Komitet Stałych Przedstawicieli

Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) od 1958 r. jest instytucją pomoc‑

niczą Rady. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich i odpowiada za przygotowanie prac Rady Unii Europejskiej oraz za wykonanie zadań powierzo‑

nych mu przez Radę. COREPER obraduje co najmniej raz w tygodniu. Sprawami polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, jak również współpracą na rzecz rozwo‑

ju zajmuje się COREPER II, w skład którego wchodzą ambasadorowie państw członkowskich. Dodatkowo, na szczeblu zastępców ambasadorów, funkcjonuje tzw. COREPER I, zajmujący się sprawami sektorowymi — rolnictwem, rybołów‑

stwem, rynkiem wewnętrznym, telekomunikacją, kulturą i zdrowiem itp.⁴⁶ CO‑

zwy zamku w Niemczech, gdzie po raz pierwszy miało miejsce spotkanie nieformalne podczas niemieckiej prezydencji w Radzie UE w 1974 r). Nieformalne spotkania ministrów odbywają się zwykle raz na 6 miesięcy w państwie członkowskim sprawującym przewodnictwo w Radzie UE.

Spotkania trwają 2 dni (na ogół odbywają się w piątek i sobotę) i mają charakter nieformalny.

Z tego też względu w ich trakcie nie są przyjmowane żadne wnioski, co umożliwia swobodne omawianie bieżących spraw polityki zagranicznej, polityki rozwojowej, humanitarnej itp. Spo‑

tkania pozwalają na wymianę doświadczeń i działań m.in. w zakresie polityki rozwojowej, co ma na celu zminimalizowanie powielania się działań, lepszą koordynację i efektywność. Spo‑

tkaniom przewodniczy Wysoki Przedstawiciel UE do spraw Polityki Zagranicznej i Bezpieczeń‑

stwa. Więcej M. Holland, M. Doidge, Development Policy of the European Union, New York 2012, s. 98.

45 Ibidem, s. 97.

46 Wszystkie punkty porządku obrad posiedzeń Rady są z wyprzedzeniem analizowane przez Komitet Stałych Przedstawicieli, chyba że postanowi on inaczej. Komitet Stałych Przedstawicieli dokłada starań, aby na etapie swoich prac osiągnąć porozumienie, które zostanie przedłożone Radzie do przyjęcia. Zapewnia on właściwe przedstawienie spraw Radzie oraz, w odpowiednich

REPER koordynuje pracę ponad 200 stałych i powołanych ad hoc grup roboczych, które odpowiadają za opracowanie polityki, dokumentów, stanowiska w ramach danego zagadnienia⁴⁷. Grupą roboczą odpowiedzialną za politykę rozwojową jest CODEV⁴⁸. Działa ona w takich sprawach, jak: spójność unijnej polityki na rzecz rozwoju, skuteczność pomocy w ramach współpracy rozwojowej UE, spój‑

ność działań podjętych przez UE z innymi zobowiązaniami międzynarodowymi w dziedzinie rozwoju itp. Współpracuje również w opracowywaniu dokumentów z następujących dziedzin: demokracja i prawa człowieka, klimat i ochrona środo‑

wiska, a także problematyka równości płci, zdrowia, przeciwdziałania HIV/AIDS w polityce rozwoju. Grupa spotyka się zwykle raz w tygodniu, ale w zależności od potrzeb może spotykać się częściej, zwłaszcza przed posiedzeniami Rady. De‑

cyzje w sprawach przygotowanych przez CODEV są podejmowane przez mini‑

strów do spraw rozwoju w ramach Rady do spraw Zagranicznych.

2.2.3. Prezydencja

Prezydencja została wprowadzona w 1957 r.⁴⁹ Jest to rotacyjny okres prze‑

wodnictwa państw członkowskich w Radzie Unii Europejskiej⁵⁰. Od wejścia w życie Traktatu z Lizbony obowiązuje tzw. grupowy system sprawowania prezydencji. Prezydencja jednego z państw trwa 6 miesięcy, jednakże państwa sprawujące prezydencję kolejno po sobie są zobowiązane do współpracy, co tworzy tzw. trio. Przez okres 6 miesięcy dane państwo przewodniczy poszcze‑

gólnym składom RUE⁵¹. Zakres kompetencji prezydencji został znacznie ogra‑

przypadkach, prezentuje wytyczne, opcje lub propozycje rozwiązań. W nagłych przypadkach Rada, stanowiąc jednomyślnie, może postanowić o rozstrzygnięciu sprawy bez uprzedniej ana‑

lizy. Artykuł 19 pkt 3. Decyzja Rady z dn. 1 grudnia 2009 r. dotycząca przyjęcia regulaminu wewnętrznego Rady (2009/937/UE).

47 Więcej o COREPER K.A. Wojtaszcz yk, J. Wiśniewska ‑ Grzelak, P. Stawarz, A. Bier nacka ‑Rygiel, Problemy instytucjonalne Unii Europejskiej — wymiar teoretyczno‑

­metodologiczny, Warszawa 2014, s. 92—95.

48 Powołanie grup roboczych następuje na podstawie art. 19 pkt 3 regulaminu wewnętrz‑

nego Rady, który wskazuje, że w celu przeprowadzenia pewnych wcześniej określonych prac przygotowawczych lub analiz Komitet Stałych Przedstawicieli może tworzyć komitety lub grupy robocze bądź wyrazić zgodę na utworzenie takich organów.

49 Jej elementy były już widoczne w Traktacie ustanawiającym EWG z 1957 r., w art. 146.

50 K.A. Wojtaszcz yk, Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej, Warszawa 2010, s. 9.

Zob. też A. Nowak ‑Far, Prezydencja w Unii Europejskiej: instytucje, prawo i organizacja, Warszawa 2010; L. Jesień, Prezydencja Unii Europejskiej: zinstytucjonalizowana procedura przywództwa politycznego, Warszawa 2011; J. Barcz, Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej:

podstawy prawne i ramy instytucjonalne wraz z podstawowymi dokumentami, Warszawa 2010.

51 Wyjątek stanowi Rada do spraw Zagranicznych, której przewodniczy Wysoki Przedstawi‑

ciel Unii do spraw Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

127

2. Instytucje UE realizujące politykę rozwojową

niczony w stosunku do poprzedniego stanu prawnego. W Traktacie z Lizbony znaczne kompetencje, które dotychczas miała prezydencja, przyznano Wyso‑

kiemu Przedstawicielowi⁵² oraz powołanemu Przewodniczącemu Rady Euro‑

pejskiej, którego funkcje pełnił wcześniej przedstawiciel państwa sprawującego prezydencję⁵³. Tym samym obecnie funkcje prezydencji ograniczają się jedynie do działań w zakresie działań Rady UE. Nadal jednak wypełnia ona funkcje:

organizatorsko ‑zarządzające⁵⁴, inicjująco ‑programowe⁵⁵, koordynacyjne⁵⁶, me‑

diacyjne i reprezentacyjne⁵⁷.

Warto zauważyć, że dla realizacji polityki rozwojowej na przestrzeni dziesię‑

cioleci właśnie prezydencja odgrywała kluczową rolę⁵⁸. Było to powodem kry‑

52 Do kompetencji przeniesionych należą: prowadzenie w imieniu Rady i na zalecenie pre‑

zydencji dialogu politycznego, wspomaganie prezydencji, gwarancja odpowiedniej informacji PE u Rady o wzmocnionej współpracy w ramach WPZiB, wprowadzanie w życie decyzji poli‑

tycznych, art. 18 ust. 3 TUE, art. 26 TUE, art. 27 TUE. Więcej J. Barcz, Przewodnictwo po Traktacie z Lizbony. Traktaty stanowiące Unię Europejską, Warszawa 2008, s. 75—76.

53 Do kompetencji Przewodniczącego Rady Europejskiej należą: a) przewodniczenie Ra‑

dzie Europejskiej i prowadzenie jej prac; b) zapewnienie przygotowania i ciągłości prac Rady Europejskiej we współpracy z Przewodniczącym Komisji i na podstawie prac Rady do spraw Ogólnych; c) wspomaganie osiągania spójności i konsensusu w Radzie Europejskiej; d) przed‑

stawianie Parlamentowi Europejskiemu sprawozdań z każdego posiedzenia Rady Europejskiej.

Przewodniczący Rady Europejskiej zapewnia na swoim poziomie oraz w zakresie swoich właś‑

ciwości reprezentację Unii na zewnątrz w sprawach dotyczących Wspólnej Polityki Zagranicz‑

nej i Bezpieczeństwa, bez uszczerbku dla uprawnień Wysokiego Przedstawiciela Unii do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa (art. 15.6TUE).

54 Należą do nich m.in. opracowania: kalendarza posiedzeń, przebiegu obrad, Rady i jej struktur wewnętrznych (np. COREPER), art. 2 ust. 3 Regulaminu Rady oraz art. 6—16 załącz‑

nika V do Regulaminu Rady.

55 W obecnym stanie prawnym w zasadzie ograniczają się do sporządzania 18 ‑miesięcznego działania Rady, art. 2 ust. 4 i 5 Regulaminu Rady.

56 Należą do nich zarówno koordynacja działań wewnątrz Rady, jak i koordynacja działań Rady z pozostałymi instytucjami, art. 16 ust. 6 TUE, art. 48 ust. 4 TUE, art. 121 ust. 5, art. 126 ust. 11, art. 219 ust. 1, art. 293 ust. 1—2, art. 294 ust. 8, art. 314 ust. 4 TFUE, art. 3 deklaracji nr 9, art. 26 regulaminu Rady, art. 1—5 załącznika V Regulaminu Rady.

57 Polegają one na próbach wypracowania kompromisu w celu realizacji zamierzonych dzia‑

łań, w tym wypracowania wspólnych stanowisk państw członkowskich. Reprezentacja ogranicza się w zasadzie do możliwości uczestnictwa w posiedzeniach poszczególnych instytucji, np. PE, jak również jego Komisji, oraz możliwości uczestnictwa w konferencjach międzynarodowych, art. 293 ust. 1—2, art. 294 ust. 8, art. 314 TFUE oraz art. 26 regulaminu Rady. Więcej K. Szczer‑

ski, Prezydencja w Unii Europejskiej. Analiza i doświadczenia, Kraków 2009, s. 31—56.

58 Na przykład szwedzka prezydencja podkreśliła, że „podstawowym czynnikiem stosunków zewnętrznych jest efektywna współpraca w sprawach rozwoju”, uznając ją za ważny cel prezy‑

dencji. Jednocześnie zwrócono uwagę, że „skuteczne współdziałanie w tej dziedzinie jest także elementem programu reformy Komisji. Należy zapewnić większą zgodność w zakresie polityki zewnętrznej. Toteż UE wzmocni swą pozycję, postępując odpowiedzialnie i solidarnie na scenie międzynarodowej”. Po raz pierwszy też pojawia się stwierdzenie, że „walka z ubóstwem będzie wspólnym punktem odniesienia współpracy na rzecz rozwoju”. Irlandia stosunki z Afryką zamie‑

tyki, np. z braku kontynuacji zamierzonych działań, ale umożliwiało również wpływanie państw, szczególnie wrażliwych na potrzeby globalnego Południa, na politykę rozwojową WE. W obecnym stanie prawnym polityką współpracy rozwojowej zajmuje się Rada do spraw Zagranicznych, której przewodzi Wysoki Przedstawiciel, a nie państwo sprawujące prezydencję, a tym samym państwa mają o wiele mniejszy wpływ na możliwość kształtowania polityki rozwojowej przez własne cele prezydencji. Jednakże powołanie Przewodniczącego Rady Eu‑

ropejskiej, jak również Wysokiego Przedstawiciela zmniejsza rolę prezydencji, może spowodować ujednolicenie działań w tym obszarze w ramach polityki zagranicznej. W związku z tym, że polityką rozwojową Wysoki Przedstawiciel zajmuje się jedynie w bardzo ograniczonym zakresie, może to skutkować bra‑

kiem inicjatyw w tym obszarze na poziomie międzypaństwowym. Jest jednak za wcześnie, by oceniać rolę nowej formy prezydencji w kształtowaniu się po‑

lityki współpracy na rzecz rozwoju⁵⁹.

rzała uczynić głównym celem prezydencji i sprawić, by kwestie związane z Afryką otrzymały w Unii Europejskiej wysoki priorytet, podkreślając jednocześnie skalę ubóstwa i potrzebę roz‑

wiązywania konfliktów na tym kontynencie. Działania Irlandii w pewnym sensie kontynuowała Holandia, która za cele prezydencji obrała m.in.: usuwanie biedy, walkę z AIDS, pokój, bezpie‑

czeństwo i wzrost gospodarczy, jak również polepszenie skuteczności i przejrzystości pomocy.

Podobnie postąpiły Luksemburg i Wielka Brytania w 2005 r. Luksemburg podkreślił znaczenie walki z HIV/AIDS, spójności i realizacji celów milenijnych, a Wielka Brytania zamierzała „kon‑

tynuować starania, aby jakość oraz wielkość pomocy udzielanej przez UE w walce ze skrajnym ubóstwem na świecie przyczyniła się do realizacji Milenijnych Celów Rozwoju ONZ do roku 2015”. Owa spójność doprowadziła do tego, że w konkluzjach z czerwca 2004 r. Rada Euro‑

pejska „potwierdza swoje zobowiązanie do pogłębienia dialogu z partnerami regionalnymi […]

oraz zachęca do dalszych wysiłków na rzecz rozwoju i podniesienia znaczenia dialogu”. Zob.

Priorytety prezydencji szwedzkiej (1 stycznia 2001 r. — 30 czerwca 2001 r.), „Monitor Integracji Europejskiej”, http://archiwum ‑ukie.polskawue.gov.pl/HLP/mointintgr.nsf/0/7D0356234D883B43‑

C1256E7500561F40/$file/ME5335B.pdf [Dostęp: 16.12.2005 r.]; Rada Europejska, konkluzje pre‑

zydencji, Göteborg, 15—16 czerwca 2001 r. (SN 200/1/01 REV 1), pkt. 22, 26; Rada Europejska, konkluzje prezydencji, Laeken, 14—15 grudnia 2001 r. (SN 300/1/01 REV 1), pkt 49; Rada Eu‑

ropejska, konkluzje prezydencji, Sewilla, 21—22 czerwca 2002 r. (13463/02), pkt 45; Rada Eu‑

ropejska, konkluzje prezydencji, Barcelona, 15—16 marca 2002 r. (SN 100/1/02 REV 1), pkt 13;

Priorytety prezydencji duńskiej (1 lipca 2002 r. — 31 grudnia 2002 r.), „Monitor Integracji Eu‑

ropejskiej”, http://archiwum ‑ukie.polskawue.gov.pl/HLP/mointintgr.nsf/0/EA4D2FB5341CD652‑

C1256E75005604AE/$file/ME5344B.pdf; Rada Europejska, konkluzje prezydencji, Bruksela, 12—13 grudnia 2004 r. (5381/04), pkt 77; Priorytety prezydencji irlandzkiej (1 stycznia 2004 r.

— 30 czerwca 2004 r.), „Monitor Integracji Europejskiej”, http://archiwum ‑kie.polskawue.gov.pl/

HLP/files.nsf/0/2BB883F8915F8260C1256F1F002CB18A/$file/ME7013.pdf [Dostęp: 10.12.2015 r.];

Rada Europejska, konkluzje prezydencji, Bruksela, 16—17 grudnia 2004 r. (16238/1/04 REV 1), pkt. 63—66; Priorytety prezydencji brytyjskiej (1 lipca 2005 r. — 31 grudnia 2005 r.), „Monitor Integracji Europejskiej”, http://archiwum ‑ukie.polskawue.gov.pl/HLP/files.nsf/0f93de09147035b3 c1256ef5004250b8/7db29555facc1ef3c12570310026deeb?OpenDocument [Dostęp: 16.12.205 r.];

Rada Europejska, konkluzje prezydencji, Bruksela, 19 lipca 2004 r. (10679/2/04 REV2), pkt 78.

59 Zob. też R. Mień kowska ‑Norkiene, Zmiana roli prezydencji po wejściu w życie Trak­

tatu z Lizbony, Warszawa 2012.

129

2. Instytucje UE realizujące politykę rozwojową