Komisja EWG i Komisja Euratomu 1. Skład

Komisja EWG składała się z dziewięciu członków, mianowanychze względu na swo­

je kwalifikacje i niekwestionowaną niezależność, za wspólnym porozumieniem, przez rządy państwczłonkowskich na czteroletnią, odnawialną kadencję. W skład Komisji mogło wchodzić jednak niewięcej niż dwóch obywateli tego samego kra­ ju. Francja, Republika Federalna iWłochy delegowały po dwóch komisarzy, nato­ miastkraje Beneluksu - po jednym.Komisja Euratomu składała sięjedynie z pięciu członków „o różnej przynależnościpaństwowej”, wybieranych na takich samych za­

sadach i taką samąkadencję jak w przypadku Komisji EWG. Każde z państw człon­

kowskich, z wyjątkiem Luksemburga, delegowałodo Komisji Euratomu pojednym komisarzu (por. aneksIII). Liczba członków Komisji EWG i Euratomu mogła być zmieniona jednomyślnądecyzją odpowiedniej Rady Ministrów. Członkami Komi­

sji mieli być wyłącznie obywatele państw należących do Wspólnot Europejskich.

Byli oni „w pełni niezależni w wykonywaniu swych funkcji, w ogólnym interesie”

poszczególnych Wspólnot Europejskich. W wykonywaniu swych obowiązków nie zwracali się o instrukcje ani ich nie przyjmowali od żadnego rządu lubjakiegokol­

wiekorganu. Powstrzymywali się od wszelkich czynności niezgodnych z charakte­ rem ich funkcji. Każde państwo członkowskie zobowiązywało się szanować tę za­ sadę i nie dążyć do wywierania wpływu na członków Komisji przy wykonywaniu ich zadań. Członkowie Komisji byli zatemfunkcjonariuszami europejskimi (art. 157 ust. 1-2 i art. 158 TEWG[obecnie art. 213 ust. 1-2 i art. 214TWE], art. 126 ust. 1-2 i art. 127TEWEA).Przewodniczącyi dwaj wiceprzewodniczący Komisji byli miano­

wanispośródichczłonków na dwuletnią, odnawialnąkadencję, zgodnie z procedurą przewidzianą dlamianowania członków Komisji. Z wyjątkiem wypadkówogólnego odnowienia mandatów, mianowanie następowało po konsultacji z Komisją (art. 161 TEWG [obecnie art. 217TWE], art. 130 TEWEA). CzłonkowieKomisji ponosili od­ powiedzialnośćza swą działalność wyłącznieprzedinstytucjamiWspólnot. Pojedyn­ czykomisarzemogli byćzdymisjonowani jedynie przezTrybunał Sprawiedliwościna wniosek odpowiedniej RadyMinistrów lub Komisji,jeżeli nie spełniali już warun­ ków koniecznych do wykonywania swychfunkcjilub dopuścili siępoważnegouchy­ bienia (art. 160 TEWG[obecnieart. 216TWE], art. 129 TEWEA)179.

94 Rozdział I. Pod znakiem idei ponadnarodowości

III.2.3.2.2. Funkcje, instrumentyprawne ipodejmowanie decyzji

KomisjeEWGi Euratomuposiadałyprawo do inicjatywyustawodawczej,kompeten­ cje prawodawcze, wykonawcze, kontrolne i w dziedzinie stosunków zewnętrznych.

Prawo do inicjatywy ustawodawczej nie wynikałoz ogólnychpostanowieńtraktatów ustanawiających EWG i Euratom, leczz przepisów szczegółowych, upoważniających Rady Ministrówdo„podejmowania określonych działań wyłącznie na wniosek” Ko­ misji180. Prawo towyrażało się w tym, że, abstrahując od kilku wyjątków, tylkoone mogły przedkładać RadomMinistrów projekty aktów prawnych. RadyMinistrów były zobowiązane do rozpatrzenia projektów Komisji. Prawo do inicjatywyustawodaw­

czej Komisji w procedurach budżetowych sprowadzało się jedyniedoopracowywania wstępnego projektu budżetu (EWG) lub wstępnych preliminarzy budżetowych (Eu­

ratom). Kompetencjeprawodawcze Komisji miały zarówno charaktersamoistny,jak i mogły być im przekazywaneprzez RadyMinistrów181. W celu wykonywania swych zadań oraz na warunkach przewidzianych w traktatach ustanawiających EWG i Eu­ ratom, Komisje uchwalały rozporządzenia i dyrektywy, podejmowały decyzje, wyda­

wały zalecenia i opinie.Jednak inaczej niżRady Ministrów, Komisje nie miały ogól­

nych kompetencji do uchwalania wszystkich przewidzianych w traktatach rodzajów aktów prawnych182. Posiadały ogólne kompetencje do uchwalania zaleceń i opinii, awięcaktów prawnych niewiążących, ale niemiały podobnych uprawnień do uchwa­

lania rozporządzeń, dyrektywi decyzji, czyli wiążących aktów prawnych. Oznaczało to, że zalecenia i opinie mogły być wydawane zarówno wtedy, gdytraktaty wyraź­ nie toprzewidywały, jakiwprzypadku, gdyKomisje sameuznały,że ich uchwalenie było niezbędne dla działalności i rozwoju Wspólnot (art. 155 TEWG [obecnie art.

211 TWE], art. 124 TEWEA).Zdrugiej strony, jedyniew wyraźnie określonych przez traktaty przypadkach Komisje mogły uchwalać dyrektywyi podejmować decyzje. Za­

sadniczo nie miały one natomiast prawa do uchwalaniarozporządzeń, z wyjątkiem tzw. rozporządzeń wykonawczych,służących implementacji podobnych aktówpraw­ nychuchwalanych przez Rady Ministrów183. Komisje EWGi Euratomu,podobnie jak wysoka Władza EWWS, przyjmowały wszystkie swoje uchwaływiększością głosów, z domniemaniem większości bezwzględnej,przy czym kworum określały ich regula­

minywewnętrzne (art. 163TEWG[obecnie art. 219 TWE], art. 132TEWEA)184.

1811 W. Czapliński, System instytucjonalny UE, op. cit., s. 172.

181 Ten ostatni przypadek regulowały postanowienia art. 155 TEWG [obecnie art. 211 TWE]

i art. 124 TEWEA; por. ibidem; por. też M. S ch we i t zer, W. Hu m m e r, op. cit., s. 65-66.

182 K. Michalowska-Gorywoda, Podejmowanie decyzji, op. cit., s. 171.

183 Ib i d e m, s. 171-172; por. też W. Czapl i ń sk i, System instytucjonalny UE, op. cit., s. 172-173;

A. E v a n s, op. cit., cz. I, s. 22.

184 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, op. cit., s. 55, 57, 62; Traktat ustanawia­

jący Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, op. cit., s. 179, 181, 185; ponadto Komisje mogły wydawać tzw. akty prawne nienazwane (akty prawne sui generis), czyli niemające swoich odpowiedników wśród ak­

tów prawnych przewidywanych w art. 189TEWG [obecnieart.249TWE] iart. 161 TEWEA;por.S. Bier­

nat, Źródła prawa Unii Europejskiej, [w:] Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, op. cit., s. 193.

Uprawnienia prawodawcze Komisji były powiązane z ich kompetencjami wyko­

nawczymi, w ramach których wypełniałyonecele określone w traktatach ustanawia­ jących EWG iEuratom. Realizowały uprawnienia powierzone im przezRadyMini­

strów w celu wykonania norm przez nie ustanowionych (art. 155 TEWG [obecnie art. 211 TWE], art. 124 TEWEA). Wykonywanie prawa wspólnotowego przez Ko­ misje polegało m.in. na podejmowaniu decyzji dotyczących dostosowania cen we wspólnej polityce rolnej, sprawzwiązanych z unią celną, kontrolowania pomocy pań­ stwai zwalczanianieuczciwych praktykwpolityce konkurencji, atakżewykonywa­

nia budżetu185. Kompetencjekontrolne Komisji polegały na tym, że czuwały one nad stosowaniem postanowień traktatówustanawiającychEWG i Euratom, jak również środków przyjętychna ich podstawieprzez inneinstytucje (art. 155 TEWG [obec­

nie art. 211 TWE], art. 124 TEWEA). W tym sensie, podobnie jak Wysoka Wła­ dza EWWS, pełniły one funkcjęstrażnika traktatów186. Wszczególności mogły wno­ sić skargi doTrybunału Sprawiedliwościwsprawachdotyczących m.in. naruszenia prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie (art. 169 TEWG [obecnie art.

226 TWE], art. 141 TEWEA) lub instytucje wspólnotowe (art. 173 i art. 175 TEWG [obecnie art. 230i art. 232TWE], art. 146 i art. 148 TEWEA). Zgodniez traktatem ustanawiającym EWG, kompetencje w zakresie stosunków zewnętrznych polegały na prowadzeniu przez Komisję na warunkach określonych we wspomnianym art.

228 TEWG rokowań w sprawie zawarcia przeztę ostatnią umów międzynarodowych zjednym lub większą liczbą państw albo organizacji międzynarodowych. Natomiast na mocy traktatu ustanawiającego EuratomKomisja nietylko negocjowała, ale tak­

żezawierała na warunkach określonychwe wspomnianym art. 101 TEWEA poro­ zumienia lub umowy zpaństwemtrzecim, organizacjąmiędzynarodową, albo oby­ watelem państwa trzeciego187. Podobnie jakWysoka WładzaEWWS, Komisje EWG iEuratomupublikowały corocznie, nie później niż namiesiącprzed otwarciemsesji Zgromadzenia, ogólne sprawozdanie zdziałalnościWspólnot (art. 156 TEWG [obec­

nie art. 212 TWE], art. 125 TEWEA)188.

l#s K. Michałowska-Gorywoda, Podejmowanie decyzji, op. cit., s. 171-172; por. też W. Cza­

pliński, System instytucjonalny UE, op. cit., s. 173.

T. Oppermann, op. cit., s. 100.

1,7 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, op. cit., s. 59, 72; Traktat ustanawia­

jący Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, op. cit., s. 175, 179, 182-184.

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, op. cit., s. 55-57; Traktat ustanawia­

jący Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, op. cit., s. 179, 181.

III.2.3.3. Zgromadzenie III.2.3.3.1. Skład

Aż do pierwszychwyborów bezpośrednich, przeprowadzonych w dniach 7-10 czerwca 1979 r.,Zgromadzenie składało sięz „przedstawicieli narodówPaństw [alenie narodów poszczególnych państw] należących do Wspólnoty” (art. 137 TEWG [obecnie art. 189

96 Rozdział I. Pod znakiem idei ponadnarodowości TWE],art. 107TEWEA)189. Byli onimianowani przez parlamenty narodowe spośród ich członków, zgodniez procedurą ustanowioną przez każde z tych państw. Wszelako traktaty rzymskie z 25marca 1957 r., w odróżnieniu od traktatu paryskiego z 18 kwiet­

nia 1951 r., zobowiązywały Zgromadzenie doopracowania projektu aktu prawnego ma­

jącego na celu umożliwienie przeprowadzenia powszechnych wyborówbezpośrednich

„zgodnie z jednolitąprocedurą” we wszystkich państwach członkowskich (art. 138 ust.

1-3 TEWG [obecnie art.190 ust. 1-4], art.108 ust. 1-3TEWEA). Zgromadzenie miało się zbieraćna zwyczajną sesję roczną, a takżena sesję nadzwyczajną na żądaniewięk­ szościjego członków, RadyMinistrów lub Komisji (art. 139TEWG [obecnieart. 196 TWE], art. 109 TEWEA). Wybierało onospośródswoichczłonków przewodniczącego i prezydium (art. 140 TEWG [obecnie art. 197 TWE], art. 110 TEWEA)190.

189 T. Oppermann, op. cit., s. 85.

1,0 Ponadto traktaty ustanawiające EWG i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej zwiększały licz­

bę członków Zgromadzenia z siedemdziesięciu ośmiu do stu czterdziestu dwóch. Francja, RFN i Wio­

chy delegowały po trzydziestu sześciu deputowanych, Belgia i Holandia - po czternastu, Luksemburg - sześciu deputowanych. Taki podział mandatów obowiązywał aż do pierwszych wyborów bezpośrednich do Parlamentu Europejskiego, choć wraz z pierwszym rozszerzeniem Wspólnot Europejskich z dniem 1 stycznia 1973 r. zmieniła się globalna liczba mandatów ze stu czterdziestu dwóch do stu dziewięćdzie­

sięciu ośmiu; por. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, op. cit., s. 52-53; Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, op. cit., s. 176-177; por. też aneks I.

1,1 J. G a 1 s t e r, C. Mik, op. cit., s. 89; K. M i c h a ł o w s k a - G o r y w o d a, Podejmowanie decyzji, op. cit., s. 217-218,238.

III.2.3.3.2. Funkcje

Zgromadzenie wypełniało zasadniczo funkcje kontrolne i opiniodawcze. Upraw­

nienia kontrolneZgromadzenia, jako instytucji EWG i Euratomu, byłypodobnedo kompetencji WspólnegoZgromadzeniaEWWS. Itak,Zgromadzenie mogło odwoły­

wać całyskład Komisji EWGlub Euratomu, wyrażając wobec nichwotum nieufności, kwalifikowaną większością 2/3 oddanychgłosów, reprezentującą jednocześniewięk­ szość wszystkich jego członków (art. 144 TEWG [obecnie art. 201 TWE], art. 114 TEWEA). Do uprawnień Zgromadzenia należało także rozpatrywanie corocznych sprawozdań ogólnych przedstawianychmu przezKomisje EWG i Euratomu(art. 143 TEWG [obecnie art. 200 TWE], art. 113TEWEA). Komisje były również zobowią­

zanedo udzielania ustnych lub pisemnych odpowiedzi na kierowane donich przez

„Zgromadzenie lub jego członków” pytania. Z drugiej strony, Zgromadzenie musia-ło wysłuchiwać członków Komisji EWG i Euratomu na ich żądanie, a także człon­ ków Rad Ministrów EWG i Euratomu zgodnie z warunkami ustalonymi w regula­

minach wewnętrznychtychże Rad(art. 140 TEWG [obecnie art. 197 TWE], art. 110 TEWEA). Uprawnieniaopiniodawcze Zgromadzenia polegały na tym, że wkilkuna­ stu przypadkach, dotyczących realizacji zasadniczych postanowieńtraktatów ustana­ wiających EWG i Euratom, w tym wspomnianych przepisów oich rewizji, wydawało ononiewiążące opinie na temat projektów aktów prawnychuchwalanych przez Rady Ministrów191. Zgromadzeniemiało również prawo doprzedkładania propozycji po­

prawek do projektu budżetu,ale ostateczną decyzję podejmowała zawsze RadaMini­ strówEWG lub Rada MinistrówEuratomu, stanowiącwiększościąkwalifikowaną (art.

203 ust. 2-4 TEWG [obecnie art. 272 ust. 3-5 TWE], art. 177ust. 2-4 TEWEA)192.

Z zastrzeżeniem odmiennych postanowień traktatówrzymskich z 25 marca 1957 r., Zgromadzeniemiało podejmować wszystkie swojedecyzje bezwzględnąwiększością oddanych głosów, przyczym kworum winnobyć określone wjego regulaminie we­

wnętrznym(art. 141 TEWG [obecnie art. 198 TWE], art. 111 TEWEA)193.

1.2 Szerzej na ten temat por. podrozdział III.2.4 niniejszego rozdziału.

1.3 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, op. cit., s. 53, 66; Traktat ustanawia­

jący Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, op. cit., s. 177, 190.

1.4 Jeżeli liczba państw członkowskich była parzysta, w skład Trybunału Sprawiedliwości wcho­

dził zawsze jeden sędzia więcej, reprezentujący w kolejności każdy większy kraj członkowski, ponieważ Trybunał rozstrzygał w nieparzystym składzie w celu uniknięcia pata w spornych przypadkach; por.

W. Czapliński, System instytucjonalny UE, op. cit. s. 174; K. Michałowska-Gorywoda, Podej­

mowanie decyzji, op. cit., s. 246-247.

III.2.3.4. Trybunał Sprawiedliwości