Negocjacje w procesie post-Kioto

Protokół, który miał obowiązywać do końca 2012 roku, został jednym z naj-ważniejszych międzynarodowych instrumentów prawnych mających na celu walkę ze zmianami klimatu. Równocześnie oddziaływanie protokołu okazało się ograniczone, ponieważ nie wszyscy najwięksi emitenci zostali objęci zobo-wiązaniami redukcji (Chiny, Indie) lub nie wszyscy (USA) zdecydowali się na jego ratyfikację. W tym tkwi słabość protokołu oraz trudności w prowadzeniu dalszych negocjacji klimatycznych.

W kolejnych latach negocjacje klimatyczne toczyły się na kolejnych szczy-tach stron Ramowej konwencji klimatycznej (COP) oraz stron protokołu z Kioto (CMP)¹⁰⁴. Podczas COP6 w 2001 roku w Hadze negocjatorom nie

ograniczenie emisji poprzez odpowiednie użytkowanie gruntów i kształtowanie struktury użyt-ków rolnych.

103 Decyzja 10/CMP.7 – FCCC/KP/CMP/2011/10/Add.214, http://unfccc.int/resource/docs/

2011/cmp7/eng/10a02.pdf (dostęp: 15.06.2016).

104 1995: COP 1, Berlin, Niemcy 1996: COP2, Genewa, Szwajcaria 1997: COP3, Kioto, Japonia

1998: COP4, Buenos Aires, Argentyna 1999: COP5, Bonn, Niemcy

2000: COP6, Haga, Holandia 2001: COP6, Bonn, Niemcy

udało się wypracować wspólnego stanowiska i konferencja została zawieszo-na. Przez kolejne lata, między innymi na skutek zmian w amerykańskiej ad-ministracji (objęcie urzędu prezydenta przez George’a W. Busha) delegaci ze Stanów Zjednoczonych bardziej przypominali biernych niż zaangażowanych obserwatorów. W lutym 2005 roku wszedł w życie protokół z Kioto, a pod koniec tegoż roku odbyła się COP11 w Montrealu (Kanada) oraz pierwsza Konferencja Stron protokołu z Kioto (CMP). Na spotkaniu omówiono oraz przyjęto przepisy postanowienia z Marrakeszu będące zbiorem zagadnień do-tyczących funkcjonowania protokołu. Przedyskutowano również mechanizm handlu emisjami i zobowiązano się do przedłużenia protokołu po 2012 roku, gdy przyjęte pułapy emisji przestaną obowiązywać. W listopadzie 2006 roku w Nairobi odbyła się kolejna COP12/CMP2, nie udało się jednak wówczas ustalić żadnych kluczowych kwestii w zakresie redukcji GHG po 2012 roku.

Kolejne negocjacje klimatyczne odbywały się między innymi na wy-spie Bali (2007), w Poznaniu (2008)¹⁰⁵, w Kopenhadze (2009)¹⁰⁶, w Cancún

2001: COP7, Marrakesz, Maroko

105 Najważniejszymi rezultatami COP14 w Poznaniu były m.in. zbliżenie stanowisk krajów odnośnie do nowego porozumienia klimatycznego po deklaracji prezydenta elekta Baracka Obamy o priorytetowym traktowaniu problemu globalnego ocieplenia, uruchomienie fundu-szu adaptacyjnego (pomoc państwa dla najuboższych w programach dostosowawczych) oraz zatwierdzenie Poznańskiej Strategii Transferu Technologii (Poznań Strategic Program on Tech-nology) mającej zwiększyć efektywność transferu technologii wspierających walkę z globalnym ociepleniem poprzez środki z Globalnego Funduszu Środowiska (Global Environmental Facility, GEF) przyznającego od 1991 r. granty na wsparcie projektów mających na celu ochronę środo-wiska w skali całego świata w tak kluczowych dziedzinach, jak ochrona bioróżnorodności, wód międzynarodowych oraz zapobieganie zmianom klimatycznym.

106 Kopenhaskie porozumienie (Copenhagen Accord) zostało jedynie przyjęte do wiado-mości przez większość delegacji, aczkolwiek bez wiążących celów redukcji emisji. Uzgodniono także powołanie specjalnego instrumentu – Zielonego funduszu klimatycznego (Green Climate Fund, GCF), z budżetem w wysokości 100 mld dol. (które mają być wpłacane przez państwa do 2020 r.) na inwestycje proklimatyczne w krajach rozwijających się.

(2010)¹⁰⁷, w Durbanie (2011), w Dosze (2012)¹⁰⁸, w Warszawie (2013)¹⁰⁹ i w Li-mie (2014)¹¹⁰, aczkolwiek bez większych rezultatów i kluczowych decyzji co do ustaleń w zakresie nowych progów redukcji emisji GHG. Główny temat dyskusji toczących się w tym czasie stanowiła kwestia ustanowienia nowych zobowiązań redukcyjnych będących przedmiotem realizacji po 2012 roku oraz włączenie do grupy państw redukujących emisję kolejnych 25 krajów, uzna-wanych za rozwijające się (m.in. Chin, Indii, Brazylii, Republiki Południowej Afryki i in.). Podejmowane próby przyłączenia grupy państw rozwijających się kończyły się jednak niepowodzeniem. Wśród głównych przyczyn niepowo-dzeń należy wymienić brak gotowości do zaciągania zobowiązań przez Stany Zjednoczone i Chiny, presję wywieraną przez organizacje pozarządowe ocze-kujące zbyt radykalnych rozwiązań, nadmierne wymagania państw rozwijają-cych się w zakresie pomocy finansowej.

Spośród wyżej wymienionych konferencji dopiero COP17, połączona z 7. konferencją stron protokołu z Kioto, która odbyła się w Durbanie w dniach 29 listopada – 11 grudnia 2011 roku, przyniosła istotny postęp negocjacyjny w postaci przedłużenia obowiązywania protokołu z Kioto w okresie 2012–

2020¹¹¹. W Durbanie przyjęto polityczne porozumienie o potrzebie wypraco-wania do końca 2015 roku nowego globalnego porozumienia klimatycznego

107 Konferencja Klimatyczna COP16 w Cancún zakończyła się m.in. ustaleniem działań redukcyjnych krajów rozwijających się; utworzeniem mechanizmu wspierania transferu nisko-emisyjnych technologii do krajów rozwijających się; ustanowieniem mechanizmu redukcji emi-sji w wyniku wylesiania i degradacji lasów w ramach opracowanego w 2008 r. specjalnego pro-gramu do walki z wylesianiem – tzw. REDD (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation – REDD+); ustanowieniem ram dla szeroko rozumianych działań adaptacyjnych (Cancún Adaptation Framework) obejmujących budowę potencjału instytucjonalnego, w tym ram współpracy i koordynacji działań związanych z reagowaniem na migracje i przesiedlenia klimatyczne; powołaniem GCF; zezwoleniem na włączenie projektów wychwytywania i składo-wania dwutlenku węgla (Carbon Capture and Storage, CCS) w ramy jednego z mechanizmów elastycznych protokołu z Kioto – Mechanizmu Czystego Rozwoju (CDM).

108 Najważniejszym osiągnięciem szczytu była zgoda w sprawie przedłużenia obowiązywa-nia postanowień protokołu z Kioto o osiem lat – do 2020 r. (tzw. poprawki z Dohy dotyczące drugiego okresu rozliczeniowego). Kolejny okres zobowiązań protokołu z Kioto miał dać nego-cjatorom czas na uzgodnienie nowego globalnego porozumienia o ochronie klimatu po 2020 r., które objęłoby wszystkie największe gospodarki światowe, co nastąpiło w trakcie COP21/CMP11 w Paryżu. Nie wszystkie kraje rozwinięte przyjęły zobowiązania w drugim okresie rozliczenio-wym – Kanada, Japonia i Rosja wyłączyły się z zobowiązań tzw. Kioto 2 (2013–2020).

109 Szczyt klimatyczny osiągnął kompromis ws. mechanizmu pomocy dla ubogich tzw. kra-jów loss and damage, czyli odczuwających skutki zmian klimatu, np. huraganów, powodzi.

110 Do głównych rezultatów COP20 można zaliczyć tekst decyzji Lima Call for Action będą-cy podstawą do porozumienia w Paryżu.

111 M.A. Levi, Overstated Success at Durban Climate Conference, The Atlantic, 12.12.2011, http://www.theatlantic.com/international/archive/2011/12/overstated-success-at-durban-cli-mate-conference/249840 (dostęp: 10.05.2016).

(prawnie wiążącego), które ma obowiązywać po 2020 roku (190 krajów zło-żyło deklarację woli podpisania planu dojścia do nowego globalnego poro-zumienia o ochronie klimatu). Unia Europejska prezentowała wspólne stano-wisko (uzgodnione uprzednio w konkluzjach Rady ds. Środowiska). Wysiłki KE wspierane były przez prezydencję Polski w Radzie (pierwsza prezydencja Polski) oraz poszczególne państwa, między innymi przez Francję, która zabie-gała o stworzenie Zielonego Funduszu, a przede wszystkim o przyjęcie poro-zumienia jako prawnego instrumentu ograniczenia emisji GHG, który zastą-piłby protokół z Kioto.

Niechęć do przyjęcia ambitnych i prawnie wiążących zobowiązań co do za-kresu redukcji emisji gazów cieplarnianych wynikała ze świadomości kosztów ich wprowadzenia. W czwartym raporcie IPCC szacował, że koszty stabilizacji CO₂ w 2030 roku mogą wynieść do 3% globalnego PKB (a w 2050 r. do 5,5%) i obniżyć roczne tempo wzrostu gospodarczego o 0,12%, przy czym koszty dla określonych regionów mogą się znacznie różnić od średnich kosztów global-nych¹¹². Takie obciążenia są trudne do akceptacji nawet dla dużych gospodarek.

Traktat z Kioto miał wygasnąć do końca 2012 roku, aczkolwiek został przedłu-żony do 2020 roku.