawialne źródła energii miały większy udział w krajowej produkcji energii elektrycznej w Niemczech niż pa-liwa kopalne36. Z udziałem 27,3%, OZE zajęły pierwsze miejsce, spychając wę-giel z pozycji czołowej w wytwarzaniu energii elektrycznej. Niemcy generują więcej energii elektrycznej z OZE niż Polska z elektrowni węglowych37. Kraj ten jest globalnym pionierem w rozwoju technologii niskoemisyjnych, pozostając głównym producentem i instalatorem systemów energii odnawialnej, a roz-wój eksportu zielonych technologii ma znaczący udział w niemieckim PKB.
Niemcy angażują się w rozwiązywanie problemów międzynarodowej polity-ki energetyczno-klimatycznej. Forsują inicjatywy w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatu i uruchomienia globalnego handlu emisjami CO2, w aspek-cie zaś światowej redukcji GHG proponowały ich zmniejszenie do 2050 roku o 50% w stosunku do poziomu z roku 1990 (a dla krajów uprzemysłowionych nawet o 80%)38. W 2009 roku zainicjowały także tak zwany petersberski dialog klimatyczny (Petersberg Climate Dialogue) służący regularnym, nieformalnym rozmowom na temat nowego porozumienia o ochronie klimatu i możliwości ściślejszej współpracy w tym zakresie39. Uczestniczą w nim ministrowie ochro-ny środowiska z około 40 krajów reprezentujących różne poziomy rozwoju gospodarczego40. Niemcy aktywnie promują inicjatywy na rzecz rozwoju i roz-powszechniania technologii energetycznych przyjaznych dla klimatu, a także zainicjowały i koordynowały współpracę mającą na celu powołanie między-narodowej organizacji IRENA41. Rozwój polityki klimatycznej w UE silnie wspierają także Włochy, Dania, kraje skandynawskie i Wielka Brytania.
Włochy w 2014 roku były drugim (po Niemczech) państwem europejskim – producentem energii słonecznej, oraz przodowały w zakresie efektywności energetycznej. Energetyka odnawialna jest silnie rozwinięta w krajach skandy-nawskich, między innymi jeden z największych udziałów produkcji energii ze
36 Renewables Dominate German Energy Mix, Euractiv, 8.01.2015, http://www.euractiv.
com/sections/energy/renewables-dominate-german-energy-mix-311101 (dostęp: 20.07.2015).
37 W 2014 r. w Niemczech wyprodukowano 156 TWh mocy energii elektrycznej tylko z OZE, podczas gdy w Polsce aż 134 TWh pochodziło z węgla (przy całkowitej produkcji
37 W 2014 r. w Niemczech wyprodukowano 156 TWh mocy energii elektrycznej tylko z OZE, podczas gdy w Polsce aż 134 TWh pochodziło z węgla (przy całkowitej produkcji