Kategorie i własności ujmujące specyfikę rynku pracy w regionie

Emigracje zarobkowe za granicę nie są czymś łatwym w życiu większości osób wyjeżdżających z miejscowości, w których dotąd mieszkały, pracowały, uczyły się, spotykały się na co dzień ze znajomymi, żyły ze swoimi bliskimi. Wyjazd do pracy za granicę to wyzwanie dla wielu ludzi. Wyzwanie, które wymaga odwagi, determinacji i konsekwencji.

Wszystkie te cnoty nie są tylko naturalnym zasobem, którego siła i autentyczność jest elementem wyłącznie naszej wewnętrznej konstrukcji psychicznej. Ogromne znaczenie odgrywają tu zewnętrzne czynniki oddziałujące na nas i – w niektórych przypadkach – wyzwalające w nas myśli o ewentualnościach, które być może nigdy nie pojawiłyby się w nas, gdyby nie splot jakichś okoliczności zewnętrznych. Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w przypadku zagranicznych emigracji zarobkowych. Zjawisko to nie bierze się znikąd. Coś skłania ludzi do myślenia o wybraniu tego sposobu na życie zgodne z ich wyobrażeniami i marzeniami o szczęściu, dobrobycie, sukcesie zawodowym czy też o godnej egzystencji – swojej oraz bliskich. Jakieś okoliczności doprowadzają ludzi do opuszczenia – na dłużej lub krócej – stron rodzinnych i wyjazdu gdzieś, gdzie być może wszystko jest inne, nowe, obce, ale jednak daje przekonanie lub tylko nadzieję na osiągnięcie celów, które do tego wyjazdu pchnęły. Identyfikacja tych determinujących, bądź tylko sprzyjających emigracji czynników, stanowi płaszczyznę wyjścia w refleksji nad motywami osób podejmujących trudne, życiowe decyzje o wyjeździe z Polski do pracy za granicę.

Kategorie wyłonione w toku otwartego kodowania zgromadzonego materiału empirycznego, poddane teoretycznemu nasyceniu własnościami – w zaprezentowanym poniżej procesie kodowania selektywnego – obrazują wymiar warunków życiowych, w jakich znaleźli się późniejsi emigranci zarobkowi. Warunki te stanowią swoistą platformę myślenia o ewentualności wyjazdu do pracy za granicę. Biorąc pod uwagę ustalenia odnoszące się do scharakteryzowanego wcześniej paradygmatu kodowania, można określić je jako warunki przyczynowe lub sprzyjające rozważeniu możliwości emigracji zarobkowej za granicę dla zaspokojenia uświadamianych potrzeb, bądź realizacji wyznaczonych celów i aspiracji życiowych. Wśród warunków przyczynowych wyróżniono takie, które tworzą kontekst sytuacyjny, czyli warunki bezpośrednio związane z decyzją o emigracji zarobkowej. Można je określić mianem okoliczności podejmowania decyzji o wyjeździe do pracy za granicę.

Kodowaniu selektywnemu poddano trzy kategorie tworzące warunki przyczynowe.

Pierwszą jest jakość rynku pracy w Polsce, druga to pozycja na polskim rynku pracy. Trzecia kategoria nasyca się takimi własnościami, które pozwalają określić je jako tworzące kontekst sytuacyjny podejmowania decyzji o wyjeździe. Mowa tu o kategorii sytuacja poprzedzająca decyzję o emigracji.

W wypowiedziach emigrantów uczestniczących w badaniu jakościowym, w różnych postaciach przewijał się wątek ogólnych warunków, jakimi charakteryzuje się polski rynek pracy. Badanie obejmowało, co prawda, tych emigrantów zarobkowych, którzy bądź na stałe mieszkają w województwie zachodniopomorskim, bądź z niego pochodzą, jednak wskazywana przez nich specyfika rynku pracy, posiada najczęściej charakter strukturalny i jako taka z powodzeniem może być kojarzona nie tylko z warunkami panującymi w regionie, ale wręcz z ogólnopolskimi warunkami rynku pracy. Stąd nazwa kategorii.

W zaprezentowanej poniżej tabeli (oraz pozostałych tabelach obrazujących wyniki selektywnego kodowania kategorii wyłonionych na etapie nadawania wypowiedziom informatorów teoretycznych etykiet w postaci kodów otwartych), ujęte zostały – wynikające

PPrraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarorobbkkoowwyycchh zz wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo

₆₈

z teoretycznego nasycenia: 1) właściwości kategorii, dobranych do tego etapu prac analitycznych; 2) kody otwarte, jakie już wcześniej przypisano poszczególnym fragmentom wypowiedzi informatorów oraz 3) same „wypisy sformułowań” wypowiadanych przez emigrantów zarobkowych biorących udział w wywiadach jakościowych. Zabieg ten pozwala zachować „kontakt” z wymiarem empirycznym analizy. Dzięki niemu możliwa jest ciągła kontrola pracy analitycznej i interpretacyjnej, a przyporządkowane kody otwarte i dalej nazwy nadawane własnościom – będące w istocie – „zawiązkami” teorii analizowanego zjawiska, mogą być w każdej chwili odniesione do autentycznych wypowiedzi osób uczestniczących w wywiadach. Tego rodzaju zabieg pozwala względnie dobrze „radzić sobie”

z tym elementem specyfiki analizy jakościowej, który rodzi zwykle najwięcej wątpliwości, a mianowicie z jej subiektywnym charakterem. Dokładne zatem odniesienie czynionych ustaleń interpretacyjnych do wypowiedzi, które są podstawą tych ustaleń, daje możliwość zachowania waloru intersubiektywności pracy analitycznej, interpretacyjnej i koncepcyjnej.

Tabela 2. Tablica kodowania selektywnego – kategoria: Jakość rynku pracy w Polsce Kategoria: Jakość rynku pracy w Polsce

Własności i kody otwarte Ilustracje i źródła

1. Niezadowalające warunki płacowe - zbyt niskie zarobki

- możliwość pracy w Polsce ale poniżej aspiracji

Do wyjazdu skłoniły mnie zbyt niskie zarobki w pracy w Polsce

[W.6 – kobieta, 54 lata, wykszt. wyż. Niemcy, Płoty], wers 79 (…) łatwo mógł mnie tam wkręcić, ale nie chciałem pracować za 1500 zł na budowie, nie po to kończyłem studia.

[W.5 – mężczyzna, 28 lat, wykszt. wyż., Anglia, Szczecin], wersy: 321 – 322 2. Wysokie bezrobocie

- brak pracy w Polsce Dla kogoś takiego jak ja w Polsce pracy nie ma.

[W.6 – kobieta, 54 lata, wykszt. wyż. Niemcy, Płoty], wersy: 80 – 81 - utrata pracy w Polsce czynnik decydujący o emigracji Na pierwszym miejscu na pewno znalazłaby się utrata pracy w Polsce.

(…) Straciłam ją właściwie z dnia na dzień.

[W.61 – kobieta, 42 lata, wykszt. śred., Niemcy, Drawsko], wersy: 144 i 146 - emigracja jako sposób na aktywność zarobkową w sytu-

acji niemocy zawodowej w Polsce Niestety w naszym kraju nie mogłam dostać pracy. Więc mając koleżankę pracującą w Niemczech poprosiłam ją, zwyczajnie aby znalazła mi pracę.

[W.6 – kobieta, 54 lata, wykszt. wyż. Niemcy, Płoty], wersy: 115 – 117 3. Dyskryminacyjna selektywność rynku pracy

- brak pracy w Polsce dla osób w wieku 50+ (…) a w tym wieku… to wiadomo, jestem już po pięćdziesiątce i takich ludzi się praktycznie nie zatrudnia.

[W.6 – kobieta, 54 lata, wykszt. wyż. Niemcy, Płoty], wersy: 86 – 87 - gorsza pozycja kobiet na rynku pracy W dodatku jestem kobietą, a kobiecie raczej trudniej coś znaleźć…

[W.6 – kobieta, 54 lata, wykszt. wyż. Niemcy, Płoty], wers 88 - poczucie wysokich kompetencji i bycia niedocenionym

- przejście na emeryturę w wieku, w którym trudno zna- leźć pracę

W wieku pięćdziesięciu kilku lat posłali mnie na emeryturę, a przecież jako wychowawca miałam wielkie doświadczenie, a praca z młodzieżą to powinien być priorytet

[W.6 – kobieta, 54 lata, wykszt. wyż. Niemcy, Płoty], wersy: 91 – 94 - młody wiek i brak doświadczenia zawodowego

minimalizują szanse zdobycia dobrej pracy w Polsce (…) z racji młodego wieku i braku doświadczenia zawodowego, nie mogłam liczyć na dobrą pracę w Polsce.

[W.12 – kob., 24 lata, wykszt. śred., Anglia, Starg. Szczec.], wersy: 270 – 271 - emigracja zarobkowa szansą na pracę dla młodych ludzi (…) jeśli ktoś ma dwadzieściaparę lat i mieszka pod Świdwinem, to ma

niewiele szans na znalezienie pracy.

[W.16 – kobieta, 26 lat, wykszt. wyż., Anglia, Świdwin], wersy: 236 – 240

PrPraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarroobbkkoowwyycchh z z wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo

₆₉

Tabela 2 – c.d. Tablica kodowania selektywnego – kategoria: Jakość rynku pracy w Polsce Kategoria: Jakość rynku pracy w Polsce – c.d.

Własności i kody otwarte – c.d. Ilustracje i źródła – c.d.

4. Słabość lokalnych rynków pracy w głębi regionu - zła sytuacja na lokalnych rynkach pracy

- nikłe perspektywy znalezienia dobrze

płatnej pracy na małych rynkach w głębi województwa

(…) jeśli ktoś ma dwadzieściaparę lat i mieszka pod Świdwinem, to ma niewiele szans na znalezienie pracy. Jeśli jeszcze, na dodatek, chciałby po ludzku zarabiać, to już chyba tylko cud musiałby się zdarzyć…

[W.16 – kobieta, 26 lat, wykszt. wyż., Anglia, Świdwin], wersy: 236 – 240 5. Ograniczona chłonność rynku w zakresie określonych zawodów i specjalności

- brak w Polsce pracy odpowiadającej aspiracjom

oraz zgodnej ze zdobytym wykształceniem (…) nawet miałem możliwość pracowania w firmie budowlanej, w której pracuje ojciec, łatwo mógł mnie tam wkręcić, ale nie chciałem pracować za 1500zł na budowie, nie po to kończyłem studia.

[W.5 – mężczyzna, 28 lat, wykszt. wyż., Anglia, Szczecin], wersy: 319 – 322 - dużo więcej pracy dla specjalisty w kraju

imigracji niż w Polsce

- w Polsce małe szanse pracy w zawodzie

Jak tam pojechałam, to zrozumiałam, że w moim kierunku w Holandii było bardzo dużo pracy - znacznie więcej niż w tym czasie miałabym po tych stu-diach w Polsce. I się obawiam, że w Polsce bym nie mogła pracować w zawodzie

[W.19 - kobieta, 25 lat, wykszt. wyż., Holandia, Szczecin], wersy: 540 – 544 6. Ograniczona dostępność kredytów inwestycyjnych

- gotowość korzystania z kredytu inwestycyjnego w Polsce, jednak bez nadziei na sukces bez własnego kapitału oraz stałej pracy

No, pewnie kredyt jakiś będę musiał wziąć, ale to i tak bez wkładu własnego nie dadzą, jak ktoś nie ma stałej pracy

[W.4 - mężczyzna, lat 34, wykszt. zas. zaw., Norwegia, Węgorzyno], wersy: 461 – 462 Źródło: badanie własne

Zasadniczy rys, jaki nadają obrazowi jakości rynku pracy, własności wyróżnionej kategorii, można ująć jako układ strukturalnych cech, generujących poczucie braku stabilności w życiu oraz zagrożenie marginalizacją osób, które nie z własnej woli, a raczej w wyniku naturalnych (ale jednak zewnętrznych wobec nich) procesów, znajdą się w kategorii społecznej, bądź to będącej obciążeniem dla państwa, bądź nieatrakcyjnej dla pracodawcy. Z jednej strony, utrwalone warunki aktywności zawodowej na zachodniopomorskim rynku pracy, to: 1) od lat jedna z najwyższych w Polsce stopa bezrobocia⁶⁴; 2) nieimponująca w skali kraju dynamika zmian wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w wielu sektorach gospodarki⁶⁵; 3) niezadowalające wskaźniki zatrudnienia ludzi młodych oraz kobiet.⁶⁶ Stąd obraz jakości rynku pracy, wyłaniający się z wypowiedzi emigrantów zarobkowych biorących udział w badaniu jakościowym, tak wyraźnie zdominowany jest odcieniami braku nadziei, niepewności i bezsiły wobec sytuacji panującej na rynku pracy. Można przypuszczać, iż wyraźny akcent charakterystyki emigracji zarobkowych z obszaru województwa stoi na ich egzystencjalnym aspekcie, ponieważ mają one specyfikę emigracji przeżycia⁶⁷.

64 Por. Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl. Por. też Kołodziejczak S., Rynek pracy województwa zachodniopomorskiego w perspektywie danych wtórnych, (w.) Terelak A., Kołodziejczak S., Zagraniczne emigracje zarobkowe mieszkańców województwa zachodniopomorskiego a regionalny rynek pracy, Wydawnictwo ZAPOL, Szczecin 2012, s. 19 - 22

65 Por. www.wynagrodzenia.pl/gus_mapa.php

66 Por. Polska 2010. Raport o rynku pracy oraz zabezpieczeniu społecznym, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010, s. 14 - 46

67 Por. Krawczyńska-Butrym K., Migracje. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2009, s 18

PPrraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarorobbkkoowwyycchh zz wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo

₇₀

Z drugiej strony, mamy do czynienia w regionie zachodniopomorskim z bardzo zróżnicowanym poziomem rozwoju. Jak już wcześniej wskazywano, obszar województwa dzieli się na cztery strefy rozwoju, przy czym pierwsza – charakteryzująca się najwyższą dynamiką wzrostu wskaźników rozwoju – należy do przeciętnych w skali całego kraju. Stąd łatwo dostrzec płaszczyznę warunków przyczynowych dla emigracji ludzi o szczególnie wysokich kwalifikacjach zawodowych, ludzi o dużych ambicjach, pragnących intensywnego rozwoju zawodowego, nie znajdujących jednak dostatecznych możliwości realizacji swoich aspiracji i celów życiowych na terenie województwa.

Drugą, dobraną do procedury kodowania selektywnego kategorią, która należy do warunków przyczynowych decyzji o wyjeździe zarobkowym za granicę, jest pozycja na polskim rynku pracy. Zestaw jej właściwości, przynależne im kody otwarte oraz ilustracje w postaci fragmentów wypowiedzi informatorów, ujęto w tabeli poniżej.

Tabela 3. Tablica kodowania selektywnego – kategoria: Pozycja na polskim rynku pracy Kategoria: Pozycja na polskim rynku pracy

Własności i kody otwarte Ilustracje i źródła

1. Brak stałego zatrudnienia. Niestabilna sytuacja zawodowa - upadek zakładu pracy i brak możliwości legalnego

zatrudnienia

Stocznia padła a w związku z tym, że ja właśnie skończyłem studia i nie mogłem w Szczecinie znaleźć pracy ani w żadnym innym miejscu

[W.11 – mężczyzna, 38 lat, wykszt. wyż., Norwegia, Szczecin], wersy: 10 – 12 - utrata pracy w Polsce jako punkt zwrotny, impuls do

emigracji

Punktem zwrotnym, który zmotywował mnie do poszukania sobie yyy pracy poza granicami kraju była jej utrata w Polsce

[W.61 – kobieta, 42 lata, wykszt. śred., Niemcy, Drawsko], wersy: 130 – 132

- po okresie dobrej prosperity, utrata pracy No, ja miałem pracę, i szło mi nieźle, ale się urwało.

[W.4 - mężczyzna, lat 34, wykszt. zas. zaw., Norwegia, Węgorzyno], wers 422 - dorywcze prace na czarno w Polsce (…) Wcześniej jeździliśmy po Polsce do pracy. Troszeczkę pracowaliśmy

w Świnoujściu, na czarno oczywiście

[W.11 – mężczyzna, 38 lat, wykszt. wyż., Norwegia, Szczecin], wersy: 17 – 18 - nietrwałość i brak zabezpieczeń socjalnych

w pracy na czarno No to się tak bujamy po Polsce. Trochę w Świnoujściu, trochę w Szczecinie, przy czym to wszystko na czarno, tak? Ani ubezpieczenia, ani nic.

[W.11 – mężczyzna, 38 lat, wykszt. wyż., Norwegia, Szczecin], wersy: 20 – 22 - gotowość korzystania z kredytu inwestycyjnego

w Polsce, jednak bez nadziei na sukces bez własnego kapitału oraz stałej pracy

No, pewnie kredyt jakiś będę musiał wziąć, ale to i tak bez wkładu własnego nie dadzą, jak ktoś nie ma stałej pracy

[W.4 - mężczyzna, lat 34, wykszt. zas. zaw., Norwegia, Węgorzyno], wersy: 461 – 462 2. Niskie dochody

- prowadzenie interesów w Polsce – sztuka dla sztuki.

Niska dochodowość A to prowadzenie interesów w Polsce było takie, że się je prowadziło, a się na nich nie zarabiało. Albo się zarabiało za mało, na przeżycie

[W.2 – mężczyzna, 42 lata, wykszt. wyższe, Niemcy, Koszalin], wersy:

36 – 38 - zbyt niskie zarobki w Polsce dla zapewnienia zgodnej

z potrzebami i ambicjami jakości życia rodziny Zarobki w Polsce, zarówno moje jak i męża nie pozwoliłyby na utrzymanie syna w czasie studiów

[W.61 – kobieta, 42 lata, wykszt. śred., Niemcy, Drawsko], wersy: 126 – 128

PrPraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarroobbkkoowwyycchh z z wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo

₇₁

Tabela 3 – c.d. Tablica kodowania selektywnego – kategoria: Pozycja na polskim rynku pracy Kategoria: Pozycja na polskim rynku pracy – c.d.

Własności i kody otwarte – c.d. Ilustracje i źródła – c.d.

3. Marginalizująca ostatnia dekada kategorii wieku produkcyjnego - brak pracy w Polsce dla osób w wieku 50+

- przejście na emeryturę w wieku, w którym trudno znaleźć pracę

jestem już po pięćdziesiątce i takich ludzi się praktycznie nie zatrudnia.

Wszędzie trzeba być młodym, pięknym i wykształconym… Z resztą tu wszystko jest na głowie. W wieku pięćdziesięciu kilku lat posłali mnie na emeryturę (…) Ale okazałam się niepotrzebna. Bo, widzi pani, tak się porobiło, że jak ktoś nie jest młody, to go do pracy nie chcą.

[W.6 – kobieta, 54 lata, wykszt. wyż. Niemcy, Płoty], wersy: 86 – 87 i 90 - 91 i 96 – 98

4. Nieatrakcyjny zawodowo wiek młodzieńczych ambicji i braku doświadczeń zawodowych

- emigracja zarobkowa szansą na pracę dla młodych ludzi Wie Pan, jeśli ktoś ma dwadzieściaparę lat (…) to ma niewiele szans na znalezienie pracy

[W.16 – kobieta, 26 lat, wykszt. wyż., Anglia, Świdwin], wersy: 236 i 238 - młody wiek i brak doświadczenia zawodowego

minimalizują szanse zdobycia dobrej pracy w Polsce

- perspektywa życia „z dnia na dzień” w Polsce - brak perspektyw życia na miarę ambicji i aspiracji młodych ludzi

(…) z racji młodego wieku i braku doświadczenia zawodowego, nie mogłam liczyć na dobrą pracę w Polsce

[W.12 – kobieta, 24 lata, wykszt. śred., Anglia, Starg. Szczec.], wersy: 270 – 271 Ale jak o tym myślę, to co, miałam zostać w Polsce? I co? Żyć z dnia na dzień, od razu wyjść za mąż, urodzić dziecko i tak już tylko z dnia na dzień?

[W.12 – kobieta, 24 lata, wykszt. śred., Anglia, Stargard Szczeciński], wersy: 275 – 278 5. Dyskryminowana płeć żeńska

- gorsza pozycja kobiet na rynku pracy W dodatku jestem kobietą, a kobiecie raczej trudniej coś znaleźć…

[W.6 – kobieta, 54 lata, wykszt. wyż. Niemcy, Płoty], wers 88 6. Ograniczające perspektywy zatrudnienia miejsce zamieszkania na obszarze niestabilnego rozwoju lub zagrożenia marginalizacją

- nikłe perspektywy znalezienia dobrze płatnej pracy na małych rynkach w głębi województwa

Wie Pan, jeśli ktoś (…) mieszka pod Świdwinem, to ma niewiele szans na znalezienie pracy.

[W.16 – kobieta, 26 lat, wykszt. wyż., Anglia, Świdwin], wersy: 236 i 238 7. Nieatrakcyjne na rynku pracy wykształcenie

- wyższe wykształcenie bez szans na zdobycie dobrze

płatnej pracy w Polsce Skończyłem mało przyszłościowe studia. Historię, a jak wiadomo po takim kierunku ciężko znaleźć dobrze płatną pracę.

[W.5 – mężczyzna, 28 lat, wykszt. wyż., Anglia, Szczecin], wersy: 307 – 309 8. Wysokie, specjalistyczne kwalifikacje zawodowe

- wysokie, specjalistyczne kwalifikacje zawodowe Po studiach, na polibudzie pracowałem w firmie, w której montowaliśmy takie specjalne instalacje

[W.3 - mężczyzna, lat 36, wykszt. wyż., Norwegia, Szczecin], wersy: 375 – 376 - szeroka gama doświadczeń z zakresu pracy w wysoko-

specjalistycznej branży zawodowej I też serwis potem, bo dużo mieliśmy serwisowych napraw, czy modernizacji. (…) Tam instalację budowaliśmy za grube pieniądze…

[W.3 - mężczyzna, lat 36, wykszt. wyż., Norwegia, Szczecin], wersy: 377 i 380 - wartościowe umiejętności na dobrze rozwijającym się

rynku pracy

Renowacja mebli. Stolarka taka artystyczna. Głownie niemieckie meble, ale i holenderskie. Solidne, drewniane

[W.4 - mężczyzna, lat 34, wykszt. zas. zaw., Norwegia, Węgorzyno], wersy: 427 – 428

- stopień naukowy doktora To już po doktoracie było? Tak.

[W.1 – kobieta, 42 lata, wykszt. wyż. ze stopniem doktora, Anglia, Szczecin], wersy: 487 – 488

PPrraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarorobbkkoowwyycchh zz wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo

₇₂

Tabela 3 – c.d. Tablica kodowania selektywnego – kategoria: Pozycja na polskim rynku pracy Kategoria: Pozycja na polskim rynku pracy – c.d.

Własności i kody otwarte – c.d. Ilustracje i źródła – c.d.

9. Doświadczenie w pracy za granicą

- liczne doświadczenia w pracy za granicą Nawet za granicę jeździłem kilka razy na dłuższy okres czasu. Właśnie do Norwegii i też do Rosji.

[W.3 - mężczyzna, lat 36, wykszt. wyż., Norwegia, Szczecin], wersy: 378 – 379 10. Prowadzenie działalności gospodarczej

- mąż współwłaściciel firmy projektowej jest współwłaścicielem firmy (…) Będąc w Szczecinie, prowadząc firmę projektową, małą, rodzinną

[W.1 – kobieta, 42 lata, wykszt. wyż. ze stopniem doktora, Anglia, Szczecin], wersy: 496 i 500 – 501 - dobra pozycja firmy na rynku międzynarodowym Reprezentując firmy polskie, w tym z udziałem części kapitału zagranicznego, działania opieram o prawo polskie. (…) cały czas podpisujemy nowe kontrakty

[W.18 – mężczyzna, 46 lat, wykszt. wyż., Niemcy, Szczecin], wersy: 596 – 598 11. Brak perspektyw rozwoju zawodowego w światowym formacie

- małe możliwości rozwoju zawodowego w Szczecinie

Jego marzenie zawsze było, żeby móc wreszcie wyprojektować wieżowiec.

Będąc w Szczecinie, prowadząc firmę projektową, małą, rodzinną – niewielkie są szanse wyrwać takiego zlecenia.

[W.1 – kobieta, 42 lata, wykszt. wyż. ze stopniem doktora, Anglia, Szczecin], wersy: 499 – 502 Źródło: badanie własne

Poprzednio zaprezentowana kategoria odnosiła się do zewnętrznych ram życia i pracy w Polsce emigrantów zarobkowych i ich rodzin. Charakter własności, którymi została nasycona, pozwala powiedzieć, że obrazuje ona swoistą przestrzeń niezależnych od poszczególnych jednostek warunków bytowych, zawodowych oraz ogólnospołecznych, w obręb których ludzie ci byli niejako wtłoczeni przez sam fakt zamieszkiwania na danym terenie. Kategoria pozycji na polskim rynku pracy daje wyraz temu wtłoczeniu i czyni wyróżnione zewnętrzne ramy czymś osobistym dla jednostki, czymś, co „wdziera” się w życie człowieka, organizując to, na jakim poziomie może egzystować, to jaką miarę dobrobytu może „przyłożyć” do swojej codzienności, jakie aspiracje i ambicje może zaspokoić, a które muszą pozostać w sferze marzeń, o ile nie dokona on jakiejś bardzo znaczącej zmiany w swoim życiu.

Jak wynika z analizy, emigranci zarobkowi będący ludźmi w wieku startu w życie zawodowe, albo tymi, którzy zbliżają się do schyłku kariery zawodowej czy też będący kobietami, albo wreszcie ludźmi, którzy chcieliby dokonywać rzeczy wielkich, jakoś szczególnie rozwijać się zawodowo, dostrzegają – a w istocie – czasem boleśnie doświadczają strukturalnych warunków panujących na obszarze ich zamieszkania. Są one niczym szklane ściany, za którymi widać, jak można żyć, ale które tylko wydają niemiły dźwięk w momencie, gdy ci ludzie – pragnąc osiągnąć to, co wydaje się być w zasięgu ręki – uderzają w nie głową.

Dla nich albo nie ma pracy na lokalnym rynku, albo dochody z tej, którą mogą wykonywać pozwalają im żyć na granicy ubóstwa, czy wręcz degradują ich do kategorii ludzi ubogich.

Niektórzy zmuszeni są do wykonywania różnych zajęć bez formalnego zatrudnienia – „na czarno”, co czyni ich „niby-pracownikami”, ludźmi żyjącymi z dnia na dzień, bez

PrPraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarroobbkkoowwyycchh z z wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo

₇₃

zabezpieczenia socjalnego, w stanie ciągłego niepokoju o byt i nade wszystko bez perspektyw na przyszłość. Wydaje się, iż najgorsza jest tu sytuacja braku perspektyw na poprawę stanu rzeczy, w którym przyszło im żyć i utrzymywać rodzinę.

Oddziaływanie zarysowanych warunków na życie osób zyskujących na rynku pracy jedną z opisanych pozycji, dobrze oddaje model działania mechanizmu marginalizacji w życiu

Oddziaływanie zarysowanych warunków na życie osób zyskujących na rynku pracy jedną z opisanych pozycji, dobrze oddaje model działania mechanizmu marginalizacji w życiu

W dokumencie w świadomości emigrantów zarobkowych z województwa zachodniopomorskiego (Stron 68-79)