Rezultaty konferencji międzyrządowych

Postanowienia obu konferencji międzyrządowych, z nieznacznymi zmianami, zo­

stały zaakceptowane przez Radę Europejską, obradującą w dniach 9-10 grudnia 1991 r.w Maastricht, a następnie skodyfikowane w jednym traktacie oUniiEuropej­ skiej149. 7 lutego 1992 r. ministrowie spraw zagranicznych i finansów dwunastu państw członkowskich podpisali w Maastricht traktat o Unii Europejskiej. Był to nowy traktat, ustanawiający Unię Europejską, alezawierający także postanowienia rewidujące traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie150. W protokołachnr 11 i 12, załączonych dotraktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, Wielka Bry­ tania i Dania uzyskały możliwość notyfikacji Radzie Ministrów swoich opinii na temat przystąpienia lub nieprzystąpienia dotrzeciego etapu tworzenia Unii Gospo­

darczej i Walutowej151.Ponadto jedenaście państwczłonkowskich (bez Wielkiej Bry­

tanii) dołączyło do traktatu z Maastrichtprotokół nr 14i powiązaną znim umowę w sprawie polityki społecznej, które umożliwiały realizację postanowień Wspólno­

towej Karty Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników z 1989r.152

151 Protokół w sprawie niektórych postanowień dotyczących Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Bry­

tanii i Irlandii Północnej, [w:] Traktat z Maastricht, op. cit., s. 114-116; Protokół iv sprawie niektórych postanowień dotyczących Danii, [w:] Traktat z Maastricht, op. cit., s. 116.

152 Protokół w sprawie polityki społecznej, [w:] Traktat z Maastricht, op. cit., s. 116-117; Wspólno­

towa Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników została przyjęta przez Radę Europejską (bez Wielkiej Brytanii) w dniach 8-9 grudnia 1989 r. w czasie posiedzenia w Strasburgu. Zdefiniowano w niej dwanaście podstawowych praw społecznych obywateli państw członkowskich należących do Wspól­

not Europejskich (m.in. prawo do wyboru miejsca pracy i ochrony socjalnej w dowolnym państwie członkowskim, do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy, do dokształcania zawodowego, do adaptacji społecznej i zawodowej niepełnosprawnych, równouprawnienie kobiet z mężczyznami na rynku pracy). Szerzej na temat treści i okoliczności przyjęcia tego dokumentu por. W. Kowalsky, Eu­

ropäische Sozialpolitik. Ausgangsbedingungen, Antriebskräfte und Entwicklungspotentiale, Opladen 1999, s. 127-141.

153 AdG, 1991, s. 36288 i nast.; por. też R. Corbett, F. Jacobs, M. Shackl e ton, op. cit., s. 299- -300.

154 Traktat z Maastricht, op. cit., s. 85.

Opinie na temat nowego traktatu, wyrażane przez poszczególnych polityków, były wprawdzie rozbieżne, ale żadna ze stron nie kryła zadowolenia z osiągnięte­

go kompromisu. Kanclerz Kohl podkreślał historyczne znaczenietraktatu jakoumo­

wymiędzynarodowej, otwierającej nowy rozdziałw procesieintegracji europejskiej.

Przyznawałcoprawda, że celemrządu federalnego było nadanie ParlamentowiEuro­

pejskiemu owiele większych uprawnień i oparcie III filaru na współpracy ponadna­

rodowej, a nie międzyrządowej, wyrażał wszakżenadzieję,że„umieszczenie w trak­

tacie zasady pomocniczości” pozwoliUnii Europejskiej rozpocząć marsz w kierunku

„Europy federalnej”. PrezydentMitterrandzaszczególneosiągnięcie konferencji mię­ dzyrządowej uznawał natomiast postanowienia traktatu dotyczące nowych upraw­

nień Parlamentu Europejskiego oraz wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeń­ stwa.Z koleipremierMajorkładł duży nacisk na reformę systemu instytucjonalnego Wspólnot Europejskich,wszczególności wzmocnienie pozycjiinstytucji o charakte­

rzeponadnarodowym:Parlamentu Europejskiego, Trybunału Sprawiedliwości iTry­ bunału Obrachunkowego. Z drugiej stronyjednak, Major nie ukrywał swojego scep­

tycyzmuwobecdalszego rozszerzania kompetencji Wspólnot Europejskich kosztem państw członkowskich.Wyrażał zatem satysfakcję, że w celuprzeciwdziałania „peł­

zającemu rozszerzaniu kompetencji wspólnotowych” uczestnikom konferencji mię­ dzyrządowej udało się po raz pierwszy jasno zdefiniować owe kompetencje w takich dziedzinach, jak: ochrona zdrowia, kształceniezawodoweczykultura153.

Traktat z Maastricht miał wejść w życie 1 stycznia 1993 r., po złożeniu wszyst­ kich dokumentówratyfikacyjnych, lub - wprzeciwnym wypadku - pierwszegodnia miesiąca następującego po złożeniu dokumentu ratyfikacyjnegoprzez ostatniegosy­ gnatariusza (art. R ust. 2 TUE[obecnieart. 52 TUE])154. W Danii i Irlandii, zgodnie z tamtejszym prawem krajowym,przeprowadzone zostałyreferenda w sprawie przy­

196 Rozdział III. Na drodze do Unii Europejskiej jęcia traktatu.2czerwca 1992 r. 50,7% ludności Danii opowiedziało sięprzeciwtrak­ tatowi.Natomiast w Irlandii 16 czerwca 1992 r. 69% uprawnionych do głosowania zaakceptowałotę umowę międzynarodową. W pozostałych państwach rozpoczęłasię bardzoostradebatanad traktatem.W tej sytuacji równieżFrancja postanowiła prze­

prowadzić referendum, mimoiżjej prawo krajowe tego niewymagało. 20 września 1992 r. dość niespodziewanie jedynie 51,05% uprawnionej do głosowanialudności tego kraju zaakceptowało traktat z Maastricht155.

155 Ponieważ jednak postanowienia dotyczące praw wyborczych obywateli Unii Europejskiej oraz

„przeniesienie niektórych praw suwerennych na Wspólnotę” wymagały zmiany francuskiej konstytu­

cji, to prezydent Mitterrand już wkrótce po zakończeniu posiedzenia Rady Europejskiej w Maastricht w grudniu 1991 r. nie wykluczał możliwości przeprowadzenia we Francji referendum poświęconego re­

wizji konstytucji i ratyfikacji traktatu o Unii Europejskiej; por. AdG, 1991, s. 36288 i nast.; szerzej na te­

mat procesu ratyfikacji traktatu z Maastricht por. A. N. D u f f, Ratification, [w:] A. N. D u f f, J. P i n d e r, R. Pryce, op. cit., 53-68.

156 D. O’Keeffe, P. Twomey (eds.), Legal Issues of the Maastricht Treaty, op. cit., s. 349-365;

B. Kohler-Koch, T. Conzelmann, M. Knodt, op. cit., s. 138; por. też European Council in Edin­

burgh (11-12 December 1992). Conclusions of the Presidency, http://europa.eu/rapid/searchResultAc- tion.do, s. 1-3, 17-20; przebieg posiedzenia por. AdG, 1992, s. 37411 i nast.

157 Proces ratyfikacji traktatu z Maastricht w RFN i przeprowadzona w związku z tym nowelizacja Ustawy Zasadniczej doprowadziły do kontrowersji politycznych, wyrazem których były m.in. skargi do Federalnego Trybunału Konstytucyjnego, a następnie wydanie przez Trybunał 12 października 1993 r.

12 grudnia 1992 r. Rada Europejska w czasie posiedzenia w Edynburgu przyjęła do wiadomości notyfikowanypaństwom członkowskim 30 października 1992 r. do­ kument rządu duńskiego zatytułowany Dania w Europie, który zapowiadał m.in. re­ zygnację tego kraju z udziału w trzeciej fazie tworzeniaUnii Gospodarczej i Waluto­

wej, w planowanej wspólnejpolityceobronnej Unii Europejskiej, a nawet ograniczone uczestnictwowrealizacji zadań przewidzianych w III filarze. Jeszcze podczas tego sa­

mego posiedzenia szefowie państwlub rządów (nie Rada Europejska) uzgodnili treść specjalnego porozumienia międzyrządowego, zawierającego regulacje wyjątkowe (opt out') dlaDanii: rezygnacjęz udziału wtrzeciejfazie tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej; status obserwatora w Unii Zachodnioeuropejskiej, bez zamiarustara­

nia się o członkostwo zwyczajne w tej organizacji; nieuczestniczeniewprzedsięwzię­ ciach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa dotyczącychaspektów polity­

ki obronnej. Ponadto wszyscy uczestnicy posiedzenia zgodnie stwierdzili, że Dania będziebrała udział „w nieograniczonym zakresie” we współpracy państw członkow­

skich wIII filarze. Z drugiej strony jednak,rządduński postanowił dołączyć doswo­

ich dokumentów ratyfikacyjnych trzy jednostronne deklaracje: o obywatelstwieUnii Europejskiej, o współpracy Daniiw dziedzinie wymiaru sprawiedliwościi spraw we­

wnętrznych oraz oświadczenie końcowe. Pozostałe państwaczłonkowskie zobowiąza­

ły się przyjąćte deklaracje do wiadomości. Najważniejszeznaczeniemiała deklaracja o współpracy Danii w III filarze, przewidująca, że kraj ten zgodzi sięw niej uczest­

niczyć, alena warunkachmetody międzyrządowej156 157. W powtórzonym referendum, przeprowadzonym 18 maja 1993 r., 56,8%ludnościDanii wypowiedziało sięza trakta­

tem. Po ratyfikacji w pozostałych państwachczłonkowskichi złożeniu wszystkich do­ kumentów ratyfikacyjnych traktat z Maastrichtwszedłwżycie 1 listopada 1993r.'57

VI. TRAKTAT Z MAASTRICHT