Pierwsze ogólnopolskie pielgrzymki akademików na Jasną Górę

W zainicjowaniu ogólnopolskich pielgrzymek akademików na Jasną Górę ważną rolę odegrało środowisko akademickie w Warszawie. Mia-ło ono wtedy wielkich animatorów życia religijnego. Jak już wspomnia-no, kapelana tych środowisk ustanowiono w stolicy w 1928 roku. Został nim ks. Edward Szwejnic (1887–1934), prefekt szkół średnich, inicjator powstania charytatywnych i harcerskich organizacji szkolnych, cenio-ny dydaktyk. Warto zauważyć, że arcybiskup warszawski Aleksander Kakowski 4 stycznia 1928 roku erygował duszpasterstwo akademickie przy kościele św. Anny w Warszawie i mianował rektora tej świątyni ks. Edwarda Szwejnica duszpasterzem akademickim. Tym samym dusz-pasterstwo w stolicy, gdzie studiowało ponad 40 proc. ogółu młodzieży, jako pierwsze w Polsce posiadało własny kościół akademicki77. Ksiądz Szwejnic okazał się wybitnym duszpasterzem środowiska akademickie-go, utworzył komitet młodzieży i zespół kapelanów; w 1931 roku założył Akademicki Chór „Ambrozianum” oraz Związek Akademickich Stowa-rzyszeń Katolickich, którego zadaniem była integracja organizacji ka-tolickich młodzieży akademickiej w Warszawie. Zainicjował także wy-dawanie periodyków akademickich: „Młodzież Katolicka” (1926–1934) i „Juventus Christiana” (1929–1939)78.

Po jego śmierci duszpasterstwo to podjął jego zastępca, ks. Edward Detkens (1885–1942). Była to również wybitna postać. Po przyjęciu święceń kapłańskich w 1908 roku pracował jako wikariusz w Żbikowie (1908–1913), w archikatedrze św. Jana (1913–1920), a następnie jako prefekt szkół średnich i duszpasterz akademicki przy kościele św. Anny w Warszawie. Ksiądz Edward Detkens wyróżniał się jako gorliwy wycho-wawca i opiekun młodzieży gimnazjalnej, a później akademickiej. Pro-wadził stowarzyszenie „Iuventus Christiana”. Ceniono go za entuzjazm

77 A. Jakubowicz, Duszpasterstwo młodzieży w Polsce w okresie międzywojennym 1918–1939.

Studium historyczno-pastoralne, op. cit., s. 128. Autor ten nie ma natomiast racji, pisząc

na tej samej stronie, że ks. Szwejnic był pierwszym instytucjonalnie powołanym dusz-pasterzem akademickim w Polsce.

i wielką uczynność. Młodzieży akademickiej poświęcał swój czas, trud, talent i gorliwość. Dzielił się wszystkim, co miał. Organizował obozy, wycieczki, brał udział w dyskusjach, prowadząc je w duchu prawdy i mi-łości. Młodzi ludzie nazywali go „Wielkie Serce”. Po wybuchu II woj-ny światowej i zajęciu Warszawy przez Niemców, ks. Edward Detkens został aresztowany i wywieziony najpierw do obozu w Sachsenhausen, a następnie do Dachau, gdzie 10 sierpnia 1942 roku zginął w komorze gazowej. Został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II 13 czerw-ca 1999 roku w Warszawie w grupie 108 polskich męczenników zamor-dowanych przez hitlerowców podczas II wojny światowej z nienawiści do wiary79.

To właśnie tym dwóm wielkim kapelanom akademickim zawdzię-czano zainicjowanie akademickich pielgrzymek na Jasną Górę i słynne Akademickie Śluby Jasnogórskie w 1936 roku. Wprawdzie pierwsza ogólnopolska pielgrzymka akademików na Jasną Górę odbyła się już 5 maja 1929 roku i wzięło w niej udział 260 osób ze Lwowa, Krakowa, Poznania, Warszawy i Lublina, skąd wyszła inicjatywa pielgrzymki, ale idea ta nie została podjęta w kolejnych latach80. Wrócono do niej po trzech latach przerwy w środowisku warszawskim. Inspirował do tego biskup Antoni Szlagowski (1864–1956), wybitny kaznodzieja, który za-nim 7 października 1928 roku został sufraganem warszawskim poznał dobrze środowisko akademickie, wykładając homiletykę i organizując Wydział Teologiczny UW, a swoje przywiązanie do studentów zazna-czał, podpisując się „dożywotni opiekun młodzieży akademickiej”. On też w 1932 roku zainicjował warszawskie pielgrzymki akademickie na Jasną Górę. Impulsem do ich podjęcia był jubileusz 550 rocznicy spro-wadzenia Cudownego Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej na Jasną Górę, obchodzony w 1932 roku.

79 L. Królik, Sługa Boży ks. Edward Detkens (1885–1942), [w:] Męczennicy za wiarę

1939–1945, Warszawa 1996, s. 213–218.

80 J. Krupski, Pielgrzymki i ślubowania młodzieży akademickiej na Jasnej Górze w okresie

Polska młodzież akademicka nie miała swojego oficjalnego patro-na. Chcąc uzewnętrznić swoje oddanie wierze katolickiej, postanowio-no obrać za patronkę Najświętszą Maryję Pannę. Z tą myślą 5 maja 1934 roku odbyła się pielgrzymka studentów polskich na Jasną Górę. Wzięła w niej udział grupa warszawska, licząca przeszło tysiąc osób, oraz

delegacje i pielgrzymki z innych środowisk akademickich81. Po odsłonię-ciu obrazu z wizerunkiem Matki Boskiej, biskup Antoni Szlagowski od-prawił mszę świętą, następnie o godz. 10 odbyło się spotkanie uczestni-ków wszystkich pielgrzymek. W trakcie swego przemówienia podkreślił historyczny wymiar ślubów, które połączą przeszłość z teraźniejszością, i omówił znaczenie aktu przygotowywanego przez studentów. Przema-wiał również ks. Edward Szwejnic, organizator pielgrzymki akademic-kiej w roku 1931 i pomysłodawca Akademickich Ślubów Jasnogórskich. Wyraził pragnienie „takiego przeorania dusz, aby cała młodzież wzięła

udział w ślubowaniu”. Idea ta nawiązywała bezpośrednio do słynnych lwowskich ślubów króla Jana Kazimierza oraz do polskiej praktyki ślu-bów, składanych po odzyskaniu niepodległości, przede wszystkim Ślubo-wania Kobiet Polskich, 3 maja 1926 roku. Przemówienie Szwejnica było swoistym „łabędzim śpiewem”, gdyż zmarł nagle trzy miesiące później, 30 lipca 1934 roku. Zebrani wówczas przedstawiciele ośrodków aka-demickich całej Polski postanowili złożyć uroczyste ślubowanie i obrać Najświętszą Maryję Pannę patronką polskiej młodzieży akademickiej. Przygotowania do tego wydarzenia trwały dwa lata. Ostatecznie usta-lono, że Akademickie Śluby Jasnogórskie całego polskiego środowiska akademickiego zostaną złożone 24 maja 1936 roku82.

We wszystkich środowiskach zorganizowano akcję informacyjną oraz zbiórkę pieniędzy, by umożliwić wzięcie udziału w pielgrzymce studen-tom z uboższych rodzin. Z tą myślą wydano i rozprowadzono około 200 tysięcy pocztówek zawierających rotę ślubowania oraz zdjęcie ryngrafu,

81 K. Turowski, Historia Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”, op. cit., s. 300.

82 D. Kaczmarzyk, Geneza i następstwa Akademickich Ślubów Jasnogórskich, „Studia Cla-romontana” 8 (1987), s. 56–108.

który miał być zawieszony jako dziękczynne wotum na Jasnej Górze. 3 maja 1936 roku Centralny Komitet Pielgrzymki Jasnogórskiej wydał odezwę wzywającą wszystkich Polaków do łączności modlitewnej z mło-dzieżą akademicką w dniu jej ślubowania. Rozpoczynała się ona od słów:

W czasie przełomu dziejowego, w chaosie zmian i przewrotów, Polska Młodzież Akademicka stanie dnia 24 maja 1936 roku w zwartych i zor-ganizowanych szeregach na Jasnej Górze, aby tam wobec Boga i Naj-świętszej Maryi Panny ślubować wytrwanie w religii katolickiej i obrać na wieczne czasy Matkę Bożą, Królową Korony Polskiej, za Patronkę Polskiej Młodzieży Akademickiej83.

W organizację pielgrzymki na Jasną Górę włączone były, oprócz studen-tów, różne środowiska, również wojsko, a przede wszystkim harcerze84.

4.3.2. Krakowskie przygotowania do pielgrzymki akademickiej