Znaczenie działalności badawczo-rozwojowej w zwiększaniu innowacyjności Mazowsza

Zwiększenie innowacyjności gospodarki jest ściśle powiązane z nakładami na działalność badawczo-rozwojową, która jest jednym z obszarów działań w zakresie nowoczesnych usług.

Ta b e l a 4

Jednostki oraz zatrudnieni w działalności badawczej i rozwojowej w latach 2010–2012

Jednostki ogółem 2010 2011 2012

Polska 1769 2220 2733

Mazowsze 439 552 693

Zatrudnieni ogółem 2010 2011 2012

Polska 81843 85219 90716

Mazowsze 27078 26485 27483

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej, GUS, Warszawa 2013, s. 425, Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego, GUS, Warszawa 2013, s. 263.

Na Mazowszu jednostki prowadzące działalność badawczo-rozwojową stanowiły w 2010 roku – 24,8% ogółu działających jednostek w kraju, 24,9%

w 2011 roku, a w roku 2012 – 25,4%, a w latach 2010–2012 zatrudnionych w nich było ponad 30% ogółu zatrudnionych w tych jednostkach w Polsce.

Nakłady na działalność badawczo-rozwojową w cenach bieżących na Mazowszu w 2010 roku stanowiły 40,8%, 2011 roku – 40%, a w 2012 roku – 34% ogółu nakładów w kraju (Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej, 2013: 427; Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego, 2013: 265).

W udzielonych patentach przez Urząd Patentowy RP w 2010 roku 23,5%

stanowiły wynalazki z Mazowsza, w 2011 roku – 20,7%, a w 2012 roku – 21%

116 Rozdział iv

(Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej, 2013: 437; Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego, 2013: 270).

Powyższe dane wskazują, że Mazowsze w porównaniu z innymi regio-nami kraju dominuje w sferze działalności badawczo-rozwojowej, zarówno w obszarze nakładów, liczby instytucji badawczo-rozwojowych oraz liczby zatrudnionych osób, a także w liczbie uzyskanych patentów na zgłoszone wynalazki. Wyraźna dominacja województwa mazowieckiego w sferze dzia-łalności badawczo-rozwojowej wynika również z wysokiego poziomu kapitału intelektualnego oraz działalności silnych ośrodków akademickich.

Działalność badawczo-rozwojowa ma bardzo duży wpływ na rozwój gospodarczy Mazowsza: podnosi innowacyjność mazowieckiego sektora usług, zwiększa napływ zagranicznych inwestycji w działalność badawczo-rozwojową regionu, zwiększa zakres prowadzonej działalności innowacyjnej działających podmiotów, sprzyja wysokiej produktywności firm zlokalizowa-nych na Mazowszu, a także prowadzi do wzrostu przedsiębiorczości i zwięk-sza atrakcyjność rynku pracy, który sprzyja migracji pracowników z kraju jak i z zagranicy.

Utrzymanie dominacji Mazowsza w sferze działalności badawczo-rozwo-jowej wymaga:

• nakładów na realizację inwestycji infrastrukturalnych, a zwłaszcza trans-portowych,

• wzmocnienia konkurencyjności potencjału naukowo-badawczego,

• wspierania finansowego z funduszy UE na rozwój tego sektora, (w tym na modernizację zaplecza naukowo-badawczego), a także

• znacznie szerszej niż dotychczas współpracy z zagranicznymi ośrodkami naukowymi w zakresie prac badawczo-rozwojowych.

Budowa silnej pozycji konkurencyjnej Mazowsza wymaga promowania szerokiego postrzegania innowacji, ale również tworzenia warunków do ich wprowadzania w przedsiębiorstwach, stąd ważne jest, aby dokonać prawidło-wej identyfikacji kierunków działalności badawczej. Wyniki prac naukowo badawczych powinny spełniać oczekiwania rynku i w związku z tym rodzi-me firmy powinny w większym niż dotychczas stopniu podejmować prace badawcze i rozwojowe samodzielnie, jeśli wysokie koszty ich opracowania i wdrożenia są w stanie ponieść, lub współpracując z wyspecjalizowanymi jednostkami naukowo-badawczymi. Sukces rynkowy innowacji zależy od powodzenia procesu dyfuzji innowacji, czyli jej skutecznego upowszechnie-nia, pozytywnego przyjęcia przez uczestników rynku (Klincewicz, 2011: 17).

Zapotrzebowanie na innowacje wymaga zwiększenia zrozumienia ich zna-czenia w skutecznym prowadzeniu biznesu i zdobywania przewag

konkuren-cyjnych, a to prowadzi do upowszechnienia w świadomości przedsiębiorców korzyści wynikających z ciągłego wdrażania w działalności rynkowej udosko-nalonych produktów, procesów, metod działania oraz wykorzystania nowych technologii.

Zwiększenie powiązań pomiędzy nauką a przedsiębiorstwami powinno w większym niż dotychczas stopniu przekształcać wiedzę powstającą w ośrod-kach akademickich, naukowych i badawczych w sukces rynkowy. Osiągnię-cie takiego sukcesu będzie możliwe po stworzeniu odpowiedniego otoczenia regulacyjnego, stymulującego nawiązywanie współpracy między ośrodka-mi naukowo-badawczyośrodka-mi, przedsiębiorstwaośrodka-mi i instytucjaośrodka-mi finansowyośrodka-mi.

Przedsiębiorcy powinni posiadać wiedzę o możliwościach finansowania dzia-łalności badawczo-rozwojowej, możliwości współpracy z wyspecjalizowanymi podmiotami prowadzącymi taką działalność czy ośrodkami akademickimi (Strategia rozwoju kraju 2020, 2012: 71).

Pozyskiwanie środków na działalność innowacyjną firm, ze szczegól-nym uwzględnieniem firm z sektora MŚP, stymulowanie współpracy pomię-dzy firmami oraz pomiępomię-dzy firmami i sferą badawczo-rozwojową wymaga wspierania tego procesu ze strony administracji samorządowej oraz pro-mowania postaw proinnowacyjnych, a dodatkowo działania te powinny być wspomagane poprzez wykorzystanie funduszy strukturalnych i przez two-rzenie rynkowych mechanizmów finansowania działalności innowacyjnej na Mazowszu (Buczacki, 2008: 60–61).

W Polsce w latach 2010-2012 aktywność innowacyjną wykazało 13,9%

przedsiębiorstw z sektora usług, a nowe lub istotnie ulepszone innowacje produktowe lub procesowe wprowadziło 12,4% przedsiębiorstwa z sek-tora usług. Wśród innowacji produktowych nowe lub istotnie ulepszone usługi wprowadził o 4,8% przedsiębiorstw z sektora usług oraz 6,6% przed-siębiorstw w sektorze usług wprowadziło nowe metody wspierające procesy w przedsiębiorstwach. W sektorze usług (6,8% przedsiębiorstw), w ramach wprowadzonych innowacji organizacyjnych przeważały nowe metody podzia-łu zadań i uprawnień decyzyjnych, a wśród innowacji marketingowych w sek-torze usług – 6,3% przedsiębiorstw były to nowe media i techniki promocji produktów (Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2010-2012, 2013: 2).

Przedsiębiorstwa z sektora usług z nakładów na działalność innowacyjną w latach 2010-2012, 40,1% wszystkich nakładów przeznaczyły na działalność badawczo-rozwojową oraz na inwestycje – 33,8%. Ponadto, poniesione zosta-ły nakłady na zakup oprogramowania, zakup wiedzy ze źródeł zewnętrznych, szkolenia, marketing, w większości nakłady na działalność innowacyjną

118 Rozdział iv

w sektorze usług finansowane były ze środków własnych – 69,6%, a w 14,1%

ze środków budżetowych. W przychodach ze sprzedaży produktów inno-wacyjnych, produkty nowe lub istotnie ulepszone dla rynku w 2012 roku stanowiły w sektorze usług 43,8%, a w przemyśle – 41,4% (Działalność inno-wacyjna przedsiębiorstw w latach 2010-2012, 2013: 3–5).

Polska posiada około 200 tys. profesorów, doktorów habilitowanych i doktorów nauk technicznych oraz rozbudowaną infrastrukturę naukową, co może sprawić, że dzięki odpowiednim działaniom udział „rodzimych”

innowacji powinien się z roku na rok zwiększać się, tym bardziej, że według raportu Oxford Economics, choć znaczenie Polski na rynku high-tech jest nadal znaczące, to w dużej mierze wynikało ono z przyjmowania zagranicz-nej myśli techniczzagranicz-nej. W niedalekiej przyszłości Polska utraci atut taniej siły roboczej i coraz trudniejsze będzie przyciągnięcie inwestycji zagranicznych, stąd już obecnie należy podjąć działania, które spowodują, że Polska będzie wytwarzać coraz więcej, własnych, wykreowanych od początku do końca u siebie technologii (Kowalczyk, 2014).

Polskie firmy nie mają obecnie wyboru, gdyż w czasach rosnącej konku-rencji zmuszone są do poszukiwania innowacji. Czasy, w których nienasycony popyt wewnętrzny i niskie koszty pracy pozwalały osiągnąć sukces w bizne-sie odchodzą do przeszłości. Obecnie sukces na rynku wewnętrznym, czy na rykach zagranicznych, wymaga ciągłych innowacji produktowych, które będą powstawały dzięki inwestycjom umożliwiającym ich komercjalizację. Stąd też program „Innowacyjna Gospodarka” został zastąpiony przez program „Inte-ligentny Rozwój”, który to program ma zdynamizować współpracę biznesu i nauki, a przez to ma on budować nowoczesną przedsiębiorczość (Kowal-czuk, 2014).

Rozwój branż opartych na wiedzy i nowych technologiach oraz usług nowoczesnych na Mazowszu wymaga stworzenia silnego ośrodka nauko-wego, który zajmowałby się pracami nad nowymi technologiami oraz ich komercjalizacją we współpracy z firmami. W Warszawie działają liczące się uczelnie i instytuty badawcze, jak np. CEZAMAT Politechniki Warszawskiej, Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego, które podej-mują prace nad nowymi technologiami i innowacjami oraz ich transfero-waniu do gospodarki. Działania te niewątpliwie przyczynią się do wzrostu postępu technicznego i większej konkurencyjności gospodarki, w tym rów-nież i Mazowsza, ale rówrów-nież zamiast importować postęp technologiczny z zewnątrz będzie można się do niego przyczynić w większy niż dotychczas zakresie.