3. Innowacje w poprawie konkurencyjności i spójności gospodarki Mazowsza w latach 2014–2020
3.2. Innowacje i inteligentne specjalizacje w rozwoju gospodarki Mazowsza do 2020 roku
Innowacje stanowią ważny czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego UE w perspektywie lat 2014–2020. Rozwój gospodarki UE, zgodnie z zapisami zawartymi w Strategii Europa 2020, oparty ma być na trzech filarach:
• inteligentnym wzroście (rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowa-cjach),
• wzroście zrównoważonym (efektywniejsze wykorzystanie zasobów i poprawa konkurencyjności),
• wzroście sprzyjającym włączeniu społecznemu (zwiększenie aktywno-ści zawodowej, podnoszenie kwalifikacji, tworzenie miejsc pracy, walka z ubóstwem).
W realizacji celów społeczno-ekonomicznych, jako główne instrumenty, wymienia się rozwój działalności badawczo-rozwojowej i innowacji – inicja-tywa Unia Innowacji.
Z zapisów Strategii Europa 2020 wynika dążenie UE do zapewnienia większej spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej przez wykorzy-stanie możliwości, jakie stwarza gospodarka oparta na wiedzy i innowacjach.
Z interesującego nas punktu widzenia głównej tezy prezentowanego opracowania, czyli możliwości wykorzystania potencjału innowacyjnego do poprawy poziomu i zapewnienia większej spójności ekonomiczno-społecz-nej Mazowsza, wyłania się koncepcja terytorialnie ukierunkowanego rozwo-ju i zastosowanie w niej nowego kształtu regionalnej polityki innowacyjnej, opartej na tzw. strategii inteligentnej specjalizacji. Koncepcja ta zwraca uwagę na uzależnienie wzrostu innowacyjności i konkurencyjności na bazie wewnętrznego potencjału regionu i branż już w nim funkcjonujących. Stra-tegia inteligentnych specjalizacji kładzie nacisk na wykorzystanie wiedzy i wyspecjalizowanej działalności badawczo-rozwojowej w określaniu branż wiodących, dostosowanych do cech społeczno-gospodarczych regionu.
Zarysowane nowe podejście do rozwoju gospodarek, stwarza także regio-nowi mazowieckiemu szanse na wykorzystanie swojego potencjału inno-wacyjnego w pokonaniu głównego problemu, jakim jest silne wewnętrzne zróżnicowanie poziomu społeczno-gospodarczego. Wyrazem tego zjawiska jest swego rodzaju występujący dualizm gospodarczy, wyrażający się supre-macją subregionu metropolitarnego warszawskiego wobec pozostałych, zwłaszcza peryferyjnych i rolniczych, subregionów pod względem różnic w poziomie osiągniętego rozwoju społeczno-gospodarczego Mamy z jednej strony, obszary typowo rolnicze – podregiony: ciechanowsko-płocki,
ostro-łęcko-siedlecki i radomski, a z drugiej, obszary o dobrze rozwiniętych usłu-gach: warszawski stołeczny, warszawski zachodni i warszawski wschodni, co staraliśmy się uzasadnić analizami przeprowadzonymi w poprzednich czę-ściach opracowania. Koncepcja nowego podejścia w rozwoju społeczno-eko-nomicznym regionu mazowieckiego znalazła odzwierciedlenie w Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku.
Cele strategiczne przyjęte w tym dokumencie to:
• wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój działalności gospodar-czej oraz transfer i wykorzystanie nowych technologii,
• poprawa dostępności i spójności terytorialnej regionu oraz kształtowanie ładu przestrzennego,
• poprawa jakości życia oraz wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecz-nego do tworzenia nowoczesnej gospodarki.
Realizacja głównie pierwszego celu, ale także i pozostałych, wiąże się z innym potraktowaniem potencjału gospodarczo-innowacyjnego metropo-lii warszawskiej w zapewnieniu zrównoważonego rozwoju regionu i stop-niowym niwelowaniu występujących różnic wewnątrz regionalnych pod tym względem. Ważnym elementem w tym procesie jest wybór i realizacja tzw. Inteligentnych specjalizacji województwa mazowieckiego. Wykorzystu-jąc dominuWykorzystu-jącą pozycje Obszaru Metropolitarnego Warszawy w zakresie dobrze rozwiniętego zaplecza działalności badawczo-rozwojowej oraz sek-tora nowoczesnych usług przyjęto, iż ten podregion będzie oferował usługi badawczo-rozwojowe dla biznesu, usługi biznesowo-finansowe, bankowe, ubezpieczeniowe, logistyczne dla firm, a także usługi IT i ICT, kreatywny biznes, przemysł wysokich technologii.
Dla pozostałych subregionów określono specjalizacje inteligentne z zakresu: rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego i nowoczesnego przemy-słu chemicznego (biotechnologia, nanotechnologia).
Wybór inteligentnych specjalizacji w wąskim zakresie jest dosyć trudny w tym regionie ze względu na wiele, dobrze rozwiniętych sektorów w podre-gionie stołeczno-warszawskim, a zróżnicowanym rozwojem poszczególnych branż w pozostałych podregionach.
Z przedstawionych propozycji wynika, że przewiduje się na Mazowszu wdrażanie innowacji zarówno w już dobrze rozwiniętym sektorze usług, ale także przywiązuje się dużą wagę do rozwoju nowoczesnych branż przemysłu.
Podejście takie umożliwia dyfuzję innowacji z podregionu wzrostu – metro-polii warszawskiej do innych podregionów – taka polityka sprzyja także two-rzeniu w pozostałych subregionach nowych miejsc pracy, tak aby zahamować odpływ pracowników do Warszawy.
40 Rozdział i
Pozytywne oddziaływanie potencjału innowacyjnego Warszawy na rozwój innych subregionów województwa mazowieckiego wymusza wzrost innowa-cyjności przedsiębiorstw. Podniesienie poziomu innowainnowa-cyjności przedsię-biorstw Mazowsza wymaga zatem:
• podniesienia kompetencji przedsiębiorstw w korzystaniu z nowych tech-nologii,
• dalszego zacieśniania współpracy między przedsiębiorstwami regionu i ich kontaktami z nauką,
• promowania korzystania przez przedsiębiorstwa z nowoczesnych usług biznesowych w kontekście poprawy efektywności ich funkcjonowania.
Wśród działań, zawartych w Strategii Rozwoju Województwa Mazowiec-kiego do 2030 roku, służących wyrównywaniu dysproporcji poziomu rozwoju gospodarczego subregionów warto zwrócić uwagę na wyodrębnienie dwóch obszarów strategicznej interwencji; są to obszary:
• problemowe – ostrołęcko-siedlecki, płocko-ciechanowski i radomski,
• biegun wzrostu – Obszar Metropolitarny Warszawy(OMW).
Obszary problemowe wymagają podejmowania działań na rzecz popra-wy ich znaczenia gospodarczego oraz przygotowujące do zdolności absorbcji pozytywnych impulsów ekonomicznych z lepiej rozwiniętych podregionów, przede wszystkim z mazowieckiego bieguna wzrostu – OMW. Natomiast polityka wobec OMW ma na celu wykorzystanie jego potencjału ekonomicz-nego i innowacyjekonomicz-nego w tworzeniu mechanizmów rozprzestrzeniania proce-sów rozwojowych na tereny słabiej rozwinięte.
Wydaje się, że zarysowane działania dotyczące absorbowania innowacji w regionie, służące zapewnieniu większej spójności społeczno-ekonomicznej, przyczynią się do niwelacji istnienia wieloletniego dysonansu między osią-gniętym wysokim poziomem rozwoju i nowoczesności gospodarki subregionu m.st. Warszawa, a podregionami plasującymi się znacznie mniej korzystnie pod tym względem.
4. Podsumowanie
Współczesne gospodarki upatrują szans rozwojowych w poprawie konku-rencyjności i produktywności. Kluczowe znaczenie w tym zakresie odgrywa gospodarka oparta na wiedzy i innowacyjności. Podniesienie skłonności do innowacji staje się głównym wyznacznikiem strategii rozwoju gospodarek poszczególnych krajów. W poprawie innowacyjności gospodarek krajowych istną rolę odgrywa wzrost innowacyjności przedsiębiorstw i regionów.
Inno-wacyjność ma kluczowe znaczenie w rozwoju regionów i zapewnieniu ich większej spójności społeczno-ekonomicznej.
Przeprowadzone analizy dotyczące zależności między dalszym rozwo-jem i modernizacją gospodarki Mazowsza wyraźnie wskazują, że polityka gospodarcza regionu może sprzyjać dyfuzji innowacji z obszarów o wysokim potencjale gospodarczym do subregionów słabiej rozwiniętych. Przytoczone wyniki badan potwierdzają, że Mazowsze jest najlepiej rozwiniętym gospo-darczo regionem Polski. W tym województwie wytwarza się 22% PKB Polski, najlepiej jest rozwinięty sektor usług – w tym nowoczesnych usług bizneso-wych, który wytwarza ponad 73% wartości dodanej brutto regionu. W usłu-gach znajduje zatrudnienie ponad 60% zatrudnionych. Jest to region, który posiada najwyższy potencjał innowacyjny, głównie w wyniku koncentracji jednostek B+R, wyższych uczelni i zatrudnienia w tym sektorze – w Warsza-wie. Badania dowodzą utrzymywanie się silnie wewnętrznego zróżnicowa-nia poziomu rozwoju gospodarczego w układzie subregionalnym. Pierwsza pozycja Mazowsza, jako najlepiej rozwiniętego regionu dysponującego także największym potencjałem innowacyjności, wynika z dominacji pod tymi względami subregionu m.st. Warszawa, a drugi biegun, o znacznie niższym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego, tworzą podregiony peryferyjne:
ostrołęcko-siedlecki, radomski, ciechanowsko-płocki. Wysoki poziom rozwo-ju gospodarczego Warszawy do tej pory nie przekładał się na zniwelowanie znaczących różnic w poziomie rozwoju pozostałych podregionów. Przeciw-działanie temu zjawisku staje się jednym z najważniejszych wyzwań polityki gospodarczej regionu na lata 2014–2020. Potencjał innowacyjny Warszawy będzie wykorzystany w upowszechnianiu procesów rozwojowych w podre-gionach w celu wzmocnienia potencjału gospodarczego Mazowsza, ale także zapewnienie większej spójności społeczno-ekonomicznej wewnątrz regionu.
BIBLIOGRAFIA
GUS (2013). PKB – rachunki regionalne 2012, Katowice.
GUS (2013). Rocznik Statystyczny Województw 2013, Warszawa.
GUS (2013). Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2010–2012, Warszawa.
GUS (2013). Nauka i technika 2012, Warszawa.
Hausner, J. (2012). Kurs na innowacje. Jak wyprowadzić Polskę z rozwojowego dryfu?, Fun-dacja GAP. Kraków.
Herbst, J. (2012). Przemiany rynku pracy i struktury gospodarki w województwie mazowieckim w kontekście rozwoju technologii informacji i komunikacji. Raport, Trendy Rozwojowe Mazowsza, Warszawa.
Hołub-Iwan, J. (2013). Regionalne systemy innowacyjne w Polsce – doświadczenia i perspek-tywy, PARP, Warszawa.
42 Rozdział i
Instytut Badań Strukturalnych (2012). Mazowsze w makro perspektywie, Warszawa.
Komisja Europejska (2010). Europa 2020, Bruksela.
Komisja Europejska (2012). Inteligentna specjalizacja. Panorama inforegio, nr 44, Bruksela.
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (2013). Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności, Warszawa.
Ministerstwo Gospodarki (2013). Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki. Dyna-miczna Polska, Warszawa.
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (2012). Raport Polska 2011. Gospodarka-społeczeństwo-regiony, Warszawa.
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (2013). Przegląd Regionalny Polski 2012, Warszawa.
Piętka-Kosińska, K. i Szypuła, M. (2012). Mazowsze na tle kraju, CASE – Doradcy, Warszawa.
Rada Ministrów RP (2012). Strategia Rozwoju Kraju do 2020 roku, Warszawa.
Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego (2013). Strategia rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku. Innowacyjne Mazowsze, Warszawa.
Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego (2008). Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza na lata 2007–2015, Warszawa.
Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego (2013). Analiza zmian w działalności pod-miotów gospodarki narodowej na Mazowszu w kontekście realizacji RIS Mazovia, Warszawa.
Urząd Statystyczny (2013). Portret Województwa Mazowieckiego 2010–2012, Warszawa.
Urząd Statystyczny (2013). Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2013 – podre-giony, powiaty, gminy, Warszawa.
Wojewódzki Urząd Pracy (2013). Regionalne prognozy gospodarcze, Warszawa.