w kontekście realizacji polityki rozwojowej
2. Instytucje UE realizujące politykę rozwojową
2.3. Parlament Europejski
Funkcjonowanie Parlamentu Europejskiego60 regulują art. 13, 14 TUE i art. 223—234 TFUE oraz jego regulamin61. Parlament Europejski (PE) to or‑
gan jednoizbowy, przedstawicielski (reprezentujący obywateli UE), kadencyjny (kadencja wynosi 5 lat) oraz ponadnarodowy, w którego skład wchodzą osoby wyłonione w bezpośrednich, wolnych i powszechnych wyborach do PE z po‑
szczególnych państw członkowskich. Mandaty są przyznawane na zasadzie de‑
gresywnej proporcjonalności, z tym że liczba wszystkich członków nie może przekroczyć 750 (750 deputowanych oraz Przewodniczący PE). W PE funkcjo‑
nują stałe i tymczasowe komisje parlamentarne, w tym Komisja Spraw Zagra‑
nicznych oraz niezależnie działająca Komisja Rozwoju (DEVE). Dla współpra‑
cy z państwami rozwijającymi istotne znaczenie mają delegacje oraz Dyrekcja Generalna do spraw Polityki Zewnętrznej UE Sekretariatu Generalnego.
Działania PE wspiera i koordynuje Sekretariat Generalny. W jego skład wcho‑
dzi 8 dyrekcji, w tym Dyrekcja Generalna do spraw Polityki Zewnętrznej Unii Europejskiej (DG Expo)62, na której czele stoi Dyrektor Generalny63. Składa się ona z 4 dyrekcji: Dyrekcja A — Komisji, Dyrekcja B — Regionów B, Dyrek‑
cja C — Dyrekcja do spraw Zasobów, i Dyrekcja D — Wsparcia Demokracji, odpowiedzialna za organizację pracy organów parlamentarnych w obszarze po‑
lityki zewnętrznej. Do obowiązków Dyrekcji należy między innymi: zagwaran‑
towanie sprawnego funkcjonowania komisji parlamentarnych w obszarze spraw zagranicznych, praw człowieka, bezpieczeństwa i obrony oraz rozwoju i handlu międzynarodowego; wspieranie prac delegacji międzyparlamentarnych i wielo‑
stronnych zgromadzeń regionalnych w odniesieniu do całego świata; zapew‑
nienie profesjonalnego wsparcia i doradztwa przewodniczącym tych organów w wykonywaniu ich obowiązków; wspieranie wielu organów, grup roboczych, delegacji roboczych i innych czy dostarczanie organom parlamentarnym i prze‑
wodniczącemu Parlamentu wiedzy fachowej w zakresie stosunków zewnętrz‑
nych.
W dziedzinie polityki współpracy na rzecz rozwoju PE pełni przede wszyst‑
kim funkcje kontrolne, za które odpowiada Komisja Rozwoju, oraz — w ra‑
60 W latach 1957—1962 — Jednolite Zgromadzenie Parlamentarne, które zostało utworzo‑
ne na podstawie Konwencji w sprawie wspólnych organów Wspólnot Europejskich z 25 marca 1957 r.
61 Regulamin Parlamentu Europejskiego, ósma kadencja, wrzesień 2015 r., http://www.
europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef= ‑//EP//TEXT+RULES ‑EP+20150909+TOC+DOC+
XML+V0//PL&language=PL [Dostęp: 26.10.2015 r.].
62 Pozostałe to Urząd: Przewodniczącego, Polityk Wewnętrznych, Komunikacji, Kadr, Infra‑
struktury i Logistyki, Tłumaczeń Pisemnych, Tłumaczeń Ustnych i Konferencyjnych, Finansów, Innowacji i Wsparcia Technicznego.
63 Obecnie jest nim Luis Marco Aguiriano Nalda.
mach zwykłej procedury prawodawczej — funkcję prawodawczą. Ma również szerokie kompetencje, jeśli chodzi o kształt budżetu UE, w tym w zakresie po‑
lityki zewnętrznej64. PE, podobnie jak Rada, ma możliwość współdecydowania w sprawach objętych tytułem III TFUE, dotyczącym wzmocnionej współpracy.
Jednocześnie, na podstawie porozumienia ramowego65, ustanowionego w celu wzmocnienia odpowiedzialności politycznej i zasadności działań Komisji, roz‑
szerzenia konstruktywnego dialogu i poprawy przepływu informacji pomiędzy obiema instytucjami, wprowadzono regulacje dotyczące współpracy pomiędzy PE a KE. Dla omawianego zagadnienia istotne są zwłaszcza ustalenia w zakre‑
sie współpracy w ramach negocjowania i zawierania umów międzynarodowych.
W porozumieniu Komisja zobowiązała się między innymi, że przyjmie środ‑
ki mające na celu szersze zaangażowanie Parlamentu, by mogła w możliwie najszerszym zakresie uwzględniać jego opinie w dziedzinie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa66. PE ma tym samym możliwość: dostępu do informacji (szczegółowo regulowany przez załącznik II67), uczestnictwa w re‑
gularnych zebraniach obydwu instytucji czy przedstawiania propozycji, uwag, w tym w trakcie negocjacji i zawierania porozumień międzynarodowych68.
Dzięki zaangażowaniu w działalność w poszczególnych delegacjach i gru‑
pach roboczych PE ma wpływ na kształt polityki rozwojowej. Głos PE jest też niejednokrotnie głosem moralności, który nie jest skoncentrowany jedynie na polityce zagranicznej i handlowej, bierze bowiem pod uwagę kwestie praw i godności człowieka. Działalność PE przyczyniła się między innymi do włą‑
64 M. Musz y ński, D.E. Harasimiu k, M. Kozak, Unia Europejska, instytucje, polityki, prawo, Warszawa 2012, s. 158—159.
65 Porozumienie międzyinstytucjonalne z 20 listopada 2010 r. w sprawie stosunków między Parlamentem Europejskim a Komisją Europejską (Dz.Urz.UE L 304/47 z 22.11.2011 r.).
66 Ibidem.
67 Jak również w załączniku III pkt 5: „W przypadku umów międzynarodowych, których zawarcie wymaga zgody Parlamentu, Komisja przekazuje Parlamentowi w trakcie procesu ne‑
gocjacji wszystkie istotne informacje, które przekazuje również Radzie (lub specjalnemu komi‑
tetowi wyznaczonemu przez Radę). Informacje te obejmują projekty zmian do przyjętych wy‑
tycznych negocjacyjnych, projekty tekstów negocjacyjnych, uzgodnione artykuły, uzgodnioną datę parafowania umowy oraz tekst umowy, która ma zostać parafowana. Komisja przekazuje również Parlamentowi, podobnie jak Radzie (lub specjalnemu komitetowi wyznaczonemu przez Radę), wszelkie istotne dokumenty otrzymane od stron trzecich, pod warunkiem uzyskania zgo‑
dy ich autora. Komisja informuje przedmiotowo właściwą komisję parlamentarną o postępach w negocjacjach oraz w szczególności wyjaśnia, w jaki sposób uwzględnione zostały uwagi Par‑
lamentu”.
68 Załącznik III do Porozumienia ramowego: „pkt 1. Komisja informuje Parlament o za‑
miarze zaproponowania rozpoczęcia negocjacji w tym samym czasie, w jakim informuje o tym Radę; pkt 2. Zgodnie z postanowieniami pkt. 24 porozumienia ramowego, jednocześnie z przed‑
łożeniem projektu wytycznych negocjacyjnych w celu ich przyjęcia przez Radę Komisja przed‑
stawia je Parlamentowi; pkt 3. W trakcie negocjacji Komisja należycie uwzględnia uwagi Par‑
lamentu”.
131
2. Instytucje UE realizujące politykę rozwojową
czenia programów dotyczących demokracji i praw człowieka w zakres polityki zagranicznej i powstania w 2006 r. European Initiative for Democracy and Hu
man Rights69, działającej w ramach EROPEAID. To również PE, wbrew zalece‑
niom KE, zdecydował o wydłużeniu procesu negocjowania EPA do 2016 r.70
2.3.1. Komisja Spraw Zagranicznych
Prace i zakres kompetencji Komisji Spraw Zagranicznych reguluje załącznik VI Regulaminu PE. Komisja Spraw Zagranicznych71 ma uprawnienia w zakresie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB) oraz Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (EPBiO)72. Warto zauważyć, że Komisja ta
69 Rozporządzenie (WE) nr 1889/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 20 grud‑
nia 2006 r. w sprawie ustanowienia Instrumentu Finansowego na rzecz Wspierania Demokracji i Praw Człowieka na Świecie, później zmienione (Dz.Urz. UE L 386/01 z 29.12.2006 r.).
70 Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dn. 13 września 2012 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego załącznik I do rozporządzenia nr 1528/2007 Rady (WE) w zakresie usunięcia niektórych państw z wyka‑
zu regionów lub państw, które zakończyły negocjacje, COM (2011)0598 — C7 ‑0305/2011 — 2011/0260(COD), (2013/C 353 E/46).
71 Przewodniczącym Komisji jest Elmar Brok, wiceprzewodniczącymi zaś — Firello Prove‑
ra, Ioan Mirceau Pascu i Andrey Kovatchev.
72 Szczegółowo kompetencje Komisji wymienia załącznik VI pkt 1, który wskazuje, że Ko‑
misja ma uprawnienia w zakresie:
— wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB) oraz wspólnej polityki bezpie‑
czeństwa i obrony (WPBiO); w tym zakresie Komisję wspiera podkomisja do spraw bezpie‑
czeństwa i obrony;
— stosunków z innymi instytucjami i organami Unii, z ONZ oraz z innymi organizacjami międzynarodowymi i zgromadzeniami międzyparlamentarnymi w sprawach z zakresu jej kompetencji;
— nadzoru nad Europejską Służbą Działań Zewnętrznych;
— wzmocnienia stosunków politycznych z krajami trzecimi przez kompleksowe programy współpracy i pomocy lub przez porozumienia międzynarodowe, jak porozumienia stowa‑
rzyszeniowe i umowy o partnerstwie;
— otwierania, monitorowania oraz finalizowania negocjacji dotyczących przystąpienia państw europejskich do Unii;
— całego ustawodawstwa, planowania i kontroli działań prowadzonych w ramach Europejskiego Instrumentu na rzecz Wspierania Demokracji i Praw Człowieka, Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa, Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej, Instrumentu na rzecz Przyczyniania się do Stabilności i Pokoju oraz Instrumentu Partnerstwa na rzecz Współpracy z Państwami Trzecimi, a także polityki w tym zakresie;
— monitorowania i dalszego działania m.in. w zakresie europejskiej polityki sąsiedztwa (EPS), w szczególności w odniesieniu do rocznych sprawozdań z postępów w dziedzinie EPS;
— kwestii dotyczących demokracji, praworządności, praw człowieka, w tym praw mniejszości, w krajach trzecich oraz zasad prawa międzynarodowego; w tym zakresie Komisję wspiera
nie zajmuje się państwami rozwijającymi się ani też współpracą z AKP, a jedy‑
nie wzmacnia stosunki polityczne z krajami trzecimi, głównie z krajami leżą‑
cymi w bezpośrednim sąsiedztwie Unii. W przeciwieństwie bowiem do Rady, w ramach PE została wyodrębniona Komisja Rozwoju, która odpowiada za współpracę z państwami rozwijającymi się.
2.3.2. Komisja Rozwoju (DEVE)
Status Komisji Rozwoju (DEVE) reguluje pkt II załącznika VI do Regula‑
minu. DEVE ma uprawnienia w zakresie: wspierania, realizacji i monitorowa‑
nia polityki rozwoju i współpracy Unii, głównie zaś: a) dialogu politycznego z krajami rozwijającymi się, zarówno dwustronnego, jak i w ramach odpowied‑
nich organizacji międzynarodowych i na płaszczyźnie międzyparlamentarnej;
b) pomocy dla krajów rozwijających się i porozumień o współpracy z nimi, zwłaszcza nadzoru nad skutecznym finansowaniem pomocy i oceny wydajności, w tym w odniesieniu do eliminacji ubóstwa; c) monitorowania związku polityki państw członkowskich z polityką realizowaną na szczeblu Unii; d) promowa‑
nia wartości demokratycznych, dobrego zarządzania i praw człowieka w kra‑
jach rozwijających się; e) realizacji, monitorowania i rozwoju polityki spójności w odniesieniu do polityki rozwoju; całego ustawodawstwa, planowania i kon‑
troli działań prowadzonych w ramach Instrumentu Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju (DCI), Europejskiego Funduszu Rozwoju (EFR) — w ścisłej współpracy z parlamentami narodowymi — i Instrumentu Pomocy Humani‑
tarnej (IPH), a także wszystkich kwestii związanych z pomocą humanitarną w krajach rozwijających się oraz polityki w tym zakresie; kwestii związanych z umową o partnerstwie AKP ‑UE i stosunków z właściwymi organami; kwestii związanych z krajami i terytoriami zamorskimi; udziału Parlamentu w misjach obserwacji wyborów, w razie potrzeby we współpracy z innymi właściwymi komisjami i delegacjami.
Na czele DEVE stoi jej przewodniczący73. DEVE koordynuje pracę delegacji międzyparlamentarnych i delegacji ad hoc objętych zakresem jej kompetencji.
podkomisja do spraw praw człowieka, aby zapewnić spójność wszystkich strategii polityki zagranicznej Unii z unijną polityką praw człowieka; posłowie z innych komisji i organów właściwych w tym zakresie są zapraszani do uczestnictwa w posiedzeniach tej podkomisji, z zastrzeżeniem odpowiednich przepisów.
— udziału Parlamentu w misjach obserwacji wyborów, w razie potrzeby we współpracy z in‑
nymi właściwymi komisjami i delegacjami.
73 Obecnie jest nim Eva Joly, a wiceprzewodniczącymi są: Michele Striffler, Nirj Deva, Iva Zanicchi i Corina Cretu.
133
2. Instytucje UE realizujące politykę rozwojową
To do jej obszaru działań należy szeroko rozumiana współpraca z państwami globalnego Południa. DEVE opracowuje wiele dokumentów, np. pomaga w two‑
rzeniu budżetu, kontroluje Komisję Europejską i wszystkie inne podmioty, które realizują europejską politykę rozwojową i dostarczają europejską pomoc hu‑
manitarną. Ponadto wraz z państwami członkowskimi UE tworzy prawo, któ‑
re stanowi ramy dla działalności w dziedzinie rozwoju. W miarę możliwości organizuje spotkania robocze oraz wizytuje sytuacje w poszczególnych regio‑
nach świata. DEVE sporządza również sprawozdania74, opinie75 oraz poprawki76 w zakresie swoich kompetencji, których ogólne zasady szczegółowo reguluje Regulamin PE.
2.3.3. Delegacje
Delegacje podtrzymują i rozwijają międzynarodowe kontakty Parlamentu.
Ich działalność zmierza z jednej strony do podtrzymania i zacieśnienia kontak‑
tów z parlamentami krajów będących tradycyjnymi partnerami Unii Europej‑
skiej, a z drugiej strony przyczynia się do propagowania w państwach trzecich wartości stanowiących fundament Unii Europejskiej. Delegacje są powoływane, na podstawie propozycji Konferencji Przewodniczących, przez Parlament, który ustala ich charakter oraz liczbę członków w zależności od zakresu uprawnień.
Członkowie delegacji wybierani są podczas pierwszej lub drugiej sesji mie‑
sięcznej nowo wybranego Parlamentu, na okres kadencji parlamentarnej. Ogól‑
ne kompetencje poszczególnych delegacji są określane przez Parlament, który może je w każdej chwili rozszerzyć lub ograniczyć. Na czele każdej z delegacji stoi przewodniczący77. We współpracy na rzecz rozwoju istotną rolę odgrywają Delegacja do spraw stosunków z parlamentem panafrykańskim, Delegacja do wspólnego zgromadzenia parlamentarnego AKP ‑UE.
74 Po przedłożeniu Komisji projektu sprawozdania członkowie mogą w ustalonym terminie zgłaszać poprawki. Następnie poprawki są omawiane i poddawane pod głosowanie podczas po‑
siedzenia Komisji. Po wprowadzeniu zmian i przeprowadzeniu ostatecznego głosowania sporzą‑
dzane jest sprawozdanie przedstawiane podczas posiedzenia plenarnego.
75 Po przedłożeniu Komisji projektu opinii członkowie mają możliwość poddania go pod głosowanie oraz wprowadzenia odpowiednich zmian. Następnie opinie przedkłada się komisji odpowiedzialnej za opracowanie sprawozdania. Wszelkie przyjęte opinie załączane są do spra‑
wozdania właściwej komisji.
76 Po przedłożeniu właściwej komisji projektu sprawozdania, opinii lub wniosku członko‑
wie, w ustalonym przez komisję terminie, mogą składać poprawki. Zaproponowane poprawki są następnie omawiane i poddawane głosowaniu podczas posiedzenia komisji. Przyjęte poprawki wprowadza się do projektu tekstu przed zatwierdzeniem jego ostatecznej wersji.
77 Sposób powoływania i funkcjonowania delegacji reguluje art. 198 Regulaminu PE.