Sytuacja społeczno-gospodarcza Mazowsza

Województwo mazowieckie jest najbardziej zaludnionym wojewódz-twem w kraju, w 2012 roku mieszkało w nim 5301,8 tys. osób, co stanowiło 13,8% ludności Polski, przy czym 54% populacji mieszka na terenie aglome-racji warszawskiej. Średnia gęstość zaludnienia wynosiła 149 osób na km², a w Polsce 123 osoby na km² (Rocznik Statystyczny Województwa Mazowiec-kiego, 2013: 27).

Mazowsze wyróżnia się w porównaniu do pozostałych regionów kraju nie tylko dużą populacją ludności, ale także tendencjami demograficznymi taki-mi jak, wzrost populacji ludności w tempie 0,3% rocznie i dodatnim saldem migracji mieszkańców innych regionów, szczególnie osób młodych.

Mimo tak znaczącego napływu ludności w wieku produkcyjnym, Mazow-sze ma wysoki wskaźnik obciążenia demograficznego, gdyż na 100 osób w  wieku produkcyjnym przypada 57,2 osoby w wieku poprodukcyjnym.

Zgodnie z prognozami GUS proces starzenia ludności będzie się utrzymywał co najmniej do 2035 roku, chociaż populacja regionu nie będzie się kurczyła, podobne tendencje wystąpią w kraju.

Województwo mazowieckie jest najlepiej rozwiniętym regionem kraju.

Wartość Produktu Krajowego Brutto (PKB) na Mazowszu stanowiła w 2012 roku 22,4% wartości krajowej. Poziom PKB na jednego mieszkańca woje-wództwa mazowieckiego osiągnął kwotę 64790 zł, tj. 163,3% przeciętnej krajowej (Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego, GUS 2013 r., s.  31). Dynamika wzrostu gospodarczego Mazowsza w latach 2000–2012 wynosiła przeciętnie 4,7%, podczas gdy w kraju w analogicznym okresie była ona niższa o 0,8%, co wskazuje, że województwo Mazowieckie oddala się pod względem zamożności od innych regionów kraju. Jednak należy pamię-tać, że Mazowsze charakteryzuje duże zróżnicowanie poziomu rozwoju i potencjału gospodarczego oraz warunków życia.

Polska w wyniku transformacji gospodarki aspiruje do grona państw roz-winiętych poprzez szybszy wzrost rozwoju usług kosztem rolnictwa i w mniej-szym stopniu przemysłu. Zachodzące zmiany w gospodarce związane ze znaczeniem poszczególnych sektorów gospodarczych można zobrazować

poprzez liczbę zatrudnionych w nich osób. W 2012 roku w rolnictwie, leśnic-twie i rybacleśnic-twie pracowało 13,2% zatrudnionych (w 2005 roku – 15,5%), w przemyśle i budownictwie – 19,5% zatrudnionych (w 2005 roku – 20,9%), a w usługach – 67,3% zatrudnionych (w 2005 roku – 63,6%) (Rocznik Staty-styczny Województwa Mazowieckiego, 2013: 34).

W 2011 roku, w sektorze usług powstało 75% PKB w kraju i 64% na Mazowszu (Kamińska, Smyk, 2013: 8). Na Mazowszu dynamicznie rozwija-ją się usługi finansowe, obsługa nieruchomości i firm oraz usługi publiczne świadczone przez szkoły, szpitale i administrację publiczną, a nieco mniejszą rolę odgrywają usługi związane z działalnością handlową, hotelarską i gastro-nomiczną, co wynika z faktu, że województwo Mazowieckie nie należy do regionów o wysokim ruchu turystycznym.

Mazowsze jest najmniej uprzemysłowionym regionem kraju, gdzie udział przemysłu w wytwarzaniu wartości dodanej wynosi niespełna 22% i można zaobserwować, że udział przemysłu z upływem lat maleje.

Ważnym czynnikiem wzrostu gospodarczego jest kapitał ludzki oraz kapi-tał fizyczny na który składają się infrastruktura publiczna i inwestycje przed-siębiorstw. Infrastruktura publiczna determinuje prowadzenie działalności gospodarczej, ale również jest istotnym elementem dobrobytu społecznego.

Natomiast inwestycje przedsiębiorstw bezpośrednio przekładają się i wywie-rają wpływ na możliwości produkcyjne przemysłu oraz na jakość usług świad-czonych przez przedsiębiorstwa usługowe. Należy jednak dodać, że kapitał fizyczny to również wartości niematerialne i prawne, np. oprogramowanie komputerowe, patenty.

Źródłem wzrostu gospodarczego jest akumulacja kapitału, która wpływa na wzrost produktywności pracy i jednocześnie na wzrost wynagrodzeń. Pod-stawowym źródłem kapitału są inwestycje, finansowane przez przedsiębior-stwa ze środków własnych lub kredytu.

W 2011 roku nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw na Mazowszu stano-wiły około 30% inwestycji przedsiębiorstw w całym kraju, a ich struktura różniła się od pozostałych regionów kraju, co wynika z różnic w strukturze sektorowej gospodarki. W 2012 roku nakłady inwestycyjne (ceny bieżące) stanowiły na Mazowszu 19,6% nakładów inwestycyjnych w kraju. W woje-wództwie Mazowieckim najwięcej inwestuje się w przemyśle, obsłudze rynku nieruchomości oraz informacji i komunikacji (Tabela 1). Działalność przed-siębiorców na Mazowszu odpowiada za 67% krajowych inwestycji w sektorze informacji i komunikacji.

108 Rozdział iv

Ta b e l a 1

Inwestycje przedsiębiorstw według sektorów gospodarczych (w 2011 r.)

Wyszczególnienie Województwo

Mazowieckie Polska

Przemysł 22% 37%

Obsługa rynku nieruchomości 16% 19%

Informacja i komunikacja 16% 6%

Handel, mechanika pojazdowa 13% 13%

Pozostałe sektory 34% 26%

Źródło: Kamińska, Smyk, (2013: 10).

Działalność inwestycyjna przedsiębiorców na Mazowszu wykazuje dyspro-porcje w ich wysokości pomiędzy stolicą a pozostałymi obszarami regionu, w 2011 roku przedsiębiorstwa działające w Warszawie zrealizowały inwesty-cje o wartości 11798 zł w przeliczeniu na jednego mieszkańca, a w pozostałej części województwa wartość ta wynosiła około 3 tys. zł.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne, oprócz inwestycji krajowych, są również ważnym źródłem akumulacji kapitału, gdyż umożliwiają moderni-zację gospodarki oraz przyczyniają się do wzrostu gospodarczego poprzez transfer nowych technologii oraz innowacji produktowych i organizacyj- nych.

W województwie mazowieckim w 2009 roku zainwestowany kapitał niczny stanowił prawie połowę wszystkich bezpośrednich inwestycji zagra-nicznych zrealizowanych w kraju. Jednak w dalszym ciągu istnieje potrzeba podnoszenia atrakcyjności inwestycyjnej regionu w obszarach oddalonych od aglomeracji warszawskiej.

Wśród czynników, które mają istotny wpływ na lokalizację inwestycji na Mazowszu można wymienić: centralne położenie regionu, zasoby pracy, chłonność instytucjonalnego rynku, infrastrukturę, począwszy od standardu powierzchni biurowych, poprzez telekomunikację, komunikację, po usługi dla biznesu.

Mazowsze wyróżnia się pozytywnie na tle kraju, aktywnością zawodową, gdyż osoby w wieku produkcyjnym stanowią 67% mieszkańców wojewódz-twa, a wśród tych osób prawie 70% jest aktywna zawodowo. Osoby pracu-jące na Mazowszu stanowiły w 2012 roku 16,4% osób pracujących w kraju, a stopa bezrobocia rejestrowanego wynosiła 10,7% i była o 2,7% niższa niż w kraju (Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego, 2013: 27).

Ana-liza zasobów mazowieckiego rynku pracy w 2011 r. wśród osób powyżej 24 roku życia wykazuje, że 80% osób w tej grupie posiadało wykształcenie wyższe, 62% policealne i zawodowe, 52% średnie ogólnokształcące, 61%

zasadnicze zawodowe, a 22% gimnazjalne lub niższe. Osoby aktywne zawo-dowo na terenie województwa mazowieckiego posiadają wysokie kwalifika-cje, co przekłada się na osiągane wynagrodzenia oraz prawdopodobieństwo posiadania pracy.

Analiza głównych sekcji gospodarki, w których pracowali mieszkańcy Mazowsza od roku 2004 do chwili obecnej, pozwala zauważyć, że w porów-naniu ze średnią krajową mniej osób pracuje w sektorze przemysłowym i  rolnictwie, a znacznie więcej w sektorze usług rynkowych. Jednocześnie udział usług rynkowych, a szczególnie nowoczesnych usług wzrasta, zwłasz-cza w Warszawie. Aglomeracja warszawska wyróżnia się na tle kraju wysokim udziałem zatrudnienia w obszarze usług rynkowych z zakresu informatyki, finansów, prawa, komunikacji oraz w dziedzinach związanych z przemysłem medialnym, i w telekomunikacji. Rozwój tych usług jest w znacznym stopniu zdeterminowany kapitałem ludzkim, gdyż nowoczesne usługi rozwijają się tam, gdzie dostępni są odpowiednio wykształceni pracownicy.