Kongregacja Pań Dzieci Maryi

Drugą wybitną działaczką społeczną związaną także ściśle z  kole-giatą św. Anny była Róża Łubieńska (1881–1954)87. Z jej inicjatywy w 1922 roku zawiązała się przy kościele Świętych Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty w Krakowie Kongregacja Pań Dzieci Maryi pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Józefa. W chwili założenia liczyła ona 82 członkinie, z czego 67 należało poprzednio do Sodalicji Królo-wej Korony Polskiej i 15 do Sodalicji Pań Nauczycielek prowadzonych przez jezuitów przy kościele św. Barbary. Statut Kongregacji zatwierdził biskup krakowski Adam Stefan Sapieha, który był często doradcą, pro-tektorem oraz inicjatorem wielu działań Róży Łubieńskiej. Kongrega-cja, którą prowadziła, była dla niej „rodziną z wyboru. Jej oddawała swój czas, energię, przekazywała niespożyty zapał i bogactwo wrażliwej psy-chiki”88. Łubieńska zdawała sobie sprawę, że dla owocnej działalności społecznej, której celem miała być nie tylko walka z biedą materialną, ale jeszcze bardziej z nędzą moralną, powinna posiadać zastęp odpowiednio

85 K. Michalski, Zapłakali ludzie. Śp. rektorowa J. Kostanecka, „Czas” 89 (1937) nr 312, s. 5. 86 Zob. Księga ogłoszeń parafii św. Anny od 26 grudnia 1909 do 20 listopada 1938:

17 paź-dziernika 1937.

87 M. Gigilewicz, Łubieńska Róża, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 11, Lublin 2006, s. 572; M. Świątecka, Łubieńska Róża, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 18, Kraków 1973, s. 470–471.

88 M. Świątecka, Róża Łubieńska i jej działalność społeczna, „Nasza Przeszłość” 51 (1979), s. 149.

dobranych i przygotowanych współpracowniczek. Miały one łączyć w so-bie odpowiednio wysoki poziom życia wewnętrznego z zamiłowaniem do pracy społecznej. Członkinie kongregacji, zwane kongreganistkami, przygotowywały się do pracy wśród najbiedniejszych na kursach społecz-nych organizowaspołecz-nych przez Akcję Katolicką, Magistrat miasta Krakowa lub Ministerstwo Opieki Społecznej. Jak już wspomniano, kierownikiem duchowym tej kongregacji był mocno związany z kościołem św. Anny ks. Rudolf van Roy, który co miesiąc wygłaszał dla członkiń konferencje o tematyce religijno-moralnej. On też przewodniczył corocznym obo-wiązkowym rekolekcjom zamkniętym dla kobiet pracujących społecz-nie, które odbywały się w klasztorze sióstr urszulanek. Księdzu Royowi organizacja zawdzięczała solidną formację duchową, a niejednokrotnie też wsparcie materialne. Na potrzeby formacji duchowej kongreganistek Róża Łubieńska przetłumaczyła z języka francuskiego istotną dla tej problematyki książkę Jeana Baptiste’a Chautarda pt. Życie wewnętrzne a duch apostolstwa89. Siedziba kongregacji od 1925 roku znajdowała się na terenie parafii św. Anny przy pl. Jabłonowskich 390.

Kongregacja prowadziła szeroko zakrojoną działalność. Zatroszczyła się o zaniedbanych chrześcijańskich mieszkańców żydowskiej dzielni-cy Krakowa – Kazimierza, zajmowała się opuszczonymi niemowlętami i dziećmi upośledzonymi, więźniami oraz kobietami opuszczającymi więzienie, resocjalizacją prostytutek, a także nieletnimi przestępcami91. O dynamicznym rozwoju kongregacji świadczy fakt, że po 10 latach od swego założenia, a więc w 1932 roku, posiadała już 12 sekcji: euchary-styczną, czytelnianą, opieki pozaszkolnej, społeczną, miłosierdzia, wię-zienną, dochodową, samopomocy, młodych, pań nauczycielek, aspirantek, które przygotowywały kandydatki na przyszłe członkinie kongregacji i sekcję gospodarczą92. O dalszym rozwoju tego dzieła świadczy fakt, że w roku sprawozdawczym 1938/1939 kongregacja liczyła już 15 sekcji.

89 Książka miała dwa wydania w Krakowie w 1928 i 1930.

90 S. Piech, W cieniu kościołów i synagog. Życie religijne międzywojennego Krakowa 1918–1939, op. cit., s. 244–245.

91 M. Gigilewicz, Łubieńska Róża, op. cit., s. 572.

Wszystkie członkinie organizacji, a w 1939 roku było ich 200, miały się troszczyć o rozwój życia duchowego. Zadanie organizowania różnych form pobożności spoczywało na sekcji eucharystycznej. To właśnie ta sekcja była najbardziej związana z kościołem św. Anny. Troszczyła się ona o rozwój życia wewnętrznego członkiń przez różaniec, adoracje Naj-świętszego Sakramentu w każdy pierwszy piątek miesiąca oraz corocz-nie w czasie czterdziestogodzinnego nabożeństwa w kościele św. Anny w październiku i w kościele św. Jana w listopadzie. W trosce o rozwój życia wewnętrznego członkiń praktykowano również stałe kwadranso-we adoracje oraz Komunię Świętą wynagradzającą miesięczną lub tygo-dniową, a także w intencji misji i ojczyzny. Sekcja eucharystyczna opie-kowała się kolegiatą św. Anny, a zwłaszcza szatami liturgicznymi w tym kościele. Kongreganistki zorganizowały pracownię, w której szyły szaty liturgiczne i różne paramenty kościelne na zamówienie, a także dzieliły się nimi z ubogimi parafiami93.

Jak wynika z ogłoszeń, 8 grudnia 1928 roku w uroczystość Niepo-kalanego Poczęcia NMP w kościele św. Anny zbierana była składka na ubogie dzieci, które w godzinach pozaszkolnych, po południu, odrabiają zadania i otrzymują posiłek. Opiekę nad nimi roztaczała w kilku szko-łach Sekcja Katolickiego Związku Polek i Kongregacja Pań. Zbierano także odzież dla tych dzieci. Podobna składka była przeprowadzona 3 grudnia 1929 roku94.

2.2.3. Konferencja św. Wincentego a Paulo im. św. Jana Kantego

Kolejną organizacją charytatywną działającą przy parafii św. Anny w Krakowie była Konferencja św. Wincentego a Paulo im. św. Jana Kante-go. Była ona częścią wielkiego ruchu wincentyńskieKante-go. Założyciel księży misjonarzy-lazarystów oraz sióstr miłosierdzia (szarytek) św. Wincenty a Paulo (1581–1660) uważał bowiem, że czynne, dobrze zorganizowane

93 Ibidem, s. 154.

94 Księga ogłoszeń parafii św. Anny od 26 grudnia 1909 do 20 listopada 1938: rok 1928, 1929.

miłosierdzie chrześcijańskie jest szkołą prawdziwej świętości. Z jego inicjatywy i z jego ducha wyrosły prężne ośrodki działalności charyta-tywnej, prowadzone przez księży misjonarzy, siostry miłosierdzia oraz przez towarzystwa świeckie pań i panów – tzw. Konferencje św. Win-centego a Paulo. Cała ta działalność charytatywna osób duchownych i świeckich została doskonale zorganizowana na podstawie przemyśla-nych i praktyczprzemyśla-nych regulaminów. Zapewniało to powodzenie podej-mowanym akcjom dobroczynnym95.

Skupiona wokół kolegiaty św. Anny grupa charytatywna połączyła charyzmat wincentyński z czczonym w tym kościele św. Janem Kantym, który zasłynął także jako apostoł miłosierdzia. Na tę postać zwrócił już uwagę ks. Walerian Kalinka96. Świętego Profesora uczynił patronem założonej przez siebie po powrocie z Paryża w 1873 roku Konferencji dla studentów szkół wyższych. Bliskość Uniwersytetu Jagiellońskiego niejako naturalnie nakazywała objąć opieką tę grupę ludzi.

Działalność Konferencji św. Wincentego a Paulo im. św. Jana Kante-go w okresie międzywojennym w parafii św. Anny potwierdza testament ks. Jana Masnego uczyniony dnia 18 grudnia 1938 roku. Wynika z nie-go, że przy parafii św. Anny w okresie międzywojennym oprócz Komi-tetu Opieki nad Ubogimi działała także Konferencja św. Wincentego a Paulo im. św. Jana Kantego. We wspomnianym testamencie prepozyt przeznacza po równej części obu tym organizacjom swoją garderobę i bie-liznę oraz połowę pozostałej po pogrzebie gotówki97. W dokumentach spadkowych ks. Masnego odnotowano pod datą 29 kwietnia 1944 roku, że ustanowiony przez sąd grodzki w Krakowie zarządca masy spadko-wej ks. Jan Rudolf de Formicini van Roy przekazał na rzecz Konferencji

95 J. Gaworzewski, Święty Wincenty a Paulo patronem dzieł miłosierdzia w Kościele

kato-lickim, „Ruch Charytatywny” 10 (1931) nr 1, s. 2–7; B. Panek, Krakowskie organizacje charytatywne w latach 1918–1939, op. cit., s. 25.

96 Ks. Walerian Kalinka (1826–1886), zmartwychwstaniec, przed swym wstąpieniem do zakonu (1868) czynny polityk, naukowiec i pisarz. Cieszył się wielkim zaufaniem bp. Albina Dunajewskiego, z którym też ściśle współpracował. Zob. J. Mrówczyński, Ks. Walerian Kalinka. Życie i działalność, Poznań 1973.

97 Testament ks. Jana Masnego, Archiwum parafii św. Anny w Krakowie, Teczka

im. św. Jana Kantego 1 tys. zł. Z kolei pod datą 31 maja 1944 roku Ta-deusz Wałkowiecki potwierdza otrzymanie na tę organizację chary-tatywną kolejnych 300 zł z masy spadkowej po śp. ks. Janie Masnym. Przedstawione wyżej formy działań charytatywnych obejmują je-dynie te, które były bezpośrednio prowadzone przez parafię św. Anny. Wielką samarytańską pomoc niosły bowiem także inne instytucje

i zgro-madzenia zakonne działające na terenie parafii, ale niezwiązane z nią bezpośrednio. Na szczególną uwagę zasługuje choćby Kuchnia Siostry Samueli, przy ul. Smoleńsk 4, bezpłatna jadłodajnia dla biednych stu-dentów i uczniów Gimnazjum św. Anny, założona w 1872 roku przez felicjankę Samuelę Annę Piksa (1849–1938). Przez sześćdziesiąt lat (do 1932 roku) ta niezwykła siostra żywiła bezpłatnie setki studiują-cej młodzieży. Dla wielu młodych ludzi był to często jedyny posiłek98. Gdy z braku funduszy kuchni groziło zamknięcie, siostra Samuela nie wstydziła się kwestować na jej prowadzenie. Dzieło przeżyło założyciel-kę i było kontynuowane przez siostry felicjanki. W 1935 roku Kuchnia Siostry Samueli żywiła dziennie 267 osób. Działalność ta spotkała się z uznaniem Akademii Umiejętności i władz miejskich99.

Pośród dzieł dobroczynnych ważną rolę odgrywała także słynna bursa ks. Mieczysława Kuznowicza, przy ul. Skarbowej 4 w Krakowie, powstała w latach 1922–1930. Nie była ona położona na terenie parafii św. Anny, ale parafia korzystała z niej w ramach swej działalności dusz-pasterskiej, o czym była mowa wyżej. Gmach ten posiadał cztery piętra z częścią mieszkalną dla 480 chłopców i ich wychowawców. Wyposażo-no go w sale: teatralną, muzyczną, gimnastyczną oraz przeznaczoną na zebrania. W budynku ulokowano ponadto czytelnię, bibliotekę, kaplicę oraz redakcję pisma „Związkowiec”. Do roku 1939 znalazło tu pomoc i schronienie około 15 tysięcy młodych ludzi100.

98 B. Panek, Krakowskie organizacje charytatywne w latach 1918–1939, op. cit., s. 26, 114. 99 M. Szukiewicz, Codzienny cud, „Głos Narodu” 1923 nr 102, s. 7–8; „Dzwon Niedzielny”

1935 nr 16, s. 252; S. Piech, Katolickie dzieła miłosierdzia…, op. cit., s. 536. 100 http://bursakrakow.pl/index.php?page=doc&cat=2&doc=18 (05.09.2019).