Inteligentne specjalizacje +

Opisując inteligentne specjalizacje województwa warmińsko-mazurskie-go zaznaczono, że władze tewarmińsko-mazurskie-go regionu w przypadku jednej ze specjalizacji, którą jest „Żywność wysokiej jakości” wskazały możliwość budowania spe-cjalizacji ponadregionalnej, wspólnie z województwem podlaskim, w ramach makroregionu Polski Wschodniej. Takie podejście jest zgodne z koncepcją inteligentnej specjalizacji, która powinna stymulować współpracę różnych partnerów nie tylko i wyłącznie w ramach danego regionu. Przykładem ponadregionalnej współpracy jest „Strategia rozwoju społeczno-gospodar-czego Polski Wschodniej do roku 2020. Aktualizacja” (Warszawa 2013).

Polska Wschodnia to obszar obejmujący 5 województw: Lubelskiego, Pod-karpackiego, Podlaskiego, Świętokrzyskiego oraz Warmińsko-Mazurskiego.

Ten makroregion jest obszarem o najniższym poziomie rozwoju gospodar-czego w Polsce i jednym z najsłabszych w Unii Europejskiej. Stąd już w 2008 roku Rada Ministrów przyjęła strategię wobec tego obszaru i była to pierw-sza do 2013 roku rządowa strategia skierowana do grupy województw. Zosta-ła ona zaktualizowana w 2013 roku.

Jednym z trzech, głównych obszarów na rzecz Polski Wschodniej jest pod-noszenie poziomu innowacyjności makroregionalnej gospodarki w oparciu o specjalizacje ponadregionalne, przy jednoczesnym wzmacnianiu potencja-łu sektora nauki i badań. Polska Wschodnia odznacza się wyraźną specyfi-ką w zakresie struktury branżowej przemysłu. Specyfika ta wynika z dużo większej roli niż przeciętnie w kraju produkcji artykułów spożywczych, a  następnie przemysłu gumowego i tworzyw sztucznych, drzewnego oraz meblarskiego. Większe niż średnio w kraju jest znaczenie produkcji maszyn i urządzeń. Wśród przemysłów „rzadkich” makroregion wyróżnia się dużą rolą w Polsce w zakresie przemysłu lotniczego oraz tytoniowego¹⁷.

Wspomniane powyżej obszary i przemysły, zgodnie z zapisami strategii dla Polski Wschodniej należy konsekwentnie wspierać, ponieważ stanowią one istotną szansę na podniesienie poziomu innowacyjności gospodarek makroregionu i w efekcie umożliwią poprawę jego pozycji rozwojowej i kon-kurencyjnej.

Strategia dla Polski Wschodniej nie jest jedynym takim dokumentem.

W styczniu 2014 roku Rada Ministrów przyjęła „Strategię Rozwoju Polski Południowej do roku 2020”, dokument wyznaczający cele i kierunki działań, jakie należy podjąć, by Polska Południowa stała się silnym i konkurencyjnym obszarem zarówno w kraju, jak i w Europie. Makroregion Polski Południo-wej obejmuje województwa małopolskie i śląskie¹⁸. Inicjatywa została zapo-czątkowana przez władze województw: małopolskiego i śląskiego już w 2010 roku. Dokument zakłada trzy cele strategiczne. W każdym z nich znajdujemy bezpośrednie lub pośrednie odwołanie do już istniejących lub mogących się wyłonić na przestrzeni kilku lat specjalizacji o charakterze makroregional-nym.

17 Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Aktualizacja, Warszawa 2013, s. 33.

18 Strategia Polski Południowej 2020, https://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/polityka_

regionalna/polska_pd/strony/podstawowe_informacje.aspx, dostęp: 25.05.2014 r.

70 Rozdział ii

Ta b e l a 3

Kierunki działań odwołujące się do inteligentnych specjalizacji w ramach Strategii Rozwoju Polski Południowej do roku 2020

Cel strategiczny Kierunki działań odwołujące się

do inteligentnych specjalizacji Spodziewane efekty Europol śląsko-krakowski się w sieć najdynamiczniej rozwijających się

metropolii europejskich.

1. Wykorzystanie potencjałów uczelni oraz jednostek badawczo-rozwojowych na rzecz wykreowania silnego i rozpoznawalnego centrum naukowego.

2. Wykreowanie i wspieranie inteligentnych specjalizacji regionalnych gospodarek w oparciu o potencjał obydwu aglomeracji miejskich.

3. Tworzenie struktur pozwalających na efektywny

1. Wspólne tworzenie sieciowych produktów łączących podmioty i obszary makroregionu

1. Tworzenie pakietowych produktów turystycznych wykorzystujących potencjał obydwu województw.

2. Przyciąganie

i organizacja wydarzeń o znaczeniu krajowym i międzynarodowym.

1.Udogodnienia i korzyści, jak również wynikające z nich możliwości rozwoju zadecydują o tym, że

Źródło: opracowanie własne na podstawie Strategii Rozwoju Polski Południowej do roku 2020. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Warszawa 2014.

Trzecią, przyjętą przez Radę Ministrów strategią makroregionalną w Pol-sce jest dokument pn. „Strategia Rozwoju Polski Zachodniej 2020” (SRPZ).

Jest to „najmłodsza” z trzech ponadregionalnych strategii. Decyzja o jej zaakceptowaniu zapadła 30 kwietnia 2014 roku. Inicjatywa jej powstania wyszła od pięciu województw: dolnośląskiego, lubuskiego, opolskiego, wiel-kopolskiego i zachodniopomorskiego. Dokument został opracowany przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju w ścisłej współpracy z urzędami mar-szałkowskimi. Główną osią makroregionu jest Odra.

Głównym celem SRPZ jest wzrost konkurencyjności Polski Zachodniej w wymiarze europejskim poprzez efektywne wykorzystanie potencjałów makroregionu, co bezpośrednio nawiązuje do strategii inteligentnych spe-cjalizacji. Z trzech celów szczegółowych Strategii, dwa wprost odnoszą się do idei i strategii inteligentnych specjalizacji.

W ramach celu 2: Budowa oferty gospodarczej makroregionu (dążenie do dalszego wzmocnienia siły gospodarczej makroregionu poprzez współpracę i sieciowanie przede wszystkim we wiodących branżach przemysłowych Pol-ski Zachodniej) będą to następujące działania:

• wspieranie wypracowywania i implementowania nowoczesnych rozwiązań w wiodących branżach gospodarczych makroregionu,

• rozwój i profesjonalizacja działalności ośrodków innowacji i przedsiębior-czości, w szczególności w zakresie wparcia wiodących branż gospodar-czych makroregionu,

• tworzenie i rozwój ponadregionalnych produktów turystycznych.

Warto zwrócić uwagę na wsparcie przewidziane dla tych ośrodków inno-wacji i przedsiębiorczości, które będą działały na rzecz wiodących branż makroregionu.

Z kolei cel 3 – wzmocnienie potencjału naukowo-badawczego makrore-gionu (zakłada działania w zakresie wykorzystania i wzmocnienia zaplecza badawczo-rozwojowego i transferu wiedzy dla budowania gospodarki opartej na wiedzy) przewiduje m.in. następujące działania:

• inicjowanie i wspieranie współpracy naukowo-badawczej ośrodków z Pol-ski zachodniej,

• wzmocnienie mechanizmów transferu wiedzy między nauką i biznesem w celu komercjalizacji wyników badań.

72 Rozdział ii

4. Wnioski

Ze wstępnych i ograniczonych (ilościowo) badań nad inteligentnymi spe-cjalizacjami (IS) wyłonionymi przez część polskich województw wynika, że proces ich definiowania był i jest oparty (przypomnijmy, że województwo lubuskie wciąż pracuje nad własnymi IS) na szerokiej debacie publicznej władz regionalnych z partnerami gospodarczymi (samorząd gospodarczy, instytucje otoczenia biznesu, przedsiębiorcy) oraz naukowymi. Proces ten był i jest przedsiębiorczym odkrywaniem własnych silnych stron i został osadzo-ny w rzeczywistości regionalnej. W tym procesie, władze regionalne pełnią rolę moderatora.

Strategia IS pozwoliła regionom na przeprowadzenie „inwentaryza-cji” własnych zasobów rozwojowych, transferu wiedzy, do którego docho-dzi w regionie, oraz wyłonienie tych, które będą wspierane w najbliższych latach.

1. Inteligentne specjalizacje wskazane przez regiony opisane w refera-cie pozostają otwartymi obszarami mającymi charakter funkcjonalny (branż, technologii, produktów i procesów), co może sprzyjać pojawia-niu się na gospodarczej mapie województw nowych obszarów potencjal-nej siły i przewagi konkurencyjpotencjal-nej. Można zatem przyjąć, że inteligentne specjalizacje nie są celem polityki rozwojowej polskich województw, ale jej narzędziem. Specjalizacje wyznaczają wspólny kierunek dla działań podejmowanych przez różne podmioty.

2. Konieczność identyfikacji inteligentnych specjalizacji wynika ze zmiany podejścia Komisji Europejskiej do polityki spójności w perspektywie finansowej na lata 2014-2020, stąd prawie wszystkie regiony (za wyjąt-kiem województwa warmińsko-mazurskiego, które swoją strategię roz-woju odnosi do roku 2025) opisały swoje specjalizacje w dokumentach strategicznych (Regionalne Strategie Innowacji lub Strategie Rozwoju Województw) w perspektywie czasowej do roku 2020. Tym samym ści-śle powiązano również finansowanie rozwoju IS poprzez fundusze euro-pejskie dostępne przeze wszystkim w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) na lata 2014-2020. W przypadku województwa mazowieckiego zgodność zgłaszanych projektów w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego będzie jednym z kryteriów ich oceny.

3. Mimo, że inteligentne specjalizacje są nowym podejściem w polityce regionalnej Unii Europejskiej i ich rozwój w Polsce będzie finansowany przy udziale środków europejskich na lata 2014-2020 to można uznać, że perspektywa finansowa 2007-2013 mimo, że wsparcie finansowe nie miało

charakteru interwencji tematycznej (co jest cechą charakterystyczną inte-ligentnej specjalizacji) mogła stanowić wstęp do rozwoju innowacyjności i przedsiębiorczości w obszarach, które polskie województwa uznały za inteligentne specjalizacje, a nawet bezpośrednio w obszary nazywane dzi-siaj inteligentnymi specjalizacjami.

4. Strategie makroregionalne przygotowane przez polskie województwa odwołują się i są ukierunkowane bezpośrednio i pośrednio do koncep-cji inteligentnych specjalizakoncep-cji. Odwołanie bezpośrednie polega przede wszystkim na:

a) budowaniu przewagi konkurencyjnej makroregionu w kraju i na ryn-kach międzynarodowych w oparciu o wyłonione specjalizacje,

b) tworzeniu nowych specjalizacji – np. wykreowanie i wspieranie inteli-gentnych specjalizacji regionalnych gospodarek w oparciu o potencjał obydwu aglomeracji miejskich zapisane w „Strategii Rozwoju Polski Południowej do roku 2020”

Odwołanie pośrednie ujęte we wspomnianych dokumentach strategicz-nych charakteryzuje się poprzez:

a) transfer wiedzy i zasobów pomiędzy regionami objętymi strategiami makroregionalnymi, co może sprzyjać wyłanianiu się nowych obszarów specjalizacji,

b) wzmacnianie sektora B+R, które stanowi naturalne zaplecze dla rozwoju inteligentnych specjalizacji.

5. Podsumowanie

Funkcjonalne podejście polskich województw do strategii inteligentnych specjalizacji to pozytywne zjawisko, które po pierwsze pozwoli współpraco-wać różnym partnerom na rzecz zwiększania konkurencyjności regionów, po drugie specjalizacje nie są zamkniętym katalogiem, co sprzyjało będzie wyłanianiu kolejnych potencjalnych inteligentnych specjalizacji lub rozsze-rzeniu dotychczasowych o nowe branże, technologie lub procesy, po trzecie otwarty katalog specjalizacji wymusi niejako na ich właścicielach konieczność regularnego monitorowania zachodzących zmian w strukturze regionalnych gospodarek i korygowanie ewentualnych błędów. Sam proces wyłaniania inteligentnych specjalizacji pokazał, że w niektórych obszarach regiony mają wspólne cele i interesy, stąd pojawiła się wola współdziałania, która daje szanse na efektywniejsze wykorzystywanie własnych zasobów i rozwijanie sil-nych stron.

74 Rozdział ii

BIBLIOGRAFIA

Miłek, D. (2014). Potencjały rozwoju i specjalizacje polskich województw, Geoprofit, Warszawa.

Miłek, D. (2013). Specjalizacje Regionalne a Strategia Europa 2020, Zarządzanie i Finanse, 1/2, Uniwersytet Gdański.

Komisja Europejska, Innovation Union a Europe 2020 initiative, http://eur-lex.europa.eu/Lex-UriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0546:FIN:PL:PDF#page=2, dostęp 01.06.2014.

Krajowy Program Reform, Ministerstwo Gospodarki RP, http://www.mg.gov.pl/Bezpie-czenstwo+gospodarcze/Strategia+Europa+2020/Krajowy+Program+Reform, dostęp 02.06.2014.

Projekt Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego do roku 2020 z 24.03.2014 r.

Słodowa-Hełpa, M. (2013). Inteligentna specjalizacja polskich regionów – wyzwania, moż-liwości i dylematy, Roczniki Nauk Społecznych, 5(41).

Strategia Polski Południowej 2020, https://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/polityka_regio-nalna/polska_pd/strony/podstawowe_informacje.aspx, dostęp: 25.05.2014 r.

Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Aktualizacja (2013).

Warszawa.

Strategia rozwoju Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2025 (2013). Samorząd woje-wództwa warmińsko-mazurskiego, Olsztyn.

Załącznik nr 1 do Regionalnej Strategii Innowacji dla Mazowsza 2014-2020 wraz z inteli-gentną specjalizacją regionu (dokument w opracowaniu).

Rozdział 3

Nowe trendy konsumpcyjne