Nowoczesne usługi na Mazowszu
3. Rola nowoczesnych usług w gospodarce
W 2013 roku działało w Polsce ponad 4 mln przedsiębiorstw, w tym na Mazowszu 724997, co stanowiło 17,8% ogółu działających podmiotów w gospodarce. Analiza zmian liczby działających podmiotów pozwala zauwa-żyć, że w kraju ich liczba zmalała w 2013 roku, podczas gdy na Mazowszu nastąpił ich niewielki wzrost (Zmiany strukturalne grup podmiotów gospo-darki narodowej w rejestrze REGON, 2013 r., GUS, Warszawa 2014 r., s. 60–66).
W 2013 r. liczba przedsiębiorstwa zatrudniających do 9 osób wzrosła o 2,5% w stosunku do 2012 r. w Polsce, a na Mazowszu o 3,8%, w pozosta-łych przedziałach zatrudnienia ich liczba w kraju zmniejszyła się od 0,7%
(liczba zatrudnionych 10–49) do 1,9% (liczba zatrudnionych 1000 i więcej).
Na Mazowszu nastąpił spadek liczby przedsiębiorstw o 1,2% w przedsiębior-stwach zatrudniających 250–999 osób, w przedsiębiorprzedsiębior-stwach zatrudniających 1000 i więcej osób liczba ta nie uległa zmianie, a w pozostałych wielkościach zatrudnienia zanotowano wzrost o 0,4%.
110 Rozdział iv
Ta b e l a 2
Podmioty gospodarki narodowej według przewidywanej liczby pracujących w 2013 r.
Podmioty według liczby
zatrudnionych Razem 0-9 10-49 50-249 250-999 1000
i więcej
POLSKA 4070259 3890686 145425 29637 3736 775
MAZOWSZE 724997 694161 24715 5039 827 255
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON (2013: 60–66).
W czerwcu 2012 r. w Polsce działało 9,5 tys. przedsiębiorstw działających w sektorze usług nowoczesnych, z czego 2467 na Mazowszu, co lokuje ten region na pierwszym miejscu w kraju – 26% firm tego sektora prowadziło działalność na Mazowszu, drugie miejsce w skali kraju zajęło województwo śląskie – 1366 przedsiębiorstw sektora usług nowoczesnych działało w tym regionie. Udział 7%–10% ogółu przedsiębiorstw sektora nowoczesnych usług zanotowały województwa: wielkopolskie, małopolskie, dolnośląskie i pomorskie (Analiza potencjału rozwojowego funkcji metropolitalnych obsza-rów aglomeracji miejskich województwa śląskiego, będących ośrodkami wzrostu gospodarczego województwa śląskiego w kontekście procesów zachodzących na regionalnym ryku pracy–sektor usług nowoczesnych. Raport końcowy, 2012: 30).
Przeciętnie w Polsce na 1 mln mieszkańców przypada 248 przedsiębiorstw sektora nowoczesnych usług, w województwie mazowieckim jest to 471 przedsiębiorstw, w województwie śląskim 295, pomorskim – 279 i wielkopol-skim – 268 (Analiza potencjału rozwojowego funkcji metropolitalnych obsza-rów aglomeracji miejskich województwa śląskiego, będących ośrodkami wzrostu gospodarczego województwa śląskiego w kontekście procesów zachodzących na regionalnym ryku pracy–sektor usług nowoczesnych. Raport końcowy, 2012: 30).
Analiza poszczególnych kategorii sektora nowoczesnych usług pozwala zauważyć, że do najliczniejszych należą przedsiębiorstwa świadczące usłu-gi wspólne (sprzątanie, ochrona i obsługa administracyjna obiektów biuro-wych i przemysłobiuro-wych), usługi finansowe, usługi badawczo-rozwojowe, usługi związane z zarządzaniem zasobami ludzkimi (HR), natomiast zdecydowanie mniejszy jest udział usług związanych reklamą i marketingiem oraz z obsługą klienta. Zestawienie liczby przedsiębiorstw sektora nowoczesnych usług wg profilu działalności w Polsce i na Mazowszu w 2012 roku pozwala zauważyć, że na Mazowszu działa większość przedsiębiorstw tego sektora.
Ta b e l a 3
Liczba przedsiębiorstw sektora nowoczesnych usług w 2012 r. w Polsce i na Mazowszu Grupa usług Liczba przedsiębiorstw
Polska Liczba przedsiębiorstw
Mazowsze
Usługi wspólne 2744 612
Usługi finansowe 2678 730
Usługi B + R 2117 540
Usługi informatyczne 1257 403
Usługi HR 511 95
Reklama i marketing 101 57
Obsługa klienta 82 30
Źródło: opracowanie na podstawie: Analiza potencjału rozwojowego funkcji metropolitalnych obszarów aglomeracji miejskich województwa śląskiego, będących ośrodkami wzrostu gospodarczego województwa śląskiego w kontekście procesów zachodzących na regionalnym ryku pracy- sektor usług nowoczesnych.
Raport końcowy (2012: 31).
Zestawienie liczby przedsiębiorstw sektora nowoczesnych usług w tabeli 3 dowodzi, że do najważniejszych branż w tym sektorze należą usługi wspól-ne i finansowe, ale jeżeli bierzemy pod uwagę liczbę zatrudnionych pracow-ników, to w usługach wspólnych zatrudnienie jest większe niż w usługach finansowych, co wynika ze specyfiki tych usług.
Sektor usług nowoczesnych charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem wielkości działających firm, od bardzo małych, działających na lokalną skalę jednoosobowych przedsiębiorstw świadczących usługi księgowe lub sprząta-nia budynków, do przedsiębiorstw dużych działających jako centa świadczące usługi finansowe, czy informatyczne dla odbiorców z całego świata.
Ze względu na niskie koszty pracy i dostępność wykwalifikowanych pra-cowników najwięcej centrów usług nowoczesnych o zasięgu światowym działa w Indiach i Chinach. Proces rozszerzania się Unii Europejskiej spowodował, że w Europie Środkowej i Wschodniej również można zaobserwować wzrost liczby centrów nowoczesnych usług dla biznesu.
W Polsce do 2005 roku powstało 96 centrów usług z kapitałem zagranicz-nym, a w 2005 roku funkcjonowało ponad 100 centrów, w 2007 roku ponad 200, a w 2010 roku ponad 300, podczas gdy rok 2012 pozwolił na osiągnię-cie liczby ponad 400 tego rodzaju podmiotów. Rekordowym pod względem liczby nowo utworzonych centrów usług z kapitałem zagranicznym był rok 2012, powstało w tym roku łącznie 56 centrów, najwięcej w Krakowie – 11.
Ponad 60% utworzonych centów usług w 2012 roku, to inwestycje nowych podmiotów wchodzących na polski rynek usług biznesowych, które
dotych-112 Rozdział iv
czas nie działały na terenie naszego kraju. W 2013 roku na terenie kraju działało ponad 450 centrów usług biznesowych z zagranicznym kapitałem, które zatrudniają ponad 115 000 specjalistów, a liczba ta wciąż rośnie. Tylko od ostatniego raportu z czerwca 2013 roku opublikowanego przez Związek Liderów Sektora Usług Biznesowych (ABSL) liczba zatrudnionych w cen-tach usług biznesowych wzrosła o 10 tys. osób (o 9%), a w stosunku do danych z początku 2013 r. o 20% (Górecki, Jasińska, Polkowiak, Karpiesiuk, 2013: 16–17).
Kraków należy do głównych ośrodków usług biznesowych w Polsce – 32%
zatrudnienia w kraju, drugie miejsce zajmuje Warszawa – 17% zatrudnie-nia w kraju, duże znaczenie ma również Wrocław oraz Łódź, Aglomeracja Katowicka, Trójmiasto i Poznań. W 2011 roku w Warszawie działało 30 cen-trów świadczących usługi biznesowe, 14 cencen-trów świadczących usługi wspól-ne i 13 centrów świadczących usługi badawczo-rozwojowe (Mazowsze 2020.
Rzecz o rozwoju regionu, 2012: 71).
Pozycja Polski, jako jednego z liderów na mapie lokalizacji pod inwesty-cje nowoczesnych usług jest obecnie faktem, a jego źródłem jest wszech-stronność obsługiwanych procesów i ciągła ewolucja w stronę coraz bardziej zaawansowanych usług. Można w tym miejscu wymienić wyzwanie dla pol-skich centów świadczących usługi IT, jakimi były projekty polegające na przejęciu odpowiedzialności za tworzenie oprogramowania (zwłaszcza wbudowanego) od dużych koncernów zagranicznych, głównie w przemyśle samochodowym i usługach telekomunikacyjnych, w zakresie usług finanso-wych był duży projekt związany z monitoringiem przeciwdziałania praniu pieniędzy, centra działające w Polsce obsługują operacje powiernicze od usług w zakresie wyceny aktywów funduszy inwestycyjnych, papierów warto-ściowych i giełdowych instrumentów pochodnych, poprzez wyjaśnianie nie-zgodności pomiędzy księgami rachunkowymi funduszy a zapisami w księgach rejestrowych depozytariusza.
Innym z zaawansowanych procesów w zakresie szeroko rozumianych usług finansowych, to projekty w zakresie modelowania działów wspierają-cych, standaryzacji procesów księgowych, wprowadzania technologii i syste-mów zwiększających jakość i wydajność pracy, szeroko rozumiane doradztwo w zakresie przenoszenia biznesu. Są, to również innowacyjne usługi analizy danych, usługi na rzecz zewnętrznych konsultantów i ekspertów (Górecki i in., 2013: 24–31).
Przedstawiciele Związku Liderów Sektora Usług Biznesowych (ABSL) zwracają szczególną uwagę na to, że atutami polskich centrów nowoczesnych usług jest to, że stają się źródłem innowacyjności w organizacjach odbiorców,
a także szeroki zakres świadczonych usług. Dodatkowym atutem polskich centrów usług biznesowych jest również kompleksowość ich działalności, gdyż duża ich część świadczy usługi w zakresie co najmniej dwóch usług biz-nesowych, np. finansów i księgowości oraz usług IT.
Czynnikiem o strategicznym znaczeniu dla rozwoju usług biznesowych są wysoko kwalifikowane kadry. Dynamiczny rozwój tych usług w kraju wska-zuje, że polscy specjaliści potrafią świadczyć zaawansowane usługi finansowe i informatyczne. Polscy specjaliści łączą wiedzę praktyczną z obszaru swojej specjalizacji z zasadami działania międzynarodowych organizacji. Z drugiej strony rośnie świadomość znaczenia sektora usług nowoczesnych wśród stu-dentów i absolwentów, a także osób odpowiedzialnych za programy naucza-nia na uczelnaucza-niach, co sprawia, że centa usług biznesowych mają do czynienaucza-nia z coraz lepiej przygotowanymi do pracy kandydatami.
W ciągu ostatnich kilku lat sektor usług biznesowych urósł do najważ-niejszych gałęzi naszej gospodarki, obecnie pracuje w nim więcej osób niż w górnictwie, co więcej, sektor ten staje się niepowtarzalną szansą dla kraju w zakresie przyciągania wiedzy i innowacji, a także jest źródłem korzyści dla regionów (Stefaniak, http).
3.1. Wsparcie sektora usług nowoczesnych
Dynamiczny rozwój sektora usług nowoczesnych nie oznacza, że nie nale-ży tworzyć korzystnych warunków dla ich funkcjonowania. Wsparcie sekto-ra usług nowoczesnych, w którym obserwuje się dominację mechanizmów rynkowych powoduje, że możliwości interwencji są w tym przypadku znacz-nie ograniczone. Tym znacz-niemznacz-niej, do ważnych działań w tym sektorze należy zachęcanie dużych firm do lokowania na terenie kraju ich działalności usłu-gowej, stosowanie zachęt do rozszerzania ich działalności poprzez ich wspar-cie finansowe w zdobywaniu certyfikatów jakości świadczonych usług, a także podjęcie działań do prowadzenia takiej polityki edukacyjnej, żeby na rynku pracy była dostateczna liczba osób posiadających odpowiednie kwalifikacje do pracy w tym sektorze.
Większość wszystkich centów usług biznesowych z kapitałem zagra-nicznym działa w siedmiu głównych ośrodkach kraju (Kraków, Warszawa, Wrocław, Trójmiasto, łódź, Aglomeracja Katowicka i Poznań), o lokalizacji inwestycyjnej decydowała podaż wykwalifikowanych kadr, a także infrastruk-tura, w tym dostępność nowoczesnych powierzchni biurowych.
Obecnie Polska dysponuje ponad 6,7 miliona kwadratowych powierzchni biurowych, a w budowie jest dalsze 1,1 miliona kwadratowych
powierzch-114 Rozdział iv
ni, które spełniają konkretne wymagania firm z sektora usług finansowych w zakresie elastyczności, w zakresie aranżacji przestrzeni, bezpieczeństwa oraz efektywności, co stanowi poważny fundament dla rozwoju usług nowo-czesnych dla biznesu (www.gazeta.pl).
Stosowanie zachęt inwestycyjnych dla sektora usług nowoczesnych obok tradycyjnych instrumentów wsparcia inwestycji, takich jak ulgi podatkowe w Specjalnych Strefach Ekonomicznych (SSE), np. doprecyzowanie zasad zwolnienia z podatku CIT lub zwolnienie z tego podatku, może być istotną zachętą do budowania obiektów biurowych w SSE. Dotychczas nie wszystkie obszary działalności są objęte zwolnieniami w SSE, a dodatkowo w wielu wypadkach, usługi które mogą być zwolnione z podatku VAT jako finanso-we, mogą okazać się wyłączone ze zwolnienia z CIT, np. usługi wykonywane na potrzeby podmiotów wykonujących działalność na rynkach finansowych, które mogą być opodatkowane CIT także w SSE.
Kolejną zachętą inwestycyjną dla sektora usług nowoczesnych są dotacje rządowe, warunkiem ich uzyskania jest utworzenie minimum 250 nowych miejsc pracy i nakłady inwestycyjne co najmniej 2 mln zł w przypadku Cen-trów Zaawansowanych Usług Biznesowych, oraz min. 35 nowych miejsc pracy dla pracowników z wyższym wykształceniem i 3 mln zł kosztów kapita-łowych dla Centrów Badawczo-Rozwojowych.
W polityce gospodarczej Polski coraz większe znaczenie i coraz więk-szy udział w zachętach inwestycyjnych krajowych, a także finansowanych ze środków UE, ma dofinansowanie działalności badawczo-rozwojowej.
W nowej perspektywie finansowej środków europejskich w latach 2014 – 2020, obszar w zakresie badawczo-rozwojowym będzie praktycznie jedynym, w którym duże firmy, w tym również firmy z sektora usług bizne-sowych, mogą liczyć na dofinansowanie ze środków funduszy europejskich.
Natomiast krajowy Program Badań Stosowanych realizowany przez Narodo-we Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR), ma również wspierać działalność badawczo-rozwojową.
Program Badań Stosowanych pozwala uzyskać dofinansowanie do 65%
kosztów projektów badawczo-rozwojowych dla dużych przedsiębiorstw, jed-nak warunkiem jego otrzymania jest nawiązanie współpracy przedsiębiorcy z jednostką naukową w celu opracowania nowych rozwiązań umożliwiają-cych osiągnięcie z góry zdefiniowanych celów praktycznych (Górecki i in., 2013: 66–70).
Kluczowym elementem działalności badawczo-rozwojowej jest osiągnię-cie innowacyjnego efektu o walorach nowości, który umożliwi znaczące
ulepszenie usług dla instytucji finansowych, usług informatycznych, czy usług biznesowych.
Zachodzące na świecie równolegle procesy liberalizacji handlu i szybkie-go postępu technologiczneszybkie-go powodują, że Polska powinna podjąć działania mające na celu zbudowanie jej potencjału innowacyjnego w wymiarze tech-nologicznym i produktowym, a także organizacyjnym, procesowym i marke-tingowym, w tym również w sektorze nowoczesnych usług.